N°. 45 1913
Donderdag 17 April
100"* jaargang
Concentratie en
Socialisme.
52 FEUILLETON,
De Vrouw in Spel.
«OESCHE
«HJIIiNT.
Telefoonnummer 38. Dire«teur a. W. van Barnbvblb. Uitgave van de Naaml.Veanootsshap ,Ooes«he Courant". Hoofdredaeteur W. J. C. van Santbn.
Dh uitgave dezer Courant gesehiedtjMaandag-, Woensdag- en'Vry dagavond
uitgezonderd op feestdagen.
;Pr(|s per kwartaal, In Goes f 0,75, buiten Goes, franoo f 1,85.
Afzonderlijke nommers 5 eent.
[amending van advertentlën op Maandag en Woensdag
vóór 3 uren, op VRIJDA.G vóór ia uren.
De prfls der gewone advertentiën is van 1-5 regels5(3 ct., elkoragel meer 10 et
Bg directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt
de prgs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huweigk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden vaa 1—10 regels h f 1,— berekend.
Bewgsnummers 5 cent.
ii.
I)r vrijzinnigen huldigen de „alles-
of-niets-taktiek" der sociaal-democraten
geenszins. Zij zijn van meening, dat, zoo
het gauscke ei nog niet binnen het
bereik ligt, getracht moet worden, het
halve ei te bemachtigen. Een volkomen
logische opvatting, zouden wij willen
zeggen.
Wanneer de sociaal-democraten over
het vrouwen-kiesrecht spreken, dan zijn
het vooral de vrijzinnig-democraten, die
het hebben misdaan. Dan wordt in de
scherpste bewoordingen gelaakt, dat zij,
vóór algemeen vrouwen-kiesrecht zijnde,
thans ijveren voor hetgeen in het
concentratie-program daaromtrent is
vervat. Dan wordt, ouder armen- en
bcengezwaai betoogd, dat zij ook hierin
weder de democratie verraden.
En wanneer dan de sociaal-democraat
moet erkennen, dat ook zijn partij nog
zeer kort geleden zich verklaarde vóór
een beperkt vrouwen-kiesrecht, dan wordt
met veel pathos en de noodige mimiek
verkondigd, dat dit niet erg is, aangezien
dan toch vast staat, dat de sociaal-de
mocraten in deze aangelegenheid vooruit,
de vrijzinnig-democraten echter achteruit
zijl. geschoven, en juist dit laatste de
misdaad is, een misdaad zoo ernstig,
dal de kapitalistische proletariër Kleere-
koper zich niet ontziet, de vrijzinnig-
democraten te betitelen als „dat
volks-inisleidcnd bendetje." Zou men
van een man van fatsoen anders mogen
verwachten, men vergete niet, dat
genoemde heer Kleerekoper iemand is,
rijk inet aardsche goederen gezegend,
die het er dus wel extra dik op moet
leggen, wil hij door de „Genossen"
vertrouwd worden.
Maar de sociaal-democraten hanteeren
hier een tweesnijdend zwaard, dat wel
eens kon blijken, met de scherpste zijde
naar eigen kant gekeerd te zijn. Want.
is liet niet om nu maar eens een
enkel voorbeeld te noemen de
sociaal-democratische arbeiders-partij,
welke naast liet Nederiandsch Vakver
bond den strijd voert voor den acht-
urigen werkdag En is het niet tevens
een lid van die S. D. A. P. geweest,
liet Kamerlid Schaper, die in de Tweede
Kamer der Staten-Generaal een motie
tot invoering van] den wettelijken tien-
urigen werkdag voorstelde p
O, gruwel 1 Hier schoof dus, volgens
den illusteren heer Kleerekoper, de
sociaal-democratische arbeiders-partij
niet vooruit, doch achteruitZoo'n
„volks-misleidend bendetje" toch!
Het loont inderdaad de moeite te
citeeren, hetgeen in verband hiermede
destijds door den heer Henri Polak in
Het Volk werd geschreven.
Ouder den titel „8 of 10" liet hij
zich o.m. aldus uit
„De 8-uren-dag is, voor het oogeublik
altkaus, het ideaal. Wij zullen liet
verwezenlijken. Doch niet op eenmaal.
Onvoorziene gebeurtenissen ter zijde
stellende, kan niemand volhouden, dat,
gegeven den stand onzer arbeiders- en
vakbeweging, benevens dien onzer sociale
wetgeving, de 8 urendag binnen afzien-
baren tijd zou te verwezenlijken zijn.
„De 10-ureu-dag is echter thans
onmiddellijk in te voeren. Is een wet
tot stand gekomen, waarbij hij wordt
ingevoerd, dan zuilen de arbeiders in
die industrieën, waar reeds korter ge
werkt wordt, den best-denkbaren grond
slag hebben voor bun actie tot verdere
verkorting van den arbeidsdag, terwijl
zij, die van 12 tot 11 op 10 uren zijn
gekomen, binnen redelijken tijd hetzelf
de kunnen en zullen doen.
„De wettelijke 10-uren-dag baant
den weg naar den 8-uren-dag".
Nu zullen wij de laatsten zijn, om
op te komen tegen bovenstaande woor
den. integendeel leder „burgerlijk"
democraat zal uitingen als deze met
groote instemming lezen, want hieruit
blijkt, dat althans op dit punt de
sociaal-democratische arbeiders-partij
komt uit het Wolkenkoekoeksheim der
idealen op den beganen grond van het
werkelijk leven.
Doch waar wij wel tegen opkomen
is, dat men den vrijzinnigen in het
algemeen, en den vrijzinnig-democraten
in het bijzonder, de grofste verwijten
maakt, de meest beleedigende uitingen
naar liet hoofd slingert voor datgene,
wat men zelf in niet mindere mate
doet. Hiervoor zal men in werkelijkheid
moeilijk een andere reden kunnen op
geven als dezede sociaal-democratische
arbeiders-partij meent, dat zij onfeilbaar
isniet-sociaal-democraten zijn ketters
en due tot niets goeds in staattegen
over heil is mitsdien alles geoorloofd.
Buitenland.
Oa oorlog op den Balkan.
Hat antwoord der groote mogend
heden, aan den vertegenwoordiger dar
verbonden Baikanstaten gegeven, is
wel geschikt om de grootste beletse
len tot den vrede spoedig alt den weg
te rnimen. Men is het reeds eens over
de grenslijn tnesehen Bulgarije en
Turkge; wat Albanië betreft worden
de Noordelijke en Noordwestelijke
Hen crimineels Boman nit
hooge kringen.
Ze hadden eenigen tijd samen ge
praat, toen het scherpe oor van Mimi
een voetstap hoorde; ze wendde zich
om on zag, dat iemand de kamer
binnenkwam. Lize zag het ook en
was niet weinig verbaasd, toen zg
bemerkte, dat het haar vader was.
HQ was in z(jn nachtgoed en had
oenige papieren in de hand.
„Papa I" riep Lize verbaasd.
„Still* fluisterde Mimi en greep
haar arm. ,H(j slaapt.'
En zoo was het. De overspannen
hersenen haddenhet vermoeide lichaam
van het bed doen opstaan en door
het hnis doen loopen. De twee meisjes
zagen met Ingehouden adem, dat hü
naderde. Nog een oogenblik en hg
was in den lichtcirkel en legde de
papieren, -"-^4$ by zich had, stil
op tafel. Ze groote blauwe
enveloppe was met roode
Inkt iets geschil Mimi herkende
dadeiy'k de enveloppe, welke zg van
de doode vrouw had gezien en daar
zg by instinct voelde, dat er iets niet
in orde was, trachtte zy Lize achter-
nit te trekken. Van Straelen opende
de enveloppe en nam daar een geel,
gekrenkt stuk papier alt, dat hg op
de tafel uitspreidde. Lize boog zich
voorover om het te zienMimi wilde
dit voorkomen en zei; „Doe dal Lp
Gods naam niet.'
Het was echter te laatLize las de
woorden„Huwelijk... Alexander Van
Straelen... Ernestine Bachmann' en
de verschikkeigke waarheid werd haar
dnideigk. Dit waren de papieren, welke
Ernestine aan Bnrgess had overhan
digd. Burgess was vermoord door den
man, voor wien deze papleren waarde
hadden.
„Godl Mgn vader!"
Zg deed een stap vooruit en viel
daarna met een doordringenden gil
op den grond. Zg raakte daarbij kaar
vader aan, die nog by de tafel stond.
Hg ontwaakte plotseling, met dien
wilden kreet nog in zgn ooren. Wijd
opende hfi de oogen, stak zwak de
handen nit, als om iets terng te hon
den en met een benauwden kreet
viel hy dood naast zgn dochter neer.
Hoe doodeigk verschrikt Mimi ook
was, zg verloor haar tegenwoordigheid
van geest niet, nam de papieren van
de tafel, stak ze in haar zak en riep
luid om do dienstboden. Maar zy wa
ren reeds op den gil van Lize toege
schoten en vonden het iyk van Van
Straelen naast zgn dochter, die in
zwym lag.
XXX.
Dadeiyk, nadat Sytze het telegram,
dat de doodstyding van Van Straelen
bevatte, had gelezen, zette hy zgn
hoed op, stapte met Prince in diens
rytnig, dat nog voor deur stond en
reed naar den Koninginneweg. Daar
zond de advocaat zyn ry'tuig weg met
een boodschap aan zy°n klerk en zy
gingen het sterfhnis binnen. Dank zjj
Mimi, vonden zg alles in orde en
grenzen aan de bondgenooten mede
gedeeld en zal van de andere grenzen
mededeeling geschieden zoodra de
groote mogendheden daarover zelf
tot een besluit gekomen zullen zgn.
De fluancleele kwestie zal later te
Parys worden beslist, waarby van alle
belanghebbende partijen vertegen
woordigers aanwezig tullen zgn. Al
leen de eilanden in de Egeïsche zee
kunnen nog aanleiding tot moeiiyk-
heden geven. Want de Grieken
beschouwen deze eilanden als het
hun rechtmatig toekomende deel van
den oorlogsbuit en de bedoeling der
groote mogendheden zal wel zgn, i
de naby de Klein-Aziatische kust
en de Daidanellen gelegen eilan
den Turksch te doen biyven Een
stap in de goede richting zou hot
reeds zyn, wanneer de vyandelSk-
heden door dit optraden dar mo
gendheden werden gestaakt. Daarna
zou men dan de eilandenkwestie op
dezelfde wyze als het flnancieele vraag
stuk, door een conferentie, waarin ook
Griekenland vertegenwoordigd is
kuur;en oplosBen.
De oorzaak van het telt, dat de
vredesvoorwaarden, door da mogend-
beden opgesteld, een zoo gunstig ont
haal vinden, zal wel gezocht moeten
worden in de omstandigheid, dat de
Baikanbondgenooten minBtens even
vurig naar den vrede verlangen als
Turkge zelf. Alleen Servië heeft ge
durende den oorlog een leger van
402000 man en 150000 paarden onder
houden en voor de andere bondge
nooten zullen de offers wel evenredig
zyn geweest.
Dat de vredesonderhandelingen niet
lang meer op zich zullen laten wach
ten biykt dutdelgk uit het sluiten van
een wapenstilstand tnsschen Tnrkye
en de verbonden Baikanstaten, Later
werd dtt echter weer on tkent en mede
gedeeld, dat deze wapenstilstand wel
te verwachten wa», maar nog niet was
tot stand gekomen.
Nu het vast staat, dat te Parys een
regeling van het flnaneieële vraagstuk
getroffen zal worden, is Servië alvast
begonnen, zyn geldelgke aanspraken
te publiceeren. Het Servische staats
blad hoeft omtrent de door Servië te
eischon oorlogsschatting berekend, dat
het onderhoud vau het Servische
leger gedurende den veldtocht, met
inbegrip van bet verlieB aan vee en
oorlogsmateriaal, meer dan drie
honderd millioen Servisehe dinar
heeft gekost. Daarby komt dan nog
het verlies van £0000 man en van
vele millioenen door den stilstand van
handel en landbouw.
Servië staat er dan ook op, dat
Turkye twee honderd millioen francs
van de Servische staatsschuld over
neemt, waar tegenover weer staat, dat
Servië kolossale bedragen voor pen
sioenen aan de gezinnen der gesneu
velden zoowel als aan ondersteuning
goed geregeld. Ze had het bestunr
van de huishouding op zich genomen
en hoewel de dienstboden, die haar
verleden kenden, aanvankeiyk eenige
bezwaren maakten, eindigde men toch
met haar wil te doen. Het Ifik van
Van Straelen was in zgn slaapkamer
gebracht, Lize lag te bed en men
had dokter Banning en Sytze gewaar
schuwd. Toen zg kwamen, konden
z{j niet anders doen, dan hun hulde
betuigen voor de bewonderenswaar
dige wyze, waarop Mimi alles had
geregeld.
„Zy is een verstandig meisje," fluis
terde Prince tot Eduma. „Hoe vreemd,
dat ze nu de haar toekomende positie
heeft ingenomen in het huis van haar
vader. Het lot is toch dikwyis heel
wat verstandiger, dan wy stervelingen
denken."
Eduma wilde antwoorden, toen
dr. Banning de kamer binnenkwam.
Zgn gezicht stond zeer ernstig en
Eduma keek hem ongerust aan.
„Lize...* stamelde hg.
„Is zeer ziek," antwoordde de dokter.
„Ze heeft een aanval van hersen
koorts en wat de gevolgen daarvan
kannen zgn, weet ik nu nog niet te
zeggen.'
Sytze zat op de sola en keek den
dokter wanhopig aan
Wat moest er gebeuren, als zij eens
stierf en hy de trouwe vrouw verloor,
die hem zoo edel had bggestaan
„Komaan", zei Banning en klopte
hem op den schouder, „zoolang er
leven is, is er hoop sn wat menscheigke
macht kan doen, om haar te redden,
zal gedaan worden."
Sytze greep zwggend de hand van
voor invaliden moet betalen. Door
deze publicatie wil de Servische
regeorlng blgkbaar ta kennen geven,
dat iedere oorlogsschatting, hoe groot
ook, eigeuigk nog te gering zal zyn om
de door Servië in de Balkanoader-
neming geleden verliezen te dekkon.
Een tweede vraag is echter, of Turkye
zal betalen. Vaa een land, dat voor
den oorlog al zoo diep in de schulden
stak en nu een tyd van groote gelde-
ïyke offers achter den rug heeft, is
allerminst eenige financieels tegemoet
koming te verwachten.
De werkstaking in België.
De groote, algemeens werkstaking
is uitgebroken. Wel Is ze nog niet tot
in alle uithoeken van het land door
gedrongen, maar het is te verwachten,
dat van dag tot dag het aantal stakers
zal vermeerderen. In de Antwerpsche
haven wordt slechts gadeelteiyk ge
staakt en te Doornik waren Maandag
alle fabrieken voor de metaal-nijver
heid nog in werking. Daarentegen
hebben in de provincies Namen en
Henegouwen hondderduizenden arbei
ders bot werk neergelegd on doet zich
da staking ook reeds in de groot indu
strie te Hoboken gevoelen.
Het aantal stakers in de omstreken
van Verviere wordt op 50000 geraamd
en in het mgnbekken van Louviéra
staken thanB 46000 man. Ondanks ae
dringende aanmaning van de leiders,
niet tot geweidaden over te ga»n, is
toch reeds op verschillende plaatsen
sabotage gepleegd. Zoo werden in een
lederfabriek in een der voorsteden van
Brussel drie groote ledernaaimachines
beschadigd eu is tusschen de stations
Leval en Courcelles de draad van ten
afstandsignaal doorgesneden. Te Uol-
logno moeten de arbeiders reeds tot
gewelddadigheden zyn overgegaan en
een fabrieksdirecteur met den dood
hebben bedreigd.
De regeering heeft in alle groote
steden en industriecentra de troepen
versterkt. Te Brussel zyn in de kazer
nes alle noodige maatregelen getrof
fen en om het Koninklijk paleis en
de ministeries is een zoogenaamde
neutrale zóne vastgesteld, een, gedu
den dokter, zyn hart was te vol om
te spreken.
„Waaraan stierf Van Straelen
vroeg Prince,
„Een hartkwaal," antwoordde dr.
Banning. „Zyn hart was aangedaan,
zooals ik een week geleden ontdekte.
Het schijnt, dat hy slaapwandelde,
toen hy de kamer binnenkwam Zyn
dochter werd sngstig, gilde en moet
tegen hem aangevallen zyn. Hg ont
waakte plotseling en het natuurlijk
gevolg was, dat hy dood neerviel.
„Wat maakte haar zoo angstig?"
vroeg Sytze, met de banden voor het
gezicht.
„Ik veronderstel, omdat zy haar
vader In zgn slaap zag wandelen,"
antwoordde Banning „en de schok
van zgn dood, welke eigenigk door
haar werd veroorzaakt, verwekte her
senkoorts."
„Lize is de vrouw niet, om te gillen
en een slaapwandelaar te doen ont
waken," zei Prince beslist. „Zy kende
het gevaar. Er moet een andere reden
zyn."
„Deze jonge vrouw zal u daar alles
van vertellen,* zei dr. Banning en
wees op Mimi, die de kamer binnen
kwam. „Zg was erbg tegenwoordig en
heeft alles op bewonderenswaardige
wgze geregeld. Maar nu moet ik gaan.'
Hü' drukte Prince en Eduma de hand
en zei tot den laatste„Houd u goed,
mlin vriend. Ik zal er haar wel bovenop
helpen."
Nadat de dokter was heengegaan,
wendde Prince zich tot Mimi, die
stond to wachten. „Kont ge ons ver
klaren, waarom juffrouw Van Straelen
zoo verschrok?"
rende de staking, voor alle betoogin
gen verboden terrein.,De burgerwacht
en de troepen bewaken te Antwerpen
de toegangen tot de petroleumtanks,
de houthavens, de binnenhavens en
de electrische installaties.
Nog later werd medegedeeld, dat
te Charleroi de staking in de kolen-
mgnen gisteren reedB volledig was en
dat het aantal stakers in het hoog-
ovenbedryt zich zeer heeft uitgebreid.
Hoewel te Antwerpen eenige hervat
ting van den arbeid valt waar to
nemen, breidt de beweging zich te
Gent en Charleroi krachtig uit. Aan
de wereldtentoonstelling te Gent is
tot nu toe vrywel ongestoord doorge
werkt. Door hun makkers in het bui
tenland worden de Belgische arbeiders
in hun strijd krachtig gestennd.
Binnenland.
lte uamtaande Kamerverkiezingen.
By de Zondag te Roermond gehouden
stemming, in de districtskiesvereeni-
ging, voor de groslyst van de candi
dates z^n uitgebracht 1151 stemmen
op den heer M.Bongaerta,ingenieur van
den waterstaat, te Goes1019 op den
heer Th. Verheggen, voorzitter van
den Limburgschen Landbouwbond, te
Buggenum, en 118 op den heer L.
Sehreurs, klerk der postergen, te
Roermond.
De heer L. Sehreurs heeft nu zyn
candidatuur ingetrokken.
De centrale vryzinnige kiesvereeni-
ging in het district Den Helder heeft
mr. Th. H. de Meester, het zittende
lid, opnieuw candidaat gesteld.
De vryzinnige kiesvereeniging te
Engwirden, district Schoterland, heeft
mr. J. Limburg, het aftredende lid,
weer candidaat gesteld.
De vryzinnige kiesvereeniging te
's-Gravenzande (district Loosduinen)
heeft met algemeene stemmen candi
daat gesteld den heer F. M. Knobel,
oud-consul-generaal te Pretoria.
„Dat kan ik," antwoordde zy kalm.
„Ik was in de kamer, toen mynheer
Van Straelen stierf, maar wy doen
beter, als wy naar boven gaan."
„Waarom vroeg Prince verbaasd,
terwgl hy en Eduma haar volgden.
„Omdat men ons daar niet zoo goed
kan hooren en niemand buiten ons
behoeft te weten, wat ik u te ver
tellen heb."
„Nog meer geheimen," zei Prince,
terwgi zy in de kamer van Van
Straelen gingen zitten.
„Mgnheer Van Straelen ging gister
avond vroeg naar bed," zei Mimi kalm,
„en jnffrouw Lize en ik zaten samen
te praten, toen hy binnenkwam, wan
delend in zijn slaap en met eenige
papieren by zich."
Prince en Eduma keken elkaar aan
en de laatste werd bleek.
„Hg liep de kamer door en legde
een papier op de tafel, waarop de lamp
stond. Juffrouw Lize boog zich voor
over om te zien, wat het was. Ik
probeerde het te voorkomen, maar
het was te laat. Zy raakte haar vader
aan, die ontwaakte eu dood neerviel*.
„En die papieren?" vroeg Prince.
Mimi antwoordde niet, maar haalde
ze uit haar zak en legde ze op tafel.
Sytze boog zich voorover, toen Prince
de enveloppe opende en beiden uitten
een kreet van Bchrik, toen ze de huwo-
lljksacte zagen,welke, zooals ze wisten,
Ernestine Bachmann had gegeven aan
Bnrgess. Hun ergste vermoeden wor d
dus bevestigd en Sytze keerde ziin
hoofd om, bang den advocaat aan te
zien. De laatste vouwde nadenkend
de papieren op en stak ze in zijn zak.
(Wordt vervolgd).
