N°. 37 1913
Zaterdag 29 Maart
1008* jaargang.
Bij dit no. behoort een
Bijvoegsel.
Sociaal-Democratie
en Concentratie.
44 FEUILLETON.
Binnenland.
Rechtzaken.
Oo uitgave dezer Couraut geschiedt jMaandag-, Woensdag- en'Vrijdagavond
nltgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, In Goes f O,IS, bulten Goes, franco 1,89.
Afzonderlijke nommers 9 cent.
Inzending van advertentlön op Maandag en Woensdag
vóór 2 uren, op VRIJDAG vóór 12 uren.
Telefoonnummer 38-, Directeur A. F. A. van Sstbrs. Uitgave
van de Naaml.Vennootschap .Goeathe
De prfls der gewone ad vertentiön la van 1-5 regels 50 ct., elke regel meer 10 ct
Bfl directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt
do prfjs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen wordon van 1—10 regels k 1,— berekend.
Bewjjsnummers 5 cent.
Courant". Hoofdredacteur W. J. C. van Santen.
OGSCHE
De vorkiezings-rede, welke mr. P. J.
Troelstra op het Paasch-congres der
S. IJ. A. P. gehouden heeft, is in meer
dan.,één opzicht zeer zeker belangrijk
en merkwaardig geweest.
Toch is zij zonder twijfel een teleur
stelling geweest voor een aantal propa
gandisten der sociaal-democratische
arbeiderspartij. Wij bedoelen hen, die
gewoon waren, om onder donderend
applaus der aanwezigen aldus luidt
ongeveer de geijkte term het uit te
roepen, dat liberaal en clericaal met
één sop was overgoten en dat liet eenig
ware politieke evangelie verkrijgbaar
was bij de dames en heereu der S.
IJ. A. I'.
Met dit argument zullen de propa
gandisten nu nimmer meer den boer
kunnen opgaan. Immers, niet de eerste
de beste, doch mr. P. J. Troelstra, de
grootmeester der sociaal-democratische
arbeiderspartij, heeft op het Paasch-
congres tc Utrecht verklaard, dat hij
een kal een kat wil noemen en vol
mondig erkent, dat clericaal erger is
dan liberaal.
Wij wisten wel, dat het tot deze
uitspraak eenmaal zou komen.
En nu zij er is, kunnen wij er onze
instemming mee betuigen. Wanneer een
burgerlijke partij een pluimpje krijgt
van de partij der onbarmhartige kritiek,
dan lean men er zeker van wezeD, dat
liet toch wel heel goed geweest moet
zijn. Een goed deel van haar demago
gische actie heeft de S. D. A. P. nu
prijs moeten gevenzij is er toe ge
dwongen, zich zelve te corrigeeren.
En daarmede is tevens recht gedaan
aan de vrijzinnigheid.
Inderdaadde tijden zijn ernstigniet
alleen voor ons, vrijzinnigen. Zij zijn
even ernstig voor de sociaal-democraten.
Als de rechterzijde onverhoopt in Juni
a.s. aan het bewind blijft, ziet het ervoor
ons land en volk hoogst, noodlottig uit.
Aan de reactie, welke op het oogenblik
hoogtij viert, moet straks een kort maar
krachtig „tot hiertoe en niet verder"
worden toegeroepen.
liet is dan ook volkomen waar, wat
mr. Troelstra zei, dat de reactionaire
aanslagen der huidige regeering, ge
steund door haar groote en gewillig
volgende meerderheden in Tweede en
öe Vrouw ia 'tSpe!»
Een crlmineele Roman uit
hoogs kringen.
Van Straslen ging naar het tennis
veld en daeht aan den blik, dien hij
In Sytze's oogen had gelezen. Hoewel
het zeer warm was, huiverde bfl een
oogenblik. „Daar loopt iemand over
mfln graf," mompelde hij met een
eynischen glimlach. „Hij weet het
hfl weet het.*
„Kom mijnheer!" riep Frits Rol-
danus. „Wij wachten op u."
„Zou je werkelijk denken, dat ik
op zoo'n heeten dag zou willen ten
nissen vroeg Van Straelen on deed
zijn bost om te lachen. „Je bent
dwaas
„Warm, meent u. Maar een beetje
dwazer dan anders sehflnen wfl van
daag allemaal wel."
„Spreek alleen voor jezelf," riep
Banning. „Ik ben zoo normaal als
mogelijk is."
„Ja, maar u, als dokter, weet toch
wel, dat iedere man en iedere vrouw
min of meer dwaas Is"
„Als je zoo in het parlement begint,
zal men zich wel amuseeren," zei Van
Straelen lachend Daarop stak hp zijn
hand door den arm van Banning en
zei: „Dokter, wilt u eens meegaan
naar mijn kamer en mfl onderzoeken
„Waarom? Voelt ge u niet wel?"
Eerste Kamer der Staten-Generaa de
drie vrijzinnige partijen tot concentratie
hebben gebracht. Even waar is het, dat
de sociaal-democraten de vrijzinnige
concentratie hebben te aanvaarden als
iets, dat logisch voortvloeit uit de poli
tieke verhoudingen. Waar wij onze ge-
lieele liberale grondwet hebben te ver
dedigen, konden wij niet anders doen,
dan ons te vereenigen tot een bond
van verweer.
Als dan ook straks voor den sociaal
democraat de keuze gaat tusschen den
man van de coalitie en den man van de
concentratie, dan zal hij onvoorwaarde
lijk staan aan de zijde van den laatste.
Volkomen logisch.
Tusschen reactie en vooruitgang is
geen andere keuze mogelijk.
Vandaar dan ook, dat op de vraag:
„Welk standpunt hebben de sociaal
democraten nu tegenover die beide
„burgerlijke" groepen in te nemen P"
onmiddellijk van mr. Troelstra een on
omwonden antwoord volgde.
En dat antwoord luidde letterlijk
„Er kan geen twijfel zijn in dezen strijd
om de verdediging van hooge belangen
staan wij vlakweg aan de zijde der
vrijzinnige concentratie. Elke poging,
om dit feit aan te tasten, zal door mij
worden afgewezen ais onwaardig aan
het standpunt onzer partij."
lJit laat aan duidelijkheid niet bet
allerminste te wenschen over.
Er kwamen natuurlijk eenige maren
bij de verklaring des heeren Troelstra.
Als hij het alleenlijk gelaten had bij
een lofzang op de concentratie, dan
zou het wat al te verdacht geworden
zijn. Dan zou allicht een eenvoudige
ziel zichzelf hebben afgevraagd als die
concentratie nu werkelijk de behartiging
van hooge belangen voorstaat, waarom
moeten dan de candidaten van die
concentratie zoo fel en dikwijls zoo
unfair bestreden worden P
Daarom naast het opbouwende ge
deelte een afbrekend gedeelte. Veel
beter natuurlijk dan de vrijzinnigen
zijn de sociaal-democraten. Wie bad
daar ook ooit een simpel oogenblik aan
kunnen twijfelen Volkomen te ver
trouwen, aldus mr. Troelstra, zijn de
vrijzinnigen niet. Niet op het stuk
van onderwijs. Niet in zake hel alge
meen kiesrecht. Noch wat betreft de
Staatspensionueering.
Wij nemen mr. Troelslra dat wan
trouwen hij zelf weet drommels
goed, dat het onverdiend is nn
maar niet kwalijk.
Wanthij sprak immers op een
congres van de sociaal-democratische
arbeiders-partij En mr. Troelstra
kent zijn PappenheimersHij weet,
dat ze zeer bijzonderlijk op dikke
woorden zijn gesteld en de grootmeester
„In den laatsten tfld niet. Ik ben
bang, dat ik een hartkwaal heb."
„Onzin I Zooveel menschen denken,
dat zij een hartkwaal hebben en in
negen van de tien gevallen ls het
alleen verbeelding. Tenzy de patlint
een jonge man ie.'
„In dat opzicht meent ge das, dat
Ik me niet ongerast behoef te maken",
zei Van Straelen. „En wat zegt ge
wel van de bewering van Holdanns,
dat alle mensehen gek zijn?'
„Het was amusant, dat is alles, wat
ik er van kan zeggen. Maar lk geloof,
dat er meer gekken zfln, dan de we-
rold weet. De helft van de moorden
en zelfmoorden worden in tijdelijke
krankzinnigheid gepleegd. Daar hebt
ge bflvoorbeeld dien moord In dat
rijtuig, waarbij n betrokken was
„Verdnlveldl Daar was ik niet b|j
betrokken 1" viel Van Straelen, die
bleek werd, hem in de rede.
„Neem mfl niet kwalijk. Ik vergis
mtj. Ik dacht aan Edama. Maar ik
geloof, dat de man, die den moord
beging, gek was. HQ loopt na vrfl
rond en gedraagt zich waarschijnlijk
even gezond als gij en ik. Maar de
kiem van krankzinnigheid is er en
vroeger of later zal bfl een andere
van te voren overlegde misdaad be
drijven."
„Hoe weet a, dat deze moord met
voorbedachten rade geschiedde
„Dat kan iedereen begrepen. Bur
gen» werd dien nacht bespied en toen
Edama dien nacht wegging, was de
ander gereed, om zfln plaats in te
nomen, gekleed als hij."
der partij bezigt ze zelve ook gaarne,
Oü peut-on être mieuic qu'an sein de
sa familie
Doch scherts ter zijde.
Wij verheugen ons over de houding,'
welkede sociaal-democratische arbeiders
partij op haar congres .«angenomen. In
de eerste plaats, omdai hier luce clarius
wordt bewezen, door den meest eischen-
den politieleen tegenstander, dat het een
uitnemend werk is geweest, hetwelk de
voormannen der drie vrijzinnigejgroepen
met hun concentratie-program] hebben
tot stand gebracht.
Eu ook prijzen wij de S. D. A. P.
gelukkig, dat zij niet, door een volharden
in haar isolement,heeft willen aantoouen,
geen oog te hebben voor den Iioogen
ernst van deze tijden.
Buitenland.
De laatste dagen van Adrlanopel.
Zoo ia er dan eindelijk weer eens
groot nienws van den Balkan, z{j het
dan ook geen bijzonder aantrakkelflk
nienws voor de Tnrken, te vermelden
Adrl&nopel is gevallen. De stad, welke
zoo langen tijd braaf stand heeft ge
houden, moest bet eindelflk afleggen.
Het was te voorzien, dat dit gebeu
ren zon.
Heeds in het begin van deze week
meldden de telegrammen, dat de Bnl-
gaarsche troepen op de oostelijke
posten al hnn krachten hadden ge
concentreerd. Het leek ons onmiddellijk
het begin van het einde. Nooit toch
nog was Adrlanopel zoo fel bestookt
geworden. En het resultaat was, dat
fort na tort viel. En toen de laatste
aanval het den Bulgaren mogelijk
maakte, de oostelijke forten om zoo
te zeggenhet hart van Adrlanopel
stormenderhand binnen te rakken,
was tevens het lot van de bedreigde
stad beslist.
In de eerste plaats past ons hier
een woord van balde aan de over
wonnenen.
Onder de leiding van een kloeken
bevelhebber heeft de gedemoraliseer
de bezetting het rnim vier maanden
tegen de vereenigde Bnlgaarsehe en
Servische legerscharen weten uit te
honden. En zoo Adrlanopel vallen
moest, het viel met eere. Niemand
zal den overwonnenen dit woord van
hnlde kunnen onthouden.
Da strjjd ls buitengemeen bloedig
geweest. Aan beide zfjden zijn bewij
zen van heldenmoed te over gegeven,
en zoowel de Tnrksche als Bnlgaar
sehe verliezen zfln ontzettend groot.
Vooral bfl het begin van den storm
aanval op de oostelijke forten werden
de Bnlgaarsehe infanterie-reglmenten
als het ware door het vnnr der Tnr-
„Dat beteekent niets; honderden
mannen dragen 's avonds een lichte
overjas en een slappen hoed. Dat doe
lk zelf ook."
„Nn, dat kan dan toevallig zijn
geweest, maar het gebruik van chlo
roform ontneemt aan de zaak eiken
twfjfel. De mensehen dragen gewoon
lijk geen chloroform bfj zleh."
Banning onderzocht nn Van Strae
len en toen hfl klaar was, stond zijn
gezicht zeer ernstig. Lachend echter
zfl hij,'t Is ln orde, uw hart is alleen
een weinig zwak. Vooral aandoenin
gen vermijden I'
Juist toen Van Straelen zijn jas
aantrok, kwam Lize binnen. „O, neem
mQ niet kwalQk, dokter. Maar is papa
ziek
„Wel neen, kind, neen," zei Van
Straelen haastig. „Ik dacht dat mfln
hart aangedaan was, maar het is niet
zoo."
„Neen," rel Banning, geruststellend.
„Alleen aandoeningen vermijden 1"
Maar toen Van Straelen de kamer
nitging, zag Lize, die de oogen op
het gelaat van den dokter had geriubt,
hoe ernstig dit stond. „Er is gevaar,"
zei ze en raakte zjjn arm aan.
„Neen, neen!" antwoordde bfl ga-
haast.
„Ja, dat is er well* hield zU aan.
„Vertel mfj het ergste. Het ls het
beste voor mt), dat ik het weet."
Da dokter keek haar eeu oogenblik
twijfelend aan, toen legde hü zfln
hand op haar sehonder en zei ernstig
„Ik zal n meedeelen, wat lk nw vader
niet durfde zeggen."
ken weggemaaid. Geheole compag
nieën werden in de pan gehakt, vóór
zij den vijand konden bereiken, die
een hagel van geweer- en machine
geweer kogels op de soldaten liet
neerdalen. Toes de Balgaren de oos
telijke forten veroverd hadden en de
buit-gemaakte kanonnen op de vluch
tende Tnrken en op de oveiige Tnrk
sche stellingen richtten, leden de Tnrk
sche troepen eveneens verschrikkelijke
verliezen, welke door de ontploflingen
van de munitie-magazijnen nog ver
groot werden.
De Berlflnsche correspondent van
het Algemeen Handelsblad meldt, dat
uit Adrlanopel gruwelijke bijzonder
heden zijn geseind over de laatste
wanhoops-daden der Turken. De ont
ploffing der munitie-depóts had roet
kolossale kracht plaats. Reusachtige
vlammen sloegen omhoog tegen den
nachtelijken hemel, toen het morgen
rood aanbrak. Door rond-vllegande
Btnkken muur werden tal van per
sonen gedood of vreeselflk verminkt.
De bevelhebber van Adrianopel liet
alle kazernes en openbare gebonwen
ln brand steken. Spoedig geleek de
stad één vlammen-zee, waarnit de
bewoners ln waanzinnigen angst
trachtten te ontkomen. Het hart
verscheurend geschreeuw der gewon
den en de door de vlammen afge
sneden vluchtelingen mengde zich in
het gebulder van de, met Turksche
kanonnen schietende, Bulgaren.
De hongersnood was gedurende de
laatBte dagen roeds tot het toppunt
gestegen. Brood was, ook voor de
hoogste prijzen, niet meer te krflgen.
De bevolking moest haar toevlucht
nemen tot do niterste middelen, om
den honger nog wat te stillen. Tal
van mannen en vrouwen stierven van
altputting.
Te Sofia was na het bekend worden
van de verovering van Adrianopel de
geestdrift buitengewoon groot. Onmid
dellijk begonnen alle klokken te luiden.
Studenten trokken met -vaandels en
vlaggen door de stad. Des avonds
werd in de groote kathedraal een
plechtig „Te Deum* gezongen.
Is nu de oorlog met den val van
Adrianopel geëindigd?
Het schijnt, helaas, nog niet.
Uit vermoedeiyk offielenze bron
meldt de Berliner Lokal-Anzeiger
althans
Voor de diplomatie is alleen de vraag
van belang, welken invloed de val van
Adrianopel op de pogingen van de
groote mogendheden zal hebben tot
beëindiging van den oorlog. Allereerst
dient opgemerkt, dat de Balkanbond-
genooten nog geen offlcleele verklaring
hebben afgelegd, dat zfl het met de
voorstellen der mogendheden eens zfln
en deze voorstellen beschouwen als een
gescbikten grondslag voor vredes
onderhandelingen. Wel zjjn er berich
ten, dat de indrnk, dien do nota's op
de regeericgen der Balkanstaten ge
maakt hebben, gunstig is.
„Wat?" vroeg ze zaeht en met
bleek gelaat.
„Zijn hart is aangedaan."
„En is er groot gevaar
„Ja, groot gevaar. In geval van een
plotselicgen schokhg aarzelde.
„Ja..."
„Zou hij plotseling kunnen sterven."
„Mfjn God 1°
XXV.
Prince zat op zün kantoor en las
een brief, dien hfl juist van Edama
had ontvangen en welke hem, naar
den glimlach op zijn gelaat te oor-
deelen, groote voldoening schonk. „Ik
weet", schreef Sytze, „dat, nn je de
zaak eenmaal ter hand hebt genomeD,
je niet zult rusten, voor je alles weet.
Daar ik do zaak wil laten rusten, zal
ik je vóór zijn en alles openbaren.
Je veronderstelling, dat ik iets wist,
wat tot de aanhouding van den moor
denaar van Bnrgess zcu knnnen leiden,
waB juist. Maar als ik je de redenen
vertel, welke mij noopten, dit geheim
te honden, zal je het niet in mü af
keuren. lk kan je niet zeggen, wie
den moord op Burgess pleegdemaar
ik koester verdenking, zeer sterke
verdenking en ik wenschte wel, dat
God Ernestine Bachmann had laten
sterven, voor zo met my had ge
sproken. Maar ik zal je alles vertellen
en dan kan je beoordeeleu, of het ge
rechtvaardigd was, dat ik zweeg. De
volgende week zal ik op je kantoor
komen en dan zal je alles weten, wat
Ernestine Bachmann m\j vertelde Als
je dat eehter eenmaal weet, zal je
De val van Adrlanopel, welke stad
door de groote mogendheden toch aan
Bnlgarjje was toegekend, zal In den
toastand geen verandering brengen,
want een verzwakking van Turkije
beteekent deze val niet. In elk geval
is er voor de mogendheden geen aan
leiding om verandering ln haar houding
te brengen.
Verkiezing Eerste Kamer.
By Kon. besluit van 22 dezer is
machtigiDg verleend aan den com
missaris der Koningin in de provincie
Overflsel, tot het bijeenroepen van de
Staten dier provincie in bnltenwone
2itting op Maandag 14 April teneinde
alsdan aan da orde to stellen de ver
kiezing van een lid van de Eerste
Kamer der Staten-Generaal ter voor
ziening in de vacature, ontstaan door
het overlijden van den heer R. Th.
baron van Pallandt.
De aanstaande Kamerverkiezingen.
De (liberale) Utreehtsehe kiezera-
vereeniging heeft voor Utrecht 1 en
Utrecht II onderscheidenlijk mr. dr.
J. H. W. Q ter Spill (vrfl-lib.) en dr.
C. Laly (unie liberaal) eandidaat ge
steld.
V
De drie vrjzinnige partijen in het
distriet Enschede hebben eandidaat
gesteld den heer C. A. Zelvelder, dls-
tricts-scboolopziener te Snoek, die de
candldatnur heeft aanvaard.
V
Men meldt aan de N. B. Ct. dat de
vrUzinnige klesvereenigiDgen in het
kiesdistrict Zaandam mr. J. Limburg,
te 's-Gravenhage, eandidaat zullen
stellen. De definitieveeandidaatstelling
zal plaats vinden ln een vergadering
van afgevaardigden op a.s. Zondag.
Sport.
Voetbal.
N eder landE n ge 1 and.
Men weet, dat totnogtoe de Engel
sehen om de twee jaar naar Holland
komen. Er bestaat echter kans, dat
men de ontmoeting hier te lande tot
een jaarlnksehe zal maken. Er ls
althans sprake van een wedstryd in
Holland het volgend voorjaar, als de
Engelschen toch in Brussel moeten
zyn. (N. B. Ct.)
Beleedtging.
De Rechtbank te Zwolle heelt gis
teren uitspraak gedaan in de zaak
van J. H. G raai horst, artB te Apeldoorn,
tegen C. Ooaterbaan, inspecteur van
de volksgezondheid, thans wonende
in Den Haag.
Eerstgenoemde, uitvinder van een
middel tegen de tuberculose, zooals
medelyden met my hebben."
„Ik heb nog nooit met zoo'n buiten
gewoon geval te doen gehad," mom
pelde Prince. „En we zün nog niet
aan het eind. De waarheid is dikwfllB
vreemder dan do verbeelding."
Er werd op de deur geklopt. Op de
ultnoodiglng om binnen te komen
ging ze open en Klaus gleed de kamer
binnen.
„Niet bezig, mijnheer
„Zeker niet, kom binnen 1"
Klaus sloot zacht de deur, ging hfl
Prince zitten, legde zfln hoed op den
grond en koek den advocaat scherp
aan.
„Wel, Klaus, waarover moet je mfl
spreken
„Over den moord in het rfltuig",
antwoordde de ander rustig.
„Verduiveld!" riep Prince, die een
oogenblik zfln waardigheid vergat.
„En heb ja ontdekt, wie het deed?"
„Neen, maar ik lub een idee."
„Dat had Gondsmit ook," antwoord
de Prinee droog, „een idee, dat ver
keerd bleet. Hebt je geen bewijzen t"
„Nog niet."
„Bedoel je, die te zullen krflgen?"
„Wel mogelflk 1"
„En wlen verdenk je
Klaus keek voorzichtig rond, als
om zeker te zfln, dat ze alleen waren
en fluisterde „Ten Hope 1"
„Was dat de jonge man, die by het
getuigenverhoor verklaarde, hoe Bur
gess dronken kwam?"
Klans knikte.
(Wordt vervolgd).
