N#. 100 1912.
Zaterdag 24 Augustus.
998te jaargang.
Bij dit no, behoort een
Bijvoegsel.
1 FEUILLETON.
Het eenzame Kasteel.
goesch
De nltgave dezer Courant geschiedt'Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prfis per kwartaal, In Goes f 0,75, buiten Goes, franco f I.SS.
Afzonderlijke noauners S cent.
Inzending van advertentiën op Maandag en Woensdag
vóór a uren, op VRIJDAG vóór 12 uren.
COURANT.
De prgs der gewone advertentiën is van 1-5 regels50 et., elkeirogel meer lOet.
Bfi directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt
de pry s slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regels A 1,— berekend.
Bewijsnummers J6 cent.
Telefoonnummer 32.
Directeur A. F. A. van Seters. Uitgave van de Naaml. Vennootschap .Goesehe Courant". Hoofdredacteur W. J. C. van Santen.
Een Sekte-Kegeering1.
Het Nederiandsche volk, voor zoover
het niet „christelijk "-verpolitiekt, of
verpolitiekt-,christelijk-' is wij
hebben geen voorkeur 1 beleeft wpl
pleizier van zyn huidige regeering.
Op sociaal terrein wordt absoluut niets
gedaanop financieel gebied dreigt
men een noodlot tigen koers uit te
gaan de zorg voor het onderwijs gaat
niet verder dan het in de wacht slee
pen van subsidies voor de sekte
scholen. Da zedelijkheid wordt tot
een carieatuur gemaakt; het wezen
heeft plaats geruimd voor den schijn.
Maar de clericalen gaan nog verder
in hun oogenblikkelfik maehts-besef.
Waar zij tot daden in het belang van
ons gamche volk niet in staat zijn,
pogen zij een gedeelte van dat volk,
hetwelk nog altoos niet geleerd heef t,
Uit eigen oogen te zien, te paaien
door een „christelijkheids--vertoon,
dat ergerlijk is dear zijn onoprechtheid.
Pas heeft de subsidie weigering aan
de vereeniging „Zedelijke Opvoeding"
opgericht met het doel, om, inge
volge de Kinderwetten, zorg te dragen
voor die kinderen, met wie de kerk
genootschappen zich niet inlaten
alom in den lande verontwaardiging
gewekt (da Minister van Justitie wei
gerde, wijl er ongedoopte en onbe
sneden kinderen kannen zijn, die
niettemin krachtens hun afkomst
gerekend mogen worden, tot eenig
kerkgenootschap te behooren) of
opnieuw komt deze regeering bewijzen,
dat z(j niet beseft of, wat wfj eerdsr
gelooven niet beseffen wü waartoe
zjj geroepen is.
Een regeering in ons land mag nim
mer wezen een sekte-regeering. De
tegenwoordige doet evenwel alle mo
gelijke mcaite, zich deze weinig
vleiende betiteling te verwerven. En
zulks wordt dan natuurlijk toegejuicht
door de clerieale pers, welke in
roomsch-katholieken en antirevolutio
nairen is z{j eens zeer gunstig ge
stemd, dan ook in cbristelyk-histori-
■chen de uitverkoren vaten ziet
en de rest van het Nederiandsche volk,
dat niet den godsdienst exploiteert
om daardoor het vette der aarde te
gewinnen, als geestelijk minderwaar
dig beschouwt. De regeering schijnt
niet te willen begrijpen, dat zij er is
voor het gansche volk, en dat het eene
deel niet boven het andere bevoorrecht
behoort te worden.
Wordt daarover geklaagd, dan halen
de zelfvoldane politieke „christenen
met een onverschillig gebaar de Behou
ders op. Zij, die jammerkreet op jam
merkreet slaakten, dat de rechten der
minderheid toen hun minderheid
werden onderdrukt, hebben systema
tisch de verdrukking van de meer
derheid toegepast. Want wfj honden
vol, dat het Nederlansohe volk niet
Boman van A. CON AN DOYLE.
HOOFDSTUK I.
De familie West vertrekt naak
Banksome.
In deze volgende bladzijden heb ik,
John Fothergill West, student in de
rechten aan de universiteit van St.
Andrews, getracht, den lezer een be
knopt en getrouw verslag te geven
van de geheimzinnige geschiedenis van
generaal Heatherstone. Het is niet mjjn
bedoeling, letterkundige lauweren te
behalen door sierlijkheid van stijl, of
door een artistieke indeeling der feiten
een nog diepere schaduw te werpen
over de zonderlinge gebeurtenissen,
waarover ik zal schrijven. Ik zal er
enkel naar Btreven, diegenen van mfin
lezers, die reeds over de zaak hoorden,
te overtuigen, dat ik in geen enkel
opzicht aan de waarheid tekortgedaan,
noch er iets aan toegevoegd heb.
Oorspronkelijk was het mijn plan, de
gebeurtenissen in geregelde volgorde
op te teekenen, vertrouwende op wat
Ik uit goede bron had vernomen dïtèr,
waar ik ze niet persoonlijk had bijge
woond. Door de welwillendheid van
■vrienden eehter ben ik in staat ge-
ateld, een ander, voor den lezer meer
bevredigend idee te volgen. Ik zal n.l.
clericaal is. Het Ministerie-Heemskerk
weet zeer goed, waardoor het in 1909
versterkt in de Tweede Kamer der
Staten-Generaal terugkeerde Nier,
omdat ons volk er zoo begeerend
naar was, „christelijk" geregeerd te
worden, doch alleen, wfjl velen dit
Kabinet juist getaxeerd hebben: het
zou zijn een eonservatief bewind en
het „christelijk" verfje, dat er over
heen gestreken werd, nam men er
maar by toe. Het vrijzinnig Ministerie-
De Meester wilde de deur open zetten
voor het algemeen kiesrecht, het
toonde ernst met de sociale wetgeving
te zullen maken, het wenschte niet
in meerdere mate den belasting-drnk
te leggen op schouders, welke het
minst tot dragen in staat zfjn. Dit
altegader nu was niet naar den zin
van het conservatieve deel onzes volks
grooter, dan menigeen denkt
en het liep met pak en zak over naar
het „christelijke" kamp.
Allengs heeft de volgzame meerder
heid in Tweede en Eerste Kamer der
Staten-Generaal het Kabinet-Heems
kerk brntaal gemaakt Het zou eens
laten zien, wat het durfde 1 En op het
schip van Staat, dat meer en mser
onzeewaardig blijkt, werd de „chris
telijke" vlag in top geheschen. Niet
de vlag van het Christendom, dat als
een zunrdeesem onze geheele samen
leving beeft doortrokken, maar de
vlag van een benepen, zelf gefabri
ceerd „christendom', dat met de leer
van Christus met het allerminste heeft
uit te staan.
Als gevolg van die „christelijke" poli
tiek hebben wfi de befaamde zedelijk
heids wat gekregen, desubsidies aan het
sekte onderwijs, de baantjes aan vrien
den, die, ter wille van het profijt, met
dit Kabinet door dik en dun gaan.
Als gevolg van die „christelijke" poli
tiek vloeiden pastoors en orthodoxen
dominees lintjes toe. Van het Christen
dom werd door deze „christenen" een
carieatuur gemaakt.
Als er maar getuigd werd 1 Met den
mond God gediend, in het hart slechts
plaats vcor fidele, wereldsche zaken 1
Dat getuigen wordt met den dag
erger.
Te 's-Gravenhage komt het tweede
internationale congres voor zedelfike
opvoeding bfjeen. Zooals gebruikelijk,
werd een eere-eomité benoemd, waar
in mannen van naam, zoo uit binnen-
als buitenland, bereid waren, zitting
te nemen. Ook Ministers. Doch welke
moeite men zich geeft, den naam
van een Nederlandsch bewindsman zal
men vergeefs zoeken in de Ifist. De
Haagsche correspondent van Het Han
delsblad heeft als zfjn vermoeden te
kennen gegeven, dat dit zoo is, wfil
de huidige regeering zich op het
standpunt plaatst, dat opvoeding al
leen goed kan zfin, wanneer zfi op
„ohristelyken" grondslag rast. Daar
het congres dit eenzijdig standpunt
natuurlijk niet wenscht in te nemen,
zou de Nederiandsche regeering geen
vrijheid hebben knnnen vinden, om
zich er op eenige wijze mede in te
laten.
gebruik maken van verschillende hand
schriften, betrekking hebbende op het
onderwerp, en die aanvullen met alle
bijzonderheden, mfi verhaald door
personen, die in de gelegenheid waren,
generaal-m joor J. B. Haetherstone
goed te leeren kennen. Ter voldoening
van dit plan zal ik den lezer voor
leggen het getuigenis van Israel Stakes,
gewezen koetsier op „Cloomber Hall"
en van John Easterling, practiseerend
geneesheer te Stanraer in Wigtownshire.
Hieraan zal ik toevoegen een Bchrifte-
lfik verslag, letterlijk overgenomen nit
het dagboek van wijlen John Berthier
Heatherstone, betreffende een voorval
in de Thul Valei in den herfst van
het jaar 1841, tegen het einde van den
eersten oorlog in Afghanistan, alsmede
de besehry ving van een schermutseling
in de Terada Pas en van den dood van
Ghoolab Shah.
Mfin vader, John Hunter West, was
een welbekend geleerde in de Ooster-
sche talen, speciaal het Sanscriet. Van
beroep was hfj evenwel zaakwaar
nemer, maar zfjn studiën nameu zóó
veel van zyn tfid in beslag, dat hfi
weinig tfid over had om zich aan zfin
vak te wyden.
Wanneer zijn cliënten hem op zfin
bureau bezochten, vonden ze hem
steeds verdiept in een of ander muf
manuscript. Het is dus nauwelijks te
verwonderen.dat, naarmatezijn weten
schap toenam, zyn praktyk vermin
derde en toen hy op het toppunt van
zfin geleerdheid was gekomen- kan
De clerieale pers is het vermoeden
van den Haagschen Handelsblad cor
respondent komen bevestigen. In ge
zwollen artikelen, waar de onwaar
achtigheid dik op legt, brengt zfi de
regeering hulde voor deze bonding.
Een hulde, welke aosolnut misplaatst
is.
Want wederom: hier is geen sprake
van den Christelfiken grondslag. Im
mers: het Christendom is een macht,
welke op elk terrein des levens, óók
in de opvoeding, is doorgedrongen.
Maar de clerieale heeren passen het
Christendom naar hun benepen inzich
ten aan. Wat de groote Meester heeft
geleerd, gaan zfjn volgelingen zfi
durven zich inderdaad nog zoo noe
men 1 aan een revisie onderwerpen
en stoutweg verklaren zfi dit „chris
telijk", dat onchristelijk. Zfi weten
alles beter, o veel beter, dan de stich
ter van bet Christendom. Zy hebben
wat formules gemaakt papier is
zoo geduldig en naar die formules
moet men leven, wil men in bun boekje
als „ehristelyk" opgeteekend worden.
Een breeden kfik hebben de Neder
iandsche Ministers niet gehad op dit
internationale congres voor zedelfike
opvoeding. Maar een congres tegen
het bier-alcohofisme bywonen, waar
veel gepraat en toch niemendal gedaan
wordt; tentoonstellingen openen, welke
ook op den Zondag haar poorten wfid
openzetten, dat komt beter in de
kraam der heeren te pas. En boven
dien wat bekommeren zy zich ten
slotte om zedelijke opvoeding I Het
Nederiandsche volk moet niet zoo
ontwikkeld worden, ook niet op gees
telijk terreinhet kan den clericalen
slechts toekomstige kiezers kosten.
Opvoeding in een enge, duffe sfeer van
eigen-gemaakte „ohrfstelfikheid"
dat is in hun oogen het ware 1
tiet zal, begrfipelykerwfize, het
Kabinet-Heemskerk niet aan loftuitin
gen ontbreken, dat het zich buiten
het congres voor zedelfike opvoeding
gebonden heeft. De clerieale pers is
er al mede begonnen. Zonder twfifel
zullen de mannen-broeders van de
afdeeling „Patrimonium" te Lutje
broek volgen, mitsgaders de christe
lijke jongelings-vereeniging te West-
Knollendam, da christelijke jongedoch-
ters-vereeniging te Pietersburen. En
in Limburg, waar de drank-Btatistieken
en de crimineele statistieken znlke
diep-bedrocvende eyfers aanwijzen,
zal men vreugde-vuren ontsteken.
Waarom ook niet Is de schijn niet
gered? En komt het daarop by de
huidige politieke „christenen" niet
schier uitsluitend aan?
Vermakelijk is, door de brutaliteit,
wat de roomsehe Tijd schrijft. Het
blad laat zoo tusschen de regels door
schemeren, dat de afgevaardigden,
die aan het congres voor zedelfike
opvoeding deelnemen, al bly mogen
zyn, in ons land een gastvrije ont
vangst te genieten 1 Te drommelde
roomseh-kathoiieken moeten noodig
van gastvrijheid spreken 1 Is hun
memorie zóó kort, dat zy nu al het
jaar 1853 vergeten zfjn, het jaar,
hy tevens een volslagen financiëelen
ondergang constateeren.
Daar er geen professors-zetel in het
Sanscriet aan een der universiteiten
van ons land te vergeven was, noch
de minste vraag naar de geestelijke
waar, waarover hfi kon beschikken,
zouden we genoodzaakt zyn geweest,
ons in fatsoenlijke armoede te begra
ven, zoo niet zfin hall-broeder, William
Farintosh, de „heer van Branksome,"
in Wigtownshire onverwacht met een
vriendelijk en royaal aanbod voor den
dag ware gekomen.
Branksome was een landgoed, welks
uitgestrektheid ongelukkig niet in
overeenstemming was met zfin waarde,
want het was het kaalste en dorste
stuk grond uit het geheele onvrucht
bare graafschap. Air celibatair eehter
had mfin oom slechts weinig uitgaven
en van de huur der hier en daar ver
spreide boerenwoningen en den ver
koop van paarden, die hfi op de heide
fokte, wist hfi niet alleen te leven,
zooals een „edelman" betaamde, maar
zelfs nog een aanzienlijke som over
te sparen.
Gedurende de dagen van ons verval
hadden we weinig van onzen bloed
verwant gehoord, maar juist, toen de
nood op het hoogst was gestegen,
kwam zfjn brief als een reddende
engel nit den hemel. Hfi deelde ons
mede, dat hfi den laatsten tyd leed
aan een borstkwaal, waarom dokter
Easterling van Stanraer hem sterk had
aangeraden, de p*»r j eren, welke hem
waarin zfi van de liberalen herBtel
van de bisschoppelijke hiërarchie ver
kregen
Er rest ons één troosthet congres
zal even goed gelukken en vruchten
dragen zonder de tegenwoordigheid
van één of meer Ministers nit dit
„ehristelyk" Kabinet, hetwelk met den
dag duidelfiker bewfist, Christendom
met onverdraagzaamheid volkomen op
één lijn te stellen.
En tevens is den Nederlandsehen
volke aangetoond, dat deze regeering
niet wenscht te zyn een regeering
voor het gansche land, doeh er zich
mede tevreden stelt, een sekte-regee
ring te wezen.
Dit dienen wfi te onthouden.
Bni teil lau d.
Men herinnert zich het
bloedbad In de Lena-goudmijnen,
waarby door gendarmerie op rustige
werkstakers werd geschoten, waardoor
372 man werden gewond en 170 ge
dood. Aan senator Manoechin is daarna
opgedragen, een onderzoek naar de
jniste toedracht dezer gebeurtenissen
in te stellen en het rapport van dezen
senator is nu gereed gekomen. Hoewel
bet nog niet is gepubliceerd, is reeds
algemeen bekend, dat de senator zfjn
groote afkeuring uitspreekt over de
onverantwoordelijke wfize, waarop de
commandant der militairen is opgetre
den. Ten sterkste wordt thans tegen
gesproken, dat de neergeschoten ar
beiders ook gewapend zouden zfin
geweest.
Senator Manoechin veroordeelt op
Bcherpe wfize bet gebrek aan beleid en
bezadigdheid van den dienstdoenden
ritmeester en dient een aanklacht
tegen hem in wegens misbruik van
maebt, waardoor leven en gezondheid
van rustige burgers in gevaar werden
gebracht. De ritmeester is thans ge
schorst.
Het is te begrijpen, dat geheel Bus-
land met groote belangstelling van
deze mededeeiingen beeft kennis ge
nomen.
Ook in de Belgische bladen is een
bericht versohenen, dat bijzonder de
aandacht trekt en in de clerieale pers
een hevige bestrijding ondervindt. In
verband met de door de socialisten
beloofde
algemeens Belgische staking,
ter verkrijging van algemeen kiesrecht,
zouden namelijk de openbare onder
wijzers besloten hebben, de bewegtDg
ten gunste van dat kiesrecht te steu
non. Het plan was, inteekenlijsten te
doen eireuleeren, teneinde gelden bij
een te brengen, om de stakingskas te
stfiven, maar, volgens de clerieale
pers, moet de regeering aan de school
inspectie last hebben gegeven, die
onderwijzers disciplinair te straffen.
De Indépendance zet het liberaal
standpunt ten opzichte dor algemeene
staking uiteen, en constateert, dat dit
een zaak is, welke uitsluitend den
socialisten aangaat.
nog restten, in een zachter klimaat
te gaan doorbrengen. Hfi had daarom
het besluit genomen, naar het Zuiden
van Italië te gaan en verzocht ons,
gedurende zyn afwezigheid te I rank-
some te komen'wonen, alwaar mfin
vader ais rentmeester een rnim salaris
zou geDieten.
Zonder eenige aarzeling besloten
wfi, het edelmoedige aanbod van den
„edelman" aan te nemen en nog dien
zelfden dag vertrokken wfi mfin
vader, mfin zuster Esther en mfin
persoontje naar Wigtown, met twee
groote tasBchen, gevuld met geleerde
boeken, en met verschillende huis
houdelijke zaken, die de moeite van
het meenemen en de kosten van ver
voer waard waren.
HOOFDSTUK II.
„Cloomber Hall" wordt bewoond.
Men zou Branksome een armoedige
woning kannen noemen, vergeleken
bfi die van een Engelschen squire,
maar het huis kwam ons, na een
langdurig verblfif in een benauwde
kamer, bfina vorstelijk voor.
Het was een breed en laag gebouw,
met een dak van roode tegels, kleine,
ruitvormige raampjes en een groot
aantal woonkamers met door rook
bezoedelde plafonds en eikenhouten
lambrizeeringen. Aan den voorkant
was een klein grasveld, omgeven door
een rfi dorre beukenboomeu, alle
knoestig en misvormd door den ster
ken. zeewind. Aan den achterkant lag.
Wel blijft de liberale partij voor
standster van algemeen kiesrecht, maar
zfi wenscht de politieke gelijkheid te
verkrfigen langs wettige wegen en
niet door algemeene staking. De libe
rale party wil en kan de arbeiders
niet tot een avontuur dry ven, waarvan
zfi noch de verantwoordelijkheid, noeh
de gevolgen op zieh kan nemen, aldus
de indépendance.
Iemand, van wien men wel kan
zeggen, dat hfi nog meer vaderlands
lievend is dan de regeering, is zeker
wei Enver bey,
algemeen bevelhebber van
de Turksehe troepen In
Tripolitanië.
Hfi moet namelfik de regeering heb
ben medegedeeld, dat by van even-
tueele vredesonderhandelingen niets
■wil weten en dat bfi, ook na het
eventueel tot stand komen van den
vrede, de Italianen aan het hoofd van
de Arabische troepen zal blfiven be-
s'rfiden. Hetzfi, dat dezen bijzonder
met hem ingenomen zfin, of dat de
oorlog hun een onverwacht voor
deeltje oplevert, maar zfi moeten En-
ver befi te kennen hebben gegeven,
dat zfi hem tot vorst over een ge
deelte van het Ottomaanse'ne gebied
willen uitroepen en de algemeene
bevelhebber moet er werkelijk aan
denken, dit voorstel aan te nemen.
In Turkfie zelf is het nog allesbe
halve duidelfik waar het
confllot met Montenegro
op uit zal loopen. De Turksehe minis
terraad besloot te Cettinje ernstige
stappen te doen, om de aandacht der
Enropeesehe mogendheden op de be
slist oorlogszuchtige houding van
Montenegro te wfizen. Dit rijk heeft
nn reeds de Cttomaansehe bewoners
van Berana tegen de Turksehe
regeering opgezet en wapens ODder
hen verdeeld. Aan de Turksch-
Montenegrfinsehe grens wordt hevig
gevochten en Turkfie heeft verzekerd,
Diet voor de gevolgen te willen in
staan. Toeh heeft de Turksehe re
geering blijkbaar niet veel zin in
een oorlog met Montenegro en ver
schillende groote mogendheden heb
ben dit land den raad gegeven, niet
door een onbesuisd optreden het even
wicht op den Balkan te verstoren. Er
is geen enkele groote mogendheid,
die er belang bfi heeft, de oproerige
beweging in Montenegro te onder
steunen.
Het conflict met de Albaneezen
wordt als geëindigd beschouwd, door
dat 13 van hun 14 eisehen zyn inge
willigd. Alle beloften, waaronder de
teruggave van 35.000 geweren, moeten
voor bet einde der maand uitgevoerd
zfin Te Konstantinopel is door de
regeling van dit conflict de stemming
veel beter geworden.
Het is het oude Turksehe systeem,
om in den nood de eisehen van den
vfiand in te willigen, doch geen enkelen
waarborg voor nakoming te geven.
Doch de Albaneezen zfin voor 't oogen-
het gehucht Branksome-Bere be
staande uit hoogstens een twaalftal
hutten bewoond door ruwe vissohers,
die den „edelman* als hun natuurlfiken
beschermer beschouwden.
In het Westen strekte zieh de Iersohe
zee en het breede strand uit, in de
andere richtingen ontwaarde bet oog
niets ande-s dan de onafzienbare,
grauwe, verlaten heide, afgewisseld
door eenig struikgewas. Het was
somber en eenzaam op deze kust van
Wigtown. Men kon menig myl afleg
gen, zonder een levend wezen te zien,
uitgezonderd de witte zeemeeuwen,
die, zwaar klapwiekend, de lucht ver
vulden met haar naargeestige, schrille
kreten.
En behalve de toren van „Cloomber
Hall", die, alB de gedenknaald voor
den een of anderen reus, zieh hoog
boven de hem omringende pfin- en
denneboomen verhief, was er op mfilen
afstands van Branksome geen teeken
van eenigen mensehelfiken arbeid te
bespeuren. Dit groote landhuis, een
kwartiertje gaans van het onze, wis
gebouwd door een rfik koopman uit
Glaegow, een zonderling, die zeer op
de eenzaamheid was gesteld. Op den
tfid van onze aankomst op Branksome
had „Cloomber" evenwel reeds menig
jaar leeggestaan, zoodat het er ver
weerd en verwaarloosd ui zag met de
gebroken ramen, welke ais groote
holle ocgen troosteloos over de heuvels
staarden.