N°. 7 1912.
Dinsdag 16 Januari,
99"" jaargang.
Donkere Schaduwen.
(ïOESCHE
COURANT.
Telefoonnummer 32. Directeur A. F. A. van Setbbs. Uitgave van (ie Naaml. Vennootschap ,Goesche Courant". Hoofdredacteur W.j j. C. van Santen.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feeBtdagen.
Prjjs per kwartaal, in Goes f 0,75, buiten Goes, franco f 1,23.
Afzonderlijk* nctnmers 5 cent.
Inzending van advertentlën op Maandag en Woenaaag
vóór 2 uren, op VRIJDAG vóór 12 uren.
De prgs der gewone ad vertentiën is vau l-5,regols50 et., elke 'ragol meer lOct
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt
de prijs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huweljjk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regels h f 1,— berekend.
Bewijsnummers 5 cent.
STEMPLICHT.
i.
De sociaal-democratische leider, mr.
P. J Troelstra, is, blijkens zijn uit
latingen, geen voorstander van stem
plicht. In de Tweede Kamer toch ver
kondigde hij, dat deze eisch, door de
Liberale Unie gesteld, niet bevorder
lijk is aan een vooruitstrevende, voort
varende poliLiek. „Door middel van
stemplicht", zoo sprak mr. Troelstra,
,al die elementen te mobiliseren, die
te weinig politiek benul hebben, om
uit zichzelf naar de stembus te gaan,
acht ik niet vooruitstrevend, maar eer
reactionair".
Wij vinden deze uitlating van den
sociaal-democratischen leider verre
van gelukkig, bovendien van elke
argumentatie ontbloot.
Zooals men weet, heeft de Liberale
Unie, naast den eisch van algemeen
kiesrecht, op haar program staan
stemplicht. Met andere woorden wie
kiezer is, en niet door gegronde
redenen daarin verhinderd wordt, moet
zijn kiezersplicht vervullen. Is nu stem
plicht door de Liberale Unie geëischt,
om daardoor een tegenwicht te geven
tegen de door velen gevreesde uit
komsten van algemeen kiesrecht
In geen geval. De motieven liggen
elders. De Liberale Unie verwacht in
hoofdzaak deze drie voordeelen van
het algemeen kiesrechtlo. de groo-
tere zedelijke kracht, welke de wet
ontleend aan het feit, dat vertegen
woordigers van alle rangen en standen
in de maatschappij aan haar totstand
koming medewerken j 2o. de politieke
ontwikkeling, welke op den duur door
de praktijk der verkiezingen wordt
verkregen en het besef van de plichten
der staatsburgers, dat door de uit
oefening van hun rechten wordt ge
kweekt 3o. het verdwijnen van de
groote illusie, dat alle maatschappelijke
kwalen en miBstauden door den wet
gever zouden kunnen worden weg
genomen, een waan, die uit den aard
der zaak het e-rst post vat bfj hen,
die geen invloed op de wetgeving
kunnen uitoefenen.
Daar nu al deze voordeelen een
voudig tot een minimum worden terug
gebracht, wanneer duizenden van het
hun toegekende recht geen gebruik
makeu, moet, zoo oordeelt de Liberale
Unie, stemplicht dit voorkomen. In
de toelichting tot het kiesrecht-pro
gram dezer partij heet het
„Er is nog een belangrijk punt, dat
met het kiesrecht in nauw verband
staa', u. I. de vraag, of de kiezers
be-oegd zullen zijn, al dan niet van
hun recht gebruik te maken, of wel,
dat zij bfj de wet verplicht zullen
worden. O. i. behoort die laatste vraag
bevestigend te worden beantwoord en
dus stemplicht ingevoerd, Is het 't
id. aal,dat de volksvertegenwoordiging
zooveel mogelijk een afspiegeling zjj
Van de belangen en beginselen en
denkbeelden, die in de natie op den
voorgrond tred» u,dan behoeft het geen
betoog, dat ook zelfs bjj het meest
uitgebreide kiesrecht dit ideaal zeer
onvolkomen wordt bereikt, ja, een
c --ica-uur wordt, iadien, zuoals thans
75 ffKUiuLfclTUX.
Naar het Duitseh.
Dezen morgen vermeed hg een out-
mortlng met zijn vader. Vroeg in den
ochtend ging bij naar de stad.
Nog voor hjj intuasehen zjjn bureau
opzocht, ging hjj naar het ver afgele
gen huis, waarin Hedwig vroeger
ge voond had. Deze had getrouw aau
haar belofte weer haar vroegere kamer
betrokken, en was door de huisjuffrouw
hartelijk ontvangen. Zij ontving Rudolf
blijkbaar in angstige spanning.
Je moet me vergeven, dat ik
gisteren al niet bjj je beu gekomen,
begon Rudolf, nadat de ooraie begroe
ting voorbjj was, on hg in Hedwig's
kamor had plaats genomen. Maar je
zult allee begrijpen, als ik je alles
verteld zal hebben.
Zeg mjj voor alles éen ding, ant
woordde Hedwig, terwijl zij hem ang
stig in de oogen keek. Ik heb den
geheelen nacht niet kannen slapen,
nadat ik gisterenavond vergeefs op je
komst had gewacht. Je sprak op zeer
hoopvollen toon over mjjn armen, on-
gelukkigen vader, vóórdat w(j gisteren
afscheid van elkaar namen. Ik heb
in de gevangenis opgezocht, maar
maar al te dikwijls het geval is, in
sommige districten dertig tol vijftig
procent ja, soms nog een hooger
percentage van de stembus wog-
blgft."
Wat dit wegblijven der kiezers
betreft, overdrijving ligt zeer zeker
niet in boven geciteerde woorden. Is
het niet sterk, dat van de honderd
leden, die zitting hebben in de Tweede
Kamer, er slechts twintig zjjn, die
hun zetel danken aan de meerderheid
der kiezers van het district Kan men
op die wjjze nog wel van een volks-
vertegenwoordiging spreken In 1909
veroverde de rechterzijde een aantal
districten: Enkhnizen met een meer
derheid van 223 stemmen, terwijl er
318 kiezers thuis bleven Amsterdam II
met 201 stemmen en 1095 thuisblijvers;
Amsterdam VII met 140 Btemmen en
1002 thuisblijvers; AmsterdamVIII met
171 stemmen en 1246 thuisblijvers;
Enschedé met 149 stemmen en 1542
thuisblijversGorinchem met 309 stem
men en 1001 thuisblijvers; Hiariem
met 65 stemmen en 1186 thuisblijvers.
Zoo zouden wij kunnen doorgaan.
Doch we meeuen te mogen aannemen,
dat deze cijfers boekdoelen spreken
teu gunste van stemplicht.
In ons tweede en slot-artikel zullen
wg de voordeelen van dit stelsel nader
uiteenzetten.
Buiten land.
De verkiezingen In Duitschlana.
De groote verkiezingen zijn weer
gedeeltelijk achter den rug. Nu moet sa
nog slechts de herstemmingen volgen.
Te twaalf unr waren Zaterdag iie uit
slagen van alle 391 kiesdistricten be
kend, en zooals te verwachten was,
hebben de sociaal-democraten zich
kranig gehouden.
Zij winnen 28 zetels en verloren er
twee, de conservatieven verliezen 9
en winnen twee zetels, de Rgkspartij
verliest 10 en wint 2 zetels, het Cen
trum verliest 6 zetels, de Vrjjz. volks
partij 12, de nationaal-liberalen ver
liezen 16 en winnen 2 zetels, de Econ.
vereeniging verliest 8 en wint 1 zetel
en de Polen verliezen 1 zetel. Er moeten
189 herstemmingen plaats hebben
lusschen 20 en 25 Jannari.
Algemeen is men thans van meaning,
dat er een einde gemaakt zal worden
aan het zgn. blauw-zwarto bloe, de
conservatiöf-clericale heerschappij
Vallen de herstemmingen voor de
sociaal-democraten niet al te ongunstig
uit, dan kunnen zjj het tot hondeid
eu nog meer mandaten brengen, wel
een bewjjs, dat de sociaal-democratie
in de Laatste jaren in Duiischlaud
enorme vorderingen gemaakt heelt.
Welke houding zullen nu de- bur
gerlijke partijen bjj de herstemming
tegenover elkaar aannemen, b.v. wat
zal nu een natioDaal-liberaal doen
wanneer een conservatief in herstem
ming komt met een sociaal-democi a»t
De conservatieve bladen zgn door
drougen van het gawioht dezer quaes-
tie. Het orgaan van den heer Voii
Heidebrand schrijft, dat de naiionaal
liberalen, willen zg zeker zg n ~an den
steun dor co aBervari vn -n
met woorden de sociaal-democraten
moeten aanvallen en hen by de her
stemmingen toeh steunen, doch dat er
over en weer voor elke herstemming
een overeenkomst tnsschen de partg-
besturen afgesloten moet worden.
Stemmen de nationaal liberalen hier
niet mee in, dan zullen de conser
vatieven ver blgven van de stombus,
waardoor dus de sociaal-democratische
kansen aanmerkelijk beter zonden
komen te staan.
De offieieuse Norddeutsche AUge-
meine, anders niet zoo ving, haastte
zich Zaterdagavond reeds erop te
wijzen, dat het parool voor de her
stemmingen moet zgn tegen de sociaal
democraten, die de nationale eischen,
o a. van een sterk leger en vloot, be-
strgden.
Het blad dringt er ten sterkste op
aan, om de internationale sociaal-
democratie niet nog sterker in den
Rgksdag te doen terugkeeren.
Wat ;allen de nationaal-liberalen
doen Op deze vraag geeft hnn
partyblad van Zaterdagavond reeds
antwoord: „Wg zgn de meening toe
gedaan, dat elke beslissing over de
herstemming getroffen moet worden
voor olk geval afzonderlgk en dat aan
provinciale en plaatselgke comité's
hét mogelgk gemaakt moet worden
de afspraak zoo te treffen, als het
politieke belang "net eischt. Dit sluit
niet uit, dat er toch rekening gehou-
pen moet worden met het geheeie
liberalisme."
Maar met dat al hebben de sociaal-
demoeraten bg deze verkiezing ge
toond, dat onder de heerschappg van
conservatieven en clericalen hnn pro
paganda niet te vergeefs iB geweest.
Waar de liberalen in herstemming
komen, hebben zij over het algemeen
alle kans van slagen, terwgl de con
servatieven by de herstemmingen
waarschgnlyk klappen krggen.
Dat de tegenwoordige meerderheid
zal blgven bestaan is daarom nog
lang niet zeker. Doch absoluut zeker
is alleen, dat de sociaal-democraten
niet alleen schitterend revanche ge
nomen hebben voor de verkiezingen
van 1907, doch ook in den aansta inden
Rijksdag een buitengewoon invloed-
ryke stem in het kapittel znllen
krggen.
De Fransche kabinetscrisis.
De Fransche bladen verklaren zon
der ODderseheid, dat het beslist nood-
zakelgk is, dat thans eens een mini
sterie van krachtige, energieke man
nen aan het bewind komt.
Vooral de Temps stelt dezen eisch.
Het volk, schryft het blad, blyft niet
langer onverschillig toezien naar die
voortdurende verwisseling van minis
ters thans eischt Frankrijk, dat zgn
iot wordt toevertrouwd aan mannen,
wier aanwezigheid achter de regee-
nngBUfol een duidelijke en bepaalde
beteekanis heeft. Een ieder verwacht
thans hot optreden van een minister
president, van wien men weet, dat hy
voor zyn taak berekend is, en die
iu staat is tot Europa te spreken,
iemand, die zich weet te omringen
met nmdewerkers, wier bekwaamheid
niemand in twgfel kan trekken.
intnsschen heeft zich nn bgna een
nieuw kabinet gevormd, waaraan al
leen nog maar de portefeuille van
onderwijs en handel vergeven moeten
worden.
President van den ministerraad en
tevens minister van buitonlandsche-
zaken is Poincaré, terwyl Delcassé de
portefeuille van marine aanvaard heeft.
Stadsnieuw».
Waterleiding Zuid-Beveland.
Door de welwillendheid van den
directeur der waterleiding Zuid-Beve
land, den heer Jan van Poelgeest,
daartoe in staat gesteld, hebben ver
tegenwoordigers van alle op Zuid-
Beveland gelezen Zeeuwsche bladen
Zaterdagmiddag een tochtje naar het
pompstation te Ossendrecht gemaakt
om zich persoonlijk van den grooten
voortgang der werkzaamheden te
kunnen overtuigen. Met den trein naar
Bergen-op-Zoom, kwamen we daarin
een hotel samen waar onze gastheer
ons opwachtte, en wg tevens kennis
maakten met den heer Nabel, inge
nieur der firma Carl Franeke te Bremen,
leider van de werkzaamheden, en
den heer Flipse, met het opzicht over
de werkzaamheden op het pompstation
belast.
Hoewel een autotocht van Bergen-
op-Zoom naar Ossendrecht op het
programma had gestaan, kon deze,
wegens een defect aan een der machi
nes, niet doorgaan, en klommen we
dan ook gemeenschappelgk in een
drietal Brabantsehe rgtuigjes, waarna
de tocht naar Ossendrecht een aan
vang kon nemen. Langs een mooien
klinkerweg, dikwgls dwars door het
bosch, reden we toen langs de rgen
kleine huisjes ouder Ossendrecht,
waar byna ieder van die huisjes door
opschriften als „De driehoek", „De
gele koepel", „het Hert", „Het Vosje"
enz. zich als rustplaats voor den dorsti-
gen wandelaar aanduidde. En er waren
er zoo veel van die kroegjes, zoo huis
aan huis, aan beide zgden vau den
weg, dat het onmogelyk was ze van
het rgtuig uit alle te teilen.
Toen Kwamen we dan aan een zg-
weg, waar we ons onder leiding van
de tieei'Bii Van Poelgeest, Nabel en
Flipse naar de gebouwen van het
pompstation begaven.
En weldra zagen we al den open-
gegraven grond, aen zandgrond met
zgn talrijke kleuren, en hier vooral
de donkerbruine yzerkleur. Daarin
lagen, op 1 M. diepte, de groote
buizen der hoofdleiding, gietgzeren
buizen van 4 M. lengte en 30 c.M.
doorsnede, bg bochten door betonblok
ken gestut, eu die de monteurs door
heuneptouwen en lood handig aan
elkaar verbonden tot een reusachtig
drinkwaterkanaal
Dat is de hoofdleiding, die zal door-
loopen tot Goes. In Zeeland, het zout
water-gebied, worden dan de gietgze
ren buizen door stalen vervangen, en
op verschillende plaatsen vau Zuid-
Beveland zgn de arbeiders reeds bezig
geweest die buiken in den grond te
brengen, zoodat binneD korten tgd de
Zeeuwsche- en Noord-Brabautsche lei
dingen elkander zullen ontmoeten.
niet met onze verloving in verband
staan, hebben mgn vader en mg ge
heel van elkaar vervreemd. Ik zal
niet lang meer in het huis van mgn
vader blgven, eu daarom zou ik je
willen vragen, Hedwig....
Spreek daar niet meer over, Ru-
dolf smeekte zij hem met bevende
lippen. Je kent mgn antwoord, tracht
mg niet af te brengen van een be
sluit, dat onherroepeigk isl Juist als
je in de toekomst op je eigen krach
ten alleeh bent aangewezen in den
stryd om het bestaan, mag ik je
vrouw niet worden.
Je kent de bekrompen inzichten in
oqze stad nog niet genoeg, men zou
je vermgden ais iemand die besmet
was, te meer nog nu', nu mgn vader,
al is 't dan ook maar voorloopig, zoo
als je zegt, veroordeeld is. Mgn be-
sluit is genomen. Z mals je misschien
al weet, woonde ik de laatste weken
in een klein hotel buiten de stad,
morgen vertrek ik van hier en ga
naar de residentie.
Iled.wig, hoe kon je dat doen
riep de jonge advocaat buiten zich
zelf.
Ik moet het doen, zei ze met
bevende stem. Mgn dierbare vader
gaf my gisteren zonder voorbehoud
gelyk. Ik vind in de residentie gele
genheid e n middelen genoeg my eerlyk
en reahyschapeu een bestaan te var-
Naar de andere gemeenten waarheen
de zijtakken der waterleiding zich
zullen uitstrekken, hebben de bnizen
een kleinere middellgn. By Goes komt
nu spoedig cen gzeren watertoren
met een middellgn aan het grondvlak
van 14 M., gebouwd op 312 heipa
len, ter hoogte van 60 M. en met
een waterreservoir van 1290 M3. Ook
bg Oudelande komt een dergelgke
gzeren, toren maar van 250 M3. inhoud
en 35 M. hoogminder groot dus,
terwyl de buisleiding van Goes als
eene ringlgn over 's Heer Arendskerko
en 's Gravenpolder loopt, waarna de
leiding by den watertoren in Ondelande
weer samenkomt.
Op het terrein van het pompstation
zgn 5 bronnen, waarvan de middelste
in de lgn van de as der gebouwen
ligt. Het water uit deze bronnen gaat
door een buisleiding naar het machine-
gebouw, dat met het administratiege
bouw is verbonden, waarna het in een
zuiveringsgebouw wordt overgebracht,
waar het door lagen cokes gefiltreerd
wordt en intnsschen volop met de
lucht in verbinding staat. Dit gé-
bouw is zoo gemaakt, dat lucht
en licht vrgen toegang hebben, terwyl
er tevens voor gezorgd is, dat muggen,
vliegen en alle onzuiverheden der
lucht niet met het water in aanraking
kunnen komen. Ia het water nu in
dit gebouw, dan zal het zuurstof op
nemen en yzer afstaan, waarna het,
omdat het nog zgn yzervlokken bezit,
naar een filtreergebouw wordt geleid
schaffen. Dring nu niet verder aan,
myn beste Rudolf
Maar ik zal je zoo nu en dan schrg-
ven.
In elk geval blgf ik het als mgn
plicht beschouwen, je van alles wat
er met betrekking tot je vader gebeurt
op de hoogte te houden. Ik zal nu
naar hem toe gaan om met hem over
het aanvragen van vernietiging van
het vonnis te spreken. Zal ik je in
elk geval nog eens voor je vertrek
terugzien
Neen, maak my het hart niet
nog zwaarder, dan het toeh al is,
fluisterde zy zacht. Laat het genoog
zgn, Rudolf.
De jonge advocaat liet het hoofd
zinken en zweegdiep bewogen legde
hg zyn rechter hand in de kleine,
fijne hand van hev jonge meisje.
Van mg ben je en van mg blgf
je, zei hg met bevende, maar to.'.h
ook van beslistheid getuigende stem.
Ik verlies de hoop niet, dat er een
dag komen zal, waarop de zou weer
schgnt. En nu, vaarwei, lieve Hedwig.
Diep ontroerd boog hg zich tot haar
over en kuste haar op de lippen.
Zy liet het zonder verzet toe.
f Wordt vervolgd.)
tig deelt je blyae hoop ii.c, hy uoh.-jat
zyn rekening met het leven vereffend
te hebben. Ik kan niet zeggen, hoe
zeer het my door het hart sneed, toen
hg naar den dood verlangde als de
verlosser uit al zyn lyden.
Rudolf keek een oogenblik peinzend
naar den grond.
Ik ben misschien wat voorbarig ge
weest, lieve Hedwig, met hoop in je
wakker te roepeu, die niet dadalgk
vervuld kan worden. Maar begryp mg
goed, voegde hg er dadelijk bg, toen
hg doodelykeH schrik in het gelaat
van het oeminde meisje waarnam.
Je zult en moogt hopen, want
er ia veel onverwachts gebeurd, maar
alles is nog niet duidelgk genoeg ge
bleken, om de onmiddellgke invry
iieidstelling vau je vader, wiens on
sehuid spoedig zal blgken, uu al to
gelasten.
Je brengt mg in hevige span
ning, zei nu Hedwig. Zag my nu toch
eindelyk, wat er eigenlgk gebeurd ia.
In korte trekken vertelde Rudolf,
raearmalen door de verbaasde uitroe
pen vau het jonge meisje onderbroken,
haar de gebeurtenissen van de laatste
dagen.
Toen hij had uitgesproken, keek
Hedwig hem met klaren blik aan.
Mgn God, alles wat je zegt, klinkt
zoo overtuigenden waar, fluisterde zy,
maar toch kan ik mjj er niet vau
ganscher harte over verheugen. Het
schgnt mg zooiets monsterachtigs toe,
dat een fijnbesohaafde en voorname
man zoo'n misdaad bedreven zou heb
ben I Je zegt toeh immers, dat myn
vader in hem niet dien mau met den
gryzen fietsmautel heeft herkend
misschien is hier wel weer van een
groote vergissing sprake I Aeh,
Rudolf, sinds ik in de gevangenis ben
geweest, weet ik eerst, wat het eigen-
lyk zeggen wil achter slot en grendel
te moeten zuchten. Myn arme dierbare
vader, hoe moet hg daar geleden
hebben I
Zgn lijden zal, zooals te hopen is,
spoedig voorbij zyn, antwoordde Ru-
dolf. Tocu uiogen wy voor vandaag en
morgen vuz niets hopen. Iutusschen is
zgn lot nu al heel wat verzacht. De
rechter «ars instructie heeft op voor
beeldige wgzo gezorgd, dat hem een
vriendoly Rur cel werd aangewezen,
lk zal hem straks dadelgk gaan be
zoeken an b ,m je groetenoverbreugen.
De oogeu vau Hedwig vulden zich
opnieuw m->- tranen, en het trof den
jongen advocaat diep dat hg zgn
geliefd meisje zag schreien.
Plotseling greep hg baide handen
van het meisje, dat zich lieht daarte
gen verzette.
Hedwig, laat mg heden een op
recht woord tot je spreken, begon
hg. Omstandigheden, die heelemaal
