N\ 136 1911.
Donderdag 16 November.
98"" jaargang.
Donkere Schaduwen.
FEUILLETON.
GOESCIIE
9a uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Yrijdagaraad
uitgezonderd op feestdagen.
Prjfs per kwartaal, in Gee» f 0,75, buiten Goes, franco f 9,05.
Afzonderlijk» noaaers 5 cent.
inzending van advertentlën ep Maandag en Woensdag
vóór 2 uren, op VRIJDAG vóór 12 uren.
Telefoonnummer 22. Directeur A. P. A. vak Setbks. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesehe Courant". Hoofdredacteur W. J. C. van Santen.
COURANT.
De prijs der gewone ad vertentiën is van l-5jregels50 ct., eikel regel me»r lOct
Bf) directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt
de prijs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetnigingen worden van 110 regels k 1,berekend.
Bewijsnummers 5 cent.
Rare manieren.
Verandering van spijs doet eten.
Het schijnt, dat in deze dagen de
regeerings-gezinde pers zóózeer van
de waarheid dezer woorden is door
drongen, dat ze haar lezers een gansch
nienw menn voorzet. De anti-revolu
tionaire bladen wijden zich tegen
woordig aan de dichtkunst I En hoe I
De rijmelaar van den verschrikke-
ljjken moord te Raamadonk is er nog
een meester bij.
Het begon ai in de Kamer. De
rechtsche Kamerleden, die, als men
hun bladen leest, het zoo ernstig
meenen met onze defensie, teekenden
tijdens de behandeling van de Militie-
wet malle prentjes en maakten er
•ven malle rijmpjes bij. Zoo nn en
dan schenen deze illnstre volksver
tegenwoordigers in de meening te
verkeeren, dat het parlement een
kostschool is en men er kwajongens
streken k-.n uithalen.
Van do Kamer sloeg de dieht-manie
over op de .christelijke" organen en
orgaantjes. Laffe rijmelarij werd gretig
opgenomen in dr. Kuyper's Standaard
en de kleine anti-revolntionaire pers
nam haar met instemming over. Zelfs
één der mee3t onbeduidende leden
der rechterzijde, de heer Brummel-
kamp, sehjjnt plotseling tot de over
tuiging te zijn gekomen, dat er een
dichter (1) in hem schnilt, en zag zon
producten opgenomen in de antirev.
Rotterdammer.
Eén ding hebben wij onmiddellijk
kunnen opmerken voor geestig wordt
den lezers voorgezet, wat in de hoogste
mate geestelóós is. En van al die
rijmelarij is de heer Ter Laan het
mikpunt, omdat hij zich bij dc be
handeling van Coljjn's ontwerp tegen
het militairistisch drgven van deze
.christelijke" regeering telkens en
telkens weer verzette.
Wij nemen den heer Ter Laan niet
in beschermingrond-nit hebben wij
verklaard, hoe wij over het optreden
van deze „militairistisehe* specialiteit
der sociaal-democratie denken.
Maar toch stond deze afgevaardigde
mjjlen verheven boven de rechtsche
nulliteiten, die hnn eenige kracht
vonden in stemmen en voor de rest
er zich niet om bekommerden, of het
Nederlandsche volk nieuwe lasten
werden opgelegd.
Laten de heeren dit niet vergeten.
Van hnn rijmelarij mogen zij ge
nieten, die in laffe aardigheden een
genoegen zoeken. Doch treffend is het,
dat aan misplaatsten spot zich die
lieden thans overgeven, die vroeger
moord en brand schreeuwden, als op
dr. Knyper's excentriciteiten een spot
lied werd gedicht.
Of mogen de rechtsche heeren doen,
wat zy anderen op arroganten toon
verbieden
Het is maar een vraag.
Halfslachtigheid.
(iHgezonden.)
Naar aanleiding van ons artikel
.Halfslachtigheid", voorkomend in de
Gfoesche Courant van 11 November j.l.,
ontvingen wjj het volgende schrijven:
Waar U van oordeel is, dat de Vrjjz.
Democratische Bond in zyne jaarver
gadering geen gelukkig oogenblik
had, toen hjj zich uitsprak voor ver-
53
Naar het Duitseh.
Zoowel de officier van j nstitie als ik
zelf hebben aan verscheidene getuigen
gevraagd, of zij iets van een nanweren
omgang tusschen de vermoorde en mijn
cliënt opgemerkt hadden. Maar juist
het tegendeel is het geval geweest. Het
meest vertrouwde dienstpersoneel, dat
toch dag en nacht voortdurend in huis
geweest is, heeft niet eens bemerkt, dat
er zelfs maar een groet tnsschen beiden
is gewisseld. Integendeel, frenle Dora
werd beschouwd als eene hoogmoedige
vrouw, die verachting had voor alle
menschen, die met zorg en armoede
te kampen hadden. Voor den door zor
gen zwaar bezochten voormaligen fabri
kant had zjj dns zeker nauwelijks eer
minachtend wenkbrauwfronsen over.
Ik meen u door mijn uiteenzetting
tot nn toe bewezen te hebben, dat nood
zakelijk een ander den moord op den
baron moet begaan hebben.
Er bijj it mjj nu nog over een andere
plichte verzekering inzake ouderdoms
verzorging met een rechtstreeksche
bydrage van belanghebbenden, die
ten inkomen bezitten boven een bij de
wet te bepalen bestaansminimum, ben
ik integendeel overtuigd, dat du eén
van onze geLukkige momenten is
geweest I Niet, omdat daaraoor de
Bond eene concessie heeft gedaan aan
de voorstander» van staatspensionnee-
nng in onze party, dof zon inderdaad
halfslachtigheid" zyn, maar omdat
daardoor de Rond ie gebleven in de lijn
van zijn hoofdbeginsel/ Dit hoofdbe
ginsel n (U kunt het weten, M. d. B. Ij
dat de door den Staat te treffen sociale
maatregelen over de geheele Unie moeten
strekken tot opheffing van de volks
massa, tot ontplooiing en versterking
van de persoonlijke krachten der leden
van do geineenscüap, die thans in
zoovele opzichten verstikt worden
door de maatschappelijke oorzaken,
welke de ongelykheid tusschen de
leden van het volk ten aanzien van
han ontwikkelingsvoorwaarden schep
pen of vermeerderen.
Weinn, in dezen gedachtengang ligt
ons besluit 1 Dat w(j geen bijdrage
eiscben van hen, wier inkomen zich
niet boven een zeker bestaansminimum
verheit, vloeit daaruit logisch voort.
Immers, ons beginsel, dat de Staat
hen, die zich op den zelfkant der
samenleving bevinden, geleideljju.,
door steun van staatswege, dieut op te
heffen tot een hooger peil van per
soonlijke energie, komt daarin en
daardoor volkomen tot zjjn recht 1
By staatspensionneering acht ik dit
mooie beginsel niet aanwezig. Uit be
deeling, onder welken naam of vorm
dit ook gebeure, is mjj nooit eenige
opvoedende kracht gebleken, wat na-
tnuriijk niet wegneemt, dat ik erken,
dat langs dien weg, ook in ons stelsel,
eene overgangsperiode zal moeten wor
den doorgemaakt. Daaraan is niet te
ontkomen en grif geef ik hierbij °°k
toe, dat voor gepensionneerden veel,
wat by particuliere of kerkely'ke lief
dadigheid stuitends heeft, zon wegval
len. In ons stelsel zon deze toestand
slechts tjjdelyk zijn, maar juist daarom
doet dit aan ons beginsel niets ai I
Dat daarbij ons sociaal hoofdbegin
sel ip booge mate de praclische uit
werking van de sociale wetgeving
zal bevorderen, is mijne innige over
tuiging, ja, ik ga zelfs verder, de
sociale wetgeving komt in Vrijzinnig
Democratische richting of zij
komt nietl Maar, zult n misschien
zeggenHet gaat hier niet over de
geheele sociale wetgeving, het gaat
slechts over een onderdeel daarvan,
de ouderdomsverzorging. Zeker, M. de
li., maar zoudt u willen ontkennen,
dat wjj bij regeling van elk onderdeel,
ook maar een oogenblik het groote ge
heel uit 't oog mogen verliezen
Deden we dat, een gedeelte ware mis
schien spoedig gereed, maar zeker
acht ik het ook, dat de veel grootere
rest voor onajzienbaren lijd van de
baan zou zijn. Wjj hydden dan
iets gegeven, maar veel meer onthou
den 1 En hier ligt voor mij een prac-
tisch bezwaar bij staatspensionneering
in zake ouderdomsverzorging. Onmo
gelijk kan ik aannemen, dat voor n
ouderdomsverzorging de sociale kwes
tie zon zyn. U wil, evenals ik, meer,
maar dan kunt u er ook niet van af
mogelijkheid te bespreken, namoljjk
dat er sprake kan zjjn van een dubbelen
moord,die door één enkelen misdadiger
is bedreven en waarvan oom en nicht
allebei het slachtoffer zjjn geworden.
Ofschoon zoo iets tegenover de zware
bewijzen tegen de overleden Dora zoo
goed als uitgesloten is, zal ik het toch
met enkele woorden aanstippen, om te
bewijzen, dat ook in dit geval mijn
cliënt onmogelijk de schuldige kan zijn,
Freule Dora kan alleen vergeven zjjn
door iemand, met wien zjj op een ver-
trouweljjken voet omging, of die in de
gelegenheid geweest is, haar een dienst
te bewijzen. Als wjj het laatste geval
eerst aannemen, dan zon het heden
op de getuigenbank zittende dienstper
soneel van den vermoorde sehuldigzjjn.
Dan moesten de beide getuigen een
nietswaardig complot tegen haar ge
smeed hebben. Zoo iets komt echter
heelemaal niet in aanmerking, want
afgezien daarvan, dat wel niemand
hier in de zaal deze blijkbaar trouwe
en eerlijke menschen van zoo'n onge
hoord schandelijke daad zal verdenken,
bezitten ook geen van beiden den
hoogen graad van brutaliteit, om een
misdaad te begaan als waarover wjj
nn spreken.
met enkele vage uitdrukkingen als
het afdoende m'ddel is staatspensioen,
halfslachtigheid enz., dan moet uiae-
zenlijk aantoonen, dat by staatspen
sioen (waarbij ook grenzen getrokken
moeten worden 1) de andere takken van
Bociale verzekering niet in gevaar
komen. Doet n dat, dan zult n in mjj
een belangstellend lezer vinden, die
niet zal schromen in uw blad beken
tenis te doen van zijne bekeering in
deze. Want dit staat voor mij vast
Ontdaan van allen omhaal willen u en
onderqeteekende hetzelfde. Juist omdat
ik hiervan overtuigd ben, heb. ik bo
venstaande geschrevenomdat een
vriendelijke gedaehtenwisseling aan
deze goede, urgente zaak niet anders
dan bevorderlijk kan zjjn en zeker in
de hand zal werken de samenwerking,
welke u zoo gaarne wil.
Op U we practische bezwaren tegen
ons stelsel ga ik thans niet in, doch
hoop, dat u rnjj daarvoor ter geleger-
tjjd plaatsruimte zult willen toestaan.
JAC. WELLEMAN.
Krabbeudjjke, 11 Nov. 1911.
Naschrift.
Wjj zyn den heer Weileman dank
baar voor zijn opmerkingen, wjjl daar
uit bljjkt, dat zjjn belangstelling voor
de publieke zaak groot is. Gaarne
wenschien wij dit van alle Neder
landers te kunnen zeggen, in het
bijzonder van hen, die zich ter linker
zijde hebben geschaard
Toch kannen wjj niet in alle op
zichten met den geachten inzender
meegaan. Duidelijk bljjkt, dat wy in
zake de ouderdoms-verzorging op ver
schillend standpnnt staan. Onzerzijds
wordt staatspensionneering bepleit,
zijnerzijds de verplichte verzekering,
welke verzekering wederom door den
Staat wordt overgenomen voor loonen,
die onder een by de wot vast te stellen
minimum blijven.
Er zal, bjj alle verschil, natuurlijk
een groot terrein zjjn, waar wy elkan
der kunnen ontmoeten. Hoe groot het
wezen zal, valt op het oogenblik niet
uit te makende vryzinnig-democra-
tiBChe bond heeft het laatste woord
over de ouderdoms verzorging nog
niet gesproken en volledig zullen wjj
eerst ingelicht zjjn na de vergadering,
in Mei 1912 te houden.
De geachte inzender zal het ons
echter niet kunnen tegenspreken, dat
de vrijzinnig-democratische bond reeds
nu water in den wijn beeft gemengd.
In 1909 werden wjj, die de zaak der
staatspensionneering van harte zjjn
toegedaan, door mannen als Treub,
Marchant e. t. q. uitgemaakt voor poli
tieke slimmelingeD, voor liedeD, die,
om maar een stembns-sneees te kunnen
bereiken, het kiezersvolk beloften
voorspiegelden, in de practyk niet te
vervullen. Nn gaat die zelfde bond
reeds grenzen stellen, waar de staats
pensionneering eindigt en de verplichte
verzekering begint. En ziebier onze
griefhjj spreekt zich niet royaal nit
voor het één ot het ander. Spaart alzoo
de kool en de geit. Als dit niet half
slachtig is, wat is het dan wel?
Wjj voor ons gelooven niet, dat op
den duur de bond aan staatspension
neering zal kunnen ontkomende
voorstanders van dit stelsel in eigen
kring worden hoe langer zoo talrijker.
Is het, met deze wetenschap voor
Nn bljjft alleen nog de veronder
stelling over, dat iemand, die met de
gewoonte van het huis volkomen op de
hoogte was, er binnen was geslopen
en in een onbewaakt oogenblik het
doodeljjk vergift in een wijnglas of de
waterkaraf van de overleden Dora had
gegoten. Om zoo'n daad te volbrengen,
zou de dader zich echter vooruit in de
slaapkamer van Dora hebben kunnen
verbergen. Hjj moest dan daar de
uitwerking van den drank bjj de dame
afgewacht hebben, en daarep eerst
naar do slaapkamer van den ouden heer
zjjn gegaan, om daar moord met dief-
1 stal te plegen. Dan kan mijn cliënt
echter nooit de dader geweest zijn,
daar deze, zooals tjjdens het verhoor
duidelijk is gebleken, tot laat in den
avond, in zyn familiekring is geweest.
Aa» een binnendringen met geweld
I van den moordenaar in het hnis van
j den baron kan daarom ook geen
sprake zijn, omdat er dan sporen van
i geweid moesten worden gevonden, en
ook de vensters van 't sousterrain met
hnn tralies ongeschonden waren. Het
hnis binnensluipen had alleen kunnen
gebeuren, toen het dienstpersoneel nog
thuis was.
Kortom, hoe wfi ook alle verdachte
oogen, niet klein van een groot man
als mr. Treub, om te zeggen wanneer
de vergadering zich uitspreekt vóór
staatspensionneering, dan znllen ik en
mijn engere geestverwanten den bond
den rug toedraaien 1 Dit is niet vrij
zinnig. En allerminst democratisch.
Nu noemt de geachte inzender de
onderdoms-verzorging een onderdeel
van de sociale wetgeving. Volkomen
jniBt. Maar in onze oogen toch een
kwestie, welke geheel op zich zelve
staat. Dit is trouwens ook te Zutphen
op de jaarvergadering van den bond
erkendinvaliditeit en ouderdoms-ver
zorging kunnen geheel los van elkan
der beschouwd worden. En het valt,
o. i., niet moeilijk aan te toonen, dat
bjj staatspensionneering de andere
takken van sociale verzekering niet
in gevaar komen. Is dit in Denemar
ken of in Engeland het geval geble
ken Onze buren over de Noordzee
hebben de staatspensionneering inge
voerd, daarnaast heeft Lloyd George
een complex van sociale ontwerpen
gereed gemaakt, waarvan wjj nog
heel wat kannen leeren.
Had de vrijzinnig-democratische
bond zich vóór verplichte verzekering
uitgesproken, wy wisten, waaraan
ons te houden. Nu is het een vreemd
mengelmoes van verplichte verzeke
ring en staatspensionneering gewor
den, alleenlijk met de kennelijke be
doeling wjj moeten dit staande hou
den beide stroomingen in den bond
tevreden te stellen. Dit zal niet moge-
ljjk blijken. En wjj meenden daarom
het volle recht te hebben, in deze van
halfslachtigheid te spreken. Rïd.
Binnenland.
De Indische begrooting.
Wanneer de behandeling van het
kiesrecht-voorstel van mr. Troelstra
deze week in de Tweede Kamer spoe
dig afloopt, is het de bedoeling nog
met de beraadslaging over de Indische
begrooting aan te vangen.
Zoo niet, dan zouden de debatten
daarover DinBdag 21 Nov. beginnen.
8taten-Geiieraal.
TWEEDE KAMEB.
Over de zitting van gisteren kun
nen wjj al zeer kort zjjn het sociaal
democratische voorstel, om een adres
te zenden aan de Koningin, waarin
de Kamer, met het oog op de urgentie
der kiesrecht-regeling, vraagt om voor
stellen tot grondwets-herziening ge
durende deze wetgevende periode, is
alleen door mr. Iroelstra besproken.
De lengte van de redevoering stond
niet in de juiste verhouding tot haar
belangrijkheid. Het waren de bekende
klanken, welke wjj hoorden. En ook
het bekende dreigement: krijgen wjj,
socialisten, onzen zin niet, dan znllen
wjj aansporen, tot de politieke massa
staking over te gaan...
Aan het slot van zijn rede bewees
mr. Troelstra voor de zooveelste maal,
over uitnemende demagogische talen
ten te kunnen beschikken. De sociaal
democraten op de gereserveerde tri
bune vonden het zóó prachtig, dat
een luid applaus de zaal in klaterde.
Onmiddellijk deed de voorzitter de
tribune ontruimen.
omstandigheden ontleden en weer bjj
elkaar voegen, overal krijgen wjj de
overtuiging, dat de beklaagde de hem
ten laste gelegde afschuwelijke mis
daad niet gepleegd kan hebben 1
Neen, om de veroordeeling van mjjn
cliënt te bewerken, zon de geachte
officier sprekender bewijzen van schuld
hebben moeten aanvoeren. Met het
zelfde recht, waarmee men mjjn cliënt
in verdenking brengt en hem in het
gezicht zegt, dat zyn beweringen
leugens zjjn, zou men naar goedvinden
een der getuigen kunnen uitkiezen,
zou men zooals ik strakB al zei, tot
den dienaar knnnen zeggen, dat hjj
met de keukenmeid samen de misdaad
had begaan, om nu met een stalen
voorhoofd tegenover de rechtbank dit
feit te loochenen.
Ik ben aan het eind gekomen van
mjjn pleitrede. Geachte jnry, evenals
de officier van justitie laat 'k met een
zuiver geweten en met blijde hoop
het lot van mijn cliënt aan uw recht
vaardig en wjjs oordeel over. Bedenk
toch, welk een enorme verantwoorde
lijkheid op nw schouders drukt 1 Voor
u staat een man, die vry en open op
zjjn verleden kan terugzienniet als
smeekeling nadert hij u, niet als
Vandaag worden de beraadslagin
gen voorgezet. Misschien dat na mr.
Troelstra's langdradige inleiding er
wat meer leven in de bronwer j komt.
ütaosnienvs.
Voordracht Albert Vogel.
Het i#as maar een klein publiek,
met het vrouwelijk element dominee-
rend, dat Maandagavond naar de
schouwburgzaal van de sociëteit V.
O. V. was opgegaan, om Albert Vogel
te hooren in Edmond KoBtand'B hel
den-komedie «Cyrano de Bergerac".
Ongetwijfeld heeft de declamator de
kwaliteit van het publiek voor de
kwantiteit genomen, want voor een
volle zaal had hjj zich niet meerder
kunnen geven. En met een harteljjk
applaus, dat Vogel meermalen tot bui
gen dwong, hebben de aanwezigen
hem bedankt voor het geschonken
genot.
Wanneer men .Cyrano de Bergerac"
eenige malen heeft zien vertóónen,
kan het niet anders, of de voordracht
doet wat leég aan. Bostand wil z{jn
van geest tintelend stak in een pas
sende omgeving opgevoerd zien
woord en aankleeding staan met
elkander in nauw verband. Dit alles
miBt men natuurlijk bij een simpele
declamatie en veel van Bostand's
meesterwerk gaat daardoor verloren.
Toeh zjjn we den heer Vogel dank
baar voor de hernieuwde kennismaking
met .Cyrano de Bergerac" en de vele
schoonheden van deze helden-komedie
zijn ons opnieuw ontvouwd. Het meest
hebben we den declamator bewonderd
in de tooneelen, welke aanleiding
geven tot breed spel. In de eerste
plaat» denken wjj aan het eerste be
drijf: de Bcène met den wanstaltigen
knnst-vermoorder Montfleury, later
het dnel met De Val vet. Toen werd
het ons een openbaring, dat Albert
Vogel den dichter in zjjn schepping
begrepen heeft, en, de andere personen
op den achtergrond houdend, deed
hjj voor ons vooral de grootsche figuur
van Cyrano leven. Zéér veel schoons
gaf de dichter ons ook in de drama
tische scènesmet Boxane in de
pasteibakkerij van Bagounean, waar
zjjn arme liefde hem wreed ontnomen
wordt en toch, ter wille van héér,
die het beste deel zyns levens is, hij
zich zeiven verloochent en den man
harer kenze Christian de Neuvillette
in zjjn bescherming neemt. En hoe
goed was Vogel in „1© baiser de
Boxane", waar hjj, onder haar balcon
voor Christian sprekend, zijn eigen
liefde uitzegt in laaienden hartstocht 1
Daar ontroerde hij door prachtige
dictie en diep gevoel. En ook de dood
van Cyrano was een treffend stnk
zeggingskracht.
Indien wjj hier op enkele vlekjes
in de voordracht wjjzen, dan is dit
alleen, om te doen nitkomen, met
hoe groote belangstelling wy den decla
mator gevolgd hebbenniet om aan
merkingen te maken. Zoo het slot
van het tweede bedrijf. Roxane
heeft hem gevraagd, öjj Ragouneau
te komen zy verklaart hem, één van
de Gasconjer cadetten lief te hebben,
brengt, zonder het te vermoeden,
Cyrano een oogenblik in den zoeten
waan, dat hy de uitverkorene haars
harten is, tot deze illussie wreedelijk
iemand, die om genade en barmhartig
heid vraagt, neen, hjj staat voor n
als een door allerlei slagen van het
noodlot zwaar terneer gedrukte, maar
niet gebroken held, die gebiedend
zjjn goed recht verlangt.
Hem dit te geven is u hem en het
zwaar gekwetBte geweten van de
openbare meening verschuldigd.
Bedenk eens, wat deze arme beproef
de man geleden heeft, sinds hjj met ruw
geweld van vrouw en kind werd
weggesleurd. En deze man heeft alles
moedig gedragen, zelfs terwijl zjjn
goed recht duidelyk en klaar voor
hem sprak. Nood en smaad, schande
en laster hebben hem tot na toe niet
knnnen terneer slaan. Nu staat het
aan n, heeren jnry-leden, de beslissing
te nemen Laat nw geweten spreken,
vraagt nw hart, en nw oordeel moet
noodzakelijk vryspraak zyn.
De pleitrede van den jongen advo
caat had diepen indruk gemaakt op
de gezworenen. Een peinzende uit
drukking lag op ieders gelaat; terwjjl
zjj na de rede van den officier dadelijk
druk van gedachten hadden gewis
seld, bleven zy nn zwijgend zitten en
schenen het gehoorde in zich te laten
voortwerken. Wordt vervolgd J
