N\ 81 1911
Dinsdag 11 Juli,
98sre jaargang.
16 .FEUILLETON.
Landbouw, Veeteelt en
Visscherij.
(IOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, in Goes f 0,75, buiten Goes, franco 1,25,
Afzonderlijke nommers 5 eent.
Inzending van advertentlën op Maandaggen Woensdag
vóór 2 uren, op VRIJDAG vóór 12 uren.
COURANT.
De prijs der gewone advertentiën is van 1-5 regels50ct., elke' regel meer lOot
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt
de pr^js slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijk.- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regels 4 1,— berekend.
Bewijsnummers 5 cent.
Telefoonnummer 22.
Directeur A. F. A. van Seters. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesehe Courant". Hoofdredacteur mr. W. S. Kama.
We maken onze lezers en
lezeressen er op attent, dat in
het volgend nummer een aanvang
wordt gemaakt met het hoogst
boeiende feuilleton, „Donkere
Schaduwen".
OVER ZUID-BEVELAND.
In het keurige weekblad Buiten
heeft Dr. Blink een geïllustreerd ar
tikel geschreven over Zuid-Beveland.
Een der illustraties geeft een iaantje
bij Goes te zien, een stuk van de
Oostwal. De andere toonen een Zuid-
Bevelandsche boerderij en landbouw
werktuigen in werking. Uit het ar
tikel veroorloven we ons het volgende
over te nemen
Wanneer men het westen van Zuid-
Beveland doorwandelt, komt bij schier
elke schrede, die men er zet, bjj eiken
dijk, dien men beklimt en eiken pol
der, welken men doorgaat, ons die
geschiedenis der worsteling van de
Zeeuwen met het water voor den geest.
Het is een schier onophoudelijke af
wisseling van w\jken en overwinnen
geweest, die hier gestreden werd met
de macht van den zeegod, maar toch
eindigde met de zegepraal der bewo
ners.
Zuid-Bevelands bodem is een resul
taat van de overwinning op het water.
Het eiland, en bijna geheel Zeeland,
bestaat uit vruchtbare kleigronden,
die aan- en opgealibdzijn in de breede
kustlagune, welke zich hier eens ach
ter een gedeeltelijk gesloten duingor
del uitstrekte, en waarin slibrjjk water
eenigszins tot rast kwam. Slechts op
een kleine plek duikt uit den mantel
van klei, welke er de ondere aardla
gen in de diepte heeft overdekt, een
hoogere zandplaat als een eiiaDdje op,
en deze plaat werd, teekenend voor
dit eiland, Heinkenszand genoemd, in
den volksmond Heintjeszand, onge
veer 1 sk uur gaans ten Z. W. van Goes.
Hier was in de breede wateren tus-
schen de vroegere Schenge en Lojjve
een opwas ontstaan, deels van zand,
welke in 1289 als het Oudeland van
Heinkenszand werd bedijkt. Deze kern
werd het begin van een aanzienlijke
inpoldering en van een kleine neder
zetting, welke door de gunstige ligging
nabij Zwake, de oude nooidwaterweg
van Middelburg naar Antwerpen, tal
van bewoners trok, zoodat er een dorp
ontstond, waaruit de tegenwoordig
fraaie plaats Heinkenszand voortkwam.
Hoewel door die vorming in het
water Zuid-Beveland slechts vlakke
terreinen heeft, alleen door dijken
afgebroken, een gebied, waar geen
heuvels of andere terreinplooien door
de werking van aard ver vormende
krachten zij a ontstaan, toch is het
niet alleen een belangrijk maar ook
een mooi land, waar menig plekje
door vriendelijk, intiem natuurschoon
trekt, vooral in het schoone jaargetijde,
als alles groeit en bloeit. Meer dan
dit echter trekt Zuid-Beveland belang
stelling als een vruchtbare, welige
landouw, als een der schoonste land-
bonwgewesten van ons vaderland.
De akkerbouw iu Zeeland is vroeg
tot grooten bloei gekomen, en stond
hier reeds hoog in een tijd, toen die
in het noorden van Groningen en
Friesland nog in de windselen lag.
De Zeeuwsche eilanden toch liggen te
midden van getijdenwateren, waar
vloed en eb geregeld groote verschil
len in waterstand doen ontBtaan.
door
MARYLLE MARKOVITCH.
Naar het Fransch.
De schepen, die de landverhuizers
naar den anderen oever moesten over
brengen, waren nog niet ter plaatse
aanwezig. Derhalve kampeerde men
in de omgeving van Poti, de droge
plaatsen tusschen de rijstvelden, welke
deze feitelijk sleehis uit een moeras
bestaande vlakte bedekken, voor dit
doel opzoekend.
WelJca verkreeg het Mingrelisotte
landschap, waar aan alle zjden tot
bij den oever der zee de bivouac-vuren
ontstoken werden, het voorkomen van
een onmetelijk barbaarsch kamp uit
den tjjd der volksverhuizing.
Ik gevoel, dat mijn einde nadert,
Thamar, zeide de oude Hamarzat tot
3$n dochter, toen zij onder hun tent
Daardoor kon hier dagelijks het over
vloedige water van het land bjj eb
geregeld zonder bemaling wegstroo-
men, en had men te midden van het
water geen overlast van het water.
In het noorden van ons land kostte
daarentegen de voorziening van een
geregelde afwatering veel meer moeite
en zorg. Door die verschillende water
toestanden was Zeeland veel vroeger
en beter tot de graanteeit geschikt,
in een tjjd, toen in de vochtige gron
den van het noorden des lands het
grasland nog de overhand moest
hebben.
De oude kern van Zuid-Beveland,
en wjj hebben hier bovenal het weste
lijk gedeelte van het eiland op hst
oog, vormt het Land van Goes. In de
13e eeuw bestond het westelijk deel
van Zuid-Beveland nog uit onderschei
dene kleine eilandjes, die in de breede
watervlakte van het Zeeuwsche del
tagebied waren opgewassen als platen
en schorren, en welke, zoodra zij ge
legenheid aanboden tot een woon
plaats, bedijkt werden. De Ierseke,
die van het noorden naar het zuiden
liep tusschen de WeBter- en de Ooster-
Schelde, scheidde het tegenwoordig
Zuid-Beveland in twee voorname dee-
len, de West- of Breede Watering en
de Oostwatering. De West-of Breede
Watering ten westen van de Ierseke
bestond lang uit verscheidene, door
wateren gescheiden brokken land, die
langzamerhand aan elkander gehecht
zijn.
Ten zuiden van de Breede Watering
liep in de 13e eeuw nog oen breed
water, dat Borsele en Baarland als
eilanden afscheidde. Dat was de
Zwake, eens een diep water, de
scheepvaartweg van Middelburg naar
Antwerpen, geljjk wjj zeiden. Doch
de Zwake onderging het lot van vele
wateren in Zeeland naarmate er de
getijdenstroomen minder krachtig
langs vloeiden, Biibde zij dicht, on
diepten veranderden in schorren en
platen, die bp laag water zichtbaar
werden, en eindelijk werd die voor
de scheepvaart geheel onbruikbaar
geworden arm van de Schelde in 1480
afgedamd. De dorpen aan de Zwake
werden in landelijke plaatsen veran
derd, en waar vroeger de koopvaar
ders zeilden, zag men weldra schoone
korenvelden en verrezen groote hoe
ven en dorpen. Het begonnen proces
werd voortgezet, het eene water voor,
het andere na werd ingedijkt, en aldus
werd Zuid-Beveland rondom de oude
kern uitgebreid met nienwe polders,
en groeide het zoo langzamerhand aan
tot de tegenwoordige gedaante. Het
eerst had die uitbreiding meeBtinhet
zuidwesten plaats. In het begin der
19e eeuw liep ten noorden van Zuid-
Beveland, ongeveer van Kattendjjke
af, vervolgens op korten afstand ten
noorden langs Goes en zoo verder
naar het westen, nog het breede water
de Schenge, dat met de genoemde
Zwake in het westen in verbinding
had gestaan, en verder met het Sloe.
Ten noorden daarvan lag het eilandje
Wolfaartsdjjk.
Reeds in het einde der 14e eeuw
begon hier de verlanding. In 1429
was men bjj Wolfaartsdjjk met inpol
dering al aangevangen, toen de polder
de Hongersdijk werd aangewonnen,
die wel weer verloren ging in 1551,
doeh na zes en veertig jaren voor
een gedeelte opnieuw werd terugver-
kregen. Lang duurde het vóór men
hadden plaats genomen. Luister naar
mijn laatste bede ik wenseh, dat mjjn
gebeente in gewjjde aarde, te midden
onzer broeders van den Islam, zal
rusten.
Ik zweer het u, vader, het zal
geschieden volgens nw wil. Wat er
ook moge gebeuren, ik zal mjjn plicht
tot het einde toe vervullen.
Nog dienzelfden dag kwamen de
barken der Turksche smokkelaars de
landverhuizers halen. Nadat hunne
komst was aangekondigd, stormde de
menigte naar het zeestrand in een
onbeschrijflijk koortsachtig verlangen
om te vertrekken.
Vader, sprak Thamar, verzame'
n v laatste kraehtenindien w j Jen
oev.-f «ie ots bereiken, dar, kunnen
wjj nog vóór den «vond vertrekken.
Reeds hoopten de landverhuizers
zich onder luid getier in de schepen
op, elkander verdringend eD ten on
derstboven werpend. De zwakste wer
den onder den voet geloopen of in
zee geworpen, waar zjj in de golven
omkwamen, zonder dat zich te midden
dezer algemeene onverschilligheid een
verder tot inpoldering van de aan
groeiende schorren, die steeds in groo
teren getale het hoofd opstaken uit
de wateren, overging. Van de schorren
ais de Hongersdijk, de Onbekende of
Mosselbank, de Goenje en de Slurf,
werd de laatste eerst bedijkt iu 1708,
welke bedijking den Oost-Beveland-
polder vormt in het noordoosten aan
de Ooster-Schelde. Over de rechten
op de omliggende schorren werd lang
getwist. Eerst in 1809 kon men door
aangegane overeenkomsten tot een
algemeene bedijking dier schorren
besluiten, en Wolfaartsdjjk werd daar
na door afdamming van de Schenge
met Znid-Beveland vereenigd. Op last
van den Directeur-Generaal van den
Waterstaat van het Koninkrijk Hol
land was het plan van bedijking ont
worpen, en bjj besluit van 30 December
18J9 van Koning Lodewjjk werd de
nieuwe polder Lode wjj kspolder ge
noemd. Echter werd op verzoek van
de ondeniemerB, bjj besluit van Koning
Willem I van 8 Maart 1815, de naam
veranderd in Wilhelminapolder, ter
eere van H. M. Koningin Frederika
Lonisa Wilhelmina (overl. 1837).
In naam van de gezamenlijke grond
eigenaren waren de schorren Goenje,
Hongersdjjk, de Onbekende, die van
Oost-Beveland en de Slurf in April
1809 publiek verkocht met de ver
plichting om ze te bedijken en tevens
om door de bedijkingen de haven van
Goes te graven, met sluizen en buiten
haven, waarvoor de stad Goes aan
den kooper f 100000 moest betalen.
De voorwaarden der inpoldering wa
ren nogal bezwarend. Toch durfde
een Rolterdamsche combinatie met
Willem Suermondt aan het hoofd het
aanzjj kocht de schorren voor
f 650000. De indijking werd met suc
ces volbracht eu in 1812 werd op een
kruispunt van wegen aan het kanaal
van Goes midden in den polder op
initiatief van den Heer Gualtherus
Jacob van den Bosch, die destjjds
beheer had over den polder, het hoofd
dorp geslicht, dat ook als Wilhelmina-
dorp werd aangeduid.
Zuid-Beveland is stukje na stukje
geworden tot wat het nu is. De djjken,
die het jonge land in alle richtingen
doorsnijden, en welke thans meest
midden door de welige landouwen
loopen, waren eens de grenzen des
landsde geschiedenis van dezen
djjkenaanleg is de geschiedenis van
Zuid-Beveland.
De onde kern van Westelijk Znid-
Beveland, het mooie land van Goes,
dat men vroeger het Paradjjs van
Zeeland noemde, werd al vroeg ge
noemd. In 796 wordt Zuid-Beveland
als pagns Beveianda vermeld, een
naam, die misschien ai komstig is van
de kerk van St Baaf te Gent, welke
hier bezittingen had, hoewel volgens
anderen de naam moet worden afge
leid van een woord, dat indjjken be-
teekent.
Wordt vervolod 1
Binnenland.
De Zeeliedenstaking.
De oproep der groote maatschappijen
te Amsterdam aan de werkwilligen
om den arbeid te hervatten, heeft geen
uitwerking gehad, terwjjl anderzijds
het getal stakers nog is uitgebreid
met de bootwerkers, werkzaam voor
de particuliere patroons. Deze staking
betreft voornamelijk de houtbooten,
hand uitstrekte om ben te redden.
Door geduchte slagen met een eind
touw dwongen de smokkelaars diege
nen, die, de kunst van zwemmen
machtig zjjnde, in zee waren gespron
gen en zich aan de vertrekkende vaar
tuigen hadden vastgeklemd, om los te
laten.
Gevaar loopende van onder het ge
wicht dezer tallooze lichamen te zul
len omslaan, kozen de schepen het
ruime sop, zonder zich te bekommeren
om het wanhopig geroep van hen, die
achterbleven. Kinderen van hun moe
ders gescheiden, en op het strand
achterge' ten, stieten hartverscheu
rende kreten uitvrouwen bleven han
denwringend dc schepen nastaren of
j tukken zieti iu wanhoop de haren
nit het Kofd en eenige onder haar,
I door waanzin verbijsterd, sprongen in
zee, waar «ij den dooi vonden.
I Laten wjj ons haasten, vader,
sprak Thamar. Nog slechts enkele
schreden en wjj zjjn aan de haven.
Doeh in plaats van te antwoorpen
zakte de grjjsaard plotseling in elkaar
en viel op den grond. Thanstr ton.
welke in de Houthaven lossen, en de
kolenbooten der particuliere firma's
(op die van de maatschappijen lag
het werk al stil), liggende aan de
Rietlanden.
De Amsterdamsehe Bestuurdersbond
heeft besloten, met de S. D. A. P. een
protest-beweging op touw te zetten
tegen bet optreden van politie en
militairen op Kattenburg in den nacht
van Woensdag op Donderdag. Dins
dagavond wordt dientengevolge in het
Paleis voor Volksvljjt een groote open
bare protestvergadering gehouden.
De soc.-dem. raadsfractie zal, zoo
meldt Het Volk, in de eerstvolgende
raadsvergadering een interpellatie
aanvragen over de gebeurtenissen op
Kattenburg. De interpellatie zal waar-
schjjnljjk door den heer Vliegen ge-
honden worden.
Minister Talma heeft thans zjjn be
middeling aan werklieden en werk
gevers aangeboden. Vooraf had hjj
ten raadhuize te Amsterdam een
onderhoud met twee bestuursleden
van .Recht en Plicht*, waarbjj hjj
meedeelde, dat naar zjjn meening
door hem bemiddeling niet kon
worden aangeboden, indien het niet
vast stond, dat het besttiur, dat namens
de arbeiders bjj die bemiddeling zou
optreden, vrjj stond ten opzichte van
terrorisme en intimidatie, waarover in
de laatste weken in de pers zoo vele
klachten waren openbaar gemaakt en
het mogeljjke wilde doen, ten einde
te zorgen, dat de arbeiders, voor wie
zjj optreden, zich aan dergeljjke in
breuk op de rechtsorde niet schuldig
maakten.
De beide bestuurders verklaarden,
dat hunnerzijds nimmer tot terrorisme
of intimidatie was aangespoord, dat
ook in het laatste manifest een be
dreiging daar mede niet was bedoeld,
en dat zjj bereid waren, de arbeiders
dringend te raden, zich te onthouden
van alle daden tegen de openbare
orde, ook op grond van hun over
tuiging, dat daarmede een beëindiging
van het geschil door bemiddeling in
gevaar wordt gebracht.
In een vergadering van schuiten
voerders is nu ook de werkstaking
voor de Amsterdamsehe schuitenvoer
ders geproclameerd.
Tesselschade.
Het 39ste jaarverslag der Algemeene
Nederi. Vrouwen-vereeniging Tessel
schade wjjst aan, dat het aantal leden
is gestegen van 5487 tot 5534, ver
deeld over 43 afdeelingen en 25 cor
respondentschappen.
De Fondskas-commiBSie heeft in 't
jaar 1910 uitkeering gedaan aan 23
caudidaten, verdeeld over 13 afdee
lingen en correspondentschappen, tot
een bedrag van f 2439. Van de inge
komen aanvragen kon aan 3 niet
worden voldaan.
De Bemiddelingsbureaus hebben
tezamen geplaatst 624 candidaten,
waarvan Amsterdam 237, Utrecht 93,
Haarlem 79, Den Haag 74, Rotterdam
52 en Dordrecht 11 en de overige
bureaux alle minder dan 10 plaatsen.
Tesselschade heeft voor 98 vrouwen
en meisjes de gelegenheid tot ontwik
keling geopend.
De leervakken, waarvoor deze vrou
wen werden opgeleid, waren de vol
gende Opleiding industrie- en huis
houdschool, lager onderwijs, muziek,
voornl. zang en viool, hoekhoudster,
medicijnenbewaarsehoolhouderes
apothekeres, apothekersbediende, frö-
halve met zich medealeepend.
Het jonge meisje begreep wat er
gebeurde. Zonder een traan te stor
ten, zonder een kreet te uiten, eene
homerische Antigone geljjk, nam zjj
met inspanning van alle krachten het
lichaam haars vaders in haar armen
en begaf zich zoo snel mogelijk naar
den oever. Er waren nog twee schepen
beschikbaar. Energiek baande zij zieh
een weg, doch de eigenaar van de
bark wilde haar den doortocht be
twisten.
Deze man is dood, zeide hjj. Wjj
nemen geen ijjken mode!
Dood antwoordde Thamar snel.
Neen, hjj is slechts bezwjjmd. De zee
lucht zal hem weder doen bjj komen.
Met deze woorden reikte zjj hem
oen collier van zechines over, hetwelk
zjj nog om den hals droeg, en hier
door plotseling verteederd, hielp de
man haar om het ljjk aan boord te
brengen.
Zwaar en log door het gewicht dezer
tallooze, op elkaar gehoopte lichamen
doorkliefden de schepen eenige minu
ten, later da golven der Zwarte Zat
belonderwjjzeres, examen nuttige en
fraaie handwerken, dito kinderjuf
frouw, dito teekenenstaatsexamen,
stenotypiste, beeldhouwster, rechtsge
leerde studie, costuumnaaister, carto-
nagewerkster, kamenier.
Bjj het bemiddelingsbureau zjjn 100
nieuwe candidaten ingeschreven. Er
kwamen 119 aanvragen in.
Afschaffing van alcoholhoudende
dranken.
Uit het 67ste jaarverslag van de
de Nederi. Vereeniging tot afschaffing
van alcoholhoudende dranken bljjkt,
dat het aantal afdeelingen der ver
eeniging, die op 1 Jan. 1910 203 afd.
telde, op 1 Jan. j.l. 258 bedroeg met te
zamen 12,614 leden en 1279 adspirant
leden tegen resp. 10,171 en 804 vol
gens het vorig jaarverslag. Het aan
tal afdeelingen steeg in 1910 dus met
55, terwjjl het aantal leden vermeer-
derdemet 2443 en dat der adsp.-
leden met 475.
Voor de propaganda werden in
1910 afgeleverd 264,234 geschriften,
platen, reglementen enz. tegen 133,593
stuks over 1910. De almanak „De
Goede Raadgever", had eene oplaag
van 25,000 ex. tegen 16,000 in het
vorige jaar; ,De Blauwe Vaan", het
orgaan dei vereeniging, had eene
totale oplaag van 969,375 ex. tegen
732.350 in 1909.
A. H. KOMMERS. f
Te Middelburg is Zaterdag op 61-
jarigeu leeftijd overleden de heer
A. H. Kommers, sedert 1 Juli 1878
redacteur-verslaggever der Middel-
burgsche Crt. en lange jaren corres
pondent voor ons blad. Zjjn groote
wilskracht en werkzaamheid deden
hem bjjna tot aan den laatsten snik
de pen hanteeren met een nauwkeurig
heid en netheid, die menig jonger
collega tot voorbeeld kon strekken.
Met den heer Kommers is dan ook een
zeer verdienstelijk journalist van het
.tooneel verdwenen.
Kuste hjj zacht na zjjn drukke leven l
De verwekker van Mond- en Klauwzeer.
Indertjjd deed dr. J. fciegel de
opzienbarende mededeeling waarin
beweerd werd, dat de verwekker van
mond- en klauwzeer door hem niet
alleen zon zjjn gevonden, maar ook
kunstmatig was gekweekt. Dit be
weren wordt door Dr. Nieolaus te
Glogau in het „Berliner tierarztliche
Wochenschrift" bevestigd en hjj doet
dit met de volgende conclnBies
1. In het bloed van runderen, die
aan mond- en klauwzeer ljjdende en
koortsig zjjn, komen geregeldliehamen
voor, die overeenkomen met de door
Siegel gevonden zytorrhykteseoccen.
2. Een aanmerkelijke vermeerde
ring daarvan in de bonilloncultnren
vindt eerst na 14 dagen plaatszjj
schjjnen. zich moeilijk aan den nieu
wen voedingsbodem te knnnen aan
passen.
3. Het kweeken op agar-agar ge
lakt; de groei is spaarzaam, maar
wordt in de 2de generaties wat weliger.
De op agar-agar gekweekte zytor-
ryhktescoccen zjjn met de in het bloed
naar Sinoge koers zettend, en, voor
het verstjjfde lichaam haars vaders
overeind staande, met de armen naar
den verdwijnenden oever uitgestrekt,
liet Thamar haar tranen den vrjjen
loop. Zjj beweende Sehamyl, in bal
lingschap te midden der Finsehe meren,
haar beide broeders, op het plateau
van den Goening-Dagh aan de raven
en gieren prijsgegeven, Aïssa, de
eeuwige bewaakster van het veriaten
aonl, Hassan, baar beminde, wiens
lot haar onbekend was, haar vader,
die levenloos aan haar voeten lag uit
gestrekt, en bovenal Kaukasië, het
land der Tseherkessen «n der vrjjheid,
hetwelk zich thans voor altijd onder
het gehate juk der vreemde ovarheer-
sching moest buigen.
En evenals een rouwsluier over een
marmeren beeld, breidde de kille,
sombere avondnevel zieh langzaam
over haar door smart gebroken ge
stalte uit.
Einde.
