F, 7 1911
Zaterdag 14 Januari
98™ jaargang.
JCef geheim vatt de a
JCerculesburehf. -
GOESCH
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, in Goes 0,75, buiten Goes, franco 1,25.
Afzonderlijke nommers 5 cent.
inzending van advertentiënvóór 2 uren op den dag jder
uitgave.
De prijs der gewone advertentiën is van 1-5 regelsöO et., eiken regel meer lOct
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing dorzelfde advertentie wordt
de prijs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regels A 1,— berekend.
Bewijsnummers 5 cent.
Telofooimummer 32,
Directeur A. F. A. van Seters. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesche Coura.it". Hoofdredacteur mr. W. S. Kalma.
Bij dit no. behoort ern
Bijmgsei.
Na DINSDAG 17 JANUARI a.s.
wordt buiten de gemeente per
postkwitantie beschikt over de
dan nog onbetaalde abonnements-
en advertentiegelden over het
jaar 1910.
De administratie.
Protestantisme.
Er is den laatsten tjjd in ons land
met het Protestantisme en de Protes-
tantsche beginselen vreemd omge
sprongen. jHet politieke verbond tus-
sehen een groot deel der orthodoxe
protestanten en de Koomsch Katho
lieken schiep den gemeenschappeiij-
ken wortel des geloofs, waarvan paus
Pius blijkens zijn Borromaeus-ency-
cliok niets hebben moest en waarvan
ook vele orthodoxe protestanten alles
behalve gediend zijn. Deze gemeen
schappelijke wortel des geloots, een
maal uitgevonden, maakte meerdere
toenadering ook op godsdienstig ge
bied en verflauwing der grenzen nood
zakelijk. En waar de Katholieke kerk
van geen toegeven op het punt van
kerkeljjke leerstellingen weten wil,was
'n overbuigen van het orthodoxe pro
testantisme naar sommige katholieke
beginselen een onvermijdelijk gevolg.
Deze overbuiging moest wel het aller
duidelijkst daar merkbaar zijn, waar
tussehen het Protestautsohe en het
Katholieke beginsel een onoverkome
lijke grenslijn getrokken staat. Die
scherpe grenslijn moest zooveel moge
lij k weggedoezeld worden, vooral daar,
waar zij niet op zuiver kerkelijk ter
rein, maar tevens op maatschappelijk
en politiek gebied getrokken stond,
waar deze grenslijn een samengaan
van Protestanten eener- en Katholie
ken anderzijds in het politieke leven
noodzakelijk scheen te maken. Want dit
immers vooral moest vermeden word ;n,
dat het den volke duidelijk zou wor
den, dat zoo al eenerzijds Katholieken
en rechtzinnige protestanten in levens-
en wereldbeschouwing punten van
overeenkomst kannen aanwijzen, daar*
tegenover verschillende levensbegin
selen de Protestanten van alle gading
tegenover het Katholicisme samen
bond.
Er zijn echter ook nog andere mo
tieven, dan die aan politiek beleid
ontsprongen, welke velen orthodoxen
protestanten van heden doen omzien,
doen grjjpen welhaast naar Katholieke
beginselen en middelen. Het is de
vrees voor vrijzinnigheid ook in het
godsdienstige en voor een vrijzinnige
levens- en wereldbeschouwing. Deze
maakt ook hen begeerig naar een ge
zag als waarover de Katholieke kerk
op het gebied van het godsdienstig
en van alle geestelijk leven beschikt
en bereid beginselen af te zweren, die
den basis van het Protestansche leven
vormen.
De Zeeuw, door beiderlei motieven
waarschijnlijk geleid, heeft, in navol
ging van anderen, dit in haar num
mer van 10 Januari reeds gedaan. Het
beginsel vau vrij onderzoek is geen
Protestantseh beginsel, zoo beweert ze,
65
FEUILLETON.
Uit het Fransch
van
GASTON LEROUX.
Ik stond nog onder de Tuiniers-
poort en wilde juist het Plein van
Karei den Stoute oploapeu, toen ik
iets meende te hooren. iljj leek mij
alsof er een deur gesloten werd, ik
had een geluid meenea op te vaugen als
het gekraak van hout en het kaarsen
van ijzer, ik stak haastig het hoofd
naar buiten en meende onduidelijk
den omtrek van een inenscholyke ge
daante bij de poort van het Nieuwe
Kasteel te zienmaar de gedaante
scheen zich dadelijk te verliezen in
■de schaduw der hooge muren ik laadde
mijn revolver en met een paar spron
gen stond ik eveneens in de schaduw
op de plek, waar ik de gedaante ge
zien had. Maar ik zag niets. De poort
en ze citeert een gelijke meeuing van
den anti-revolutionairen Rotterdammer
en Mr. van Idsinga. Zij voegt er alleen
aan toe„zonder verband aan de
Schrift", een toevoeging, die niets
beteekent, en waarschijnlijk alleen
dienst moet doen om het zuiver ka
tholieke van haar standpunt te mas
keer en. Want het gaat hier niet om
al of niet gebondenheid aan de Schrift.
Dat is een zaak van do tweede orde.
Het gaat hier om het beginsel van
vrij onderzoek, dat Protestansch is,
omdat zonder dit vryheid van gees
teljjk leven en vrjjheid van geweten
niets dan klanken worden.
Wjj willen ons veroorloven het De
Zeeuw duidelijk te maken, dat zjj het
glad mis heeft, niet omdat het ons
veel schelen kan, hoe De Zeeuw erover
denkt, of omdat wy ons geroe
pen achten als haar leermeester
op te treden, maar omdat wy het
aan de waarheid meenen ver
plicht te zijn. Wy zullen daartoe het
Katholieke slechts tegenover het alge-
rneene Protestantsohe beginsel hebben
te plaatsen, om daarna het verschil
te laten zien, dat in dezen, d. w. z. ten
opzichte van vryheid van onderzoek
en vryheid van geesteljjk leven tus
sehen orthodoxe en vrijzinnige (niet
in politieken zin vrijzinnige) protes
tanten bestaat.
Het Katholicisme leert, dat de Kerk,
waarvan de Paus te Home het outeü-
baar hoofd is, de Waarheid heeft, die
zij door middel van haar geestelijkheid
aan de menschen kenbaar maakt.
Aan die leer heeft ieder Katholiek
zich te onderwerpen. Hij heeft zonder
vragen of twijfelen aan te nemen,
wat de Kerk leert. Alleen zoodoende
kan hjj zalig worden. Hie est domus
dei et porta ooeli (dit is het huis
Gods en de poort naar den hemel)
staat op het gebouw der Roomsch-
Katholieke kerk alhier. En alleen die
woorden reeds kunnen ieder Protes
tant duideljjk maken, waar het verschil
tussehen hem en het katholicisme
schuiLt.
Voor den Protestant van welke
richting ook heeft alleen het persoon
lijk geloof, de eigen gewonnen over
tuiging waarde. Geen kerk, geen gelooi
op gezag van anderen, maar eigen
innige geloofsovertuiging maakt den
mensch zalig. De vrijzinnige protestant
zal dit waarschynljjk anders uiten,
niet spreken van zalig worden, mis
schien ook niet eens van geloofsover
tuiging. Maar waar het op aankomt
is dit, dat alleen persoonlijke, werke
lijk innig-gevoelde overtuiging waarde
heeft, dat liet eigen geweten van deu
mensch hem moet overtuigen van
de waarheid. Hieruit volgt in tegen
stelling met het katholicisme van
zelf het beginsel van vrij onderzoek.
Immers hoe is het mogelijk van
eigen geloofsovertuiging te spreken
wanneer men slechts klakkeloos heoft
over te nemen, wat anderen als de
waarheid ons ieeren engeleerd hebben
en zelf niet mag onderzoeken en vra
gen en overdenken f
De Katholiek daarentegen heeft niot
te onderzoeken, mag dat veelal niet
eens. Anderen, de geestelijkheid en
ile kerk, denken voor hem en hjj heett
de uitkomsten te aanvaarden op straffe
van buitengesloten te worden buiten
de eeuwige zaligheid. Maar neemt hy
dat ook aan, is hij een gehoorzaam
zoon der kerk, dan hoeft hij zich over
van het Nieuwe Kasteel was gesloten
terwijl ik mij herinnerde haar half open
te hebben gelaten. Ik was ontroerd en
angstig, ik voelde dat ik niet alleen
was. Wie kon er by my zjjn 'f Wan
neer de persoon, dien ik had meenen
te zien, niet in mijn verbeelding be
stond, kon bij nu slechts in bet Nieuwe
Kasteel zyn, want het plein van Karei
den Stoute was verlaten.
Ik duwde de poort behoedzaam open
en ging binnen. Minstens vijf minuten
lang luisterde ik oplettend en zo ider
de minste beweging te maken Niets!
Ik had ray zeker vergist. Toch durfde
'k, uit vrees voor leven te maken,
geen lucifer aan te steken, en zoo
geruischloos als ik kon ging ik de
trap op en bereikte ik mijn kamer.
Daar sloot ik my op en herademde ik.
Toch verontrustte mij het visioen
meer dan ik mijzelf bekennen wilde,
en ofschoon ik naar bed was gegaan
kon ik den slaap niet vatten. Het
visioen van de menschelyke gedaante,
die ik iu het duister had zien ver-
dwjjuen, en de gedachten aan Darzac-
Larsan woelden wild in mjjn ver
moeiden overspannen geest, zoodat
ik tenslotte tot mijzelf zeiik zal pas
de diepte, de kracht, de innerlijke
waarde van eigen geloof niet meer
bezorgd te maken. Wij willen daar
mee volstrekt niet zeggen, dat katho
lieken geen eigen persoonlijke, diep
gevoelde geloofsovertuiging kunnen
hebben. Integendeel, wy gclooven,
dat ook in het Katholicisme een
grond aanwezig is voor innig, ver
trouwend gelooven, voor waarachtig
godsdienstig leven en meenen zelfs,
dat het aan sommige hoogere be
hoeften van den menscheljjken geest
betore voldoening schenkt dan het
orthodoxe protestantisme. In waar
deering voor de grootsche kracht van
zijn godsdienstige mystiek, voor zijn
erkenning van de waarde der schoon
heid en kunst by do wijze van -gods-
vereering zullen wy by niemand ach
terstaan. Maar het gaat hier om het
verschil tussehen Protestantisme en
Katholicisme. En dan meenen we, dat
het laatste door de kerk te stellen
als middelaar tnsschen God en de
menschen, door den eisch van onvoor
waardelijk onderwerping aan een ge
zag op het gebied van het geestelyk
leven, in beginsel alle waarde aan
persoonlijk geloof en persoonlijke over
tuiging, zoo al niet weggenomen, dan
toeh naar een verren achtergrond ge
schoven heeft en een ernstig beletsel
in den weg gesteld van den bloei van
alle leven, die ons zonder vrijheid niet
mogelijk dunkt. Boe het daarbij vier
kant staat tegenover het Protestan
tisme, ook tegenover het rechtzinnige,
kan wel het best hierdoor duidelijk
worden, dat het Katholicisme iemand,
die dezelfde zniver godsdienstige be
ginselen zou zijn toegedaan als die
in de Katholieke kerk van kracht
zijn maar dio de kerk als instituut niet
als alleenzaligmakend zou erkennen
of den Paus niet als onfeilbaar hoofd
of die ook maar op ondergeschikte
punten zich niet aan het gezag der
Kerk onderwerpt, buiten de zaligheid
sluit. De Protestant daarentegen, ook
de rechtzinnige, vraagt niet naar de
kerk, waartoe men behoort, niet naar
onderwerping aan geestelijk of wereld
lijk gezag. Er staat niemand tnsschen
den mensch en zyn God. Alleen het
persoonlijk geloof in Jezns Christus
als de Zaligmaker van zondaren is
voor den rechtzinnigen Protestant de
eenige weg ter zaligheid.
En hier komen we nu aan het ver
schil tussehen orthodoxe en vrij
zinnige protestanten. Beiden hechten
alleen waarde aan persoonlijke over
tuiging; voor beiden mist een bloot
aannemen op gezag alle kracht. Daar
om kan ook het Protestantisme er
nooit heil in zien, de menschen door
vrees voor folteringen of den dood te
willen dwingen tot het erkennen van
een waarheid, zooals de Roomsche kerk
dat herhaaldelijk gedaan heeft. Haar
bjginsel is dat der vryheid op het ge
bied van het geestelijk leven en daarom
ook dat van het vrije onderzoek. Maar
en hier staan we voor het verschil
tnsschen rechtzinnigen en vrijzinnigen
de orthodoxe protestant zegt„Zoo
uw onderzoek niet leidt tot de erken-
n'ng der waarheid in de Heilige Schrift
(dat wil dus zeggen, der waarheid,
die wy in den Bjjbel lezen) dan dwaalt
ge." Maar of ge nu al zegt, die waar
heid dan maar te zullen aannemen,
dat helpt u niet. Onder de inwerking
van den Geest Gods moet ge tot de
rust hebben, wanneer ik mij overtuigd
heb dat Darzac zelf niet Lai san is
En bij de eerste de beste gelegenheid
wil ik er mi) van overtuigen.
Ja, maar hoe Hem eons flink aan
zyn baard trekken Maar dan zal hjj
denken dat ik krankzinnig ben, ot
hij zal begrijpen waarom ik het doe
en diep gegriefd zijn. Dat mankeert
nog maar aan zyn ongeluk, dat men
hem voor Larsan houdt I
Plotseling wierp ik de dekens van
my af en ging overeind zitten.
Australië! riep ik nit.
De herinnering aan een voorval,
waarvan ik in het begin van deze
geschiedenis gesproken heb. was in
injj opgekomen. Men zal zich zeker
wel herinneten, dat ik, na het ongeval
in hot laboratorium met Robert Dar
zac mee naar den apotheker was
gegaan Om zich te laten verbinden
hul hy zjjn jas moeten uittrekkenen
b'j die gelegenheid was zyn hemds
mouw opgestroopt, zoodat ik had
kunnen opmerken, dat Darzac op den
rechterarm een groote „moedervlek"
had, die in vorm merkwaardig veel
leek op de geografische teekening van
Australië en onder die groote vlek
erkenning van die waarheid, tot het
levend geloof komen.
De vryzinnige daarentegen stelt die
voorwaarde niet. Hy is... ja hij is te be
scheiden, om te beweren, dat de waar
heid door hen erkend, dè waarheid is
en al het andere dwaling. Hy meent,
èf want er is onder de godsdiens tig-
vrijzinnigen immers weer zooveel ver
schil van meening dat er geen
absolute waarheid is, óf dat, zoo ze
er is, aan allen onzer een ander deel,
een andere vorm dier waarheid ge
openbaard wordt, dat, om in bjjbeltaal
te spreken, de Geest Gods niet alle
menschen tot dezelfde waarheid leidt,
maar hen de waarheid in dien vorm
doet kennen, zooals zy persoonlijk
dien noodig hebben. Hierin staan dus
alle godsdienstig-vryzinnigen tegen
over hun rechtzinnige Protestantsohe
broeders, dat zij het vrije onderzoek
niet vooraf aan een uitkomst binden
op straffe van dwaling. Maar in het
geloof, dat alleen nit eigen leven, eigen
denken, eigen onderzoek, een waarde
volle overtuiging kan geboren worden,
in het beginsel van vrjjheid van onder
zoek en vryheid van geestelyk leven
staan ze gezamenlijk tegenover Rome.
En dit maakt hen beiden afkeerig
van oen index van verboden boeken
of wat daarop ook maar lijkt.
Buitenland.
De mijnwerkersstaking.
Steeds meer begint de staking in
het Belgische steenkolengebied in
omvang toe te nemen. Ook in het
gebied van Herstal, dat tot dusverre
niet aan de beweging had deelgeno
men, zijn de nachtploegen slechts in
compleet in de mijnen afgedaald, en
over het algemeen is in de andere
mjjndistricten slechts 10 tot 15 pro
cent van het personeel aan het werk.
De arbeidende mijnwerkers behooren
voor het grootste deel tot de Katho
lieke, niet-soeialistisehe bonden. liet
Dationale comité der mijnwerkers in
de Borinage kwam Maandag te Char
leroi bjjeen, waarin de staking der
Luiker mijnwerkers werd goedge
keurd en moreele steun werd toege
zegd, daar de werkgeve-B een poging
tot verzoening van de hand hebben
gewezen. Bovendien hebben de kas
siers van alle locale bonden aanzeg
ging gekregen, om onmiddellijk gel
delijke ondersteuning aan de stakers
nit te keeren- De motie richtte zich
voorts in heftige bewoordingen tegen
bet ruwe optreden der gendarmen,
wier gebrek aan koelbloedigheid
reeds tot betreurenswaardige voorval
len heeft geleid. Van eenige tusschen-
komst van het ministerie oi van den
gouverneur van Luik wordt niets
vernomen, hetgeen aanleiding is, dat
van verschillende zijden krachtig
wordt aangedrongen op het instellen
van „verzoeningsraden".
Dergelijke instellingen zonden ook
in Portugal veel goeds kunnen doen,
want de zonen van het groote Portu-
geosche vaderhuis leven allesbehalve
als broeders samen. Melden we in een
onzer laatste nummers, hoe een volks
massa drie dagbladbureaux had be
stormd, thans spreken de telegrammen
van een
groote spoorwegstaking,
gepaard gaande met een kabinets
crisis.
was een ander klein vlekje juist op
de hoogte van het eiland Tasmaniê.
En wanneer ik later ooit dacht aan
dat voorval, aan ons bezoek aau den
apotheker en aan de moedervlek, had
ik ook altjjd, door een begrjjpelyke
ideeën-associatie, tegelijkertijd aan
Australië gedacht.
En daar kwam nu plotseling in dezen
slapeloozen nacht de gedachte aan
Australië weer by mij op
Verheugd nu eindelijk een zoo over
tuigend bewijs van de identiteit van
Robert Darzac gevonden te hebben,
begon ik er juist over te peinzen, op
welke manier ik het zou aanleggen
om mjj dat bewijs te verschaffen, toen
een zonderling geluid mjj plotseling
de ooren deed spitsen Het geluid
herhaalde zich het was alsof de
treden van de trap kraakten onder
langzamen, voorzichtigen stap.
Met gejaagde ademhaling sloop ik
naar de deur, drukte mjjn oor tegen
hot slot en luisterde. Eerst was het stil,
toen begonnen de treden weer te kra
ken. Er was iemand op de trap, daar
twijfelde ik niet meer aan en iemand
die er belang bij had dat men niets
van zjjn afwezigheid afwist ik dacht
De dienst op de internationale
treinen staat stil, zoo luidt het. Bij
botsingen tussehen voor- cn tegen
standers der staking zjjn velen door
de republikeicsche garde gearresteerd.
Alle regimenten van het garnizoen
zijn geconsigneerd. Ook de arbeiders
der metaalnijverheid staken. De spoor
wegbeambten te Douro, Povoha, Gui-
nares sloten zich niet aan bij de sta
king. De Zuidexpros uit het buitenland
is te Pampilhoza aangehouden. De
spoorambtenaren stonden het rjjden
van treinen met levensmiddelen toe.
De leider der revolutionnaire ver-
eeniging der „Carbonari" eischte ont
slag van den minister van binnen-
landsche zaken, die aan het verzoek
voldeed. Het geheeie ministerie zal
aftreden.
De New York Herald (Parijsche
editie) geeft nadere bijzonderheden
omtrent den toestand in Portugal.
Hieruit blijkt, dat de stakende spoor-
mannen de regeering van hun sta-
kingsvooroeinen hadden in kennis ge
steld men zou het werk neerleggen,
wanneer met de maatschappijen geen
overeenkomst zou worden verkregen.
Dit geschiedde nu gistermorgen. De
afgekondigde staking was terstond
algemeen, geen trein verliet Lissabon.
Tegeljjk met de spoorwegstaking
brak nog uit een staking onder de
winkelbedienden, wier eisch een
werkdag van 8 uur 's morgens tot 8
uur 's avonds met 2 uren schafttjjd,
niet werd ingewilligd. Alle winkels
zjjn tengevolge van deze staking ge
sloten.
Op de straten te Lissabon krioelde
bet gisteren van stakers, die zich ech
ter over het algemeen ordelijk gedra
gen. Alleen voor de bureaux van het
dagblad de „Seculo" kwam het tot
ecu relletje. Een matroos vond het
nooJig de stakers een en ander onder
het oog te brengen en zeide „Jullie
hebben het goed onder de vrjjheids-
regeering, maar jullie bent niet eerder
tevreden, voor je automobielen hebt,
om in te rjjden. Ga liever aan je werk."
Daarop ontstond eenig tuuialt.
Een paar royalisten, die „weg met
de regeeringen „lang leve de
monarchie!" riepen, werden door de
stakers aangehouden. De royalisten,
die in een automobiel zaten, trachtten
weg te komen, maar werden achter
volgd door een troep bereden gendar
men, die hen, na een razende klop
jacht, eindeljjk inhaalden en in arrest
namen; de auto raakte op een gege
ven oogenblik en panne.
8 i a a e tï I a is d.
Verstrekking van grond aan
landarbeiders.
De N. Ct. verneemt, dat een ont
werp van wet is gereed gekomen met
memorie van toelichting, dat als titel
draagtVerkrijging door landarbei
ders van woning met land in eigen
dom of van los land in pacht.
Bunst en Wetenschap.
Zure melk als geneesmiddel.
Onlangs deelde de Engelsche dokter
Cattle als zjjn meening mede, dat meer
dan de helft van de middelste en
hoogere klassen der bevolking hnn
'2de en hun laatste 3de deel van hun
aan de schim, die ik meende gezien
te hebbenwat kon dat voor een
sehim zjju en wat deed zjj daar op
de trap Kwam zjj naar boven of
ging zjj naar beneden
Opnieuw een stilteik profiteerde
er van om mij vluchtig aan te kleeden
en gewapend met mjjn revolver,
slaagde ik er in mjjn deur zachtjes
te openen, zonder dat de hengsels
knarsten. Met ingehouden adem ging
ik tot aan de leuning van de trap en
bleef wachten.
Plotseling, mjj over de leuning van
de trap heenbuigend, zag ik de ge
daante weer I Ze was scherp verlicht
door het maanlicht en ik herkende
Robert Darzac 1
Hij was nu op de verdieping ge
lijkvloers en liep de vestibule door,
toen hij eensklaps, als voelde hij mijn
blik op zich rusten, naar boven keek.
Werktuigelijk wierp ik mij snel achter
uit. Toen keerde ik weer naar mjjn
observatiepost terug, juist op tjjd om
hom in een gang te zien verdwijnen,
dio leidde naar een andere trap in
het andere gedeelte van het gebouw.
(Wordt vervolgd.)