F. 2 1910
Dinsdag 4 Januari.
978te jaargang.
In stormachtige Tijden.
FEUILLETON.
GOESCHE
De uitgave dezer Courant gesoliiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, in Goes f 0,73, buiten Goes, franoo f 1,23.
Afzonderlijke nonimers 5 eent.
inzending: van advertentlën jvóór a uren op den dag der
uitgave.
COURANT.
De prijs der gewone ad verten tiën'ia van 1-5 regels50 et., eiken regel meer 10 et.
B(j directo opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt
de prijs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels f 1,berekend.
Bewijsnummers 5 eent.
Telefoonnummer 22.
Directeur A. F. A. tam Setbrs. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesche Courant". Hoofdredacteur "W. Kerremaxs.
GEZAG.
De kerkelijke partijen schermen al
tijd graag met gezag, zy poseeren als
de eenige en waarachtige eerbiedigere
daarvan en stellen de geschokte en
angstig geworden burgerij gernst,met
de verzekering dat bjj hen dat gezag
veilig is. Maar nu is 't wel eens noo-
dig om ons nauwkeurig rekenschap
te geren van de waarde en onwaarde
dezer bewering, waarin twee begrip
pen Macht" en Gezag' kunstig ver-
waard zijn.
De maeht is niets anders dan een
feitelijk overwicht door maatschappe
lijke dynamiek, het gezag een zede
lijk overzicht als gevolg van werke
lijke minderwaardigheid der erken-
ners. De kerken, de Calvinistische en
de Roomsche, doen al het mogelijke
om gezag-erkenning te suggeeren en
de leden der gemeente of parochie
zich klein te doen govoelen tegenover
hun geestelijkheid, die, door de re
geering te steunen, een goed deel van
haar eigen gezagopdit Kabinet over
draagt. Wel is het hierbij zonderling,
dat het protestantisme, in zijn wezen ge
heel individualistisch en voorvechter
van het onderzoek des bijbels, is verloo-
pen in een dogmatische gezagsleer,
maar dat hing samen met de aanvaar
ding der verkiezings- en vervverpings
theorie, welke de aanhangers, mochten
zjj ook hun vrijheid van oordeel
aan don clerus offeren, veroorloofde
zieh daarvoor schadeloos te stellen
door zieh, tegenover anderen, op eigen
uitverkorenheid te goed te doen. De
deemoed werd een deugd, waarop
men zich mocht verhoovaardigen en
aldus kvram het calvinistisch clerica-
lisme den aanhangers in 't gevlei. Zich
onderwerpend aan het gezag voelden
zy zich tegelijk de dragers er van
tegenover de „verworpenen", zij wa
ren dienaars en heerschers tegelijk.
Aan de tegenwoordige elericale
meerderheid kan worden toegegeven,
dat zij onder haar aanhangers zeker
is van het gezag, maar beslist ge
wraakt moet worden de bewering als
zou door haar optreden het gezag
zelf versterkt zijn, ook buiten den
kring van haar volgelingen.
De aanhangers van die gezags-leer
maken zieh zelf wat wijs, wanneer zjj
meenen dat zjj bezig z(in den weg te
bereiden tot een christelijken heilstaat.
Deze is op zich zelf ondenkbaar zoo
lang onze maatschappij tot leuze heeit
bestaansstrjjd. Christendom als levens
leer wendt zieh af van den strijd, om
den innerlijkon vrede te zoeken in
afzondering. Wie oDze maatschappij
er van wil doortrekken zal het on
mogelijke er van kunnen vaststellen,
omdat er twee uitersten tegenover el
kaar staan's mensehen innerlijken
levensdrang en den oproep tot levens
verzaking. liet groote en hooge chris
tendom overgebracht in landsregee-
ring, politiek en parlementen van heden
50
Xaar het Engelsch
van
Barones ORCZT.
(Door een fout bij het opmaken van
den vorm is in het vorig feuilleton
de vierde kolom verward. De eerste
8 regels uit die kolom moeten niet
boven maar onderaan geplaatst zijn).
Terwijl hij sprak was in een oogen-
blik de liefde, die deze ruwe harten
hem toedroegen, de dierlijke, primi
tieve liefde, plotseling veranderd in
niet minder onverantwoordelijke haat.
HU had hen bedrogen, om hen ge
lachen, hen trachten om te koopen
door hun kinderen te voeden 1
Bah het brood van den verrader 1
Eerst hadden zij niet kunnen spreken
van verbazing maar nu begrepen zij
al waarom hij deze vrouw wilde ver
dedigen. Waarschijnlijk voelde hij, dat
hij op het punt stond ontmaskerd te
worden en oordeelde hij het nu beter
vol vertrouwen op zijn populariteit
en macht over het volk zjjn eigen
verraad te bekennen.
Bah 1
Geen enkele verontschuldigende om
standigheid konden zjj in hun verharde
harten voor hem vinden.
Iljj was door hen vereerd en nu was
hij gebroken, van zijn voetstuk geval
len, en zjj baatten en vervloekten hem
verkleint, verschrompelt en vergaat
onder de aanraking met het nietig-men-
scheljjke. De maeht en het gezag samen
als één meester vereerd,is't beeld van de
zich tot nitverkorene opblazende kleine
jjdelheid.
De praktijk van de zeer kerkelijke
naties bewjjst voldoende hoe niet
langs dien weg een werkelijk hooger
mensehenleven gekweekt wordt. Rede
en oordeel moeten aan alle gezag den
eiseh filjjven stellen, dat het zijn plaats
verdiene door zijn beteekenis voor
het hooger mensehenleven. Wieeerbied
vroegen voor het gezag en zijn
dragers zonder erkentenis van dit
toetsingsrecht, hebben nooit anders
dan voosheid en innerlijke verwording
gekweekt.
Baltenland.
Een langdurige crisis.
Al zeven maanden lang duurt nu
in Hongarije de Kabinetscrisis. Het
ministerie heeft ontslag aangevraagd,
doeh keizer-koning Frans-Joseph kan
geen ontslag verleenen, voordat een
nieuw Kabinet is gevormd en die
vorming stuit op ernstige bezwaren.
Er zjjn reeds heel wat combinaties
overwogen, maar telkens bleek er
geen voldoende eensgezindheid te be
staan tnssehen de kroon en de aan
staande ministers.
De meerderheid van het Hongaarsehe
parlement eiseht meerdere onafhanke
lijkheid, eeonomisehe zelfstandigheid
van Hongarije en een parlementair
ministerie zon dus de uitdrukking
moeten vormen van dit vet langen der
Hongaren. Doeh hier zjjn we aan het
cardinale punt de souverein wenscht
de beide monarchieën Oostenrijk en
Hongarije, zoo nauw mogelijk veree-
nigd te heuden en dus weigert Frans-
Joseph de benoeming te teekenen van
ministers die het eens zijn met hun
volk. Andersdenkende ministers zou
den geen steun vinden in de volks
vertegenwoordiging, zoodat er geen
uitzicht is op een oplossing van de
crisis als niet een der beide partijen,
hetzij de vorst, hetzjj het volk, haar
eischen matigt of geheel laat vallen.
In de afgeloopen week scheen de
staatsman Lukacz, die met de ondank
bare taak is belast een Kabinet samen
te stellen, er in geslaagd te zjjn die
taak tot een goed einde te brengen.
Justh, een der leiders van de Hon
gaarsehe onafhankelijkheidspartij (de
naam dier partij zegt genoeg) zon in
het Kabinet zitting nemen en daar
mede der nieuwe regeering den steun
zijner party verzekeren.
Er was een programma opgemaakt
waarin de Hongaarsehe eischen, zy
het zeer gematigd, waren opgenomen.
Zelfs voor de zoo netelige bank-kwestie
scheen een oplossing gevonden.
Lukacz en Justh spoorden naar
Weenen om Frans-Joseph hun regee-
evenzeer als zfl hem eerst bemind
hadden.
En dit merkten zjjn vijanden met
een glimlach van voldoening op.
Merlin liet een zware zucht van
verlichting hooren. Tinville knikte met
zjjn hoofd ten teeken van blijdschap.
Wat die kolendrager nit de provin
cie had voorspeld was werkelijk ge
beurd.
Het volk, het wispelturigste van
alle wispelturige dingen in deze we
reld, had zich geheel tegen zijn favo
riet gekeerd. Die Lenoir had het
voorspeld en die voorspelling had zich
zelfs nog sneller bewaarheid, dan hjj
vermoedde.
Men had Déronlède een lang stuk
touw gegeven en figuurlijk gesproken,
had hij zieh er al aan opgehangen.
De zaak zelf was nn nog maar een
quaestie van enkele uren. Morgen by
het aanbreken van den dag stond de
guillotine gereed voor hem, wiens be-
leedigers zij gisteren nog verwoed
zouden hebben aangevallen.
Het meeBt breekbare van alle voet
stukken, dat van de gril van een volk,
begon al onder hem te kraken. Zjjn
vijanden wisten het en waren opge
wonden over hun triomf. Hy wist het
zelf ook en stond daar kalm, vol ver
trouwen, op alles voorbereid, als het
hem maar gelukte haar mooi hoofdje
voor de guillotine te bewaren.
Juliette zelf scheen als in een stand
beeld veranderd. Alle kleur waa nu
uit haar wangen verdwenen. Het
scheen wel of zy op dit oogenblik
meer leed dan een menscheljjk wezen
kon verdragen, meer dan alles wat
ringsprogram te ontvouwen en heel
de natie, die hartelyk naar een oplos
sing verlangt, wachtte vol vertrouwen
het resultaat der te houden bespreking.
Doch in het program was opgenomen
de zinsnede, dat het nieuwe ministerie
zou staau op den grondslag der econo
mische zelfstandigheid van Hongarije
en de grijze vorst toonde niet de
minste neiging ministers te benoemen,
die zulk een programma onderschre
ven en zoo mislukte voor de zooveelste
maal een poging om aan de crisis een
einde te maken.
Justh vertrok zonder verwijl weer
naar Boedapesth, waar hy zyn party
verslag zal uitbrengen en Lukacz bleef
nog in Weenen om verdere bespre
kingen te houden met den keizer
koning.
Het merkwaardigste is, dat Lukacz
nu toch belast blijft met de vorming
van een kabinet. Men vraagt zich af
of hij het nu weder met andere
mensohen en andere beginselen zal
probeeren.
Het is voor den vorst wel bijzonder
aangenaam, dat hij zoo kan staat
maken op de bereidwilligheid van
Lukacz, maar diens houding geeft toch
geen hoogen dnnk van zijn onafhan
kelijkheid en beginselvastheid.
In Hongarije heeft men dus wel
te kampen met binnenlandsche mooie-
ljjkheden, een strijd, waarvan het einde
niet te zien is.
Ook in Frankrjjk valt den laatsten
tyd weder een zekere onrast waar te
nemen en wel door de herleving van
den
Schoolstrijd.
Zooals onze lezers weten is door
de bisschoppen een actie, begonnen
tegen sommige leerboeken die op de
neutrale school worden gebruikt.
Of deze leerboeken werkelijk zoo
aanstootelyk zyn voor de katholieken
laten we in het midden (wjj Neder
landers weten wel, dat er op sommige
van onze bijzondere scholen hoeken
worden gebruikt, die dienden verbo
den te worden), maar zeker is, dat de
geestelijkheid de campagne niet met
den noodigen tact voert en het gevolg
is, dat er wederzijds nu meer verbit
tering heerscht dan er zou zijn ge
weest, als de zaak anders ware aan
gevat.
Van geestelijke zjjde zijn dwang
maatregelen genomen togen kinderen,
die de bestreden leerboeken gebruiken.
De b doeling hiervan is niet om de
onschuldige kinderen te treffen, maar
wel om de ouders op te zetten tegen
de neutrale school.
Wij voor ons zouden zoo zeggen,
dat die leerboeken zoo heel erg niet
zijn, als krasse maatregelen noodig
blijken om R. K. ouders te dwingen
tot deelname aan de campagne.
De overheid zit echter ook niet stil
en in de afgeloopen week is te Am-
bert, in het departement Puy de Dome,
een geestelijke tot 200 fres. boete
z(j tot nu toe ondervonden had.
Hy zou zyn leven niet aan haar te
danken hebben.
Dat was de meest overstelpende ge
dachte, die alle andere overheerschte.
Zjjn liefde voor haar was dood en
hij zou de groote opoffering nit haar
handen niet aannemen.
Zoo zagen deze twee mensohen el
kaar op het gewichtigste oogenblik
van hun leven en toch begrepen zjj el
kaar niet. Een woord, een aanraking
zou hun beiden den sleutel gegeven
hebben tot het hart van den ander en
nn scheen het of de dood hen voor
altijd scheiden zou, terwijl dit groote
r&adsel nooit opgelost zou worden.
De Publieke Vervolger had gewacht
totdat het rumoer wat bedaard was,
en zijn stem weer te verstaan zou
zijn, toen zei hij met een glimlach
van kwaly'k verborgen voldoening
En begrijpen wij het dus goed,
burger-afgevaardigde Déroulède, dat
uzelf de verraderlijke briefwisseling
verbrand en de portefeuille verscheurd
heeft
De verraderlijke briefwisseling
was van mij, en ik heb haar vernietigd.
Maar de beklaagde heeft tegen
over burger Merlin verklaard, dat zij
zelf minnebrieven verbrand had, die
haar betrekking tegenover een ande-
reii man bekend gemaakt zoudeu heb
ben, drong Tinville aan. Het touw
was misschien nog niet lang genoeg
Déroulcde moest alles hebben, dat
men he,m kon geven, eer dat deze
gedenkwaardige zitting zou zyn afge
loopen.
In plaats van zich nu rechtstreeks
veroordeeld, omdat hy van den kansel
af had medegedeeld, dat de kinderen,
die door de bisschoppen verboden
leerboeken voor geschiedenis zouden
gebruiken, niet tot de H. communie
toegelaten zouden worden.
i at evenwel ook onder de geeste
lijken de onverzoenlijke houding der
bisschoppen tegen de neutrale school en
in het algemeen tegen de wet op de
scheiding van kerk en staat geen on
verdeelde instemming vindt, blyktuit
het besluit van den pastoor van Bois-
jeau, Eduard Bord, om nit den gees
telijken stand te treden, omdat hij
zich niet vereenigen kan met de hou
ding der geestelijkheid sinds de Schei-
dingswet.
„Degene, die de bisschoppen, pries
ters en trouwe katholieken in den
strijd zendt, is een vreemdeling, han
delend nit haat tegen de Fransche
republiek. Ik weiger te gehoorzamen
aan dien vreemden aanvoerder. Ik
scheid mjj af van degenen, die de
terechtstelling van Ferrer toojuichen.
Ik herneem mijn volledige vrijheid
als Fransch burger. Ik ben en blyf
Franschman, gelukkig mjj te mogen
rekenen tot de loyale onderdanen van
de republiek en haar gouvernement."
Zoo luidt het afscheid van den pries
ter.
In het algemeen kan men wel zeggen
dat de onverdi aagzaamheid der cleri-
calen hun op den duur nadeel bezorgt.
Jarenlang gaat hot goed, tot plotseling
het verzet losbreekt.
Dit hebben we immers ook in Spanje
gezien, waar nu een vrijzinnig minis
terie mot kracht arbeidt om het land
op te heffen uit zjjn.
Staat van verval.
Het ia een reusachtige taak en wie
mocht verwachten, dat deze binnen
enkele jaren voltooid zal zyn, is een
optimist, die geen rekening houdt met
de moeielijklieden om een verarmd
en verslapt volk als hot Spaansohe
op te wekken tot nieuwe energie.
Betreurenswaardig voor de Spaan
sohe machthebbers, die het zoo goed
voor hebben, is, dat in Marokko weder
nieuwe gevaren dreigen.
De vrede scheen daar hersteld, doch
onbetrouwbaar zijn de Marokkaansche
volksstammen en plotseling komt nu
het bericht, dat de door de Spanjaar
den bezette stad Alhneemas is aan
gevallen.
Wel werden de aanvallers zonder
verlies aan Spaansche zjjde door het
geschut teruggedreven, doch niet on
mogelijk is het, dat deze gebeurtenis
niet is een op zichzelf staand geval,
doch het begin van een nieuwen oorlog.
De aanval kwam zeer onverwacht,
want den dag te voren waren nog
hoofden van de Beni-Urriaguel in de
stad geweest en hadden zich met den
plaatseljjken commandant vriend
schappelijk onderhouden.
tot zjjn vjjand te wenden, keerde Dé
ronlède zieh echter naar de groote
menigte toeschouwers op de banken
tegenover hem.
Burgers, vrienden, broeders, zei
hjj op warmen toon, de beklaagde is
een jong, onsehnldig meisje, nog ge
heel onbekend met gevaar of zonde-
Gij allen hebt moeders, zusters, doch
ters hebt gjj haar niet gadege
slagen in de vele stemmingen, waar
voor een vrouwenhart vatbaar is j
hebt ge haar niet teeder, vriendelijk
en toegevend aan opwellingen gezien
Zoudt ge hen zoo liefhebben als het
niet juist was om dat veranderlijke
van liaar stemmingen Hebt ge haar
in uw hart niet vereerd, om die edele
opwellingen, die alle mannelyke plan
nen en berekeningen te schande
maken Kjjlc naar de beklaagde, bur
gers. Zjj heeft de republiek, het Fran
sche volk lief en vreest dat ik ais
onwaardig vertegenwoordiger van
haar zonen verraad zal plegen tegen
over haar land. Daarom was haar
eerste opwelling mij tegen te
honden voordat ik die leeljjke misdaad
bedreef, mjj te straffen of misschien
mij alleen te waarschuwen. Maakt
een jong meisje berekeningen, bur
gers? Zjj handelt naar de inspraak
van haar hartpas later ontwaakt
haar verstand als de daad al verricht
is. Dan komt er soms berouw, een
andere opwelling, die wij allen ver-
eeron. Zon n azijn uit rozenbladeren
willen trekken? Even goed kan u
verstand vinden in het hoofd van
een jong meisje. Is dat een misdaad
Zjj wilde mjj dwarsboomen in mjjn
Binnenland.
Dx decoratie-qüae8tie.
Naar aanleiding van het bericht in
De Telegraaf omtrent de samenstelling
van den eereraad inzake de decoratie-
quaestie, heeft de N. Ct. zieh recht
streeks tot dr. Kuyper gewend. Deze
verklaarde, dat wel van hem het ver
zoek tot samenstelling van een eere
raad was uitgegaan, doch dat hem
nog geen bericht gezonden was, wie
in dezen eereraad benoemd zjjn, of
zullen worden.
Omtrent de namen door De Telegraaf
genoemd, kan de £T. Ct- beslist tegen
spreken, dat mr. P. W. A. Cort van
der Linden en mr. J. C. de Marez
Oyens in den eereraad benoemd zou
den zijn, laatstgeftoem.de is daartoe
zelfs niet aangezochtmr. Cort van
der Linden wenschte zieh omtrent dit
laatste punt niet uit te laten, doeh
ontkende pertinent benoemd te zjjn.
Ook mr. S. van Houten en dr. C.
Lely ontkendon de juistheid van het
bericht betreffende hun benoeming.
tit de Pers
Het enqdête-vooestel van
mr. Troelstra.
De Vaderlander schryft hierover:
Bjj de Kamer ia thans het aange
kondigde voorstel van mr. Troelstra
ingekomen, om door een parlemen
taire enquête, meerder licht te bren
gen in de beruchte lintjeskwestie.
Wjj meenen, dat in de allereerste
plaals dr. Kuyper deze gelegenheid
om zich te zuiveren van de op hem
geworpen blaam, met heide handen
zal aangrjjpen. Wel is in de Stan
daard reeds (Mock te laat) te kennen
gegeven, dat een „Eereraad" de zaak
zal onderzoeken, doch waarvoor zoo
danige commissie alle waarborgen
ontbreken voor een richtig onderzoek,
waar zjj geen beëedigde verklaringen
kan vergen, is er voor dr. Kuyper
alle reden, de voorkeur te geven aan
een JEnqnête-commissie, die wettelijk
alle verlangde getuigen voor zieh kan
dagen en alle gewensohte bescheiden
van de regeering kan vragen. Voor
een particulieren Eereraad is dit niet
mogeijjk. Een enquête-commissie kan
door het gezag, waarmede zjj is om
kleed, het volle licht werpen op de
al of niet gegrondheid der uitgebrachte
beschuldigingen. Toen dr. Kuyper
zjjn bekende verklaringen in de Kamer
uitsprak, vroeg hjj den leden te ge-
looven in zjjn eerlijk woord. De on
nauwkeurigheden en leemten, die
later aan den dag kwamen in zjjne
bekentenis, deden rechtvaardigen
twjjfel aan de juistheid zjjner woorden
rjjzen. Tot rehabilitatie van den
anti-revolntionairen leider heeft zjjn
uiteenzetting zeker niet geleid. Hjj
zal zelf beseffen, dat, hoe hoog hij
verraad, maar toen zjj mjj in gevaar
zag, kreeg haar oprechte vriendschap
voor mjj de overhand. Zjj had mjjn
moeder lief, die dan een zoon zou moe
ten missen zjj hield van mjjn gebrek
kige pleegzuster ter wille van haar,
niet ter wille van mjj een verrader
gaf zij toe aan een andere, een
edele opwelling, n.l om mjj voor de
gevolgen van mijn eigen dwaasheid te
behoeden. Was dat een misdaad, bur
gers Als ge pjjn hebt, zjjn het dan
uw moeders, vrouwen en zusters niet,
die u troosten Als ge ernstig ziek
zyt, zouden zjj dan haar hartebloed
niet willen geven om u te redden
en als in sombere uren van uw leven
uw hart bezwaard wordt door berouw
over een daad, die gjj niet openlijk
voor de wereld kunt bekennen dan
zyn het weer uw vrouwelijke familie
leden, die met zachte, kalmeerende
woorden tot u komen, die uw klop
pend geweten tot kalmte trachten te
brengen en zoo troost, rust en vrede
geven En zoo heeft de beklaagde
gehandeld, burgers. Zjj had mjjn mis
daad gezien en wilde haar straffen j
zjj zag degenen, die haar in moeiljjke
oogenblikken vriendschap hadden be
toond en zij trachtte hun verdriet
te doen ophouden door mijn schuld
op haar schouders te nemen. Zjj
heeft voor dien edelen leugen meer
geleden dan eenige vrouw ter wereld.
Zjj is bereid den dood tegemoet te
gaan en toch is zij zoo onschuldig als
nw pasgeboren kinderen.
(Wordt vervolgd).