149 1909.
Zaterdag 18 December,
96ste jaargang.
Bij dit no. behoort een
Bijvoegsel.
Nieuwjaarswenschen
in het Nieuwjaars-nummer wor
den, zooals gebruikelijk is, bij
vooruitbetaling geplaatst tegen
3 5 cent, voor hoogstens 8
regels.
44 FEUILLETON.
In stormachtige Tijden.
It i ii li e u i a ii d.
Staten-Generaal.
(iOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, in Goes f 0,75, buiten Goes, franco f 1,25.
Afzonderlijke nommers 5 cent.
inzending van advertentiën vóór,';2 uren,op denjjdagr jder
uitgave.
Telefoonnummer 23. Directeur A. F. A. van Setebs. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesche Courant".*;Hoofdredacteur W. Kerremans.
COURANT.
De prijs der gewone ad vertentiënts van 1-5 regels 50 ct., eiken regel meer lOct.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt
de prijs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijk- en doodsberichten eu de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 1—10 regels 4 f 1,— berekend.
Bewijsnummers 5 eent.
W ZIJ die zich met ingang
van 1 Januari op dit blad abon-
neeren, ontvangen de tot dien
datum verschijnende nummers
gratis.
Deze advertentiën zullen Don
derdag 30 Decembervóór 's mid
dags twaalf uur, aan ons bureau
moeten bezorgd zijn.
De Administratie.
Büiteiiland.
De Belgische legebwet.
Do betichten, die uit Brussel tot ons
komen, brengen de tijding, dat koning
Leopolds toestand verbetert. Het di
recte gevaar is geweken en de koning
nuttigde eenig licht voedsel.
In de dagen, dat Z. M. ernstig ziek
nederlag en zyn omgeving het ergste
vreesde, wjjlden tocb nog zijn gedach
ten bij de zaak, die steeds zijn volle
sympathie bad: de legererganisatie.
Zooals men weet, was de nieuwe
legerwet reeds aangenomen door de
Kamer, doch een aantal conservatief-
Katholieken hadden een actie op touw
gezet om deu Senaat te bewegen het
ontwerp niet goed te keuren.
Het ontwerp kwam bjj den Senaat
in behandeling en gaf dat lichaam
aanleiding tot, ellenlange discussies
(niet alleen onze Kamers zyn buiten
gewoon spraakzaam), doch toen bet
bericht kwam, dat de koning in span
ning den uitslag wachtte, werd be
sloten aan de debatten een einde te
maken en het ontwerp dadelijk in
stemming te brengen.
Dit gebeurde en de legerwet werd
goedgekeurd.
Zonder een oogenblik te wachten
begaf de president van den Senaat
zich per automobiel naar het ko
ninklijk paleis om den uitslag mede
te deelen en toen de koning de tijding
vernam en hem gevraagd werd wan
neer hij het wetsontwerp met zijn
handteekening wilde bekrachtigen,
zeide bij dit zonder uitstel te willen
doen en op zijn ziekbed zette bij de
handteekening, die het wetsontwerp
tot wet maakte.
België krijgt dus nu een beter leger,
niettegenstaande den tegenstand van
een conservatieve clique.
We weten het, altijd en overal zjjn
Naar het Engelsch
VAN
Barones ORCZT.
De vrouw, die Déroulède aan
klaagde, dat is onze troefkaart,
ging Lenoir voort, zich steeds meer
opwindende over zjjn eigen plan en
eigen welsprekendheid. Zjj beschul
digde hem. Dus, hij was haar min
naar geweest, waarvan zjj bevrijd
wenschte te worden waarom Niet
zooals burger Merlin meende, omdat
hij niets meer van haar wilde weten.
Neen, neenzij had een anderen
minnaar dat heeft zij zelf toege
stemd. Zij wilde zich van Déroulède
ontdoen, omdat hij plaats moest ma
ken voor den ander, dus, omdat hjj
haar liefhad.
Welnu, en wat bewijst dat?
vroeg Tinville met droog sarcasme.
Dat bewijst, dat Déroulède, die
liefde voelt voor die vrouw, veel zou
doen. om haar voer de guillotine te
sparen.
Natuurlijk.
Parbleugeef hem dan de gele
genheid daartoe, zeg ik, beweerde
Lenoir doodbedaard. Geef hem het
touw, waarmee hy zichzelf kan op-
het de conservatieven, achter welk
mom ook verborgen, onder welken
naam ook vereenigd, die den voor
uitgang tegenhouden.
In elk land zijn hun eischen anders,
maar overal gaan zy van hetzelfde
beginsel nitzoo weinig mogeiyk voet
geven aan de wensohen van den
nieuwen tjjd.
In Engeland hebben ze de begroo
ting: verworpen, in Mecklenburg, ach
terlijk land, durven ze nog veel
meer aan.
Mecklenburg is
Een land zonder grondwet
en van een eigenlijke volksvertegen
woordiging is er geen sprake.
Nu eindelijk heeft de regeering in
gezien, dat hierin verandering moet
komen en een grondwet werd ont
worpen, doch dit plan kon de goed
keuring van den adel, die in Meck
lenburg zeer bijzondere voorrechten
heeft, niet verwerven.
Een tweede ontwerp werd ingediend
en deelde hetzelfde lot, doch thans
Bchijnt de regeering voornemens het
er niet bjj te laten en desnoods den
tussohenkomst van de ryksregeering
in te roepen.
Of de regeering te Berlijn evenwel
geneigd zal zjjn zich in de zaak te
mengen, is zeer de vraag.
Wel zou geen der Pruisische con
servatieven meer een regeering zon
der grondwet durven eisehen, maar
toch, in stilte voelen, zjj nog veel sym
pathie voor de houding van den Meok-
lenburgsohen adel.
{Zie Laatste berichten).
Tegenspraak.
Naar de Leeuwarder Courantuit
de meest vertrouwbare bron verneemt,
is het bericht inzake de benoeming
van den burgemeester van Leeuwar
den, den heer A. E. Zimmerman tot
burgemeester van Amsterdam, onjuist.
Tweede Kaïner.
De discussie over de' afdeeling Bin-
nenlandsch Bestuur van Hoofdstuk V
is zóó breed uitgeloopen, dat wjj ons
moeten beperken tot twee onderwer
pen.
De eerste quaestie was, staatsrech
terlijk, de belangrijkste. De gemeente
Breda heeft, van een bouwgrond-
maatschappij, een weg aangekocht
(de Baronielaan), die loopt van Breda
naar het Mastbosoh doch over grond
gebied van de gemeenten Teteringen,
Princenhage, Ginneken en Bavel. Dit
besluit werd goedgekeurd door Gede
puteerden, doch door de Kroon ver
nietigd op grond van strijd met het
algemeen belang., Breda heeft zich
intussohen aan dit vernietigend be
sluit niet gestoord, omdat de koopacte
reeds is gesloten.
Dit beBluit nu is Woensdag aan
ernstige critiek onderworpen door de
heeren Vliegen, Tydeman en Van Id-
hangen.
Wat bedoelt hjj toch vroe
gen een of twee der mannen, wier
beneveld brein de geheele beteekenis
van dit monsterachtig plan nog niet
in zich op kon nemen.
Begrypt ge niet wat ik bedoel,
burgers denkt ge, dat ik krankzinnig
ben, of dronken, of een verrader zoo
als Déroulède Kom I luistert nu
eens vijf minuten lang met al uwe
aandacht naar mjj, en u zal mij be
grijpen. Laten wy eens aannemen
dat het oogenblik gekomen is, waarop
de vrouw hoe heet zjj ook weer?
O, jajuist! Juliette Marny! in
het Paleis van Justitie terecht staat
voor het Comité van Algemeen Wel-
zjjn. Burger Foucquier-Tiuville, een
van onze grootste patriotten, leest de
beschuldiging tegen haar voor en
spreekt van de verbrande papieren
en de geheimzinnige, opengeknipte
brieventasch, die in haar kamer ge
vonden werden. Als deze voorwer
pen in de beschuldiging als verrader
lijke briefwisseling met de vijanden
van de republiek aangemerkt wor
den, dan volgt er dadelijk een ver
oordeeling op en daarna de guilloti
ne. Dan is er geen verdediging, geen
uitstel. De minister van justitie staat
volgens artikel XI van de Wet, door
hem zelf'uitgevaardigd, geen advocaat
toe aan degenen, die direct van ver
raad beschuldigd worden. Maar,
singa. Vooral de afgevaardigde van
Tiel, die te Breda woont, was zeer
beslist in zjin veroordeeling van het
besluit en zeer uitvoerig in zjjn moti
veering daarvan.
Mr. Van Lennep was de eenige die
het besluit betreffende de Baronielaan
verdedigde, doch op een wjjze die
alle effect miste.
Mr. Heemskerk zelf heeft het heel
wat beter gedaan. Er zjjn inderdaad
ernstige redenen aan te geven voor
het vernietigingsbesluit der Kroon.
Er is behalve dit rechtsgeleerde
debat een andere discussie van belang
gevoerd. De heer Vliegen had gewe
zen op de wjjze, waarop in Brabant
en Limburg socialistische propagan
disten worden bejegend. Vooral te
Maastricht heeft de voormalige pater
Coelestinus, de heer Van Voorst, het
hard te verantwoorden.
De heer Vliegen noemde in dit ver
hand ook het gedrag van den heer
Kuys de Beerenbrouck, katholiek lei
der in Maastricht, die druk aan alle
betoogingen tegen vrijzinnigen deel
nam en zich in vergaderingen uit
drukkingen permitteerde van bijzonder
gepepord kaliber.
De heer Kuys, kitteloorig geworden,
ging toen in een woedend speechje
te keer over de handelwijze van de
vrijzinnigen en socialisten in het Zui
den.
Een oogenblik Bteeg de atmosfeer
der Kamer tot do hitte eener Lim-
burgsohe meeting.
De heer Knys verraadde zich leeljjk
toen hjj erkende dat hy in zjjn ver
kiezingsreden in Limburg in aanmer
king nam in welke streken hij was.
Te meer was dat een bekentenis, om
dat hjj 't aanvoerde als verontschul
diging voor opzweepende taal. Trou
wens in hetgeen hij in de Kamer zegde
was ook veel Limburgsche verkiezings
taai.
ONZE WATERLEIDING.
Hieronder volgt een meer uitvoerig
verslag van hetgeen gisteren in de
Kamer door verschillende afgevaar
digden gezegd is over onze water
leiding.
By art. 57 (schadeloosstellingen tot
wering van epidemische en besmette-
ziekten) komt de heer BOS op de water
voorziening ten plattelande terug. De
bespreking van verleden jaar heeft
de regeering geleid tot het aanvragen
van f 15,COO en heeft de aandacht in
het land getrokken Reeds is een plan
opgemaakt voor watervoorziening op
geheel Zuid-Beveland. Spr. vraagt den
minister krachtigen steun tot realisatie
van dit groote plan. De watervoorzie
ning ten plattelande is nog gebrekkig.
Grondwater is niet bruikbaar en de
productie van regenwater is zeer wis
selvallig. De bevordering van de water
voorziening ten plattelande is van
groot hygiënisch belang. Men zal
tot hoogdrukwaterleidingen moeten
komen.
In het belang van den volksgezond
heid en den landbouw is verbetering
van de toestanden noodig. Gebleken
is reeds dat door beter water de rnelk-
ging de reus langzaam en met kal-
men nadruk voort, is er op andere
wjjze eenvoudig tegen de wet gezon
digd, dan geeft de minister van jus
titie zjjn toestemming, dat de be
klaagde een verdediger krjjgt. Zet
Juliette Marny in de bank der be
klaagden op een beschuldiging van
verraad, en zy zal binnen enkele
minuten uit de rechtszaal verdwenen
zjjn en tusschen eenige andere ver
raders naar haar eigen gevangenis
teruggesleept worden en vroeg in den
morgen geguillotineerd worden, voor
dat Déroulède tjjd gehad heeft, een
plan op te i naken voor haar veilig
heid of Verdediging. Als hij dan hemel
en aarde beweegt om de vrouw te
redden, die hjj liefheeft, dan zal het
Parjjsche gepeupel wie weet?
vol geestdrift zjjn partij kiezen.
Zij zijn krankzinnig, waar het Dérou
lède betreften wy weten allen, dat
twee menschen, die elkaar trouw lief
hebben, wel eens meer by het Fransche
volk in groote gunst gestaan hebben
een merkwaardig overbljjfsel van
sentimentaliteit, vermoed ik en de
populaire burgerafgovaardigde weet
beter dan iemand anders ter wereld,
hoe hij werken moet op de sen timen-
teele zwakheden van het volk.
En let nu eens op het verschil, als
het hier een gewone strafzaak geldt.
De vrouw, Juliette Marny, beschul
digd van opzettelijke misleiding der
productie grooter wordt. (Gelach.) Door
in de richting van drinkwatervoorzie
ning iets te doen, zal men het platteland
meer bewoonbaar maken. Men moet,
geljjk op Zuid-Beveland, komen tot
samenwerking tusschen versobillendo
gemeenten. Alaar dan is eerst een
ernstig vooronderzoek noodig, omdat
men andere belangen zon kunnen
schaden, geljjk men op Schouwen en
Duiveland vreest. Maar, gelijk gezegd,
op Zuid-Beveland heeft men de tech
nische bezwaren voortreffelijk opgelost.
De financiën spelen natuurljjk een
groote rol, vooral voor kleine gemeen
ten in de eerste jaren, want gewoon
lijk levert het bedrijf in de latere
jaren winst op.
Er is nog een derde vraag van
juridischen aard op te lossen, nl. de
vorm van samenwerking tusschen de
verschillende gemeenten. Wat denkt
de minister over den vol m van samen
werking in naamlooze vennootschap
pen, waarin de gemeenten aandeel
houdsters zjjn Het zou zeer gewenscht
zijn dat de minister zich hierover
uitfeprak.
Waar nu alle punten in het Zuid-
Bevelandsche plan voortreffelijk zijn
opgelost, zou spr. zoo gaarne hier
voor regeeringssteun zien. De minister
is voor steun voor dergeljjke plannen
niet afkeerig. Hjj wil subsidie geven
voor de kosten van onderzoek, en
steun aan tot stand gekomen water
leidingen in de eerste jaren, welke
steun dan geregeld zou moeten wor
den bjj afzonderlijk ontwerp. Voor
het vooronderzoek wenscht spr. echter
een afzonderlijk adviseerend college,
zooals de commissie van bijstand voor
de Woningwet. Eene commissie, die
zich technische voorlichting kan ver
sohaffen, kan toezicht houden op de
werkzaamheden van de gemoente in
deze quaestie. Aan deu Centralen Ge
zondheidsraad wil spr. deze taak niet
opdragen, In het buitenland heeft men
hiervoor ook speciale commissies en
draagt men ook de taak niet op aan
den gezondheidsdienst, moge de mini
ster dezen weg opgaan. Ook een af
zonderlijken hydraulische dienst is
noodig, echter niet verbonden aan
den opsporingsdienst voor delfstoffen.
De speciale commissie zou van de ver
richtingen van dezen laatsten dienst
wel kennis kannen nemen.
De steun aan de waterleidingen zelf
zou kunnen geschieden door goed-
koope geldverschaffing, hetzjj recht
streeks, hetzij door middel van de
Rijkspostspaarbank en voorts door het
verleenen van voorschotten. De mini
ster wydde aan een en ander zjjn aan
dacht en verleene dadeljjk zjjn Bleun
aan het plan op Zuid-Beveland, dat
dan een uitstekend voorbeeld zal wor
den voor het geheele land.
De heer v. VUUREN bespreekt ook
deze zeer gewichtige zaak en sluit
zich bjj het betoog van den heer Bos
aan.
De heer LOHMAN gevoelt zich
niet bijzonder aangetrokken tot
dezen post op de begrooting, of-
Bchoon hy er voor zal stemmen. Hjj
gelooft dat de regeering niet met
rechterlijke macht, door een valsche
beschuldiging uit te brengen tegen
den burger-afgevaardigde Déroulède.
Dan staat de minister van justitie
een advocaat toe, om haar te ver
dedigen. Zy heeft er geen in de recht
zaal maar denkt ge niet dat Dérou
lède op zal staan en met al het vuur
zjjner welsprekendheid een rede zal
houden ten gunBte van de vrouw, die
hjj liefheeft? Hoort u die hartstoch
telijke speech niet weerklinken
Ik wel 1 Dat is het touw, zeg ik
u, burgers, waaraan hjj zichzelf zal
ophangen.
Zal hjj in een publieke rechtzitting
toestemmen, dat de verbrande corres
pondentie brieven waren van een an
deren minnaar Neen duizend
maal neen! en tegenover deze na
drukkelijke ontkenning van het bestaan
van een anderen minnaar voor Juliette,
zal het onzen knappen Publieken Ver
volger niet moeilijk vallen, hem tot een
bekentenis te brengen, dat de corres
pondentie van hem was, dat zij verraad
aan de republiek behelsde, en dat zij
de papieren verbrandde om hem te
redden.
Eindelijk, uitgeput en zijn voorhoofd
afvegend zweeg hij, waarop bjj een paar
flinke slokken brandewijn nam, om
zyn droge keel te smeren.
Een waar koor van uitroepen vol
geestdrift begroette het eind van deze
lange redevoering. Het weldoor-
groote sommen zal moeten steunen,
maar in de toekomst den gemeenten
de rente zal moeten garandeeren over
het grondkapitaal, gedurende eenige
jaren en tot een maximum bedrag.
Vooraf moet de regeering overtuigd
z(jn dat geen landbouw- of andere
belangen door aanleg van de water
leiding worden geschaaddat de zaak
goed is voorbereid. Na goede voor
bereiding kan de regeering dan de
rente van het grondkapitaal garan
deeren. Men moet de gemeenten niet
dwingen, maar aanmoedigen.
De heer v. d. VELDE heeit sym
pathie voor zaak, maar meent dat de
heer Bos te ver gaat. Een onderzoek
naar de bestaande toestanden is noo
dig voorzichtig en tastenderwyze
moet worden voortgegaan. Proeven
moeten genomen worden, opdat erva
ring worde verkregpn.
DE MINISTER vindt het aangenaam'
dat de post op de begrooting sym
pathie vond en heeft z'ynerzijds sym
pathie met schier alle geleverde be
schouwingen.
Aan de hand van het betoog van
den heer Bos zegt de minister gaarne
zyn meening over de zaak. De regee
ring moet zich bepalen tot warme
belangsteLling en tot steun voor zoo
ver die noodzakelijk is. De regeering
zou, de zaak zelf ter hand genomen
hebbende en ruimen steun verleend
hebbende, niet die belangstelling in
het land hebben verwekt, welke nu
verkregen is.
De min. stelt in de waterleiding
groot belang, mits er een technisch,
financieel en juridisch goed plan is
voorbereid. Technisch moet worden
nagegaan waar er een geschikte prise
d'eau is en of de aanleg geen land
bouw- en andere belangen schaadt.
Dit technisch vooronderzoek kan de
reg. steunen. Zij moet niet alle kos
ten dragen, maar voor zoover dit
noodig is. Voor den opzet is deskun
dig advies noodig. Ook op Zuid-Be-
veland hebben deskundigen voorlich
ting gegeven. En nu wil de minister
niet dadeljjk zeggen, dat een oommis
sie van bjjstand noodig is in den geest
van de Woningwet, maar een speciale
commissie is noodig, en de minister
heeft dan ook de eerste stappen ge
daan om tot zulk eene commissie te
komen.
Op Zuid-Beveland heeft men inder
daad een goed voorbeeld gegeven.
De minister denkt zeer gunBtig over
de vorming van maatschappijen voor
de waterleiding. Het denkbeeld van
den heer v. d. Velde, nl. gemeen
schappelijke regeling op de basis van
art. IJl der Gemeentewet, moge goed
zjjn voor twee gemeenten, maar een
maatschappij schjjnt doelmatiger voor
een complex van gemeenten. Het is
geen bezwaar dat de gemeenten zich
financieel in de maatschappij verhin
den. Zjj kunnen even goed geld leenen
om aandeelen te nemen, als voor uit
voering van een af ander werk.
De minister verwerpt niet gebruik
making van art. 121 der Gemeente
wet, maar hjj herhaalt dat vorming
van maatschappijen doelmatiger
dachte plan, bijna duivelachtig in
zyn scherpzinnigheid, en zjjn ken
nis tot in bijzonderheden van de men-
scheljjke natuur en van de roerselen
van het hart van een edel bewerktuigd
wezen als Déroulède, maakte indruk
op deze patriotten, die dorstten naar
den val van eenen vijand, die hun
meerdere was.
Zelis Tinville verloor zijne houding
van droog sarcasme; zjjne magere
wangen gloeiden van verlangen naar
den strjjd.'
De laatste paar maanden waren de
vehooren voor het Comité van Alge
meen Welzijn saai, eentoonigen wei
nig inierressantgeweest.Charlotte Cor-
day was een gelukkige afwisseling ge
weest, maar overigens waren lietslechts
gevallsn van verschillende afgevaar
digden, die niet krachtig genoog
waren opgetreden, of van generaals,
wien het mislukt was do steden of
provincies in het Zuiden te onderdruk
ken.
Maar nn morgen deze terechtzit
ting de opwinding van dit alles de
val, voor Déroulède uitgezet, het genot
van hem den eersten stap te zien
doen voor zyn eigen val. Iedereen
daar tegenwoordig was vol verlangen
naar het gevecht.
{Wordt vervolgd.)
