N*. 140 1909
Zaterdag 27 November.
jaargang.
ste
Bij dit na. behoort een
Bijvoegsel.
FEUILLETON.
In stormachtige Tijden.
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, in Goes f 0,75, buiten Goes, franco 1,85.
Afzonderlijke nommers 5 cent.
inzending van advertentlën vóór; a uren op den dag der
uitgave.
Telefoonnummer 22.
COURANT.
De prjjs der gewone ad vertentiën'u van 1-5 regelsSO et,, eiken regel meer 10ct'
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt
- de prijs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huweiyk- en doodsberichten en de daarop betrokking hebbende
dankbetuigingen worden van i10 regels k f 1,berekend.
Bewijsnummers 6 cent.
Directeur a. F. A. vak Setebs. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesche Courant". Hoofdredacteur W. Kerremahs.
De toestand der land
arbeiders.
(NOORD-BEVELAND)
III
In de voorgaande artikelen hebben
we eén (zeer beknopt) overzicht ge
geven van het geen het eerste der
vijf boekdeelen bevatte over den oeco-
nomischen toestand der landarbeiders.
Dat eerste deel hield in wat te zeggen
was over den toestand in het alge
meen in de volgende deelen worden
de provinciën afzonderlijk behandeld
en uiteengezet wat in onderscheidene
landen is gedaan ten behoeve van de
landarbeiders. Daar we ons zeer moe
ten beperken zullen we niet vermelden
wat het deel van 338 bladzijden over
de buitenlandsche wetgeving op dit ge
bied zegt, ook kunnen we geen verge
lykingen maken tusschen Zeelanden
de overige provinciën, maar we moeten
volstaan met kortelings saam te vatten
wat de rapporteur van ons gewest, de
heer I. G. J. Kakebeeke te Goes
schrijft over Zeeland, waarbij we nog
meer in 't bijzonder het oog houden
op Noord- en Zuid-Ueveland.
De stoffelijke welvaart is op N. Beve
land toegenomen. Hooger lOOnen en
het in gebrtiik hebbed van eeti stnk
land zjjn de oorzaken. In Wissenkerke
heeft de Maatschappij Tot Nut van
Algemeen een uitstekend werk ge
daan, door de arbeiders tegen billijke
pryzen aan land te helpen. De ken-
teekenen van den vooruitgang zjjn
beter kleeding, beter voeding, minder
schniden. De arbeiders stollen 't zeer
op prijs land in gebruik te kunnen
hebben. De toestand der woningen is
over 't algemeen slecht. Van Colyns-
plaat kwam hieromtrent een ongunstig
rapport. Werkloosheid heerseht er
alleen in den winter. De polderbe
sturen laten daarom zooveel mogelijk
alle werk in den winter doen. Vry
algemeen is het aantal vaste arbeiders
af en het aantal losse arbeiders
toegenomen. Dat vindt vooral zjjn
oorzaak in de hoogere verdiensten,
die de losse arbeiders zoo nu en dan
kunnen maken b. v. bij het laden en
lossen van schepen, aan dykswerk
enz. De meisjes gaan soms in de
steden of blijven losse arbeidsters en
veroorzaken daardoor een verminde
ring van het aantal vrouwelijke dienst
boden. Het jaarloon van vaste arbei
ders is f 250 tot f350, inwonenden
verdienen als le knecht ongeveer
f 150, als tweede f 125, als derde 190,
Inwonende vrouwelijke dienstboden
f 50 tot f 80. Losse arbeiders verdie
nen iets meer.
De loonen zjjn in de laatste jaren
niet onbelangrijk gestegen. De stijging
bedraagt wellicht, vergeleken met een
20 k 30 jaar geleden, ongeveer 30%.
Zij is een gevolg van verschillende
oorzaken. De vermindering van de
graancultuur en de vermeerdering van
de behakte gewassen vraagt heel wat
meer handenarbeid. De arbeiders heb
ben bijna allemaal een stuk grond
36
Naar het Engdsch
VA»
Barones ORCZY.
Wist u dat n mij voor den gek
hield, toen u my hier liet komen?
vroeg hij kwaadaardig; dat burger-
afgevaardigde Déronlède niet op lou
ter verdenking naar de guillotine go-
bracht kan worden, hè Wist n dat,
toen n die aanklacht schreef?
Nééndat wist ik niet.
Dacht u dat wjj hem op verden
king alleen konden arresteeren
Ja.
Wist n, dat hij onschuldig was
Ik wist het.
Waarom verbrandde u nw min
nebrieven
Ik was bang, dat zy gevonden
zonden worden, en den bnrger-afge-
vaardigde onder de oogen zouden
komen.
Prachtig uitgedacht, hoori zei
Meilin, met oen vloek, terwyl hjj zich
naar de twee andere vrouwen wendde,
in cultuur, z(jn daardoor onafhanke-
lyker geworden en gaan er daarom
ook spoediger toe over om meer loon lu
vragen. Vrjj veel weiland is ié den tijd
van 20 jaren in bouwland omgelegd,
wat meer arbeid noodzakelijk maakt. De
Christ. Nationale Werkliedenvereeni-
ging te Kats geeft de volgende cyfers
ter vergelyking der loonen van nu
en vroeger
1880 1890 1900 Thans
Arbeiders f225 f225 f 300 f300
Knecht - 120 - 140 -150 -150
Meid - 48 - 60 - 72 - 75
Vertrek vdh Noord-Beveland naar
elders heeft weinig plaats. Een enkele
arbeider gaat wel naar Holland in
de steden werken of naar de Haar
lemmermeer, meisjes gaan in de ste
den dienen, doch niet veel, en zeldzaam
gebeurt 't dat een gezin naar Amerika
reist. Vestiging van arbeiders uit
andere streken komt nog minder voor
Gebl'ek aan arbeiders is er eigenlyk
niet, alleen misschien iets in de
gemeente Kats door gebrek aan wo
ningen.
Verlof met behoud van loon komt
bijna niet voor, een enkele feestdag
uitgezonderd. De inwonende dienst
boden (mannelijke en vrouwelijke)
worden by ziekte naar huis gezonden.
Zü ontvangen noch verpleging, noch
loon. Ook de vaste arbeiders ontvangen
bijna nooit loon in geval van ziekte.
Het verlangen naar wettelijke maat-
regèlefi voor bescherming is niet groot.
Overmatige arbeid heeft weinig plaats
en in den regel kan de arbeid ook
niet gevaarlijk genoemd worden. De
afbeiders verdienen te weinig, om
voor den ouden dag te kunnen zor
gen en over 't algemeen worden zij
ook niet door hun kinderen verzorgd,
daar deze daartoe te weinig verdienen.
Zjj komen dan ten laste van instellingen
van weldadigheid als armbestuur, dia
conieën enz. Deze instellingen bedeeien
ook een enkele maal jongere arbeiders,
die langen tyd zonder werk zyn of
die een bijzonder zwaar huishouden
hebben. In den regel kunnen deze
arbeiders zich buiten de bedeeling
houden, doch ze maken wel veelvuldig
schuld by de^winkeliers. Er valt wel
vermindering waar te nemen in de
bedeeling, een gevolg van het meer
in gebruik hebben van een perceel
grond.
Het vereenigingsleven op N.-Bev. is
goed ontwikkeld en veel meer dan
op Tholen.
De verstandelijke en zedelijke ont
wikkeling der arbeiders is vry goed
en vooruitgaande. Het onderwijs is
beter dan vroeger en daarmede gaat
een betere ontwikkeling gepaard. Be
paald misbruik van sterken drank
wordt niet veel gemaaktby feeste
lijke gelegenheden echter heeft het
vry veelvuldig plaats. Te betreuren
is d dt door kinderen niet meer ge
bruik van het herhalingsonderwys
wordt gemaakt. Onwettige geboorten
komen weinig voor. Alet de publieke
zaken bemoeien de arbeiders zich
weinig. De verhouding tusschen kin
deren en ouders is góed. De kinderen
blijven tót hun huweiyk (wat in den
regel op N.-Bev. niet byzonder vroeg
is) thuis en dragen het verdiende loon
die bleek en angstig in een hoek van
de kamer zaten, en niets begrepen
van hetgeen er voorviel, niet wetende
wat te denken of wat te gelooven.
Zy hadden niets geweten van de plan
nen van Déronlède voor de vlucht van
Marie Antoinette, zy wisten niet wat
er in den brieventaseh geweest was
en toch voelden zy vaag, dat het
mooie meisje, dat daar zoo kalm tegen
over den weerzinwekkenden Terrorist
stond, geen lichtzinnig wezen was,
zooals zy trachtte te doen gelooven,
maar alleen een verdwaald krank
zinnige misschien of wel een mar
telares.
Wist n hier iets van vroeg hy ruw
aan de bevende Anne Alie.
NietB, antwoordde zy.
Niemand wist iets van myn par
ticuliere zaken of particuliere corres
pondentie, zei Juliette koelzooals u
zegt, het was prachtig uitgedacht. Ik
had hoop, dat het zou gelukken. Maar
ik begryp nu, dat burger-afgevaar
digde Déroulède een man is van te
groot gewicht om op louter verden
king voor het gerecht gebracht te
worden,en myn besehuldiging berustte
niet op feiten.
En weet n, mooie aristocraats
dochter, grinnikte Merlin kwaadaar
dig, dat het niet verstandig is het
af. Zjj ontvangen daarvoor verpleging
en zakgeld.
Buitenland.
Hooger- en Laqerhois.
Het zal nog wel enkele' dagen duren
eer in het Engelsche Hoogerhuis de
beslissing valt, die zeer ver strekkende
gevolgen kan hebben en de zittingen
van dit conservatieve bestuurslichaam
trekken nu dagelijks meer belangstel
lenden, dan de tribunes kunnen be
vatten.
De groote vraag blijft, of het Hoo
gerhuis al dan niet het recht heeff
een belastingwet te verwerpen en
daarover loopen voor een deel de
discussies, doeh, zooals we reeds meld
den, van verwerpen in de strikte be-
teekenis zal geen sprake zyn. Hei huis
der Lords zal weigeren de begrooting
goed te keuren en in een motie de
wenschelykheid uitspreken, dat eerst
het volk door een nieuwe verkiezing
zyn meening kenbaar maakt. Of echter
als deze motie is aangenomen, de
ministera den koning zullen adviseeren
tot ontbinding van het Lagerhuis over
te gaan, biyft de vraag.
Allen, behalve de star-conservatie
ven, zullen inzien, dat het voor het
Hoogerhuis tyd is te verdwijnen. Een
lichaam als het Huis der Lords
heeft geen recht te bestaan in onze
moderne eeuw. Zyn leden behooren
voor het allergrootste deel tot den
rijken adel, die erfelijk zitting heeft
in dat bestuurscollege. Of de heeren
verstand van of zelfs maar eenige
belangstelling hebben voor 's lands
zaken, komt er niet op aan en het
onverkwikkelijke versehynsel is dan
ook waar te nemen, dat een aanzien
lijk deel der leden nimmer in de ver
gaderingen verschijnt.
Het gaat nu toch niet aan, dat zulk
een lichaam kalmweg de door het
Lagerhuis, de werkelyke volksverte
genwoordiging, noodzakelyk geachte
hervormingen tegenhoudt
En dat dit gebeuren kan in het
land dat zich het vryste der aardo
noemt!
Zulke toestanden behooren eerder
tehuis in
Het Russische rijk,
waar onderdrukking van de wenschen
des volks iets heel gewoons is.
Nu weder meent de Russische re
geering te moeten toonen wat zy wel
aandurft. De Finnen zyn aan de beurt
en aan Finland, welks grondwet door
den czaar bezworen is, wordt elk
schyntje van zelfstandigheid ontnomen.
Finland is machteloos tegen zyn
vorst, den czaar van Rusland en den
onderdrukten blyft niets over dan
lydelyk verzet, dat wel heel weinig
haten zal.
Maar als de Finnen nn toch eens
hun toevlucht mochten nemen tot
wapengeweld, zouden er dan ook in
ons land weder clericale bladen zyn,
die den eedbreukigen czaar in be
scherming nemen en de Finnen uit
maken voor opstandelingen, die hun
eersten plicht, onderdanentrouw, ver
zaken
In den tyd, toeniet lang geknechte
Russische volk naar de wapens greep
Comité van Algemeen welzyn om den
tuin te leiden, of zonder bewijzen een
van de volksvertegenwoordigers aan
te klagen
Ik weet, zei ze kalm, dat u, bur
ger Merlin, besloten is, dat iemand
voor dezen streek zal moeten boeten.
U durft nu den burger-afgevaardigde
niet aan te vallen, en daarom moet
n zich met my tevreden stellen.
- 'k Heb genoeg van zulk gebabbel
en geen tyd woorden te verspillen
met aristocraten, zei hij lomp. Kom
nu mee, volg de mannen kalm. Te
genstand zon de zaak nog maar ver
ergeren.
Ik ben volkomen bereid u te vol
gen. Mag ik nog een paar woorden
met myn vrienden spreken, voordat
ik heenga?
Neen.
Misschien ben ik nooit meer in
staat een woord met h.en te wisselen.
Ik heb neen gezegd, en ik meen
neen. Kom, vooruit. Marsch 1 Ik heb
al te veel tyd verspild.
Juliette was te trotseh om nog ver
der aan te dringen. Zy had gehoopt
door een enkel woord het hart van
mevrouw Déroulède en van Anne Mie
tegenover haar te verzachten. Zij wist
niet of zy dien ellendigen lengen ge
loofden, dien zy Merlin verteld had
en zich tevergeefs trachtte te ont
worstelen aan den last eener wanre
geering, die het land aan den rand
van den afgrond bracht, waren er
immers ook Nederlandsche organen,
die een veroordeeling uitspraken over
die beweging.
BI si n e u I a u d.
Kamerverkiezing Gulpen.
In de „Centrale R. K. Kiesvereeni-
ging" te Valkenburg, voorzitter de
heer Sehoenmaeckers, Zondag verga
derd in het lokaal Walram onder lei
ding van den heer Caselli, werd een
stemmig de volgende motie aange
men
„De Centrale R. K. Kiesvereeniging
in het distriet Gulpen, gevestigd te
Valkenburg in hare algemeene ver
gadering op 21 November 1909
„Overwegende dat omtrent de door
hare leden Thomas en Caselli aange
wezen feiten van corruptie en pressie
by de laatst gehouden Tweede Ka
merverkiezing geen justitieel onder
zoek is ingesteld, wat toch i. c. de
eenig juiste weg was om achter de
waarheid te komen en aldus deze offi
cieel niet is bewezen kunnen worden;
„overwegende dat dus de tyci nog
niet blijkt gekomen te zyn, waarin
feiten van machtsoverschryding en
pressie door de jUBtitie vervolgbaar
geacht worden;
„overwegende dat in deze omstan
digheden het aanbinden van een ver
kiezingsstrijd tegen een van hooger-
hand met alle bruikbare middelen
gesteunden en ondersteunden candi-
daat onvruchtbaar is
„Onthoudt zich by de aanstaande
verkiezing van het stellen van eenen
eandidaat tegenover jhr. Ruys de
Beerenbrouck." (Nieuwe Limb Koer.)
De deooratie-kwestie.
De N. |C'. maakt melding van het
gerucht, dat hoogst achtenswaardige
en aanzienlijke vriendon van dr. Kuy-
per de nieuwe landvoogd vanNe-
derlandsch-Indië onder meer by
hem zeer sterk op de benoeming van
een eereraad ter zake van de deeoratie-
kwestio moeten hebben aangedrongen,
doeh dat dr. Kuyper geweigerd heeft.
Stateo-Generaal.
Tweede Kamer.
Wy hebben Woensdagmiddag een
telegram ontvangen over de dien dag
gehouden kamerzitting, 't Kwam wat
laat en het verschynen van ons blad
zou er ongeveer een half uur dóór
vertraagd zyn. We hebben dat telegram
niet opgenomen, niet omdat 't zoo laat
was, maar omdat 't ongeveer niets
inhield. Aanvankelyk waren we ver
stoord op onzen Haagschen corres
pondent, maar 'tis gebleken dat hy geen
schuld heeft. Hy deed wat des corres
pondents is en zond ons een excerpt
van de rede van minister Heemskerk.
Deze bewindsman had dien dag vier
en een half uur gesproken en niets
gezegd. In zoo'n geval kan dus de
beste correspondent niets belangrijks
zenden.
De heer Heemskerk had even goed
kunnen zwijgen. Wie door zyne rede
zy raade alleen dat zy haar op dit
oogenblik beschouwden als de ver
raadster van Paul Déroulède.
Maar dat eene woord mocht niet
gesproken worden. Zy zou haar vonnis
en waarschynlyk haar dood tegemoet
gaan, onder de zware verdenking, die
zy zichzelf op den hals geschoven
had.
Toen scheen Anne Mie plotseling
bezield door een invallende gedachte.
Het gebrekkige meisje stond tegen
over een psychologisch raadsel, dat
haar begrip ver le boven ging, maar
dat zy toch vaag begreep, dat een
raadsel moest zyn. Iets in het gelaat
van Juliette had haar al bitter be
rouw doen voelen over haar daad te
genover haar en nu deze mooie, fijn
heschaalde vrouw op het punt stond
de bescherming van dit dak te verla
ten om overgeleverd te worden aan
het wreede publiek en de afschuwely-
ke kwelling van dien kwaadaardigen
man, Inu voelde Anne Alie's hart een
grenzelooze sympathie in zicli opwel
len.
Voor dat Merlin of zyn mannen het
konden verhinderen, was zy op Ju
liette toegesneld, had haar hand ge
nomen, die lusteloos en koud neer
hing, en er een hartelyken kus op ge
drukt.
iets wijzer is geworden, iets gehoord
heeft wat by niet wist, mag het zeggen.
Debatershandig- en onhandigheden
geredeneer naast, niet over de onder
werpen, altijd joyeus en geen oogen
blik geestig. Wanneer het mr. Heems
kerk te doen was om opnieuw een
sluier te werpen over de Kegeerings-
politiek en de beteekenis van de Chris-
telyke beginselen, dan is hy uitnemend
in zijn pogen geslaagd Was het zijn
streven een waardige Regeeringsver-
klaring te geven, dan faalde hy bitter
lijk. u
En zoo moeten we eerlijk onze
machteloosheid bekennen om, nadat
minister Heemskerk breed en lang
heeft niteengezet wat do „christelijke
rechtsbeginselen" eigenlijk zijn, onzen
lezers mede te deelen, wat Zyne
Excellentie daaronder verstaat. De
minister zeide, dat de uitdrukking
„christelijke rechtsbeginselen" niet
voldoende weergaf, wat er eigenlijk
mede wordt bedoeld, want het geldt
hier iets heiligs en iets hoogers, en
dies gaat het hoven mensoheiyko
krachten, om daarvoor het juiste
woord te vinden. Wij kunnen hieruit
dus concludeeren, dat de befaamde
nieuwe uitdrukking, die ook prof.
Fabius' critiachen geest in opstand
heeft gebracht, slechts by benadering
weergeeft het streven der regeering
op politiek gebied. Tegenover dit
alles past een eerbiedig afwachten.
En de zaak-Kuyper?
Uit hetgeen de minister heeft ge
zegd over de weigering, om de Kamer
te antwoorden op de gedane vragen,
stippen wy aan, dat elk woord van
waardeering en van bescherming van
dr. Kuyper in des heeren Heemskerks
betoog werd gemist. Geen zweem
ervan! Was het ook niet opmerkelijk,
minister Heemskerk met geen klank
te hooren antwoorden op het gezegde
van den heer De Beaufort, dat ook hij
nimmer geheime stukken zou hebben
overgelegd, doeh althans zou hebben
getracht z'n ambtsvoorganger te ver
dedigen Nog eensniets van dit
allesHy gaf te kennen, dat men
eigeulyk de regeering geheel buiten
deze zaak had moeten houden. Ofschoon
hy (en hier retireerde de minister
zoo'n beetje) niet de algemeene stelling
aanvaardde, dat een minister moet
zwygen over handelingen van zyn
ambtsvoorgangers, meende hy toch in
dit concrete geval geen enkele reden
voor inmenging der regeering aan
wezig.
Laat in den namiddag kwam minister
Kolkman nog aan 't woord. Wij tee
kenen als feitelyke mededeelingen,
aan, dat vóór het einde van dit zit
tingsjaar (1909'10) het ontwerp tot
definitieve tariefverheoging de Kamer
zal bereiken, en voorts dat de minister
een afzonderiyk fonds wil vormen
voor de verlaging van den suiker
accijns.
Gisteren heeft de heer Troelstra nog
eens de zaak Kuyper behandeld in
antwoord op hetgeen deze leider ter
zyner verdediging heelt aangevoerd.
Dr. Kuyper gaf zyn eerlyk woord I
en het is al, wat zijn gedrukte ver
klaring te zijnen gunste bevat. Maar
had hy niet reeds van den zomer het
zelfde, zy 'tmet minder hem bezwa-
Juliette scheen als uit een droom
te ontwaken. Zy keek met een hoop-
vollen, byna verheugden blik Anne
Mie aan en fluisterde
Het was een eed tegenover myn
vader en mijn gestorven broeder Zeg
hem dat.
Anne Mie kon alleen knikkenzy
kon niet spreken, tranen verstikten
haar stem.
Maar ik zal er voor hoeten met
myn leven. Zeg hem, dat ook, fluis
terde Juliette.
Kom voort, schreeuwde Alerlin,
uit den weg, leelyke bochel, of je
moet lust hebben ook mee te gaan.
Vergeef my, zei Anne Alie door
haar tranen heen.
Toen duwde de man haar ruw ter
zyde. Alaar by de deur keerde Juliette
zieh nog eens om, en zei
Petronella zorg voor haar....
En met flinke houding volgde zy
de soldaten de kamer uit.
Even later hoorde men de voor
deur openen, toen met een luiden
slag dichtslaan, en daarop was - alles
stil in het huis in de liue Ecole de
Médecine.
(IVorcU vervolgd).
