N°. 138 1909
Donderdag 11 November.
96ste jaargang.
In stormachtige Tijden.
29 FEUILLETON.
Stiiten-Generaal.
GOESCHE
COURANT.
Telofoonnummor 32. Directeur A. F. A. van Seters. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesche Courant". Hoofdredacteur W. Kerremans.
De uitgavo dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen,
l'ry's per kwartaal, in Goes 0,75, buiten Goes, franco f 1,25.
Afzonderlijke nommers 5 cent.
inzending van advertentiën vóór 2 uren op den dag der
uitgave.
De prijs der gewone advertentiën'U van 1-5 regels 50 et., eiken regel meer 10 et.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt
de prijs slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huweljjk- en doodsberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels h 1,berekend.
Bewijsnummers 5 cent.
van Binnenlandsche Zaken te verzoe
ken, een enquête in te stellen. Aan
dien wenscb is gevolg gegeven en
een rapport verscheen, waarvan de
heer Troelstra getuigde, dat het, een
louter administratief karakter dragen
de, geheel onvoldoende was. Tal van
feiten blijven onopgehoklerd. Wel heb
ben de vrienden van den heer Ruys
een brochure uitgegeven tot weerleg
ging der daadzaken door do hoeren
Thomas en Chvelli aangevoerd, maar
trekt men de goed of slecht weerlegde
punten van de beschuldiging af, dan
blijft er genoeg over om een nader
desnoods justitueel onderzoek te
rechtvaardigen.
Zoo bleef zelfs onweersproken, dat
een pater in het stembureau den kiezers
toevoegde: „God ziet u stemmen, en
gaat er in den loop van 'tjaar een
koe of een varken van u dood, dan
weet ik ook op wie gij gestemd hebt".
De commissie belast met het onder
zoek van de geloofsbrieven des heeren
Kuys was nu verdeeld over de der
Kamer voor te leggen conclusie.
De meerderheid, bestaande uit den
Christelijk-Bistorischen heer Van Veen
en den Katholieken heer Van Wijn
bergen adviseerde zonder meer tot
toelating. Het wettelijk bezwaar telden
zjj niet, daartegen had zij twee, door
den heer Limburg meteen meesterlijk
ontzenuwde argumenten.
De minderheid der commissie, dat
was de heer Troelstra alleen, achtte
het wettelijk bezwaar ook niet over
wegend. De leider der socialisten ver
langde nader onderzoek naar de feiten
van ongeoorloofde pressie en wilde
dan eerst beslissen over de toelating.
Tegen beide adviezen koos de heer
Jannink stelling. Hem scheen het
wetteljjk bezwaar allesoverwegend.
De Kamer mocht zich niet stellen
hoven de wet en hij stelde deswege
een amendement voor op de conclusie
der meerderheid om den heer Ruys
de toelating te weigeren door de ver
kiezing ongeldig te verklaren.
De heer Lobman poogde niet juri
dische spitsvondigheid zjjn coalitiege-
noot-Rujjs te redden, maar 't is hem
niet gelukt, zijn theorie was blijkbaar
ook voor rechts te kras, want toen in
stemming kwam het voorstel om den
heer Ruys niet toe te laten vereenigde
zich 39 stemmen op dit voorstel ter
wijl er 36 tegen waren. Onder de 39
stemmen waren er niet minder dan
10 van rechts.
i'rovinciale Staten van
Zeeland.
De Dinsdagavond geopende zitting
van die Staten wei d gepresideerd door
den commissaris der Koningin en bij
gewoond door 39 leden en den griffier.
Afwezig waren de heeren Hoeke
Hoogenboom, Mulder en Hennequin.
Op voorstel van Ged. Staten werd
besloten tot aanhouding van een ver
zoek van het bestuur van den ealami-
teuzen polder Borssele om vrijverkla
ring en van een verzoek van het
bestuur van den Schengepolder om
wijziging van het reglement op het
beheer der uitwatering door de Sluis
in de Piet.
De verschillende voorstellen van het
Ged. College werden naar de afdee-
lingen verzonden.
Ten opzichte van dat, tot toekenning
van een renteloos voorschot voor den
aanleg van een electrischen tramweg
van Knoeke naar Breslcens en tot
afwijzing van de aanvraag van de
stoomtramwegmaatschappij Breskens
Maldeghem om renteloos voorschot
voor den aanleg van een stoomtram
OostburgCadzand, waren verschil
lende adressen ingekomen, sommige
vóór de stoomtram, anderen daartegen.
Nadat de vergadering was gesplitst
in afdeelingen, werd de volgende
zitting bepaald op Vrijdag 19 dezer
des voormiddags te 10 uur.
Ingezonden Stukken.
(Buiten verantwoordelijkheid der Re
dactie. De opname van de in deze
rubriek voorkomende artikelen bewij
zen geenszins dat de redactie er mede-
instemty.
De strijd in Wolphaarls tijk.
Mijnheer de Redacteur
Als ik li een plaatsje vraag voor
een ingezonden stuk, is het niet, om
het geplaatste van „eenige lidmaten''
in Uw nummer van Zaterdag j.l. te
bestryden (ik kan me met hunne ziens
wijze vereenigen), of om de hand
schoen voor hun tegenpartij op te
nemen, maar om als belangstellend
lidmaat in het wel en wee mjjner ge
meente een kalmeerend woord tot
bedaring der gemoederen in 't midden
te brengen. A1 is het dan, dat er feilen
getoond worden, beschouwt het toch,
als een welgemeend woord van een
vriend tot de lidmaten en de anderen,
die zich, al is het ongeroepen, in den
strijd hebben geworpen.
Ik roep alle betrokkenen toeBe
denkt toch, dat het hier een strjjd
geldt voor de kerk, waarvan de stich
ter liefde in zijn vaandel schreef en
daarvan treffende voorbeelden gaf, al
ontweek hjj den strjjd niet met zijn
vjjanden. Als ge dit overweegt, dan
blijven stellig achterwege uitdrukkin
gen. die een welopgevoed en ontwik
keld mensch schande aandoen en aan
achterbuurtmenschen doen denken.
Dan wekt ge niet de gedachte op,
dat ge minstens 3 eeuwen te laat ge
boren zjjt, toen galgen en brandstapels
opgericht werden, j-aat elk doen, wat
zijn hand vindt om te doen teneinde
de zege te behalen, doch laat de lage
hartstochten over niet komen, als
ge strijdt voor het hoogere, want de
belangen der kerk moeten toch de
drijfveer zijn, al toont ge misschien
nu voor 't eerst wakker te worden,
om hiertoe het harnas aan te gorden.
Kalmeert daarom elkander bespreekt
de zaken met de vrienden en, zoo
mogelijkook met de vijauden
doch windt elkaar niet verder op.
Neemt in gedachten, dat die zenuw
achtige overspanning soms zeer na-
deelige gevolgen voor uw welzijn kan
hebben en wat baat het Al duurt
het nog eenigen tjjd, eer de strijd
beslist is, de meerderheid maakt toch
nit, of Bart of wel Bert de uitverkorene
zjjn zal. Bovendien, al is het u verre
van onverschillig, wie notabelen wor
den, de notabeleverkiezing is toch
geen gebeurtenis, waarvan 's lands
welvaart afhangt en ook de gemeente
zal er ten slotte niet zooveel voor-
of nadeel van ondervinden. Ik roep
allen ten slotte nog toe Stelt u op
Onze Waterleiding.
't Zou een ondoenlijk werk zjjn om
van het dossier der waterleiding, van
alle daarin voorkomende rapporten,
voorstellen, brieven, statuten, acten
enz. een overzicht te geven, dat alle
bijlagen aanroerde. Te minder is ons
dit mogelijk, waar wij bjj wel elk
nummer der courant zorgzaam met
de immer te kort schietende plaats
ruimte moeten woekeren.
We zullen daarom van het rapport
niet dan een zeer beknopte samen
vatting kunnen schrijven.
In de inleiding noemt het comité de
voordeelen van een waterleiding, zo
weert ziekten, heeft gunstigen invloed
op het vee, de melkopbrengst neemt
toe, industriën zjjn mogelijk en assu
rantie-premies dalen. Dit laatste is
reeds door verschillende brandwaar
borgmaatschappijen verzekerd en met
cijfers bevestigd.
Dan worden uitvoerig behaudeld
het technische plan en de ingestelde
onderzoekingen op de plaats waar
het water wordt opgepompt. De des
kundigen, die het onderzoek ingesteld
hebben verklaren dat de bodem ais
waterwinplaats voortreffelijk is, dat
steeds een ruime hoeveelheid water
verkregen zal kunnen worden en dat
het water van uitmuntende kwaliteit is.
De kosten van het geheele werk
voor onderzoek gebouwen, buizen
aanleg, watertorens machinerieën enz.
bedragen f 1,350,000. Dat is zeker geen
geringe som, maar voor hetgeen geheel
Zuid-Beveland daarvoor zou krijgen is
't zeker niet te veel. Het comité be
rekent tegenover deze uitgave nauw
keurig en zonder de cjjfers gunstig
te groepeeren, de te verwachten win
sten en verliezen. Een verzameling
opgaven wordt gegeven van water
leidingen in kleine plaatsen, het comité
vergelijkt die met het verzorgingsge
bied op Zuid-Beveland (totaal 44520
inwoners) houdt rekening met het
kolossaal uitgebreide buizennet, met
de afgelegen hofsteden, de meerdere
watertorens, met de aanvankelijke en
langzaam toenemende aansluitingen,
bespreekt de noodige geidleeningen,
de renten, de te maken winst en komt
na een zeer voorzichtige en nauw
keurig schatting „tot de heuglijke
„slotsom dat de onderneming volko-
„men zich zelve zal kunnen bedrui
pen' De deskundigen, van wie twee
sedert lange jaren als directeuren van
waterleidingen werkzaam zyn, ver
eenigen zich geheel met de berekenin
gen van het comité, en zelfs stelden
zjj er prijs op in hun rapport te ver
klaren, dat zjj het welslagen der Z.
Bevelandsche waterleiding verzekerd
achten, wanneer op de aangegeven
wjjze de ook hier, als overal, te ver
wachten tekorten der eerste jaren
aangevuld worden.
In hun rapport zeggen bedoelde
deskundigen (de heeren Pennink direc
teur der gem. waterleiding te Amster
dam, Hartelaar, idem te Haarlem en
Onnen luitenant - kólonel - ingenieur)
onder anderen dat zjj met voldoening
hebben kennis genomen van het ont
worpen hoofdbuizennet, geven daar
omtrent evenals over de watertorens
nog enkele wensken, en over de
begrooting van kosten verklaren zjj
dat zy zich daarover „eeno inderdaad in
Naar het Nngelsch.
van
Barones ORCZT.
Zjjn houding tegenover Déroulède
had een verandering ondergaan. Hij
was kruiperig vriendelijk en onder
danig geworden als wilde hij zjjne
houding van vooeven doen vergeten.
Hij en de Publieke Vervolger zouden
hiervoor streng berispt worden, als
de populaire afgevaardigde, steunende
op de gunst van het Parjjsche volk,
wraak verkoos te nemen.
In dit jaar van de revolutie was er
in Frankrijk maar één stap tussehen
eritiek en vonnis. En dat wist Merlin.
Daarom, ofschoon hij nog niet alle
hoop had opgegeven, om bewijzen te
vinden van het verraad van Déroulè-
de, ofschoon h\j door de houding van
den laatste volkomen overtuigd bleef,
dat er zulke bewijzen bestonden, reken- 1
elk opzicht zeer gunstige meening
(hebben) gevormd" en spreken „zon
der eenige bedenking, vertrouwen
u t ten aanzien van liet aangeboden
waterleiding-project."
„De grondslagen voorde berekening
van ontvangsten en uitgaven aange
nomen, achten de deskundigen, zoo
in 't algemeen als in bijzonderheden,
wel gerechtvaardigd en als daarop
een goed en deugdelijk beheer ge
vestigd wordt, dan stellen de des
kundigen vooral voor de toekomst
veel vertrouwen in deiuitkomsten van
liet streven".
,Het spoedig welslagen van eene
waterleiding op Z.-Beveland hangt in
vele opzichten, in de eerste plaats
af van het gezond verstand der be
woners van dit eiland en onzes in
ziens mag daaraan niet getwijfeld wor
den, zegt het rapport
Niet zonder bedenking Ijjkt ons
evenwel de berekening van het comité
aangaande de de procentische toename
van het aantal inwoners. Van alle
gemeenton worden gegeven, het aan
tal inwoners in 1897 en in 1908 en
naar deze vermeerdering wordt dan
getaxeerd hoeveel inwoners er in 1933
zullen zjjn. Voor Goes is dat b.v., in 1897
waren er 6760 zielen, 1908 waren er
7570 dus zullen er in 1933 zjjn 9790.
Naar deze maatstaf zou 't dus te wach
ten zjjn, dat na jaren Goes een stad
werd als Parjjs en's Heer Abtskerke.
als Utrecht en ten slotte zou Z.-Beve-
land een reusachtige stad moeten wor
den. Ais dit juist mocht zjjn dan moe
ten we vreezen dat de oude Malthus
geljjk had toen hjj berekende dat de
men8chen meer toenemen dan het voor
hen benoodigde voedsel.
Het aandeel in de kosten is voor
Goes berekend op f 260,000, voor
's-Heer Arendskerke op f 112,000, voor
Kruiniugen op f 128,000, voor lerseke
op f 139,000, voor de overige gemeen
ten op minder dan f 100,000 naar ge
lang van bet getal inwoners. Het
laagste daarvan is 's-neer Abtskerke
met f 11000.
We moeten thans met dit korte
excerpt volstaan, maar we hopen in
de toekomst nog meerdere malen op
dit sehoone plan te kunnen terug
komen en eindeljjk ook de totstand
koming te mogen vermelden van een
drinkwaterleiding voor ons eiland, dat
Vondel eens in een brief aan den
beroemden Goesenaar Joan-Antonides
van der Goes noemde „het gezegende
koreneiland of Sicilië in het klein".
Buitenland.
Tegen de neutrale school.
Na geruimen tjjd een vredelievende
houding te hebben aangenomen, heeft
de Fransche geestelijkheid onlangs
weder een aanval gedaan op de neu
trale school.
Een beschouwing werd gedrukt en
de wereld ingezonden, waarin niet
alleen van het beginsel der neutrale
school, maar ook van de onderwijzers
dier insteliing minder gunstige dingen
werden getuigd.
Het gevolg hiervan is, dat de onder
wijzers een eisch tot schadevergoeding
hebben ingesteld tegen de bischoppen
en de schrjjvers van een aantal leer
boeken, waartegen door de geestelijk
heid ook was te velde getrokken,
de hjj al op de klauwen van de kat,
op het lokaas, dat hij dien Cerberus,
het Comité van Algemeen Welzjjn, zou
aan bieden, om zichzelf in deze zaak vrjj
te pleiten.
Dit lokaas zou Juliette zjjn, de
aanklaagster, in plaats van Dérouléde
den beklaagde.
Maar hjj zocht nog naar bewjjzen.
Eenigszins van tactiek veranderend
had hjj Dérouléde toestemming gege
ven, zijn moeder in de huiskamer op
te zoeken en was zelf naar de keu
ken gegaan naar Anne Mie, die hjj
bjj zjjn komst in de hal had aange
troffen. Daar vond hjj ook deoudPe-
tronella, die hjj naar hartelust van de
wjjs kon brengen, maar uit wie ook
geen enkele bruikbare aanwijzing was
te krijgen.
Petronella was te dom om gevaar
lijk te zjjn en Anne Mie was hem te
scherpzinnig af.
Maar met een vaag idee, dat een
slim man zijn eompromitteerende stuk
ken op de onmogelijkste plaatsen zou
verbergen, zocht hjj de keuken.van den
vloer tot den zolder af.
In de huiskamer deed Déroulède
zjjn best, zjjn moeder gerust te stel-
hebben dit voorbeeld gevolgd.
Hoe de strjjd van de geestelijkheid
tegen de neutrale school gevoerd
wordt, kan blijken nit het volgende
staaltje
In een der Fransche gemeenten deed
de pastoor een waarschuwing tegen
enkele leerboeken aanplakken tegen
de kerkmuren. Daar de kerken Bedert
de laatste wetswijzigingen openbare
gebouwen zjjn, werd het biljet op
last der overheid vorwjjderd. Hierdoor
liet de geestelijkheid zich niet uit het
veld slaan. Dezelfde waarschuwing
werd als strooibiljet gedrukt en ver
spreid.
Natunrljjk wordt in Frankrjjk de
oude tactiek gevolgd de vrijzinnigen
bestrjjden den politieken invloed der
geestelijkheid, doch door de laatste
wordt alle mogeljjke moeite gedaan
het volk te doen gelooven, dat de
strjjd gaat tegen de kerk als zoodanig,
tegen den godsdienst.
Niet altjjd neemt men hc„ in deze
nauw met de waarheid.
Ook in Spanje heeft men dat kunnen
waarnemen.
De conservatief-clericalen hebben
tegen het onlangs opgetreden minis-
terie-Moret gewaarschuwd als zou
dit vrjjzinnig ministerie bestaan uit
verkapte tegenstanders van het ko
ningschap.
Vrijzinnigen en Revolutionnairen
zjjn in het oog der clericalen één. Dat
weten we ook van den politieken
strjjd in ons land.
Liberalen en sociaal democraten zjjn
feiteljjk broeders, aldus hoort men hier
soms valscheljjk verkondigen.
ue leider der conservatieven, de
afgetreden minister-president Manra
heeft nu echter zich zelf tegengespro
ken. Hjj adviseert nl. zjjn partyge-
nooten bjj de aanstaande verkiezingen
steeds de liberalen te steunen tegen
over de republikeinen, opdat de
koningsgezinden de meerderheid zul
len behalen.
Dus nu zjjn plotseling de liberalen
geen tegenstanders van het konings
schap meer I
Het gaat soms raar toe in den poli
tieken strjjd.
Tweede Kamer.
Wat niemand verwacht had is dan
toch gisteren in de Kamer gebeurd:
de te Gulpen gekozen r.-k. heer Ruys
de Beerenbrouck is den toegang tot
de Tweede Kamer geweigerd wegens
bjj zjjne verkiezing plaats gehad heb
bende onregelmatigheden. We hebben
vroeger al 't noodige over deze zon
derlinge, echt-Liinburgsche verkiezing
gemeld. In het kiesdistrict Gulpen zjjn
bjj de jongste Kamerverkiezing stem
biljetten gebezigd volgens het model
vastgesteld bjj een vernietigd Konink-
ljjk Besluit van 1897. Dhhrop onder
meer baseerden eenige heeren, met
de verkiezing van den heer Ruys niet
ingenomen, hun adres, om den geko
zene in de Kamer niet toe te laten.
Doch daarop niet alleen. Zjj wezen
nog op allerhande, pressie, door gees-
teljjk en wcreldljjk gezag uitgeoefedd
op de kiezers ten gunste van den
heer Ruys.
Toen deze zaak voor 'teerst in de
Kamer was, werd besloten den Minister
len, die op haar beurt zich inspande
dapper te zjjn, en niet door tranen te
toonen, hoe ongerust zjj zich over de
veiligheid van haar zoon maakte.
Zoodra Dérouléde alleen was, was
hjj haastig naar zjjn studeerkamer
terug gegaan, om tot de ontdekking
te komen, dat Juliette weg was en de
brieventasch met haar verdwenen.
Niet wetend, wat daarvan te denken,
hovend voor de veiligheid van de
vrouw, die hjj aanbad, dacht hjj er
juist over haar in haar eigen kamer
op te zoeken, toen zjj hem op de gang
tegenkwam.
Dérouléde voelde, dat zjj hem nog
nooit zoo schoon en tegeljjk zoo onbe
reikbaar was voorgekomen. Iets in
haar houding zei hem, dat zjj op dit
oogenblik even ver van hem af was,
of zij een bewoonster van een andere,
meer etherische planeet was geweest.
Toen zjj hem zag aankomen, legde
zjj haar vinger tegen de lippen, en
fluisterde
Sstsst 1 de papieren zjjn ver
nietigd, verbrand.
En ik heb mjjn veiligheid aan
u te danken!
In die woorden had hjj zjjn geheele
ziel gelegd, zjjn hart was van een
onuitsprekelijke dankbaarheid, vreug
de en trots vervuld, dat zjj voor zjjne
veiligheid had gezorgd.
Maar bjj die woorden was zjj nog
bleeker geworden dan te voren. Haar
groote donkere, schitterende oogen
keken hem zóó doordringend aan,
dat hjj er bjjna van schrikte.
Hjj daeht, dat zjj op het punt stond
haar bewustzijn te verliezen, dat de
aandoeningen van het laatste half uur
te veel voor haar overspannen zenuwen
geweest waren.
Hij nam haar hand en trok haar
zachtjes met zich mee in de huiskamer.
Doodvermoeid en als uitgeput liet
zij zich in een stoel neervallen, en
hjj, alle gevaar en de wereld met al
het overige vergetende, knielde aan
haar voeten neer en hield haar handen
in de zjjne.
Spoedig ging zjj overeind zitten,
haar groote oogen nog steeds op hem
gevestigd. Eerst scheen liet of hjj zich
niet genoeg aan haar aanblik kon
verzadigenhjj had een gevoel, of hjj
haar nooit, nooit werkelijk gezien had.
Zjj was een droom van schoonheid
voor hem geweest, van dien afschu-
welijken middag af, toen hij haar half
bewusteloos in zijn armen had opge
vangen en haar onder zjjn dak een
schuilplaats had verleend.
Van dat oogenblik af had hij haar
vereerd, zjj had hem met haar fjjne
beschaving, haar schoonheid, jeugd
en onschuld, die op een gevoelig man
van zoo grooten invloed kunnen zjjn,
letterlijk betooverd.
Hjj had haar vereerd en niet ge
tracht haar te begrjjpen. Hjj zou het
bjjna heiligschennis gevonden hebben
in de geheimen van haar innerlijk
leven te willen diingen, in de gehei
men van die tweede natuur, die haar
zoo nu en dan stil en byna somber
maakten, en een schaduw wierpen over
haar jonge schoonheid.
En ofschoon zijn lietde voor haar
in kracht waB toegenomen, stond zjj
daar nog ver van hem af op een voet
stuk, onbereikbaar.
Sir Percy Blakeney had Déroulède
een idealist genoemd. Dat was hij
ook in den uitersten zin van het woord
en Juliette was voor hem de be
lichaming van het beste in zjjn ide
alisme
Wordt vervolgd).