O
STEMBILJET.
OPEN BRIEF
Zoo moet uw stembiljet er uit zieu, als
gij 'tin de bus steekt.
Candidaten.
kiesrecht vindt hg niet voortreffelijk en
ook niet verwerpelijk, Spr. weet ook niet
of de heer Lohman 't; wel *00 erg vindt
dat Biecht* 60 procent der manneljjke
ingezetenen het kiesrecht hebben, maar
wel weet hjj dat men rechts bevreesd i6
voor het algemeen kiesrecht en dat men
den iluipmoord op minister Van Rappard
heeffc bedacht om zoo het ministerie De
Meester te wippen en het dreigende
blanco-artikel, den voorlooper van het alg.
kiesrecht, op te bergen. Men zat rechts
verlegen met het kiesrecht en toen be
dacht Kuyper het hnismanskiesrecht of
gezinshoofden kiesrecht, waarvan nie
mand begrepen heeft, wat 't omvatte en
bedoelde, en waarvan professor Fabius zelfs
zeide dat 't was »een hutspotkiesrecht."
Talma schreef een brochure »Mammon's
ot Mannenkiesrecht", waarin hg zeide dat
het geld geen maatstaf mocht zjjn van
het al of niet verleenen van kiesrecht.
Maar thans nog bestaan 90 procent
der kiezers uit belasting-kiezers. Is dat
dan geen Mammons kiesrecht De room-
schen hebben zich ook nog niet dui-
deljjk uitgelaten. Toen onlangs in Deven
ter iemand op een vergadering van de
roomsehe kiesvereeniging vroeg, of 't nu
geen tjjd werd om eens een staats
programma voor de roomsehe staats-*
partg op te maken, toen werd hem van
de bestuurstafel gezegd, dat hg daaraan
niet denken moest, want dat zoo iets zou
leiden tot een breuk in de coalitie. Door
de roomsehe partij m0t oeu groote
minderheid het alg. kiesrecht verworpen
en het gezinshoofden kiesrecht aangeno-
men, hoewel in het Centrum het algemeen
kiesrecht verdedigd is geworden op de
leer van Thomas van-Aquinen.
Komt weer een kerkelijke kabinet aan
de rogeering, dan zullen we in 1913
precies even ver zjjn als nu. We staan
stil ook ten opzichte der ouderdoms
verzorging. Het kabinet-Borgesius had
de wet hiertoe uitmuntend voorbereid,
maar van de christenen is voor de ouden
van dagen niets te hopen. Lohman zei
in antwoord op een brief van v. Houten
dat de christelijk historisch en zich altgd
zullen verzetten tegen verplichte ziekte
verzekering. En dat wil juist minister
Talma, als hg aan de regeering bljjft,
zon 't een van do eerste wetten zgn,
die hg indient. Wil men dus Talma een
pleizier doen dan moet men niet Lohman
stemmen, die tegen Talma's plannen is.
De heer BorgeBius is tegen het zaaien
van tweedracht onder de landgenooton,
tegen het toespitsen van de antithese,
voor het algemeen kiesrecht en voor de
staatspensioneering.
Het pensioneeren van oude werklieden
zal geld kosten, maar dat kan gevonden
worden door progressieve verhooging van
successie- en vermogensbelasting, maar
niet door verhooging van invoerrechten.
Dit wil men rechts en men zegt dat die
verhooging er zgn moet om de miliioenen
die de regeering noodig heeft en om de
nationale njjverheid te bevorderen. Dat is
een dwaasheid, want bet eene sluit het an
dere uit. Spr. nam ais voorbeeld een tafel,
die tegen een verkoopprgs van f6 inge
voerd wordt uit Duitschland. Nu verhoogt
men het tarief van invoer »om de njjverheid
ie bevorderen" en de tafel zon dan in
ons land f 7 moeten kosten. De Ned.
njjverheid zou dan die tafels zeil gaan
maken, maar dan big ven de verhoogde
inkomsten van de invoerrechten weg.
En in het andere geval als de invoer
rechten wèl meer opbrengen en er dus
wel nog tafels ingevoerd worden dan is
de ngverheid niet geholpen. Samen gaan
kan dit niet.
Voor de landbouwers zou het ver-
hoogen der invoerrechten een ramp zgn.
Alles wat zjj voor hun bedrgf noodig
hebben en dat niet in het eigen land
gemaakt wordt, zal duurder zgn en de
landbouw zal worden teiuggedrongen
naar de ongunstige tijden van voor een
20 jaar.
In uw eigen peraoonljjk belang is 'i
dan ook om
mr. GOEMAN BORGLSIUS
te stemmen, die vóór vrjjhandol en tegen
protectie is. (Applaus.)
Debat
Mevrouw Jonker vroeg den spreker
dat hg wel gezegd had dat 't schande was
dat 40 der manneljjke inwoners geen
kiezer waren, maar dat hjj niets gezegd
had over het treurige feit dat 100 der
vrouwen hiervan uitgesloten waren. Mevr.
Jonker beval aan om te stemmen op dr.
v. d. Brink, die voor algemeen mannen-
en vrouwenkiesrecht is.
De heer Kloos wees er op dat de S.
D. A. P. sinds haar bestaan strjjdt voor
alg. kiesrecht, zeide dat het program der
kerkelgkzn wel vaag was, maai dat ook
de vrjjzinnigen niet konden doen zooals
ze wilden. De heer v. Raalte had gezegd
dat als de clericalen aan de regeering
kwamen we in 1918 even ver zouden zgn
als nu, maar hjj (dhr. Kloos) geloofde
dat als de liberalen aan het bewind kwa
men, 't vermoedeljjk ook wel zoo zou
zgn. Spr. wekte daarom op te Btemmen
op dr. van den Brink. Hoe meer socia
listen in de Kamer hoe scherper de
prikkel voor alle burger partgen, om hun
aandacht te wgden aan het volk.
De heer Van Raalte repliceerde, zeide
ook voor vrouwenkiesrecht te zgn en
wees er op dat de liefde der soc. dem.
voor vrouwenkiesrecht nog heel jong is.
't Deed spr. genoegen van den heer
Kloos gehoord te hebben, dat we bjj een
liberale regeering vermoedelijk even ver
zouden zgn, maar bjj een clericalo zeker.
Dat is verschil. Beter dan zooals de
soc.-dem. doen steeds te wjjzen naar een
verre toekomst, vindt spr. 't om een prac-
tische politiek te volgen en voorloopig
het goede te nemen, wat men kon krjjgen.
Na een woord van dank door den voor
zitter, werd de vergadering gesloten.
Mr. H. GOEMAN B0RSESIHS.
geboren den 4en 1847, promoveer Ie
te Groningen in de rechten en
vestigde zich in 1868 als advocaat
te Sneek, waar hij tevens leeraai
in de staatshuishoudkunde was aan
de H. B. R. In 1870 aanvaardde hij
een dergelijke betrekking in Arn
hem, die hij reeds een jaar latei-
verliet om hoofdredacteur van Het
Vaderland te worden. Dit bleef hij
tot 1877 toen hij tot lid van de
Tweede Kamer gekozen werd voor
het district Winschoten.
VaDaf' dat oogenbhk begint zijn
schitterende politieke .carrière. De
parlementaire loopbaan van den beer
Borgesius was er een als weinig
in ons land gekend hebben en nie
mand van zijn felste bestrijders en
vijanden zal 't ontkennen, dat de
heer Borgesius een der eminents te
schranderste en beleidvolste staats
mannen is van dezen tijd.
Van 1897 tot 1901 wa« hij mi
nister van Binnenlandsche Zaken
en in 1905 trad hij weer als kabi-
nets-formateur op, zonder zelf in
liet ministerie zitting te nemen.
De heer Borgesius is de leider
der Liberale Unie groep, ridder van
den Nederlandschen Leeuw, Groot
officier van het Legioen van Eer,
voorzitter van den Volksbond tegen
drankmisbruik.
Hij schreef verschillende werken
over over coöperatie, drankbestrij
ding, staatkundige opstellen enz.
enz.
Zeggen en doen
I)e Nederlander heeft zich ver
weerd tegen Van Houten's aanklacht
in zake beginselslap te der Christe-
lijk-Historische politiek. Naar aan
leiding daarvan schrijft het TJtr.
Dagbl.
„Heel sterk lijkt die verdediging
niet. Grif kan worden toegestemd
en niemand trecht dan ook dit te
ontkennen dat af eti toe de leids
man der Ghristelijk-Histovischen
poogt tegen stroom op te roeien.
Maar ter andere zijde heeft de poli
tieke geschiedenis der laatste jaren
't ook uitgewezen, dat liet herhaal
delijk bij pogen blijft, om voorts het
roer oui te werpen en lustig mee te
drijven op de coalitie-wateren.
Wie noemt zich gaarne een groot
voorstander van handelsvrijheid en
gaat als 't er op op aankomt, altijd
(motie Dobbelman in 1895, conclusie
og het adres van meelfabrikanten in
1899) met de protectionisten mee?
Mr. de Savornin Lohman.
Wie veroordeelde herhaaldelijk de
politieke antithese en laat zich toch
in 1901, in 1905 en in 1909 inlijven
bij het gild der antithese kampi
oenen? Mr. de Savornin Lohman.
Wie pleitte scherp en onverzoen:
tegen Minister Kuyper's hooger on
derwijswet en stemde voor? Mr.
de Savornin Lohman.
Wellicht zou het aantal dier
„tegenstellingen" nog wri vergroot
kunnen worden. Maai- .iet drietal
is reeds voldoende om de kronkel-
vaardigheid van de politiek dei-
Christelijk Historische Unie te doen
uitkomen. .Op de allerbelangrijkste
momenten en bij deallerbelangrijkste
beslissingen schroomt do erkende
leidsman niet om de met klem be
leden beginselen in het aangezicht
te siaan. Bewijzend, helaas dat zeg
gen en doen wel eens twee zijn.
Godsdienst en antithese.
Vrjjdag zullen de kiezers te bellissen
hebben wat ee willen een regeering die
alle Nederlanders op dezelfde wjjze be
schouwt en behandelt of een regeering
die de mensehen verdeelt ia beminden
en onbeminden. Men behoeft zich geen
oogenblik af fco vragen wat gebeuren zal
als een rechtsche meerderheid wordt ge
wonnen, want 't is boven eiken schijn van
twgfel verheven, dat ons land dan weer
zal te lijden hebben van de autocratie
van Kuyper. Hetzjj hg zelf weer een
ministorszetal begeert, of dat hg er de
voorkeur aan geeft om achter de scher
men te blgven, in elk geval zal de re
geering Kuyper zgn.
Er zgn in ons district veel aanhangers
van de coalitie-partgen, maar'onder hen
zgn goddank heel veel, die van een
Kuyper-regime oven afkeerig zgn. als
wjj en die liever dan weer den boozen
en verderfelijke» invloed van Kuyper
over het land los te laten, de regeering
in handen willen brengen van mannen,
die zonder geloofsverdeeldheid 's lands
zaken behartigen. Bjj hen echter is door
het voortdurend on stoutmoedig liegen
van schrijvers en sprekers de vrees ge
boren, dat een vrgzinnige regeering be-
teekent een regeering van anti-godsdien
stige menschen.
't Zou een zware taak zgn iets te be
denken wat zoo geheel en al onwaar is
als dit praatje. Een der eerlgksfce en
loyaalste strgders van de rechtsche par
tgen, de christeljjk-hiBtoriBcbe ds. Wage-
naar schreef hierover»Vat men het
woord christelijk op in'ruimer zin zooais,
in de tegenstelling christenvolk en hei-
denmenschen, b. v. Nederland en China,
dan aarzel ik niet alle liberalen en ook
zelfs sociaal-democraton onder de chris
tenen te rekenen.
»Vat men het woord ^christen" in
enger zin, zooals b. v, de Heidelb. cate
chismus »door het geloof van een levend
lidmaat van Christus", dan meen ik, dat
het niets anders dan groote willekeur en
onge% asle aanmatiging wordt de deelings-
ljjn te trekken langs de politieke partij
begrenzing von rechter- en linkerzjjde.
Althans de schrgver van den cate
chismus zou groote oogen opzetten, als
om nu van de linkerzgde te zwggen
hij alles, wat zich tegenwoordig als
rechts aandient, onder de >levende lid
maten van Christus" geboekt zag.
»Kortom de antithese tusschen geloof
en ongeloof bestaat wel, bestaat alle
eeuwen dpor, doch is een religieuze tegen
stelling, welke overgebracht op politiek
terrein onwaar wordt (veel te eng of
veel te ruim, al naar mate men het
bedoeld) en gevaarljjk voor de religie
zelve, daar ze een onheilige vermenging
van godsdienst en politiek tengevolge
heeft."
Dit is de meening van een der voor
mannen, die er bljjkbaar van walgt, dat
zoo met heilige zaken gesold en ge
en geknoeid wordt.
Die antitbase, waarmede in deze dtfgen
weer zoo druk gewerkt; wordt, is niets
anders dan een middel om de kiezers
schichtig te maken en het bjjeen te drg-
ven. Waaneer is in do Kamer iets daar
van gebleken Men zou denken bij groote.
belangrijke kwesties, als't gaat om chris
telijke beginselen. Maar dat is juist niet
het geval, want dan stonden dikwijls de
kerkeljjken scherp tegenover elkaar of
wel het onderwerp werd behandeld zonder
dat iets van een antithese bleek. Bg
kwesties over huisgezin en ouderljjke
macht, jï.v. bij de behandeling der wet
op het onderzoek nèar het vaderschap,
gingen de clericalen uiteen en stond o.a.
dr. de Visser ljjnrecht tegenover mr.
Lohman.
Bg de aanvraag, om subsidie van een
gymnastiek-verbond, dat dr. Schokking
niet wilde toestaan, omdat het oefeningen
en feesten geeft op Zondagen, stonden 25
kerkelgken tegenover de anderen. Zelfs
was er geen scheiding tusschen rechts
en links in zake de gubsidieering van
leenbanken, die als leden slechts per
sonen aannemen eerbiedigende God,
Eigendom en Huisgezin.
De vrjjzinnigen hebben altgd en vol
komen de vrjje geloofs-overtuiging van
anderen geöerbiedigd,wat Kuyper c.a. nooit
gedaan heeft en nooit kan doen. Deed hg
dit, wel dan zou hg nooit zulk godlaster-
ljjkeflaad hebben gebezigd als hg deed in
zgn Laatste deputatenrede. »Wij calvi
nisten" waarin hg zelfs durfde zeggen
»Hoe scherper ge de antithese in het
>oog vat, hoe vaster uw coalatie staan
»zal. Ons bljjft Gods geopenbaarde wil
»ons eonig rechtsnoer. De tweedracht
»die het hier geldt, zaaide de Christus
»zelf."
Zóó durft Kuyper te spreken, in den
naam van den zachtmoedige Christus,
die zoozeer alle menschen lief had.
Wie, die zich waarljjk christen, dat is
volgeling van Christus leer, gevoelt, wendt
zich niet af van zoo liederljjko taal.
Christus leerde om zelfs uw vjjanden
lief te hebben en uw naasten te bemin
nen als u zelf. Kuyper maakt er van
haat en vervolgt hen, die niet van onze
partij zgn.
Want hoe loopt toch de scheidings
lijn der antithese. 8cheidt ze kerkge
nootschappen en sekten of alleen politieke
partgen.
Kuyper blaast de tweedracht aan en
beveelt de liberalisten te haten, maar
die zelfde mannen, door Knyper te vuur
en te zwaard vervolgd, zgn veelal van
uw geloof, zitten met u in hot zelfde
kerkgebouw.
En zg die naar geen kerk gaas,zgn dat
godsdienstloozenPIs het geregeld bgwonen
van kerkeljjke oefeningen een bewjjs van
godsdienstzin of is het ter kerke gaan
hoogstens een middel om tot don gods
dienst te komen. Er zgn honderden en
honderden ongodsdienstige menschen, die
Zondags onder den preekstoel zitten, maar
die de eerste en grootste beginselen van
Christus leer versmaden.
In de philosophic van Thomas van
Aquinen, waarop de roomsehe scholastiek
is gebouwd, wordt langB den weg der
redeneering het bestaan der Godheid
bewezen. Het vierde argument is ge
baseerd op de verschillende gronden van
goedheid, waarheid, adel die men aan
treft in het geschapene 9n hjj wil ons
zoo opvoeren naar het hoogste daarin.
Wie in het leven er naar streeft waar
te zgn, goed ea adel van karakter te
toonen, zal daardoor naderen, zg het op
gsbrekkig-menschelgke wijzf, tot het vol
maakte dier hoedanigheden, die Thomas
van Aquinen zich in de Godheid dacht
en is dus zeker godsdienstig.
Dat is de godsdienst voor alle menschen
zonder onderscheid van secte of partij
er naar streven te doeu wat men al3
goed, waar on edol kent en wie dezen
godsdienst aanhangt, bg zal niets wecen,
niets begrijpen van een antithese, van
een haat jegens menschen die niet vol
komen met zgn begrippen instemmen.
Zoo iemand aal niet schrijven als De
Standaard »dat het verleenen van poli
tieke rechten in een Christenland aan
een jood, in den grond ougerguad is."
Wilt ge nu weer jaren van tweedracht,
godsdiensthaat, geloofsverdeeldheid en
ketterjacht, stemt dan Vrjjdag op den
rechtscheE candidaat.
Wilt ge vrjjheid voor alle overtuigingen
en geljjkheid van alle landgenooten,
stemt dan op den candidaat, die deze
beginselen verdedigt
Mr H. GOEMAN BORGESIUS.
AAN DE
Nederlandsche Kiezen van alle voor
uitstrevende partgen.
Op rajjn vergevorderde» leeftjjd ver
oorloof ik mg een ernstig welgemeend
woord tot u allen te richten.
Circa drie eeuwen hebben de Neder
landers met warmte, soms ten offer van
goed en bloed, voor gepaste vrjjheid ge
streden.
Sinds 1848 is daarvoor gestadig een
jjverige parlementaire strjjd gevoerd.
Edoch, sinds eenige jaren is de reactie,
d.w.z. de vrienden van den ouden ver
sleten tijd, jjverig in de weer om ons
naar den ouden pruikentgd terug te
voeren, en dat ze daarin meer en meer
is geslaagd ii voor een groot deel te wjjten
aan de lauwheid, onverschilligheid en
vooral aan de ongelukkige verdeeldheid
ouder de vooruitstrevende politieke par
tgen. Van de reactie hebben we aller
eerst te verwachten hooge invoerrechten,
aecjjnzen op de eerste levensbehoeften,
gunstbetoon aan minderwaardigen, ach
terstand in alles wat de Ijjdgeest eischt.
Zg zal strgden en blgven strgden tegen
wat in het materieel belang van het
volk wordt voorgesteld en erger nog
geljjk een Kuyper godsdiensthaat kwee-
ken. Zjj groeien on bloeien door uiieder
treurige verdeeldheid, door het verdeel
en heer8ch'\
De reaccionnaire coalitie is bg elke
verkiezing een aaneengesloten phalanx.
Daartegenover zgn ulieden nalatig onver
schillig, verdeeld bg de stembus. Men
houdt niet op met kiesrecht te eischen,
men wil het altemaal hebben, maar een
maal er toe gerechtigd, bljjft men 61
tehuis, of men stuurt de kans op over
winning in de boonen door de partgver-
deeldheid. Treurig voorwaar 1
Dat alles doet mg soms de zucht sla
ken >Zgn wg neg waardig den naam
te dragen van een vooruitstrevend, vrij
heidlievend volk O ik bid u, gjj voor-
uitstreveaden van alle richtingen, neemt
een voorbeeld aan de reaetionnairen en
vereenigt u, laat alle kleine verschillen
rusten, in de meeste groote belangen is
wel overeenstemming te verkrijgen, alB
men maai wil.
Het belang van u allen, van het vader
land, ea van de miogegoeden eischt drin
gend dat er warm gestreden wordt over
het meesterschap der vooruitstrevende
staatkundige en sociale belangen, opdat
er een einde kome aan de regeerings-
taktiek volgens Kuyper. GgÜ9den moet
u de schellen vaü de oogen wrjjven en
met langer onverschillig of nalatig blij
ven bjj gelegenheid der verkiezingen.
Vooral in ieder district op een zelfden
candidaat stemmen, op den candidaat,
waarvan go de overtuiging hebt, dat bg
bekwaam en genogen is den strjjd aan
te binden voor de vrgzinnige beginselen,
die ge weet dat zal willen en durven
strgden voor de belangen des volks.
De reactie, de afbrekers van Neerlands
grootsfcen roem, do Openbare Neutrale
School, den schoonen grondslag onzer
alom bekende en zoer gewaardeerde gods
dienstige verdraagzaamheid, die vóór
behoedmiddelen, zooals de vaccinatie,
verfoeit, maar wel als voorbehoedmiddel
bliksemafleiders op de torens hunner
kerken plaatst, die reactie moet bestreden
worden met al de energie die in het
ordelievend vooruitstrevende deel van
ons volk huist.
Men gelieve wel te bedenken, dat vele
en zeer gewichtige volksbelangen op
afdoening wachten.
Ie. De pensioenwet voor ouden van
dagen.
2e. Ziekteverzekering.
3e. Verbetering der ongevallenwet.
4e. Strenge bezuiniging op de uitgaven
voor de doode weermiddelen.
5. Vereenvoudiging van ons ingewik
keld belastingstelsel, en nog vele andere
zaken.
En gjj allen, die tot de vrgzinnige
partgen behoort, hebt gelegenheid genoeg
onze gezonde vrgzinnige denkbeelden des
nieuweren tjjds te helpen verspreiden
onder de blinde volgelingen der reactie
bg elke gepaste gelegenheid uw vrienden
en kameraden, die, ongelukkigerwijze,
met de reactie willens of onwillens medo-
gaan, pogen te bewegen hot reactiepad
vaarwel te zeggen, door ze te overtuigen
dat ook hun belang grooteljjks bevorderd
wordt door de beginselen der vrijzinnigen.
Denkt daarbjj, dat iedere gewonnen
kiezer is gewin. Zoodoende, zoo denkende,
koester ik de koop wij in 1909 glorierjjk
uit de stembus komen.
Mocht dit eenvoudig geschrift daartoe
iets bjjdragen, zal ik mij genoeg beloond
vinden.
Uw Dienaar,
LIBERTAS.
STEMMING TER VERKIEZING VAN
Mn lid van de Tweede Kamer der
Staten-(lener aal
in het Kiesdistrict Goes,
OP 11 JUNI 1909.
f
N
I'S s
9
<1
NAMEN.
VOORLETTERS
VAN DEN BRJNK,
1 J
dr. J. A. H.
GOEMAN BORGESIUS,
Mr. H.
j DE SAVORNIN LOHMAN,:
Jhr. inr. A. P.
1
