N" 60 1909
Dinsdag 8 Juni
jaargang.
s.e
Da uitgavv lazer (Jouraat geichiedt Maandag-, Woetidag- e* Vrjjdagavoil,
uitgezonderd op freatdagen.
Pr|* per kwartaal, in Ooot jf 0,75, buiten Goes, franco,
Afzonderlijke memmen R cent.
Intending van ««firaptanfitn viiiOP S urctrt op en d«p
uitQava.
COURANT.
De prg* der gewone advertontiën ik van 1-5 regel! 50 cent, eiken regel moer 10 ct
Rjj directe opgaaf van driemaal plaotiing derzelfds advertentie wordt de prpi
«leebts tweemaal berekend.
Geboorte-, huweljjk!- on doodberichten en de daarop betrekking hebbend,
daukbetniginge» worden va* 110 regeli i 1,berekead
BewjjinummerK 5 cent.
Telefoonnummer
Directeur A. F. A. van Seters. Uitgave vau de Naaml. Vennootschap ,Goesche Courant". Hoofdredacteur W. Kerrxxans.
Bij dit no. bohoori een bijvoegsel.
Zij die zich met een 1 Juli a. s.
op dit blad abonneer en ontvan
gen de tot dien datum verschij
nende nummers gratis.
Waarom vrijzinnig?
Waarom v rjj zinnig Dit ïb do vraag
die ds. Siemelink (Goes; Zaterdagavond
in de zaal van den beer Verbeek te
's-Gravenpolder stelde en tevens in 2jjn
rede beantwoordde.
De tameljjk druk bezochte samenkomst
werd geopend door den beer Raamsdonk
uit Baariand.
Ds. Siemelink begon zjjn rede met de
verklaring dat men van hem niet mocht
verwachten een echte politieke lezing,
daar hjj nief is een politicus- noch van
professie, noch van neiging. Eet is niet
aanlokkelijk zich te mengen in het po
litieke gemodder, maar er kan een andere
oorzaak zjjn dan neiging tot de politiek,
die iemand or toe kan brengen zich te
mengen in den strjjd. Die reden was voor
spr. het gesjacher met de heiligste zaken
in do politiek.
Bovendien het is noodig erop te wjjzen,
dat het velen nog niet bekend is, wat
•vrjjzinnig" beteekent. Niet alleen onder
de tegenstanders, maar zelfs onder de
mannen, die zich vrijzinnig noemen zjjn
er velen, die niet duideljjk beseffen wat
vrijzinnig" beteekent.
Het woord »vrjjzinnig" is niet een
woord van den laatsten tjjd, noch uit
sluitend verbonden aan de liberale partjj,
want de vrgzinnigheid vertegenwoordigt
een woreidbegrip.
De ontwikkelingsgeschiedenis der men-
achen kan leeren wat »vrjjzinnig" is
Da ontwikkelingsgeschiedenis is een
andere geschiedenis dan de feiten, die
onder den naam van geschiedenis vroeger
den kinderen werd ingepompt. Ze is de
ge8chiedenii van de voorvallen van het
menscheljjk leven, geefc de oorzaken en
de drjjfveeren, vertelt van don voortgang
der menschheid ze is het volledig beeld
van do geschiedenis der menschheid.
In den loop der eeuv en is de niensch
zelf veranderd en de mensch van twintig
eeuwen terug was een ander, dan de
mensch, die nu leeft en werkt en denkt.
De vooruitgang, de veredeling vinden
we overal onder den heiligen drang der
natuur, vinden we bjj de planten, bjj de
dieren, bjj de menscben.
Ook in het Heilige Boek, in den Bjjbel,
vinden we de geschiedenis van den voor
uitgang der menschen, want niet is de
Bjjbel een aaneenschakeling van persoon-
ijjke verhalen. Steeds vinden we er in
den overgang van den minderen in don
beteren toestand. Wat was het anders
toen Mozes op den berg Sinaï een nieuwe
wet gaf aan het volk Israëls dan do aan
vang van een nieuwe periode in de ge-
17 FEUILLETON,
hen jacht over den ilceaan,
1)OOR
ARTHUR GRIFFITH
•Kom, mr. Snuyzer," zei ze levendiger
en gedecideerder dan te voren. *Het kost
me moeite, om n het op de lange baan
schuiven van de zeak te vergeven, maar
we moeten trachten, den verloren tijd in
te halen. Het rjjtuig is vóór en den hond
nemen wc mee."
Toen we in Stratballanroad kwamen,
was Joseph Vialls, tot mjjn groofcespjjt,
niet ter plaatse en ook nergens een spoor
van hem te bespeuren.
Op dien kleinen jongen zou ik mjjn
leven verwed hebben. Hjj was een Lon-
densche knaap, die in zjjn kort bestaan
al heel wat te water en te land had
meegemaakt. Om zjjn rappe tong en
opgewekte manier van doen, had ik hem
van de straat opgeraapt, en nu gaf ik me
moeite, hem voor onze zaken te dressee-
ren, waarvoor het hem aan natuurlijken
aapleg niet ontbrak. Wat van hem ver
wacht werd, begreep hjj volkomen, en bjj
was er de jongen niet naar, om zoo maar
aanstonds zjjn post te verlaten en stukjes
to gaan draaien.
Als een tjjgerin ging Mies Fairholme
tegen me te keer, toen we het huis een
paar malen voorbjj reden, zonder ook
maar een zweem van Joseph te ontdekken.
•Stap ti maar uit en schel aan 1" beval
ze toornig. »Hoe eerder we het huis in
komen, des te beter. Haast u wat as-je-
blieft V'
Jk hamerde tegen de deur en bing aan
schiodenis vau dat volk. Het is de wet
van God, dat we steeds zullen trachten
om de fakkel helderder te doen branden.
Het Israëlitische volk vroeg niet om
de nieuwe tafelen, maar Mozes, do moe
dige, wist hen op te wokken en zjj werkten
voor het ideaal, dat in bun hart was
opgestaan, dat wa? de drang naar ver
betering, naai vooruitgang, dat was vrij
zinnigheid.
En Christus Ook Hjj maakte zich
vrij van wat er bestond en gaf een nieuw,
helder licht aan de wereld. Dat is het
Christendom, dat leert, dat men den
tempel mag afbreken die stond, om oen
nieuwe, een betere te bouwen.
Laat dan een verwaand Christendom
niet doceeren, dat men niet mag tasteD
aan het bestaande.
Ook in onze vaderlandsche geschiedenis
vinden we den vooruitgang. Als men
terugdenkt aan den riddertjjd, dan beseft
men hoeveel er reeds veranderde. Toen
heerschten de edelen en de geestelijkheid
nu zjjn we vrjje burgers, die kunnen
denken en spreken wat we willen.
Dit is de vooruitgang in het maat
schappelijk leven.
Maar als men dat inziet is het onbe-
grjjpeljjk, dat er nog zjjn, die niet aan
vaarden wat de vooruitgang ons brengt.
Waarom zou men het betere niet aan
vaarden in de plaats van het mindere.
Het was Luther, die niet aarzelde het
oudere te verworpen, op te staan tegen
het verouderde, tegen misbruiken, maar
waarom zouden wjj, menschen van later
eeuwen, dan aarzelen om het betere voor
te staan.
Waarom dan de vrees voor de vrij
zinnigheid
Er zjjn er, die in de vrijzinnigheid
een gevaar zien, maar'dat gevaar bestaat
alleen voor onrechtmatige macht, voor
niet te billjjken rechten.
De menschheid is geljjk aan een stoom
schip, dat de oceaan van de toekomst be
vaart en steeds zjjn er menschen, die
achteraan hangen en met touwtjes van
conservatisme, van dogmatiek en van ver
ouderde begrippen, trachten don voort
gang te verhinderen.
Die voortgang zal niet worden.gestuit
maar kan worden belemmerd en togen
deze menscben moet de strjjd worden
gevoerd.
Na een oogenblik pauze zette de spr.
zjjn rode voort.
Wat is de verklaring aldus spr. dat
velen zoo bevreesd zjjn voor vooruitgang,
voor verbetering Dat is de macht der
gewoonte. We doen als een spin, we
apinnen ons in, in oen net van begrippen,
van gewoonten, van banden, die ons
hechten aan datgene wat ons van ouds
bekend is. En dat is begrjjpeljjk, maar
als we nooit eens den moed hadden bet
net te verscheuren, dan zou de monsch-
heid niet vooruitgaan.
Er is echter nog'een andore oorzaak
van de behoudzucht en dat is de knecht
schap.
Een recent voorbeeld van die bo
de jjzeron stang van de bel, zoodat het
leven, dat ik daardoor maakte, de ftalf-
doode voorstad in rep en roer bracht.
Maar geen sterveling beantwoordde mjjn
spektakel, geen leven was er binnenshuis
te bespeuren.
Spoedig daarop kwam de politie op
dagen. De generaal, die op zjjn fiets was
komen aanzetten, knoopte een gesprek
met de jonge dame aan, een voorbeeld,
dat door alle aanwezigeu gevolgd werd.
Ik houd het er voor dat de lui draalden
om aan te pakken en ze hot te kwaad
kregen met S:<r Collingham, die zeer njjdig
washun korte, scherpe bevelen gaf,
maar er niet veel meé verder kwam,
totdat miss Fairholme 2,icb met de zaak
bemoeide. H&ar gelukte hot al heel spoo
dig de menBchoa te bewogen om mjj te
volgen, waarop ze zich bij hen aansloot.
Een dor agent en deed de rondo om het
huis en vond aan den achterkant een
kleinö met lagen munr omgeven tuintje.
Zond r moeite sprong hjj over die om
heining waarop hjj door een raam van
het wachthuis in de woning geraakte.
Terstond daarop hoorden we, dat hjj den
veiligheidsketiing van de voordeur Iob-
maakte. Nu kwamon we allen den gang
in en verspreidden ons door het huis
één gedeelte ging naar boven, het andere
doorzocht de benedenverdieping, maar
niemand vond iets. Geen enkel meubel
stuk, ook maar niet de minste aanduiding
dat het buis bewoond was, konden we
ontdekken.
Het kleine dametje nam toch ook deel
aan de jacht en zette don hond aan, hem
toeroepend•Zoek, Oolly, zoek, verlo
ren Zoek, zoek zoek1" wat hot dier
bjjna dol maakte.
Met een kort, hard geblaf, alsof hjj
houdzueht ?7as do pus afgezette sultan
van Turkjje, die zjjn volk uitzoog,
onderdrukte en stoedBallo horvormingen
tegenhield. Waarom was hjj tegen elke
hervorming Was dit een groot beginsel
Neen, het was de wil om zjjn macht te
behouden, bet wag de moest ellendige
zelfzucht.
Ook elders ziet rneu die behoudzucht.
Denk ajin hei begin van onze jaartelling.
Daar was het de scrjjd tusschen .te
pri«stovs, die hun maulifc en gezag wilden
behouden eu Hjj, dio het nieuwe bracht
en daarom veroordeeld werd tot den
kruisdood.
Eu ook wjj, wjj moeten trachten ona
vrjj te maken van vele verouderde be
grippen. We verwerpen niet het goede
iu het oude, maar we verlangen toch
ook het hetero dat de nieuwe tijd ons
brengt.
En ook moeten we leeren duideljjk te
beseffen, dat een mensch is een mensch,
dat er geen onderscheid is tusschen de
menchen. Er zjjn er, die mei minachting
neerzien op do burgermenBchjes", op
hen die handel drjjven, die een winkel
houden, die handenarbeid verrichten.
En zjjn natuurlijk in'onze maatschappjj
achterlijke meuchen, maar niet een stand
op zichzelf is achterljjk of minder dan
een andere stand.
Ook de arbeidende stand is volwassen,
is gegroeid in zelfbebeersching, in zede-
ljjkheid.
De vermeende meerderheid van som
mige menscben boven anderen schuilt
vaak alleen in den geldbuidel.
Dit is natuurlijk totaal foutief.
Spr. besprak nu do positie van de
vrouw in de maatschappjj een man
spreekt, aldus dhr. Siemelink, van zjjn
betere holffc, dat zjjn onze vrouwen, onze
zusters, onze moedersde moeders, die
onze jeugd hebben gemaakt tot een tjjd
van zonneschjjn.
Ook het zwukkp ges! mht is thans echter
volwasseD, heeft zich zjjn plaats ver
overd in het maatschappelijk leven. En
toch, tot nu heeft do vrouw niets te
zeggen, is ze achter gesteld bjj den man.
Dit is onbilljjk en we mogen niet
meer wachten om den nu volwassenen
het recht te geven, dat hun toekomt.
Het onderwjjs is de oorzaak geweest
van de ontwikkeling der verschillende
categoriën in onze maatschappij ea heer-
Ijjk heeft het zjjn taak gedaan Wat deed
daarentegen de kerk al de eeuwen Die
heeft eeuwenlang gestreden over de vraag
of de vrouw een ziel had of niet en het
povere resultaat was de uitspraak, dat
do vrouw geen ziel heeft.
Dat nu de vrouw meeleeft, meestrjjdt
met den man, dat ze nu volwassen is,
is uitsluitend het resultaat der vrijzin
nigen.
Eeuwen geleden waren ook de land
bouwers kinderen in wijsheid, maar ze
zjjn geworden tot heldere koppen en
harten van goud en dit is eveneens de
vrucht van de vrijzinnigheid, van het
onderwjjs.
een kudde schapen bjj elkaar wilde drjj
ven, joeg bjj door hel perceel, en hjj
was het wonderljjk beest 1—bjj was
het, die ons in het sousterrain bracht,
in een, tusschen ^voorkamer en keukon,
kelderachtige ruimte.
Daar tierde hjj met woedend geblaf
als een bezetene en snuffelde in alle hoe
ken en gaten.
Het was pikdonker in dat hol, er was
geen raampje te bekennen, geen schemer
van daglicht drong binnen. Een onzer
streek eon lucifer af en stak een dieven
lantaarn aan, zoodat we zien konden wat
er in die ruimte aanwezig was.
In het midden stond een lange tafel,
met stoelen aaD weerskanten, en aan het
einde van dit geheimzinnig onderaardsch
gewelf zagen we een in onzen tjjd zeld
zame inrichting, die haar eigeD geschie
denis verhaalde.
Het was een houten stellage, die het
midden hield tusschen een schavot en een
galg. Twee sterke, loodrechte balken
waren aangebracht tusschen de zoldering
en den steenen vloer, met de bedoeling als
het ware om het plafond te stutten, maar
men zag aldra, dat de bestemming ervan
een geheel andere was, want in de nabij
heid van den vloer bevond zich een zooge
naamde bok, om de voeten in te klem
men, zoodat bet geheel er uitzag als
een inrichting, om een mensch te gee-
selen, en tot dit doeleinde scheen het
toestel ook klaarbljjkeljjk dienst te hebben
gedaan. Tusschen de loodrechte standerds
hing een lange keten met een gesloten
gordjjn, over oen lange bank, die den
ongelukkige wie daar ook gevangen
hebben gezeten tot zitplaats had
verstrekt. f
Op die plaats was het, dat do houd het
De tegenstanders hebben dit ingezien
en daarom eischen zjj voor zich het
onderwijs. Wel kunDen "zjj den toestand
van het onderwjjs niet terugbrengen tot
dien van vroeger, dat willen zelfs zjj
niet meer, maar zjj kunnen den voort
gang belemmeren voorkomen de aan
raking van de kinderen met andersden
kenden. Zjj eischen voor zich in naam
van den godsdienst bet onderwjjs op.
Maar we weten het allende zachte
vroomheid des gemoeds wordt niet ge
vormd in de school, maar door de moedor.
En als dat bjjzonder onderwjjs alleen
was om God te zoeken, waarom werd er
te Goes dan een tweede bjjzondere school
gebouwd
De tegenstander b pogen de menschen
vrees aan te jagen met de bewering, dat de
vrjjzinnigen niet het onderscheid kennen
tusschen zedelijkheid en onzedelijkheid,
tusschen goed en kwaad.
Twintig eeuwen lang heeft de kerk ga-
heerscht en in de middeleeuwen was ze
oppermachtig. Hoe waren toen de zeden
Allertreurigst en nu nog komen in die
steden, waar de kerk het machtigst is,
de meeste misdaden voor.
Is dat de vorzedaljj kende invloed van
de kerk
Enkele kerkgenootschappen leeraren
immers, dat er zjjn uitverkorenen en
niet-uitverkorenen. Hoe slecht moet zulk
een leer werken op het zedelijkheidsbesef
der menschen.
Goed en kwaad, dit mogen we niet ver
geten, is niet iets op zich zelf, maar
vaak een uitvloeisel van omstandigheden.
Als we aanschouwen de vroegere straf
middelen, de pjjnbaoken, en andere mar
telwerktuigen en we denken hoe nu de
justitie straft, dan moeten we ons af
vragen wie bracht die vooruitgang
Wie anders dan de vrijzinnigheid
Maar niet leert de vrijzinnigheid, dat
er geen onderscheid zou bestaan tusschen
good en kwaad.
Door de tegenstanders wordt ook be
weerd, dat. de vrijzinnigen zijn de be
lagers van kerk en godsdienst. Zjj,kennen
niet eens den bjjbel.
Maar is dat waar
Het zjjn de vrijzinnigen die den Bjjbel
hebben vertaald in nieuwere taal, die
leemten hebben aangevuld en fouter
verbeterd. De zoogenaamde Leidsche
vertaling is het werk van de vrij
zinnigen. Is dit werk niot een bewjjs
van eerbied De vrijzinnigen hebben het
schoone van den Bjjbel meer naar voren
gebraoht en dit getuigt van meer liefde
dan welke zjj bezitten, die den Bjjbel
werkoloos bewaren.
Ook de vrijzinnigen kennen God, maar
hun God is niet een God van hout of
steen. Zjj hebben Hem lief als zjj aan
schouwen het werk Zjjner handen en niet
prevelen zjj als anderen een van buiten
geleerd gebed, maar spreken zacht do
woorden die opwellen uit hun harten.
Het zjjn immers niet zjj, die>Heere!
Heere roepen, die Christenen zijn, maar
zij, die denjvil doen dos Vaders.
woedendst heen enweer sprong, altijd meer
en meer aangehitst door de stem van het
jonge meisje, die hem toeriep•Lululu,
brave Colly 1 Zoek hem Waar is je baas
Zoek hem 1 Lululu 1"
Dat zjjn meester er geweest was, daar
van getuigde de hond zoo klaarbljjkeljjk,
dat Diemand meer eraan twjjfelde, even
als het middagklaar was, dat de
kapitein thans er niet meer aanwezig was.
Tea einde raad, zagen we elkaar een
tjjdlang aan on wisten we nauweljjks, hoe
vei der te werk te gaan, totdat miss Fneda
met haar keurig voe^e op den grond
stampte en riepWat nu
•Ik beb mjjn vermoeden 1" begon de
brigadier, heel vergenoegd in de handen
klappend, zoodat een wolk witte poeder-
Btof uit zjjn gewasschen lederen hand
schoenen opstoof. »Het is hier niet heel
pluis. Ik zal mjjn rapport indienen en
verdere instructies afwachten."
•Och wat!" zei miss Fairholme, »in
dien tusschentjjd wordt kapitein Wood
vermoord. Wie hem opspoort mits
binnen vier-en-twintig uur krjjgt van
mjj een premie van vjjfhonderd pond
•Dat is een woordje van pas zei ik
welgemeend, >en ik zie niet in, wat we'r
nog bjj winnen, met nog langer hier te
morren. Het kooitje is leeg en we moeten
de vogels nazitten, waarheen ze ook hun
vlucht mogen genomen hebben."
Als ik me een raad mag veroorloven,"
zei de brigadier, die sedert hjj van de be
looning had gebrord, 'n verbazenden jjver
aan den dag legde >dan ware het naar
mjjn inzien bet beste als we dit huiB
tot uitgangspunt van onze verbooren
maakten. Wien behoort het Wie heeft
het bewoond Wie heeft dit mooie toestel
hier aangebracht, waarom en tot welk
Wij vrijzinnigen wenschen vooruit te
gaan op het gebied van staat, van gods
dienst, ven wetenschap en als gjj dit
wenscht, dan zjjt ge, al noemt ge u
misschien nog niet zoo, een vrijzinnige.
Met luid applaus gaven de aanwezigen
instemming met- het gesprokene te kennen.
Nadat de heer Raamsdonk den heer
Siemelink had bedankt voor zjjn rede en
tot de vergadering eenige woorden van
opwekking had gesproken, om Vrjjdag a.s.
vrjjzinnig te stemmen, word de samen
komst gesloten.
it it en I and.
Vorsten of beis.
8 -hrik en ontsteltenis heeft in Enge
land het bericht gebracht, dat keizer
Wilhelm, het zwarte spook in do nacht
merrie van het Eogelsche volk, een ont
moeting zal hebben met den czaar van
Rusland.
Daar steekt iets achter, meent men.
Rusland moet worden vervreemd van
Frankrjjk en Engeland en gekoppeld aan
den zegewagen van Duitschland, het
machtige rjjk met het millioenenleger en
de sterke vloot, dat streeft naar de
Van officieuse zjjde jwordt echter te
kennen gegeven, dat de ontmoeting der
beide vorsten zal plaats hebben niet op
initiatief van keizer Wilhelm, maar op
uitnoodiging van den czaar on dat dit
bezoek alleen is te beschouwen als tegen-
beleefdheid op de visite, die de czaar
den keizer geruiment tjjd geleden braebt.
Toch schjjnt de czaar zelf in te zien,
dat de aanstaande ontmoeting aanleiding
zou kunnen geven tot verkeerde gevolg
trekkingen en om deze te voorkomen
heeft hjj nu medegedeeld, dat hjj eerlang
ook een
Bezoek aan president F allures
zal brengen
Misschien zal dit de verontruste ge
moederen in Engeland weder kalmte
schenken.
De Franschen zullen natuurljjk den
bondgenoot met gejuich en veel vertoon
van hart'eljjkheid ontvangen en we krjjgen
dan weder het Bchoone tooneel te aan
schouwen, dat de bewonors der vrge
republiek den vorst bejubelen ia wiens
naam duizenden voorstanders van een
meer verlichten regeeringsvorm werden
ter dood gebracht.
Uit üe Pers.
De heilige ooblog.
Dr. Kuyper heeft de banier van den
heiligen oorlog ontplooid, en paukt, trom
melt en bazuint er in l)e Standaard.
iederen dag lustig op los, onder het
motto »Ea nu ter stembus
Wjj kunnen onzen lezers die lectuur
aanbevelen. Zjj zullen er aan uit leeren,
hoe diep verdorven, hoe reddeloos slecht
en gemeen zjj als liberalisten eigenljjk
doel Als deze vragen door de buren,
de woningmakelaar», zaakwaarnemers en
wat tot de heele santekraam behoort,
beantwoord zjjn, dan zullen we ook hen
wel op het spoor komen, die voor deze
geschiedenis verantwoordelijk zjjn
•Dan zou ik er mjjn werk van maken
en aanstonds aan den slag gaan", opineerde
de generaal verdrieteljjk, »maar ik zal
onderwjjl naar West Scotland Yara gaan
en den hoofdinspecteur-commissaris van
politie polsen. Er steekt meer achter dit,
geval dan jullie domkoppen schjjnt te
vermoeden We moeten de beste, de Keur
van do beambten hebben, waarover we
beschikken, een werkeljjken detective, die
zjjn vak verstaat."
Dat was op mjj gemunt, en men zal
toegeven, dat het vinnig was. Maar wat
had ik ten slotte ook bereikt? En waar was
mjjn handlanger Joseph
•Dat ljjkt nu niets naar mjjn jongen,"
zei ik tot mezelf, toen mi^s Fairholme en
ik haar rjjtuig waren genaderd en zjj de
teugels greep, terwjjl ze met één voetje op
de treé stond. »Of ze hebben hem bij het
spionneeren gesnapt al ligt het niet in
zjjn aard zich te laten betrappen of hg
kleeft bun als vogelljjm aan de hielen.
Maar voor den duivelwat beteekent
dat nu
Een opschrift, met wit krgt aan de
achterdeur, had me dezen uitroep ontlokt.
Een pjjl waarvan de punt naar de stad was
gericht, was erop geteekend, en daarondei
stonden de woordenGevlogen ik volg.
Jo".
Het schrift stond er als gedrukt, en de
beteekenis ervan was ook wei na te gaan
met een zekere zelfvoldoening vestigde ik
de aandacht van mies Fairholme op het
geschrevene. (Wordt venolgd.)