N°, 36 1909.
Donderdag 25 Maart.
96ste jaargang.
33 FEUILLETON.
GOESCHE
Oe uitgavi 4«xer Oourant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrgdagavond,
uitgezonderd op feeitdagen.
Prjjl per kwartaal, in Goes f 0,75, buiten Goes, franco, f IjSS*
Afxonderlgke mommen 5 oemt.
uitaa**»
COURANT.
De prgi der gewone advertentiën ii van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 et*
Bi directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjj»
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels d 1,berekend
Bewijsnummers S cent.
Telefoonnummer 23.
Directeur A. F. A. van Seters. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesche Courant". Hoofdredacteur W. Kerrehans.
Zij die zich met 1 April a. s.
op dit blad aboimeeren, ontvan
gen de tot dien datum verschij
nende nummers gratis.
Ons lichaam.
Mond en tanden.
In mgn vorig opstel den neus bespre
kend heb ik gezegd op de samenwerking
van neus mond en keel te zullen terug
komen. Ik zal dat doen, maar nu niet,
nu ga ik alleen behandelen den mond
en tanden de voortzetting van den mond
zullen we in een volgend artikel bezien.
Onder die voortzetting versta ik het
spgsverteringskanaal, waarvan de mond
het begia, de eerste afdeeling is. We
weten allen hoe de mond is gevormd,
een beenig toestelde boven- en onder
kaak, het harde gehemelte en weeke
deelen tong, wangen, zachte gehemelte.
Een der twee kaken is bewegelijk, de
bovenste is vast, de onderkaak kan men
in drie richtingen bewegen op en neer,
naar links en rechts achter en voor. In
die kaken zitten de kiezen en tanden en
hiervan is wel wat te zeggen, omdat ik
weet dat op onze eilanden veel Igders
zijn aan tanden en kiezen en omdat ik
nog beter weet, dat die zeer pgnlgke
aandoening bgna altijd eigen schuld is.
Men onderscheidt Daar don vorm vier
soorten van tanden: sng tan den, hoektanden,
valsche kiezen en ware kiezen. Onder »val-
sche" kiezen worden hier niet verstaan
>kunstmatige", »gekochte", maar wei de-
gelgk kiezen, die door de natuur en koste
loos zgn verschaft. De sngtanden zgn bei-
telvormig, men ziet ze voor in den mond
de hoektanden hebben een kegelvormige
gedaante, we hebben er aan beide zijden
van de sngtanden in de boven- en onder
kaak een de kiezen of maaltanden heb
ben aan de bovenzode een kauwvlakte
die knobbels en sleaven bezit. Eet gebit
bestaat uit 32 tanden, 16 m elke kaak
en wel 4 snijtanden, 2 hoektanden, 4
valsche en 6 ware kiezen.
De tanden zjjn zeer hard en nog harder
is het daarop liggend glazuur. Men be
hoeft dan ook niet bevreesd te zjjn, dat
glazuur door poetsen te besahadigen,
dit is een onnoozel leekenpraatje. Zelfs
de poetsinstrumenten van den tandmees
ter kunnen het glazuur niet schaden.
De gewichtigste taak van den mond is
het kauwen en bevochtigen der spjjzen.
Tanden, tong en speeksel maken het
eten tot een glibberig brok brei, geschikt
om ingeslikt te worden. Wordt b.v. een
stuk brood genuttigd, dan bjjten de snjj-
tanden het af, de tong schnift het stnk
brood naar achter en tnsschen de ware
en valsche tanden kiezen wordt het als
tus8chen molensteenen gemalen, onderwijl
met speeksel bevochtigd en dan ingeslikt.
Nu zjjn er twee dingen, waarop te
weinig gelet wordt, men moet laigzaam
eten en lang kauwen. Wie zjjn eten niet
beboorljjk kauwt, laat de maag werk
doen, waarvoor dit orgaan niet berekend
is.
Zoodra een mensch tanden heeft moeten
ze schoon gehouden en verzorgd worden.
ROMAN
van
Doris, Vrijvrouwe van Spattger.
Slechts één enkele klaagtoon weerklonk
in het stille vertrek waar de stralen der
morgenzon op de lichtgrjjze, met zilver
versierde meubelen danste».
En de vrouw wier veranderlijke licht
zinnige natuur gedroomd had van het
geluk het ware geluk slechts in uiter
lijkheden lag bewusteloos achterover
in haar stoel.
Er hield een eenvoudig huurrijtuig
stil voor het slot Lommitz. Terwjjl de
oude Hoffmann langzaam van den bok
klauterde en het portier open maakte,
kwam graaf Renatus al de deur uitstor
men en riep zjjn onverwachte gast opge
wekt toe: »Ben jjj daar Lory, wat 'n
verrassing I1'
>Ja, Reno, ik moest eens zelf komen,
en daarom bob ik dien tocht in die ram
melkast maar ondernomen," luidde het
bjjzondere opgewekte antwoord. Reno
fronste zjjn voorhoofd. >Dat is waar ook,
je hebt je equipage afgeschaft. Wat een
onzin I Jjj zonder paarden. Dat is bjjna
ondenkbaar, Lory."
^Volstrekt niet. Bjj ons reizend en
trekkend leven bleek het maar lastig te
Bjj zeer kleine kinderen kan men de
tanden schoon houden met een zindeljjk
penseel, wordt het kind grooter, dan moet
het, evenals volwassenen, na eiken maal-
tgd den mond flink spoelen en minstens
eenmaal per dag eigenljjk is dat te
weinig de tanden met een borstel
reinigen. Dit moet gebeuren verticaal
en horizontaal, aan de voorzjjde, de bin-
nenzjjde en de kauwvlakte. Bjj het kauwen
van spjjzen bljjven altijd de spjjsresten
tu8schen de tanden achter, ze worden
week en warm en vorn.en een voortreffe-
ljjken voedingsbodem voor de bacteriën.
Deze diertjes doen in den mond een
zure gisting ontstaan en wat de borstel
of de instrumenten niet vermogen, dat
doet dit zuur het outkalkt het tandgla
zuur. Dan kunnen de bacteriën in de
tanden dringen en de verwoesting, en
daarmede de pjjn, begint.
Alvorens van de tanden afscheid te
nemen nog een korte waarschuwiig tegen
de tandenstokers, waarvoor men soms
lucifers, spelden, pennen enz. bezigt. Kan
men geen tandenstoker missen, gebruik
dan de daarvoor vervaardigde penne-
schachton. Ze zjjn zacht en buigzaam en
kunnen geen beleedigingen aan het tand-
vleesch te weeg brengen. Gebrnik nooit
scherpe of puntige voorwerpen.
In do mondholte komen niet alleen
rottingsbacteriën voor die de tanden aan
tasten, maar ook een menigte van andere
micro-organismon of ziektekiemen, zooals
de tuberkelbacil (tering) dipbteritisbaeil,
ettercoccen enz. In een goed verzorgden
en zuiveren mond vinden ze geen voe
dingsbodem on zjjn ze minder gevaarljjb,
terwjjl ons lichaam over verschillende
verweermiddelen beschikt om die micro
bon te dooden. Om gevaar te voorkomen
moet men le dooi den neus ademhalen,
2e. mond en tanden rein houden, 3e. bjj
ziekte van tanden niet uitstellen om des
kundig advies te vragen tot men pjjn
heeft, 4e. niet te warm of te koud (roomjjs)
voedsel en drank nuttigen.
Aan moeders en kleine kinderen nog
ditgeef uw kind als 't schreit nooit,
nooir, nooit een zoogenaamde fopspeen
ook niet ai bljjft 't er »zoet" mee. Die
fopspenen zjjn ongezond en gevaarljjk.
Ik kan hierop niet verder ingaan, ik zou
dan te uitvoerig moeten worden de fop
speen is, wat het woord zegteen be
drieger, soms een moordenaar en dikwijls
een ziekteverwekker.
Ten slotte een anecdote uit mjjn studen
tentijd. In de kliniek verscheen een blo
zend meisje, die vertelde »eeD onaange-
namen adem" te hebben. De professor
was ten groot monschenkenner en vroeg
haarZoo, en je hebt nu zeker een vrijer
Ja meneer.
Wel, dat ljjkt me een openhartig man
te zjjn, zei de hoogleeraar glimlachend.
Heb je je mond wel eens gespoeld
Neen meneer.
Poets je je tanden wel eens
Neen meneer.
Het meisje kreeg goeden raad,en eenigen
tjjd later kwam ze ons vertellen dat haar
galant geconstateerd had dat »'tluchie"
uit haar mond verdwenen was. Ik herhaal
hier den raad, die de professor het meisje
meegaf: Denk er in 't vervolg aan dat
zjjn. Sedert korten tjjd ben ik weer thuis
en als mjjn plannen eens in vervulling
komen, dan Maar daar spreken wb
later over."
Intusschen bekeek zjj bewonderend het
huis, dat nu door haar broer bewoond
werd.
Wat was het toch gezellig in dat oude
hoekig gebouwde huis, dat zooveel van
een burcht had 1 Hier een klein hoekje,
daar een geheimzinnig trapje. Daarbjj
kwam het veelkleurige glas in de hooge
boogvensters, waardoor er in de hoog
gewelfde gangen een tooverachtig, sprook
jesachtig schemerlicht hing.
Maar nog nooit had Lory het huis van
haar eenigen broeder zoo mooi en stjjivol
gevonden als juist vandaag. Lag dat
misschien alleeB aan haar eigen opge
wekte stemming, die haar hier heen
had geleid
In het allergezelligste hoekje van zjjn
werkkamer gingen broer en zuster samen
zitten.
Intusschen merkte do jonge heor des
huizes weldra, dat zijn zuster zeer op
gewonden was, en dat zjj een bekentenis,
die haar telkens op de lippen kwam,
trachtte te verdringen. Op half onder
zoekende, half angstige wjjze keek hij
haar aan en zei spontaan >Ben je in
Altsftttten geweest?"
»Ja Reno, do familie Trach is pas
gekomen en toen heeft tante Mecbtild mjj
gevraagd om ook te komen", luidde het
ietwat aarzelend gegeven antwoord Een
oogenblik van stilte. De breede borst
van den graaf ging haastig op en neer
voorkomen van ziekten gemakkelijker en
beter is dan genezen.
S. C. RIBENT.
Buitealand.
Ontnuchterd.
Ruw is het ontwaken van de Serven
uit hun stouten droom, die hun voldoe
ning van de hoog opgevoerde nationale
eischen voortooverde.
Wei was hun klein vaderland alleen
zoo goed als machteloos tegen den vjjand,
die zoo noodig over meer dan een mil-
iioen manschappen kan beschikken, doch
Servië zou niet alleen staan. De Russen
waren bereid hun troepen over de Oosten-
rjjksche grens te zenden en in de Donau-
monarchie zou de Slavische bevolking de
stamverwanten aan de andere zjjde der
grens niet in dea steek laten.
Stoute droom Wreede ontgoocheling l
De in Hongarjje wonende Slaven heb
ben duideljjk verklaard, dat zjj, hoewel
met smart, zouden strjjden voor de eer
der monarchie, zoodat de Serven op hen
niet rekenen kuDneu.
Wat Rusland betreft is het nog altjjd
niet duideljjk, wat dit land aanvankelijk
beoogde. De regeering te Petersburg
toonde een zoo groote sympathie voor
de Serven, dat de hoop van dezen op
gewapenden steUD werkeljjk niet onge
motiveerd mocht worden genoemd.
Niet onwaarschjjnijjk is het, dat men
in Rusland eerst voornemens was het
desnoods tot het uiterste te laten komen.
Ten Blotte echter is men ook daar
teruggeschrikt voor den mogeljjken uit
slag van een oorlog en de Russische
staatslieden spannen nu alle krachten in
om de door hen zelf tegen Oostenrjjk
aangehitste Serven tot bedaren te brengen.
Het directe gevolg is, dat de oorlogs
zuchtige stemming ia Serviö vermindert
en de kans op een gewapend conflict
daarmede afneemt.
Rusland heeft trouwens noggeioegte
doen buiten Europa, dan dat het in ons
werelddeel oorlog kan gaan voeren,
O. a. is er de Perzische kwestie, die
met den dag verwarder wordt en mis
schien aanleidmg zal geven tot een krach
tige tuiichenkomst van een kozakkon-
leger.
In Perziö staan
"Vorst en onderdanen
gewapend tegenover elkander.
Ook in de Perzische hoofdstad is het
den laatsten tjjd verre van rustig, zoodat
reeds tal van lieden, die op de eene of
andere wjjze zich schuldig hebben ge
maakt ean verzet tegen de gestelde macht,
betzjj in de gevangenis werden gewor
pen, hotzjj toevlucht zoeken moesten in
de gebouwen der gezantschappen van de
vreemde mogendheden.
Langen tjjd zat de heilige vrees voor
kolonel Liakhof en zjjne kozakken, die
er de orde helpen handhaven, er zóó diep
in bjj de bewoners van Teheran, dat ze
het niet waagden een vin te verroeren.
Maar de kraaien hebben daar nu een
en zjjn knap en anders zoo trotsch gezicht
nam een treurige, weeke uitdrukking aan.
Je bent zoo vreemd geheimzinnig van-
dandaag, Lory, waarom zeg je niet rond
uit, hoe de kansen voor mjj staan T
Waarom plaag je me zoo?"
»Loryl" De graaf was als geölectri-
seerd opgesprongen en greep naar zjjn
voorhoofd.
vLory, steek niet den gek met mjj,
dat zou wreed zjjn 1 Lory, is het heusch
waar Och, dat geluk ljjkt te groot voor
mg. Ik ben zulk een engel niet waardig 1"
nep hg bgna ademloos uit, terwgl hg
met groote stappen heen en weer liep
jn de kamer.
Innig gelukkig bleef zg stil voor zich
uit kgken.
»Maar nu heb je je Irma toch waardig
getoond, beste broer. Het bezit van zulk
een kleinood kan niet anders dan een
veredelenden invloed uitoefenen. Van nu
af aan zie ik de toekomst niet donker
in. De zegen eener moeder beschermt je
geluk
Die hartelgke woorden klonken den
peinzenden Renatns als heerlgke muziek
in de ooren. Als door angst en onrust
voortgezweept liet hg zich eensklaps weer
in zgn stoel neervallen en vroeg haastig
»Ik bid je, vertel mg ailes verberg
mg niets. Heeft de vader van Irma zelf
die hoopvolle woorden uitgesproken
»Haar moeder heelt ze tegen mg gezegd.
Dat die streng-godsdionsfctge, voor
tra ffflgke vrouw haar eenmaal opgevat
vooroordeel heeft overwonnen, dankt gg
aan haar, die zoo onuitsprekelgk veel
einde aan gemaakt.
Niet lang geleden werd de standaard
van den sjah, die van het paleis woei,
op zekeren dag aangevallen door een
zwerm kraaien, die aan het doek begon
nen te pikken en te rukken. In dichte
drommen stonden de menschen beneden
daarnaar te kgken, terwgl men uit het
nabggelegen fort herhaaldelgk schoten
loste op de kraaien, die dan voor een
oogenblik zich lieten verjagen om echter
dadelgk weer 'terug te keeren, hun ver
nielingswerk voort te zetten en ten slotte
te voltooien.
De nationalisten hebben uit deze kraai-
enkwajongensstreek munt weten te slaan
en het feit voorgesteld als een vinger-
wgzing uit den Hooge, dat de dagen vau
Mohamed Ali's regeering zgn geteld.
Dit >teeken" »u, dat reeds door Per
zische dichters werd bezongen, bracht de
bevolking van Teheran er toe, om voor
de zaak der vrgheid te strgden.
Voorloopig bepaalde de strgd zich
slechts tot het indienen van eene petitie,
om het parlement te herstellen, want
tegen openlgken strgd ziet men nog op,
met het oog op Liakof's kozakken, die
naar de nationalisten vreezen, wel eens
versterking uit Rusland zouden kunnen
krggen.
Dezen beweren toch dat Mirza Moha-
med Kban, die door den sjah naar het
Russische hof werd gezonden om deel
neming te betuigen met den dood van
grootvorst Wiadimir, in het geheim de
opdracht zou hebben gekregen, den Tsaar
te bewegen, 40000 man geoefonde troepen
naar Perzië te zenden, ten einde de op
standelingen uit te roeien.
Het verhaal der kraaien is van een
bnitealandsch blad afkomstig en kan, als
het waar is, weder bewgzeD, dat kleine
oorzaken soms groote gevolgen hebben.
De berichten uit Frankrgk maken mel
ding van een aanmerkelgke
verbetering in din toestand.
Met groote meerderheid van stemmen,
5700 tegen 300, is door de stakers be
sloten den arbeid te hervatten.
Wel big ven in de provincie hier en daar
de post- en telegraafambtenaren volbar-
d}n bg hun houding, doch nu de Pargsche
stakers weder aan den arbeid zgn, zullen
de anderen wel volgen.
Het kan niet worden ontkend, dat die
spoedige capitulatie een verrassing is.
Welke motieven de stakers geleid hebben,
is nog niet duidelgk.
In elk geval is die plotselinge ommekeer
een ware verademing vooral voor den
handel, die dankbaar erkennen moet, dat
de omstandigheden snel kunnen veran
deren.
Odd-president Castro
zal, hoewel minder dankbaar gestemd,
ook tol die erkentenis moeten komen.
Tot voor korten tgd een man, die heel
de beschaafde wereld durfde tarten, zwerft
hg nu als een banneling rond.
Eenigen tgd heeft hg te Dresden ver-
blgf gehouden, doch nu is hg het balling
schap moede eu zal hg naar Veneznela
terugkeeren naar hg beweert.
Hg heeft reeds passage genomen aan
van je houdt, Reno. De beide ouders
hebben nu geen andere bedoeling dan
het geluk van hun eenig kind te ver
zekeren. Kom daarin nooit tekort 1"
Het huurrgtuig stond weer voor den
ingang van het slot eu broer en zuster
kwamen samen naar buiten.
De vale winterzon was intusschen
achter donkere wolken weggekropen, ter
wgl er een scherpe wind om de hooge
torens van het oude slot huilde en aan
de kale hoornen rnkte. Rillend zette Lory
den kraag van haar mantel op. Zg kreeg
op eens zoo'n somber gevoel. Dwaasheid 1
Zg geloofde niet aan voorgevoelens. Een
helder verstand en een practische getsi
hadden haar steeds tegen alle mogelgke
overdrg vingen beschermd. Maar er zgn in
het menschelgke leven toch oogenblikken,
die met zooveel geweld in ons denken
en zgn ingrgpen, dat zelfs de herinnering
er aan een diepen indruk in ons gemoed
achterlaat.
Lory's blik rustte toevallig op een
venster op de eerste verdieping, waar
achter het gezicht van meneer van Har
der te zien was. Was dat werkelgk
Harder! Onmogelgk I Op zgn anders zoo
levenslustig, spotachtig gezicht lag nu
eene cynische, harde uitdrukking en er
was duidelgk op te lezen, dat de zoo
vele jaren gevoelde haat zich nu zou
ontlasten in »wraak". Ontsteld deinsde
Lory achteruit. Zg rilde.
»Wat heb je het koud, zusje?Ja,
die wind is afscbuwelgk scherp Hoff
mann, geef nog een plaid zei Renatns
terwgl hg bezorgd naar het bleeke gezicht
boord van de Guadeloupe. Vermoedelgk
zal de Venezolaansche regeering niet
toestaan, dat de oud-president aan wal
komt, en doet hg zulks toch, dan zal hg
waarschgulgk in hechtenis worden
genomen.
Landbouw, Veeteelten Visscherij.
(Van onzen landbouwk. medewerker).
Kunstmest op aardappels.
De goede uitslag van het gebruik van
kunstmest, op welke producten ook, hangt
niet alleen af van de soort; maar voor
een deel ook van de wgze en den tgd,
waarop die mest op het land wordt ge
bracht. Zoo is door proefnemingen ge
bleken dat kunstmest op aardappels een
groote opbrengst geeft, wanneer ze in
het vooijaar wordt gegeven in plaats van
in den herfst.
Het is niet raadzaam den kunstmest
onmiddellgk bg het zaad of bg de plant
te brengen. Zoo wordt meermalen bg het
poten van aardappels in de gemaakte
putten de kunstmest gedaan en daarop
direct den aardappel gelegd. Deze wgze
van haadelen verdient geen aanbeveling.
De mest werkt dan al te sterk op het
ontkiemen, waardoor dit wei eens wordt
vertraagd en zgn de kiemen of loten zoo
lang gegroeid, dat ze buiten den omtrek
van den kunstmest zgn gekomen, dan
profiteeren ze daarvan minder. Wil een
plant met hare wortels voedsel kunnen
opnemen, dan moet dit in opgelosten
toestand verkeeren en dit heeft het best
plaats, wanneer het door den geheelen
grond verspreid is, wat natuurlgk niet
het geval is, als het op een hoopje ligt.
Neemt men verder iu aanmerking, dat
de jonge aardappels zich vormen aan
de lange kiemen of loten, op vrg grooten
afstand van den poter, dan is het duide
lgk, dat ze weinig kunnen profiteeren van
mest, die op te grooten afstand ligt.
Het is daarom het doelmatigst den
grond vóór het planten der aardappels
behoorlgk te bemesten door er den mest
gelgkmatig overheen te verspreiden en in
te werken. De plant zal dan verder haar
eigen weg wel vinden om voedsel op te
nemen. Daarbg komt nog, dat ze niet
genoeg heeft aan den kunstmest alleen,
maar ook nog andere stoffen behoeft, die
door deD geheelen grond verspreid zgn
en om die te kunnen op nemen, moet ze
toch hare wortels ver vertakken.
Tot pootaardappels kiest men middel
matig groote, dus niet de grootBte en ook
niet het kriel. Groote aardappels hebben
wel meer oog en meer reservevoedsel,
maar zg eischen ook een ruimere plaats,
terwgl ook de plant, van groote poters
afkomstig, nog al eens te veel in het
loof schiet ten koste van de opbrengst
bovendien verliest men nog al wat aan
zetgoed. Kleine poters zgn eveneens niet
aan te raden. Zg bevatten weinig voedsel
voor de jonge plant en geven daardoor
te kleine aardappels. Om deze nadeelen
te voorkomen neemt men poters van mid
delmatige grootte, deze geven de meeste
opbrengst en tamelgk groote knollen.
zijner zuster keek.
>Neen, neen, dank je wel. Het komt door
dat het binnen zoo warm was en nu is de
overgang zoo groot," mompelde zg zich
zelf snel beheericbend.
«Zoo. Nou dan adieu voor vandaag
ten minBte. We zullen elkaar wel gauw en
heel vroolgk weerzien, Lory 1"
»Zg zat al in het rgtuig en knikte hem
vriendelgk toe. Wat was haar broer toch
een knappe, statige figuur zoo op en top
de onoverwinnelgke, van wien zooveel
charme uitgaat, dat bg aller harten ver
overt. En wat een hoop sprak er uit zgn
stralenden blik 1 Goddank, alle donkere
wolken waren nu toch weggedreven. Maar
daarginds daarginds dat grgnzen-
de gezicht daar achter hem. Was dat niet
het toonbeeld van wraak en verderf?
»Tot ziens
Met een opvallend rood gezicht, waar
uit maar al te duidelgk groote opwinding
sprak, liep de oude Bormann zoo snel al*
zgne beenen hem konden dragen, naar
meneer von Harder en vroeg buiten adem:
»Is het waar, is het hensch waar, dat
meneer de graaf morgen naar Altstfttten
gaat om zich te engageeren
De aangesprokene staarde hem aan als
iemand, wiens gedachten zich in geheel
andere sferen bewegen. Harder liep
zonder hoed of jas voor het slot heen en
weer en Bormann verbeeldde zich dan
ook, dat de jonge man dronken was of
ernstig ziek, dat hg bg dat (weer buiten
was.
Wordt vervolgd.)
