N". 69 1908.
Zaterdag 13 Juni.
95s" jaargang.
Dr XAVIER.
goesciie
courant.
Telefoonnummer 23. Directeur A. F. A. van Seters. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesche Courant". Hoofdredacteur W. Kerremans.
De uitgave dezer Oourant geiohiedt Maandag-, Woensdag- en Vrgdagavonl,
uitgezonderd op feeitdagen.
Prjji per kwartaal, in Goes f 0,75f buiten Goes, franco,
AizoiderJgke lommen 5 cent,
tInzending «nnQndwnrtentiSn »6or 2 uren op don dog dor
uitgavo.
De prjjs der gewone advertentiën is van 2 -5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ot.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prgi
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelgki- en doodberichte* en de daarop betrekkiig hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels ft 1,berekend.
Bewijsnummers 5 cent.
Bij dit no. behoort een bijvoegsel.
Zij die zich met 1 Juli a s.
op dit blad abonneeren, ontvan
gen de tot dien datum verschij
nende nummers gratis.
De rede van mr. Dieleman.
We behooren niet »tot een der Recht-
sche partpen" en zoo zgn we uitgesloten
geweest van de vergadering, waar de
heer mr. P. Dieleman van Middelburg
gesproken heeft over »Het maatschap
pelijk vraagstuk, een zedelijk vraagstuk".
Om toch iets te weten van deze geheim
zinnige bijeenkomst, hebben we ons
linksch gemoed verfrischt aan het verslag
dat De Zeeuw van »een vriendenhand"
heeft ontvangen. Een vriendenhand van
De Zeeuw dat verslag moet dus goed
zgn.
We zien er uit, dat men op die ang
stige vergadering ook nog een comedie
van adebat" heeft vertoond. Debat op een
bijeenkomst van gekeurde, gewogen en
gemeten broeders, van geestdriftig jui
chende medestanders, met niet één hoor
der, die niet van 't begin der rede af gereed
is zich eelt in de handen te applaudiseeren.
't Is dan ook een debat geweest. De de-
batters (sic) waren »'t totaal eens" met
mr. D. en wilden adiscussieeren als een
teeken van vriendschap en sympathie met
spreker." Een andere zon azich wel
wachten een aanval te doen op deze
wel gedocumenteerde rede", 't Staat woor-
deljjk in 't verslag. En na die streelende
aanvallen heeft de inleider ook weer
ageantwoord". Net of 't echt was.
De spreker eindigde amet een krachtige
peroratie", waarop natuurljjk een »lang-
durig applaus" volgde. De voorzitter
verklaarde adat deze partijdag goed ge
slaagd is". Dat is te begrjjpen en we
zullen de vergadering, debatters en pre
sident in hun genoegelgke stemming
laten om het door mr. D. gesprokene
onder de aandacht te brengen.
In het uittreksel dat de vriendenhand
van De Zeeuw gaf van de rede des sprekers
hebben we enkele vreemde beweringen
gevonden. De onvervaarde spreker heeft
o. a. gezegd
»Er valt thans een kolossale maat
schappelijke vooruitgang te constafcee-
ren. Het is een tjjd van tameljjke
welvaartde loonen zjjn veel hooger
dan vroeger de levensomstandigheden
over *t algemeen beter en toch zeggen
velen dat de toestand zoo ellendig is,
en alleen een sociale revolutie verbe
tering kan brengen."
Dat een doctor in de rechtswetenschap
pen de, bjj vroeger vergeleken, hoogere
loonen aanvoert als een bewijs van
kolossale maatschappelijke vooruitgang
dat it kortweg nogal erg.
Beeft mr. Dieleman dan reeds totaal
vergeten wat hjj in zgn «tudietjjd geleerd
heeft van staathuishoudkunde of kwam
dat in zgn rede niet zoo te pas Er
bestaat toch in de ceconomie zoo iets als
waarde verschijnselen, arbeidswaardeleer,
prjjsveranderingen, de jjzeren loonwet
en de theorie der meerwaarde. Bg eene
rede over het maatschappelijk vraagstuk
gaat 't toch niet aan deze vaststaande
verschijnselen ter zjjde te schuiven. We
ii FEUILLÏIOI
Naar het Engelsch van
MAX PEMBERTON.
Zjj werden van den beginne af aan
geregeerd door lage begenrten, zjj ver
langden geld, en liefde zjj verzetten zich
zelfs met hunne gedachten tegen de na
tuurwet. Met zulke sujetten kon ik niets
beginnen. Degeen, die ik uitkies, moet
zich voor het oogenblik ten minste van
de wereld afscheiden. Zjj moet geneigd
zjjn om een heel eenvoudig bestaan te
leiden. Zjj moet vriendeljjk en zacht van
gemoed zjjn.
Zjj moet mjj al haar zorgen laten
dragen, als dat onder mjjn dak mogeljjk
is. Zjj moet tot mjj komen, opdat ik haar
geringste aarzelen met haar deele. Juf
frouw Venn, mag ik dat van u zeggen
Esther sloeg haar handen om haar
knieën en keek den man peinzend aan.
De eenvoudige waarheid was, dat terwjjl
zjjne woorden haar twjjfol zonden hebben
-weggenomen, datgene wat ze gezien
had, vooral het gezicht voor het raam,
haar afleidde en angst aanjoeg. Niets
van wat de dokter haar had voorgesteld,
zou niet door een fatsoenlek meisje
ondernomen kunnen worden, dacht zjj,
zullen in 't geheugen onzer lezers deze
vroeger geleerde zaken in 't kort terug
roepen.
De stelling van Lassalle is ongeveer
dezeStjjgt het loon boven het nood-
zakeijjk minimam dan neemt het aantal
huweljjken toe en daardoor hot aantal
geboorten, dientengevolge stjjgt het aan
bod van arbeidskrachten en daalt het
loon weder. Hierbjj moot ook nog reke
ning gehouden worden met de waarde
van het geld. Wat men nn een honger
loon mag noemen was eenige eeuwen
terug oen weelderig inkomen.
Mr. Dieleman echter verwaarloost
dergeljjke futiliteiten en zegtdo loo
nen zijn hoegor dus is de maatschappe
lijke welstand toegenomen. Toch was de
spreker lang nog niet tevreden met den
tegenwoordigen toeBtand, maar verbete
ring was niet te wachten zoolang
er nog gezondigd wordt.
»Breng vrjj de productiemiddelen in
handen der gemeenschap, toch bljjft
het egoïsme, omdat de zonde bljjft.
Die was sr in den patriarchalen tjjd,
zjj was er in den feudalen tjjd, zjj is
er in den kapitalistischen tjjd van
thans, zjj zal er ook in de toekomst
zjjn. Ook thans waart zjj rond".
Zullen we dus op verbetering van den
maatschappeljjken toestand moeten wach
ten tot de zonde niet meer rondwaart
We hebben een lichte trees dat dit lang
duren kan, tenzjj natuurljjk alle mensohen
antirevolutionair of christeljjk-historisch
worden. Doch zoolang dit ideale duizend
jarig rjjk nog niet is begonnen, zullen
we moeten trachten de wanverhoudingen
niet alleen met ethische gedachten en
vrome spreuken te bestrjjden, tnaar
ook naar meer practische middelen dienen
om te zien.
De spreker van Dinsdag heeft dat ook
begrepen en van 't eene uiterste verval
lend in het andere, heeft hjj kloek gezegd
dat.... het socialisme een goede oplossing
zon zjjn als 't maar het zonde vraagstuk
niet miskende.
Hier zjjn de woorden van den heer
Dieleman
>Het socialisme bestrjjdt dit stelsel
(het stelsel van zelfzucht, eigenbelang
en vrjje concurrentie. Rad. O. Ct.j
eveneenshet wil de samenleving
niet oplossen in atomen, maar be
schouwen als een maatschappeljjk
lichaam. Het wil dat hetgeen de indi
vidu nn nlleen voor zich doet, ook
bestemd wordt voor het geheel. Hierin
schuilt een goede, werkeljjk zedeljjke
gedachte. Maar 't miskent het zonde-
vraagstnk."
Maakt men nn hieruit op dat mr. D.
op het zondevraagstnk ut 't geheel eens
is met de sociaal-democraten, dan vergist
men zich toch. Want zegt hjj
vSociale wetgeving moet er zjjn
beschermende wetten preventieve
wetten doch niet »alles van den Staat".
Daarom weerstaan wij evenzeer het
geljjkheidsprincipe der socialisten als
het zelfzuchtig individualisme van het
ond-liberalisme. De wortel van alle
sociale actie moet zjjn een gtvuelvan
gerechtigheid, hetwelk berust op wezen-
ljjke persoonijjke vrjjheid en vrjje
ontwikkeling der maatschappelijke
kringen. Langzamerhand kan er verbe
tering komen. De beschavingsgeschie
denis leert dat."
maar hjj had gesproken over niet slagen.
Was het mogeljjk dat het gezicht, dat
ze van uit den tuin gezien had, daarmee
in verband stond
»Het zon me erg spjjten, als ik
ondankbaar leek, maar ik weet het heusch
niet wat ik zeggen moet. Ik ben een
beetje geschrikt, maar ik kan er heusch
niets aan doen. U hebt tegen mjj gesproken
over degenen, die n vroeger geholpen
hebben. Zon het heel erg zjjn al6 het
niet gelukte
Hjj giste onmiddellijk waar de schoen
wrong. Zg heeft hier in huis iets gezieD,
dacht hjj. Hij wist, dat de heele zaak
daardoor lastiger werd.
»Och," zei hg, »ik heb mezelf onhandig
nitgedrnkt. Ik spreek over een operatie
kamer en n denkt aan een hospitaal. Ik
spreek over mislukken en n stelt n een
perBoonlgk lgden voor misschien wel
ziekten en kwalen. Nn kunt n eens zien
in welk een verkeerd daglicht iemand
gesteld wordt, die openhartig wil zgn.
U denkt dat ik veel van n zal vergen
moed om allerlei verschrikkelgfee dingen
onder het oog te zien, ziekten en ellende.
Laat ik n dus hier eens en vooral op
mgn eerewoord verzekeren, dat daarvan
geen qnaestie is. Als hot mg niet gelukt,
dan zult ge bjj mg big ven als ge dat
wenscht, of tot uwe vrienden fcerngkeeren
als dezelfde vriendelgke jonge dame,
die n voor dien tgd was. Ik geef toe,
Dus geen socialisme, geen liberalisme,
maar wachten, wachten. Nog vele
dagen en nachten met geen andere troost
dan dezede beschavingsgeschiedenis
leert dat er langzamerhand verbetering
kan komen.
Deze troost is tameljjk schraal en 't is
de vraag of zg, die eenige jaren geleden
geen dag en geen nacht konden wachten,
kinderlgk tevreden zullen zgn mot die
beschavingsgeschiedenis.
Tot zoover gekomen herinnerde mr.
Dieleman zich dat hg sprak voor mannen
broeders van de rschtscbe partgen,
waaronder dus ook de katholieken zich
geschaard hadden en om dezen ook een
genoegen te doen haalde hjj er fluks »het
pauselgk ad Ties nit de Rerum Novarumbg.
Dat advies stemt overeen met dat
door mr. D. gegeven. M*r. Dieleman zegt
»wacht", het pauselgk advies luidt adat
God ieder zgn recht geeft".
Met deze twee troostredenen moeten
de broeders voorloopig content zgn de
beschavingsgeschiedenis ei de weten
schap dat God ieder zgn recht geeft.
Om hen niet al te ongeduldig te maken
heeft de redenaar afgemaald hoe slecht
't is, wat de ontevredenen begeeren.
aConpons knippen, dobbelen en een
lni leven is voor velen het ideaal".
Sommigen verlangen zelfs rgk te wor
den, maar van die lust heeft mr. Diale-
man hen voor goed genezen. Hg heeft
gezegd dat de rgken »zgn vaak trotsch
en liefdeloos". Daar verlangt dns niemand
meer naar. Anderen snakken er naar te
gaan rentenieren, maar ook dit is ver
keerd, want aarbeid is geen oneer".
Hiermede genoeg over deze rede. Wie
het verslag in De Zeeuw leest, zal, als
hg aan het einde daarvaD is gekomen,
met ons zeggen Nu bogrgp ik waarom
alleen mannen van de rechtsche partgen
werden toegelaten.
't Was daarom ook ongepast (maar
grappig) dat een der »debatters" vroeg
aof het onderwerp dezer rede ook wordt
geaccepteerd door de massa der tegen
standers als spr. beweerde".
Buitenland.
Dn NADEELEN VAN HET NIET GEHEIME
STEMRECHT.
Wat nn toch eigenlgk de voordooien
zgn van de niet geheime, mondelinge en
openbare stemming, zooali die in Pruisen
bestaat, is nog nooit goed duidelgk gw-
maakt door de tegenstanders van de ge
heime stemming. De bezwaren, verbonden
aan de openbare stemming, behoeven niet
uiteengezet te worden door de strgders
tegen dit stelsel, de practgk in Pruisen
brengt genoeg nadeelen aan het licht
om die openbar© stemming te veroor-
deelon, al was het slechts als een gevaar
voor de politieke zeden.
We weten hoe nog betrekkelgk korten
tgd geleden in Pruisen een beweging
gaande was om de invoering van geheim
kiesrecht te verkrggen doch hoe alles
afstuitte op den onwil der Pruisische
jonkerparty en den tegenstand van v
BtiloWjden Prnisischen minister-president,
tevens Duitsch rgkskanselier. Die weige
ring van t. Bülow om zgn Bteun te
verloencn aan de beweging tegen het nn
heerschende kiosstelsel was te opmerke-
Ijjker, omdat hjj ais rgkskanselier een
overtuigd voorstander is gebleken van
dat dat met anderen niet bet geval is,
maar hun eigen dwaasheden zjjn
verantwoordelijk voor hun ongeluk. Zg
wilden zich niet onderwerpen en hebben
daardoor geleden. Men kan de weten
schap niet te licht tellen, juffrouw Venn.
Zg vraagt alles ef niets. Zg die mg ge
holpen hebben, zouden den middenweg
genomen hebben. Yoor bet ocgeiblik
zgn zg daarvoor gestraft, maar die straf
zal weer voorbggaan en dus zullen zg
eenmaal vertrekken zooals zg gekomeD
zgn, noch beter, noch wgzer. Maar voor
u vrees ik een dergelgk mislukken niet.
Als n er eenmaal toe besloten is zult
ge slagen. Daar ben ik zoo zeker van
als van mezelf."
Hg wendde zich tot haar en1* scheen
al zgn wilskracht op haar te laten in
werken. Esther stelde vast waarom
wist zg zelf niet dat die man haar
nooit kwaad zou doen. Hg dwong haar
al tot op een zekere hoogte om zgn
geestdrift met hem te deelen.
»Ik wilde wel dat ik in mezelf kon
gelooven, zooals u in me gelooft", bekende
zg eindelgk. Alles is zoo vreemd en
nieuw. Ik zon heel gaarne ja willen
zeggen, maar er zgn allerlei kinder
achtige redenen die mg tegenhouden.
Weet n, ik heb er geen flauw begrip
van wat u van me wilt. Hoe kan ik u
helpen bg uwe proefnemingen Ik weet
zoo weinig, behalve het kleine beetje
de geheimo stemming. Maarin den
DuitBchen rgksdag is niet, zooals in den
Prni8ischon Landdag, een sterke jonker-
partg, die ontzieD moet worden.
De leden dezer party, meest groot
grondbezitters, hebben zich uit eigenbe
lang vierkant verklaard tegen een wgziging
in de manier van stemmen. Als de geheime
stemming wordt ingevoerd verliezen zg
immers allen invloed op de stemmen
hunner ondergeschikten, bun arbeiders,
hun pachters. Ze zonden dezen niet meer
kunnen dwingen onder bedreigiag met
ontslag of opzegging der pacht hun
stem nit te brengen op een bepaalden,
natuurlgk star-eonservatieven candidaat.
De vorige week zgn er in Pruisen
verkiezingen voor den Landdag geweest
De uitslag brengt niet heel veel veran
dering in de samenstelling van dat
lichaam, maar één ding is bepaald nieuw
bg deze verkiezingen geweest, er zgn
nu voor het eerst sociaal-democraten ge
kozen als leden van den Prnisischen
Landdag. En wat blgkt? dat deze de
mocraten ongeveer dezelfde oneerlgke
middelen gebruikt hebben om in den
Landdag te komen als hnn aristocratische
medelede* Door sociaal-democraten is
pressie uitgeoefend op b. v. verschillende
winkeliers die voornamelijk moeten
bestaan van een arbeiders-cliontèleop
deze wgze moeten de sociaal-democraten
veel stemmen gewonnen hebben, zoo zeg
gen hnn tegenstanders.
Natuurlgk kunnen de sociaal-demo
craten nooit knoeien op zoo'n groote
schaal als de Pruisische jonkers. Eenige
duizenden socialistische arbeiders kunnen
misschien een hondsrdtal winkeliers
dwingen op de arbeideri-oandidaten te
stemman, maar zoo ver als de jonkers
brengen zij hat nooit, daar natuurlgk één
groot-grondbezitter honderden van hen
afhankelgke arbeiders en pachters kan
dwingen te stemmes in zgn, des grond
bezitters, geest.
Oneerlgkheid, hetzg ze op groote of
kleine schaal wordt beoefend, blgft on
eerlgkheid, maar de vraag is of do
sociaal-democraten door het voorbeeld
des jonkers te volgen, juist deze niet
willen dwingen om zelf ook mede te
werken tot de invoering vai het geheime
kiesrecht, waarbg zulji geknoei, als nn
steeds plaats heeft, onmogelgk wordt.
Die tegenstand der conservatieven tegen
een beter wgze van stemmen is natuur
lgk niet anders dan het uitvloeisel van
een tegenzin tegen het geheele parlemen
taire stolsel. Natuurlgk gaat het zelfs in
Pruisen niet aan de volksvertegenwoor
diging weer af te schaffen, maar hoe
minder de Landdag op een volksverte
genwoordiging lgkt, ho-* liever het den
jonkers is.
Die antipathie der conservatieven tegen
het parlementaire stelsel is niet iets
zuiver Pruisisch, doch is internationaal.
Dit blgkt nit
he gebeurtenissen in Perzië,
waar de sjah, onder invloed van reaction-
naire raadgevers reeds vroeger een poging
hoeft gedaan om het parlement alle macht
ontnemen. Zooals men zich herinneren
zal is dat toen afgestuit op de vastbe
raden houding van de bevolking. De
vorige week nu is plotseling do sjah uit
zgn hoofdstad verdwenen en niemand
wist waar hg heen was, of men te doen
had met een ontvoering of een vlucht.
dat ik nit mgns vaders boeken geleerd
heb het zou u kinderachtig voorkomen.
Als ik heel knap was, dan zon het iets an
ders zgn. Mgn domheid zon mg aDgst aan
jagen misschien zon zg alles bederven".
Bij lachte om bare openhartige be
kentenis en dacht dat kg haar overhaald
had.
>A1b de bloemen ontluiken in het Mei-
zonnetje, gebeurt dat door baar eigen
knapheid vroeg hg. Kom, ik zal n de
operatiokamor laten zien ze zal n veel
aDgst aanjagen, maar op den duur zult
n wel moediger worden".
Hg liep de kamer door, en trok een
gordgn open waardoor zg een deur te
zien kreeg, waarvan hg den sleutel al
in zgn hand hield. Esther was opgeschrikt
bg het woord operatiekamer" want zg
geloofde half en half dat het haar voor
gevoel zou rechtvaardigen. Dr. Xavier
bemerkte hare aarzeling op, gooide de
deur wgd open en verzocht haai om naar
binnen te gaan.
>Komaan", zei hg, >het is zoo ver-
scbrikkelgk niet. Ik ben er zeker van
dat n dapper genoeg is".
Er was iets in zgn toon dat haar ge
rust stelde zg verzamelde al haar moed
en deed een paar stappen vooruit. Die
vreeselgke operatiekamer. Zg was geheel
gevuld met rozen, van den vloer tot aan
het plafond. In hare stoutste droomen
zon Esther zich niet zoo iets voorgesteld
Het bleek echter spoedig, dat de sjah
een staatsgreep in den zin had. In een
zjjner paleizen buiten de stad bad hg
zgn intrek genomen en daar verzamelde
hy een groote troepenmacht. Eenige leiders
der vooruitstrevende partg liet hg gevan
gen nemen en nn wacht het Perzische
volk wat zijn vorst voornemens is. Het
parlement zal hg niet aanranden, heeft
de sjah laten weten.
Als het maar waar is
Uit de Pers.
Kuypeb niet in db Kameb.
De Standaard schrgft
In Arnhem uitte mr. De Vries den
wenscb, dat, zoo hg Sneek open maakte,
zgn plaats' in de Tweede Kamer door
dr. A. Kuyper mocht worden ingenomen.
Meer dan één blad van rechts stemde
hiermede in, en ook Land en Volk voegde
zich hierbg.
Bg alle waardeering van do intentie
mag hier toch gevraagd Meent men dan
metterdaad, dat dr. Kuyper, zoo hg zgn
optreden in do Kamer op dit oogenblik
oirbaar achtte, voor Sliedrechts eandida-
tnnr zou bedankt hebben
In Siiedrecht toch kon hg gekozen
worden zonder de hulp van eenige andere
partg.
Of is er, sedert Siiedrecht openkwam,
iets geschied, waardoor de politieke
constellatie is veranderd, zoodat wie toen
bedankte, nn, zonder blaam van wispel-
tnrigbeid op zich te laden, zou kunnen
aannemen
Toen tgdens do vacature in Siiedrecht
verklaard word, dat dr. Kuyper in deze
Kamer in geen geval zou optreden, mocht
men toch aannemen, dat dit besluit niet
dan na rgp beraad genomen was.
Op de rodenen die toen tot afwgzing
noopten, gaan we niet in, maar dit staat
wel vast, dat diezelfde redenen ook nu
nog geheel van kracht zgn.
Wat men zegt, dat hg als leider der
Anti-revolutionaire partg in de Kamer
hoort, gaat stellig niet op.
In 1877 bedankte dr. Kuyper voor het
lidmaatschap en bleef tot 1894, zestien
volle jaren, uit de Kamer en toch juist
in di« jaren heeft hg de Anti-revolutionaire
party gebouwd vn tot bloei gebracht.
Waar nog bgkomt, dat mr. De Vries
zeer wel, al werd hg wethouder, tot
1909 Kamerlid kan blgven.
Zelfs komt dat ons gewenscht voor.
Hg spaart er aan het district Sneek
een bgna noodelooze stemming door.
Rechtzaken.
Arrondissement*-Rechtbank te Middelburg.
In de zitting van heden (Vrgdag) zgn
veroordeeld wegens
MishandelingJ. de J., 27 j., werk
man to's-Heerenhoek, tot 2 m. gev. straf.
DiefstalA. V., 28 j., sjouwerman te
Goes, tot 7 d. gev. straf.
De Zeister moordzaak. Naar bet
Utr. Dagbl. verneemt, is het thans defi
nitief beslist, dat Van Vaalen en KorB
hooger beroep zullen aanteekenen tegen
het vonnis, waarbij zg werden veroor
deeld tot 12 en 6 jaar gevangenisstraf.
Ten aanzien van Van Ee en Ovorhorst
waB heden nog geen besluit genomen
vermoedelijk gaat ook Overhorstin hooger
beroep, maar van Van Ee is het dubieus.
hebben.
Een heerJjjke, frisscbe, welriekende
luchtstroom kwam haar door de open
deur tegemoethet zon misschien te
welriekend zgn geweest, als een marmeren
fontein niet een frisscben waterstraal
omhoog had gespoten. Zachte koeltjes
bewogen even de goud-witti bladeren.
Langwerpige vensters, die uitkeken op
de schaduwrgko grasperken, gaven het
uitzicht op boomen, bloemen en struiken
alsof meD middeD in een bosch was. Het
geheel had het werk kunnen zgn van
een toovenaar uit lang vervlogen tgden.
Esther was als aan den grond vastge
nageld zg was bang om baar voeten te
zetten op dat tapgt van rozen of de har
monische schoonheid van dat vertrek te
verstoren. Zg verbeeldde zich, dat het
geen werkelgkheid was, dat het geen
werkelgkheid kon zgD. Xavier wendde
zgn blik niet van haar af. Hare oogen
drukten verbazing en vreugde uit. Toen
hg haar vertelde, dat dat haar eigen
kamer was, kon zg een kreet van vreugde
niet weerhouden.
>Mgn kamer mgn eigen kamer 1"
zei zg.
Hg nam baar bg hare handen en bracht
haar naar binnen.
C Wordt vervolgdj