N". 16 1908.
Donderdag 6 Februari
95s'" jaargang.
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrjjdagavoeft,
uitgezonderd op feestdagen.
Prjji per kwacfcaal, in Goes f 0,7^ buiten Goes, franco,
Afzonderlgko nooimeis 5 cent.
Inseeiiding van advaiientiin uóor 2 ure» op deen data do*',
uilgava*
r.O! IMT.
Oe prjjs dor gowone advertentiön is van i -5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ct.
Bp directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie "wordt de prjjs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huweljjks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels 1,berekend.
Bewijsnummers 5 cent.
Telefoonnummer 22,
Directeur A. F. A. van Seters. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesche Courant". Hoofdredacteur W. Kerremans.
Buitenland.
Dl Koningsmoord in Portugal.
De gruwelijke voritenmoord in Portu-
g.l houdt nog aller harten en hoofden
bezig.
De voornaamste vraag, die nog steeds
op beantwoording waeht, is, wie de aan
stokers tot de misdaad zjjn, want blijk
baar is de moord gepleegd door betaalde
moordenaars en wel, in tegenspraak m t
de eerste berichten door Portugeezon.
L)v republikeinen werpou alle schuld
in dezuu Nuriw van zich. Hoe zij hat
tegen woordigo rvgeeringsstolsel ook ha
ten, nooit zouden zh overgaan tot zulk
een laaghartige daad, zoggen zjj.
De schuldige In de eerste plaats treft
wel minister Franco de verantwoordelijk
heid voor h«i ontzettende drama. Hg
toch heeft koning Carlos, die zich slechts
ongaarne met politiek bezig hield, gedre
ven op den weg, welke hem vervreemdde
van zjjn volk. Hg was de man, die don
vorst' aanzette tot vortn ding van de
rechten des volks, en enkele bladen durven
openlgk te verklaren, dat, indien de
moordende kogels bom hadden getroffen,
er een juichkreet zou zjjn opgegaan in
geheel Portugal.
Het eerste gevolg van den grnnelijken
moord is nu geweest, dat Franco en de
andere Ministers zjjn afgetreden.
In het koainkljjk paleis, waarde ljjken
der vermoorden nog wachten op de be-
gratenis, heeft tuisehen den jongen
koning, de koningin-weduwe en minis
ter-president Franco een bespreking plaats
gehad, waarbjj Franeo hartstochtelijk
zjjn politieke gedragslijn moet hebben
verdedigd.
Met heftige overtuiging heeft hg, de
hfterschzuchtige niets ontziende maar
krachtige man, gepleit voor het goed recht
van zgn wjjze van handelen, doch de jonge
koning en zjjn moeder,nog diep ondor den
indruk van het vreeseljjke voorval, lieten
zich niet overtuigen, bleken van andere
meening dan de vermoorde koning en als
een gebroken man, gehaat dooi zijn volk,
veritooten door zjjn nieuwen vorst, heeft
Franco het paleis verlaten.
Admiraal Ferreira de Amaral heeft een
nieuw ministerie gevormd, dat reeds is
opgetreden.
Over den vermoorden dom Carlos wor
den nu vele levensbijzonderheden gepubli
ceerd.
Een Fransch blad schrjjft van hem, dat
hg zelf niet tyraaniek was aangelegd en
slechts onder den invloed van Franco tot
despotische maatregelen is gekomen.
Dom Carlos was eenvoudig van natuur
en voelde zjjn koninkljjke waardigheid
vaak als een drukkenden last.
Hg had weinig met ceremonieel op en
placht te zeggen De republikeinen Zjj
hebben groot gelijk en ik zou zelf repu
blikein zjjn als ik niet toevallig als
koningszoon was geboren.
Dom Carlos was zeer artistiek van aan
leg. Hjj hield veel van muziek en litera
tuur en was een sohilder van talent en
zelfs heeft hjj met zjjn schilderwerk op ten
toonstellingen wel medailles verworven.
Binnenland.
De Crisis.
De tegenspraak, die het bericht in
De Tigd, opgenomen in ons vorig nommer,
bevat van de mededeeling, door het
flaag8che cerrespondentiebureau ver
spreid, is volgens De Standaard niet
juist. De vertraging der vorming van
•en kabinet wordt wel degeljjk ook ver
oorzaakt door een medisch ndvies, gegeven
aan een van de voor een portefeaille
aangezochte heeren.
De N. R. Ct. meldt dat tweo marine
officieren die voor minister van marine
waren aangezocht beiden bedankt hebben.
Mishandeling. Zekere A. van Dalen,
viascher te Hedel, vader van een talrjjk
gezin, is Zondagavond even buiten de
gemeente, vermoedelijk door inwoners
van Driel, zoodanig mishandeld, dat hjj
aan de gevolgen is overleden.
8 Hert. Ct.
Hoog water. Door den bevigen
N.W. wind van Zaterdag steeg het water
in de Zuiderzee te Elburg zoodanig,
dat de uiterwaarden tot de djjken onder
liepen, en werd een onafzienbare jjsmassa
daarheen gestuwd. De landen zitten vol
tn hier en dear worden huizenhooge
jjsbergen aangetroffen. Cp een paar
plaatsen te Oosterwolde schoof het jjs
over den djjk been.
Verbrand. In de sleepboot van
Heistek is aan de Prins Hendrikkade
te Zaandam gevonden het verkoolde ljjk
van den sjouwerman^ C. de W., oud 42
jaar, ongehuwd. Hjj moet zich in een
roes aan boord hebben begeven en toen
zjjn gevallen in het steenkolengat bjj
den ketel. Het geroosterde ljjk zat ge
heel aan den ketel vastgeplakt.
St. Elmusvuur. Het Hbld. meldt
Vrijdagavond tusachen zes en zeven
uur reed iemand uit 's Gravelond per
hots langs den Voartweg. Het sneeuwde
en woei op dat oogenblik vrjj hevig,
terwjjl van tjjd tot tjjd een felle bliksem
straal flitste. Opeens merkte de rjjder
aan zjjn neergeslagen slappen hoed een
lichtstreep. Hjj veogdo er ruot dv hand
lang* en zag kort daarop zwakke licht
bundels aan de toppen van zjjn vingers,
die op het stuur van de fiets rustten.
Maar ook de fiets begon licht af te
geven eu een alleraardigst liohtuffect
vertoonden do ronddruuiende wielen. De
rjjder begreep spoedig met St. Elmusvuur
te doen te hobbon.
Dien avond bemerkten de huisgenooton,
zoo meldt de Tel. verder, van den koren
molenaar Hmrichs te Wedde, dut de
wieken van den molen geheel in vuur
stonden. H.orover verschrikt, werd de
knecht uitgezonden om H. te waarschu
wen, die zich bjj een buurman bevond.
Toon hg dicht bjj diens woning gekomen
was, vertoonde zich een felle bliksemstraal,
onmiddeljjk door een hovigen denderslag
gevolgd. Het vuur aan de wieken ver
minderde nu en ging als een lampje uit.
Volgens de ooggetuigen scheen het vuur
in 't laatst een gloeiende ketting. Bjj
later onderzoek bleek, dat de wieken in
't geheel niet beschadigd waren. Do molen
was van een bliksemafleider voorzien.
Het geheel verschgnsel duurde ongeveer
8 minuten.
Doodslag. Maandagnacht stond een
vrouw van verdachte zodon voor een café
in de Zandstraat te Rotterdam. De pol
derjongen M. van Oorschot kwam daar
voerbjj en maakte gekheid tegen de vrouw,
wilde haar in do armon knjjpen, enz.
Dit viel niet in den smaak van den stoker
C. Butter, die, meenende dat de vrouw
het te kwaad kreeg, haar partjj 1 rok, wat
aanleiding gaf tot een twist, waarbjj de
polderjongen al heel spoodig zjjn mos
trok en den stoker een bolangrjjko ver
wonding in den linkerbovenarm toege
bracht.
Op het geroep»er worden messen
getrokken 1", kwamen v»n verschillcndo
zjjden mannen aaogoloopen, die dadeljjk
ook de messen trokken en bjj de ont
staande algemeeie worsteling er op los
staken. De polderjongen had het weldra
zwaar te verantwoorden, hjj kreeg een
steek in het linkerdjjbeen, die een slag
ader doorsneed. Aan een politie-agent
wees hjj den stoker als dader aan. Toen
zakte hij ineen, werd binnengedragen in
oen dansgelegenheid in de Zandstraat on
vandaar, door oen groote volksmasèa be
geleid, naar het Ziekenhuis getranspor
teerd. Bjj aankomst aldaar bleek hjj reeds
te zjjn doodgebloed.
De stoker Butter, op wien agenten
inmiddels op last van den inspeoteur van
politie, die het onderzoek in den a»nraeg
leidde, de hand haddon gelogd, werd ook
naar het Ziekenhuis gebracht en is, na
daar verbonden te zjjn, naar hot politie
bureau in de Pauwensfceeg gebracht.
Volgens de afgelegde verklaringen bij
de verhooren afgenomen, meent men te
moeten twjjfelen aan de juistheid van de
bewering van den vermoorden polder
jongen, dat Butter de man zou geweest
zijn, die hem den doodeljjken steek toe
bracht. Een mes, met bloed bevlekt, is
in de Zandstraat gevonden de eigenaar
daarvan is nog niet ontdekt.
Het ljjk van den vermoorde is in het
ziekenhuis gebleven voor het sectie-
onderzoek.
De stoker C. B., ia voorleopig ep vrjj*
voeten gelaten. Thans is in zjjn plaats
als verdachte aangehouden de varensgezel
H. W. K.
Landbouw, Veeteelten Visscherij.
Mest uit de lucht.
II.
De stikstofnood, waarvan wjj in een
vorig nummer spraken, baarde op het
eind der verige eeuw eenige bezorgdheid
voor de toekomst van den landbouw, doch
in 1886 vernam men de ontdekking, dat
vlinderbloemige planten zooals, klaver,
erwten, boonen en andere peulvruchten
in staat zjjn zelf de stikstof uit do lucht
op te nemen. Een Duitsche natuuronder
zoeker, Hellriegel, maakte op een verga
dering zjjn ontdekking bekend en wekte
daarmede de verbazing van velen op.
Hellriegel bereikte een dubbel doel.
Hij zocht naar het eene en vond het andere.
Hg wilde het voedingseffjet van oqgigo
kunstmeststoffen nauwkeurig onderzoeken
on vond tevens, dat peulgowassen een
vreemde houding aannamen ten opzichte
van een bemesting met stikstof. Terwjjl
bjj zjjn proeven de kunstmatige toegiften
van stikstof bjj gerst en haver op stik-
stofarmen bodem werden teruggevonden,
bleken de peulvruchten meer stikstof te
bevatteD dan zjj uit doa grond konden
halen. Die stikstof moesten ze dus uitdc
lucht hebben opgenomen. Verder bleek,
dat dit opnemen niet plaats had, indien
do aarde te voren was verhit of mot chlo
roform vermengd. Hellriegel besloot hier
uit, dat het opnemen geschiedde met be
hulp van levenden organismen, dio zich
in den bodem moesten bevinden. Ee wer-
koljjk bleek het niet te geschieden
door do planten zelf, maar door buctenön,
die zich bevinden in knolletjes, die aon
de wortels der planton zitten.
We hebbon hier te doen met een
merkwaardig voorbeeld van samonleving
van verschillende organismen met weder-
keerig dienstbetoon. De bactoriön kunnen
geen koolzuur uit de lucht opnemen, dat
kunnen alleen groene plan te» dee len dit
werk doet dus de vlinderbloemige
plant voor de bacterie en daarentegen
geeft de bacterie een gedeelte ?an de
stikstof, die zjj uit den dampkring op
neemt, aan de plant af. Wanneer de plant
geoogst is, big ren de wortel knolletjes
iu den grond achter, die daardoor meer
dere stikstof bevat.
De waarde van deze ontdekking werd
in den beginne iterk overdreven. Men
meende nu, dat het stikstofvraagstuk
opgelost was en dat stikstof houdende,
mest, zelfs koemest, niet meer noodig
was. In sommige landbouwstreken, vooral
daar waar de zuivelbereiding nog op eon
laag standpunt stond, meende men het
vee nu wel te kunnen mitsen daar het
zjjn kost niet meer waard was voor het
boetje melk, dat men er van krjjgt. Doch
met die veeloozo bedrijven was het gauw
uit. De landbouwer moet in de keuze
van zijn te zaaien produkten rekening
houden met opbrengst en marktwaarde,
en de voordoeligsto, zooals gramen aard
appelen en suikerbieten zjjn nu oonmaal
geen vlinderbloemige planten. Wil men
ten volle nut hebben van de door Holl-
riegel gedane ontdekking dan moet het
gewas iuplaats van geoogst, onderge-
ploegd worden en komt men neer op do
bekende groenbemesting, die veel wordt
toegepast in plaats van braken.
Men moet dan echter het land een
jaar lang druk bewerkon en krjjgt boven
dien gedurende dien tijd geen opbrengst,
dus ook geen rente van zjjn geld. Dat
nadeelige braken wordt dan ook zelden
of nooit meer toegepast. De groonbe-
mesting echter wordt nog duurder, want
de kosten ploegen en zaaien kooien er
bjj. Dat men het mot de groenbemesting
alleen niet af kan blijkt ten duideljjkste
hieruit, dat chilisalpeter nog Btoeds eon
zeer gezochte meststof is om in de be
hoefte aan stikstof te voorzien. De ont
dekking van Hellriegel, van hoeveel
beteekenis zjj ook geacht werd, lost dns
het stikstof vraagstuk niet op.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
Na de opening hield de voorzitter
gisterenmiddag de volgende rode
»Ik vertrouw uiting te geven ook aan
uwe gevoelens, wanneer ik van deze plaats
met afschuw den aanslag herdenk, die
met zoo noodlottige gevolgen tegen het
Vorstenhuis eener bevriende natie werd
beraamd en uitgevoerd. Deernis met de
Hooge slachtoffers daarvan paart zich
aan deelneming in den diepen rouw
hunner Koninkljjke Betrekkingen zeiven
ternauwernood aan het dreigend doods
gevaar ontkomen.
De verontwaardiging door deze euvel
daad opgewekt, beperkt zich niet binnen
de grenzen des lands, waarin zjj werd
gepleegd, doch daarin wordt ik houd
mjj daarvan verzekerd ook door ons
Volk, in zjjn onderscheidene geledingen,
ten diepste gedeeld.
Ik heb de eer u voor te stollen, Mjjoe
Heeren, Zjjüe Excellentie, den heer Mi
nister van Buitenlandsche Zaken uit te
noodigen, zjjn tusschenkomst te willen
verleenen, opdat do door mjj uitgedrukte
gevoelens, als die van de Nederlandsche
Tweede Kamer dor Staten-Generaal aan
de Portugeesche Regeering, mogen wor
den kenbaar gemaakt".
(De leden hoorden deze rede staande
aan).
Overeenkomstig het voorstel van den
voorzitter wordt besloten.
De Minister van Buitenlandsche Zaken
(de heor Van Tets) zegt dat Harer Ma-
je°teifs Regeering van ganscher harte
deelt in de gevoelens, door den voorzitter
in zoo jniste, welsprekende en warme
bewoordingen geuit, bjj welke woorden
Zjj zich volkomen aansluit. Het zal den
minister een hooggewaardeerde taak zjjn,
overeenkomstig don door den voorzitter
uitgesproken wensch, van die gevoelens
de tolk te mogen zjjn bjj de Portugeesche
rogeering.
De Kamer ging daarna over tot de
regeling van workzaamheden.
Do heer Van Deventer vroeg en ver
kreeg verlof, op een nader te bepalen
dag den minister van koloniën to ïnter-
pelleeren over de strafzaak van 80 No
vember 1907, waarbjj in de xesidenti^
Semarang inlanders ter dood zjjn go-
bracht, en ovor de wjjze, waarop dit
vonnis is voltrokken.
De vergadering werd daarna gesloten.
Stadsnieuws
Een mooie wagen waab niemand
in wil.
De veroeniging »Eigon Hulp1' heeft bjj
don hoer S. G. Meijler in de Niouwstraat
alhier oen ljjkwagou laten maken, de eerste
die in Goes vervaardigd werd.
In geval van overljjden van e9n harer
leden zal dezo er op koBten van de vereeru-
ging mede worden begraven.
Ook voor niet-loden zal, zooals we reeds
in ons terslag der laatste vergadering van
»Eigen Hulp" meldden, de ljjkwagen in
gebruik worden afgestaan. De kosteD, zoo-
als we die in dat verslag opgaven, waren
echter niet juist. Zjj zullen voor met-leden
bedragen in Goes voor klasse A f 10, voor
klasse B f 7,50 en voor klasse C f 5 met
inbegrip van paarden en koetsieren buiten
Goes voor klasse A f 2, klasse B f 1,50 en
klaB6e C f 1 per uur met oen minimum van
resp. f10, f 7,50 en f5 plus f6 per rit
voor de paarden.
De wagen ziet er keurig uit. Zilver lof
werk is ep het zwarto hout ter versiering
aangebracht, do vier lantaarns zjje mooi
bewerkt en de wagon is ingericht zoowel
voor de bografonis van Protestanten als
Roomschen.
De vervaardiger, de hoer Mejjlor, heeft
eer van zjjn w«rk.
Dat »Eigon Hulp" tot de aanschaffing
van oen ljjkwagen overgiüg bewjjst
(vreemde tegenspraak) baar bloeiend be-
staan.
Help U Zblten.
De vorooniging vau bovenstaanden naam
heeft gisteravond vergaderd. Uit het door
den secretariB uitgebrachte jaarverslag
bleek, dat het aantal leden onveranderd
156 bleef.
Do inkomsten hebben bedragen, zoo
bleek uit de rekening over 1907, do som
van f8777,205 en de uitgaven f8214,005,
zoodat er op 1 Januari 11. een batig saldo
was van f317,52.
Er had verkiezing van twee leden van
het bestuur plaatB wegonB aftreding van
de heeren P. Nonnekens, Joh. de Jonge
en van een commissaris den heer P. M.
C. Acda.
Laatstgenoemde, die Goes spoedig gaat
verlatoö,wenschte niet herkozen te worden.
De hoeren Nonnekens en de JoDge wer
den herkozen en in de plaats van den
hoer Acda is nu commisBarisde heer M. F.
van den Borge.
Canada.
Gistermiddag hield de heer A. H. Har-
tovelt, vertegenwoordiger der Canadian
Pacific Railway CompaDy en lezing over
Canada.
Voor een gehoor van ruim 60 personen,
o.w. vele leerlingen der landbouwwinter-
school, sprak de heer Hartevelt over
Canada's hulpbronnen en toekomst.
Spr. zelf had maandenlang in Canada
rondgereisd en zjjn verkregen indrukken
waren zeer gunstig. Zelf deskundige op
landbouwgebied was spr. in staat na te
gaan of het land wel eon goede toekomst
belooft.
Over zjjn indrukken heeft spr, een
brochure samengesteld, die hjj gratis
beschikbaar stelt.
Gebr» k aan water ter besprooiïng is er
ïd Canada niet en de grond is zeer vrucht
baar. Een Engelsch landbouwkundige ver
klaarde na onderzoek dat de terreinen in
West-Canada tot de vruchtbaarste van
de gansehe wereld behooren.
De prjjs van den grond is den
laatsten tjjd gestegen en zal nog meer
stijgen. Hoe prachtig de toekomst is,
bewjjst wel het feit, dat de laatste jaren
200000 practiiche Amerikaansche boeren
hun bezittingen te gelde gemaakt en zich
in West-Canada gevestigd hebben.
In Canada wordt echter nog zeer slordig
gewerkt en do Hollandsche boer, gewend
om van ei ke voetbreed grond partjj te
trekken, zon juist daarom in Canada op
zijn plaats zjjn. Ongetwjjfeld zouden zjjn
resultaten veel voordeeliger zjjn dan die
van de in Canada gevestigde Amerikanen
en andere landslui-
Met cijfers toonde spr. aan, dat de
met den landbouw in Canada te verkrjjgen
winsten, zeer groot zjjn. In verhouding
tot de viucbtbaarbeid van den grond is
de prjjs laag.
De paardenteeit verheugt zich al
in een zekeren bloei, de prjjs der koeien
is nog zeer Jaag, terwjjl er slechts weinig
varkens zjjn.
Tenslette legde spr. er den nadruk op,
dat alleen personen, die willen werken,
moeten emigroeron. Voor twee soorten
emigranten is er plaats in West-Canada
voor zoons van rjjke boeren, die er land
kunnen koopeD, en voor pachtboeren, die
beschikken over een kapitaal van minstens
f9000. Personon zonder eenig kapitaal
kunnen er niet terecht.
In het voorjaar gaat spr. weder naar
Canada en hjj stelt zich voor zooveel
jongelingen mede te nemen, als zich
aanmelden. Spr. belast zich niet met
landaankoop e. d., doch wil alleen als
wegwjjzer dienen. Men moet echter Diet
denken, dat in Canada de gebraden
duifjes iemand in den mond vliegen. Er
moet gewerkt worden. Een paradjjs vindt
men er niet, elk land heeft zjjn vóór- en
nadeelen, doch in West-Canaia wegen de
eerste ruim tegen de laatste op.
Met een krachtige opwekking tot emi
gratie besloot spr. zjjn belangwekkende
lezing.
In verband met de lezing van den heer
Harteveld plaatsen we onderstaand bericht
dat we juist gisteravond in het Hbld.
vonden
In 't afgeloopen jaar kwamen in 't ge
heel 277,376 landverhuizers Canada bin
nen, 61,464 meer dan in 1906. Het aantal
emigranten uit de Vereenigde Staten
bedroeg 56,551 of 7231 meer dan in 1906;
in de Atlantische havens kwamen 220,825
landverhuizers aan.
Provincienieuws.
Nieuwdorp. Aan de haven alhier
zjjn gevonden twee klompen, beide van
een verschillend paar en voor den linker
voet bestemd. De ouders der vermiste
jongelieden hebben ze erkend als vroeger
aan hun zoons behoorend.
(Dit bericht was bestemd voor het vorig
nummer van ons blad, doch bleef toen
door een misverstand liggen).
Kamperland. Alhier worden van
Ned. Herv. zjjde pogingen aangewend,
om zich aan te sluiten bjj do bjjzondere
school op Geief. grondslag, om alsdan
van die school een Christeljjk Nationale
school te maken. Daartoe is door de leden
der Herv. G*m. een commissie benoemd
om in deze zaak handelend op te treden.
Deze commissie zal zjj met het bestuur
der bestaande bjjzondere school in ver
binding stellen, om deze kwestie tot een
goed einde te brengen. Mochten die
pogiogon jjdel bljjken, dan zal naar alle
waarschjjnljjkheid wel een bjjz. school
op Herv. grondslag verrjjzen. Zoo zonden
wjj dan op ons gehuchtje een 3-tal scholen,
waarvan 2 bjjzondere, te zien krjjgen.
Wilhelrainadorp.
werd alhier een vergadering gehouden,
waarbjj alleen hoofden van gezinnen wa
ren uitgenoodigd. Het doel dier vergade
ring was de bespreking van een plan om
een rouwkoets aan te schaffen, niet om
er een aan te koopen, want dat zon na-
tunrljjk wegens den financieelen toestand
niet gaan, maar om er oen te huren.
Reeds waren informaties ingewonnen
en deze aan de vergadering bekend ge
maakt. Mocht de verg. mot de gestelde
voorwaarden gunoegen nemen dan zou
tot het kiezen van een bestuur worden
overgegaan.
Na alles breedvoerig besproken te heb
ben, werd een bestuur gekozen bestaande
uit de heeren J. Minderhout, J. Koopman,
A. van Putte, M. Rottier Jzn. en J. de
Vriend. De functies zullen onder elkaar
worden verdeeld. Verder werd tot bode
aangesteld dhr. Corn. Vissor. Allen lieten
zich hunne benoeming welgevallen.
Eenige ingezetenen zeiden reeds een
gunstig bedrag toe.
Verder zal in de gemeente Wilhel-
minadorp .een ljjst worden aangeboden
voor een jaarljjksche contributie, hoewel
deze niet verbindend is, zal daarom toch
ieder ingezetene, die komt te overigden,
met de rouwkoets worden ter aarde
besteld.
Tevens werd nog bepaald dat voorloopig
geen vas e dragers zullen worden aan
gesteld, maar besloten, dat de dragers
uit de kas der vereeniging zullen worden
betaald.
