N\ 123 1907.
Donderdag 17 October.
94sle jaargang.
44 FEUILLETON.
De kleindochter.
■De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrjj dagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prjjs per kwartaal, in Goes 0,75, buiten Goes, franco, 1,25*
Afzonderlijke nommers 5 cent.
Inzending van advertentiën vóór 2 urtn op den dag dep
uitgave»
De prjjs der gewone advertentiën iB van 2-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ct,
B|j directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjjl
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbend*
dankbetuigingen worden van 110 regels 1,berekend.
Bewijsnummers 5 cent.
Telefoonnummer 22
Directeur A. F. A. van Seters. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesche Courant". Hoofdredacteur W. Kerremans.
(iOESCHF
COl'RANT.
Naar de Steden.
Slot.
Zeeland is boven alle andere de provin
cie, waar 't meest aan landbouw wordt
gedaan, de provincie, die ongeveer geheel
leeft van het grondbedrijf en die onge
veer een zestiende deel van den geheelen
cultuargrond in ons land bezet, n.l.
147.635 tegen 2.361.999 hectaren.
De bewoners van het bouwland be
hoort men te onderscheiden in land
bouwers, landbouwarbeiders en burger
lijke bevolking. Nu doet de statistiek
ons zien dat er in Zeeland verrassend
weinig cjjferveranderingen zjjn in de
ondernemers van burgerlijke ambachten
(timmerlieden, kleermakers, smeden enz).
Tellen we alle werkgevers en werknemers
uit die bedrijven bjj elkaar op, dan komen
we tot de volgende sommenin 1889
waren er 11.478, in 1899 niet meer dan
11.525. In geen der bedrijven is een
opmerkelijk verschil tusschen de beide
tellingen, alleen de textielindustrie toont
een vrjj groote vermindering door het
tenietgaan der vlasbewerking.
Wanneer men nu weet dac de be
volkingsvermeerdering van het land in
die tien jaren 13 14 bedroeg, dan zal
men onmiddellijk zien, dat de bovenge
geven cijfers niet normaal zijn. In plaats
van 11.525 zou bp gelijkmatige toename
in 1899 dit getal 12986 geweest moeten
zjjn of 1461 meer. Er is geen enkele
reden om aan te nemen dat in deze
streken het geboortecijfer veel lager of
het sterftecpfer veel hooger zou geweest
zjjn dan in andere provinciën en de meest
voor de hand liggende oplossing is dus
dat ongeveer 1500 ambachtswerkslieden
van het platteland van Zeeland naar de
steden zijn getrokken.
Groepeeren we op geljjke wjjze de
cjjfers der landbouwende bevolking, dan
komen we tot een ander resultaat en
men is op 't eerste gezicht geneigd te
concludeeren dat de toename slechts
weinig beneden het normale bleef. Want
dan zien we dat de toename der land
bouwers bedroeg 12.95 en der land
arbeiders 4.49. Het cpfer der ondernemers
geeft dus slechts een nietig verschil
met dat van de geheele bevolking-ver
meerdering (13.14 pet.). Doch dat der
arbeiders, geeft een des te grooter con
trast. De reden hiervan is niet dat er
zooveel meer arbeiders dan ondernemers
naar de steden togen, maar dat zooveel
arbeiders, die in 1889 nog als arbeiders
vermeld werden, in 1899 door het bezit
van een stukje grond of van wat groot vee
als landbouwers genoteerd werden.
Het percentage der eene groep moet
daarom wat verhoogd en dat der andere
wat verlaagd worden, doch beter en voor
ons doel juister is het, ze beide samen
te vatten en dan vinden we, dat de land
bouwende plattelandsbevolking in Zee
land in die tien jaren ook met ongeveer
1500 personen beneden het normale cjjfe.
blijft.
Alleen in Zeeland zjjn alzoo in die
tien jaren plus minus 3000 bewoners van
het platte land naar de steden getrokken
(met het verschil tusschen emigratie en
immigratie is hierbjj rekening gehouden).
Uit de leerzame statistische cjjfers
bljjkt een veel en veel sterker bevol
kingsgroei der groote dan der kleine
gemeenten en van een voortdurend weg
trekken van dorpsbewoners en zoo ont
staat een gemis aan werkkrachten voor
hef landbouwbedrijf. Een landbouwer
Door M. Böhme,
De witte sneeuwkleeden op de bergen
kregen een natte grauwe kleur, totdat
ze eindeljjk in honderden beekjes naar
't dal vloeiden. Eerst langzaam, dan met
wassend geweldtot stroomen aange
groeid, die als lawinen neerbruischten,
boomen ontwortelden, wjjnbergen mee
sleurden, en tuinen, wegen en velden
beneden in 't dal bedekten met een gelig-
schuimenden vloed.
Tevergeefs poogde men door dammen
en andere maatregelen het dreigende wa-
tergevaarte af te wenden. Een aantal
huizen stonden geheel in 't water, en
altjjd hooger wies het bruisende, kokende
meer der vereenigde sneeuwbeken.
Op den Rjjn kwam ook beweging in
de psschollen. Bjj Lorch en de Lorelei
waren de Koblenzer pioniers bezig, het
ps te doen springen, om het drpfps ruimte
te verschaffen, en eik dorp aan den oever
had dag en nacht zjjn wachters op post, om
bij naderend gevaar te waarschuwen. Na
klaagt graag zoo is 't ook hiermede.
Dat gemis aan werkkrachten doet zich
alleen gevoelen in den korten seizoen-
ai beid. Na die periode is er weder een
te veel en dat te veel is 't in de eerste
plaats dat heengaat naar elders en veelal
naar de steden.
De geheele bevolking van onze land
bouwend* provincie nam steeds toe zelfs in
het voor den landbouw zoo bp uitstek on
gunstige tijdvak van 1870 tot 1899 ver
meerde Zeeland met 14,7 pCt.
Hierdoor wordt het cpfer van den
uittocht tot rechtmatiger verhouding
teweeggebracht en zien we dat voor een
ontvolking van het Zeeuwscht platteland
nog geen gevaar is.
De stroom der landbouwende bevolking
naar de steden zal geleideljjk minder
worden naarmate meer land van pacht
overgaat in eigendom, want de boer die
zjjn eigen land bebouwd denkt er niet
aan om naar de stad te gaan. Elke land
bouwer, en de Zeeuwsche in sterke mate,
heeft een machtige en voor buitenstaan
der! dikwpls onbegrijpelijke liefde voor
het vaderljjk bedrpf en voor het land
dat hp met groote inspanning bevrucht.
In onze provincie wordt het land in
eigendom onder de landbouwers vrjj sterk
grooter.
Als nu ook het uitzicht van den
boerenarbeider op een stukje grondeigen
dom wat gunstiger wordt dan zal het
trekken naar de steden spoedig tot kleiner
en veel kleiner proporties minderen.
Het Vrouwenvraagstuk.
In een zakelpk en welwillend artikel
bespreekt De Bevelander onze artikelen
over het vrouwenvraagstuk en bestrpdt
onze meeningen in deze materie of
eigenlijk tot eene bestrjjding en weerleg
ging is de schrjjver nog niet gekomen.
Er worden geen argumenten aangevoerd
tot niet-gelpkstelling van vrouw en man.
Dit zal gebeuren in de twee volgende
artikelen die zjjn toegezegd. In deze
inleiding van De Bevelander wordt alleen
gezegd, waarin wp te kort schoten, naar
des schrjjvers meening, en geklaagd over
onvolledigheid in onze artikelen.
We willen de redactie van De Bevelander
voor hare volgende artikelen gaarne die
zekerheid omtrent onze inzichten geven,
welke zp verlangt hoewel we dachten
die nogal duideljjk in de twee vorige
artikelen te hebben geopenbaard.
Wp schreven over de vrouw, d.i. dus
de gehuwde zoowel als de ongehuwde,
en onder gelijkstelling verstaan we wat
ieder 'daaronder begrjjpt n.l. de vrouw
niet langer beneden maar naast (geljjk
met) den man.
Is hier nog verdere verklaring bjj
noodig
Moeten we omschrjjven dat beide ge
slachten voor de wet en niet alleen voor
de strafwet geljjk moeten zjjn, dat als
de vrouw dezelfde kennis en bekwaam
heid toont als de man, zij ook maat
schappelijk geljjk moet zjjn met haar
manneljjke collega's, dat waar de vrouw
dezelfde staatsplichten vervult als de man,
zij ook dezelfde staatsrechten behoort te
krjjgen Dat alles ligt toch in het woord
gelijkstelling
Nu zal De Bevelander vuur vatten op
de uitdrukking »deze!fde staatsplichten"
en met het tot den draad versleten argu
ment komen van dienstplicht, 't ls zoo
verleidelijk daarover nog eens te beginnen
en 't is zoo overtuigend voor oppervlak
kige lezers.
Met het beantwoorden van De Beve-
een paar dagen dooi weder begon het pB
voor Miesbach in beweging te komen, de
schollen schoven op en over elkaar en
vormden ontzaglpke stapels, 's Nachts was
de lucht vol vreemde geluiden, het knarsen
en knallen der jjsbergen, het gorgelen van
den zich doorwringenden stroom.
Reeds was het water ver buiten het
eigenljjke bed getreden en overstroomde
de aangrenzende wegen. Wanneer een
sterke ijsgang intrad, liepen de villa's
Mannebach het eerst gevaar. Toch wilde
de blinde niet van verhuizen weten, men
had vroeger al overstroomingen beleefd,
maar hooger dan tot den voet van het
huis was het water nooit gestegen.
Marie Mannebach was in de laatste
dagen zeer verzwakt, men verwachtte
haar overljjden elk uur. Omstreeks mid
dernacht stierf zp,
Het begraven ging door de overstroo
ming met veel moeilijkheden gepaard,
daar de weg naar het kerkhof onder
water stond en niet begaanbaar was.
Slechts weinigen volgden de lpkkoets
op den somberen weg. Jerry Mannebach
en zjjn kleinzoon. Er wig en Gerald Meier
en de siotenmakersknecht. Zp volgden,
met moeite tegen regen en wind in, over
den modderigen weg.
lander zullen we wachten tot de drie
artikelen verschenen zjjn.
B u i i e n i a n ti.
Uit Rusland.
Terwjjl de verkiezingen voor de derde
Doema in vollen gang zjjn, wordt de reeds
vroeger gedane poging herhaald om in
de Doema te vormen een gematigde
meerderheid. Deze poging gaat uit van
de constitutioneel-democraten, een partjj,
die ten doel heeft het geleideljjk invoeren
van hervormingen.
Een vorigen keer faalden die pogingen
en de constitutioneel-democraten sloten
zich toen nauwer aan bjj de socialisten.
Dit had ten gevolge, dat het optreden
van de Doema over het algemeen niet
den indruk van gematigdheid maakte.
Enkele regeeringspersonen verklaarden,
dat de Doema niet anders was dan een
agitatie-middel en de ontbinding van de
vorige Doema zal met deze meening in
regeeringskringen wel eenig verband
hebben gehouden.
De ontbinding der beide vorige Doema's
is niet de oorzaak geworden van een
algemeenen opstand, zooals velen voor
speld en sommigen gehoopt hadden. En
zelfs de zeer reactionnaire wijzigingen
in de Russische kieswet na de ontbinding
der tweede Doema, waren niet in staat
het volk aan te zetten tot een oproerige
beweging.
Dit heeft de constitutioneel-democraten
tot nadenken gestemd.
Zp vreezen, dat ook de derde Doema
spoedig tot het verleden zal behooren
als de meerderheid zich weder zoo heftig
in de oppositie zal stellen, en algemeen
meent men, dat na de ontbinding van
de derde Doema, de Rogeering wel eens
zou kunnen vergeteD nieuwe verkiezingen
uit te schrjjven. In Ru-land zou zoo ietB
lang niet tot de onmogelijkheden behooren.
De constitutioneel-democraten begrij
pen het welzpn van hun volk te goed,
om niet een gematigde Doema te verkie
zen boven een Regeering, waarin het volk
volstrekt geen stem heeft.
Vandaar dat zij streven naar overeen
stemming met de regeeringspartjj om
met die tezamen een gematigde meerder
heid te vormen.
Het is niet kwaad gezien, maar heel
veel zou zoo'n meerderheid niet tot stand
kunnen brengen, want de regeeringspartjj
zal, als ze al van een overeenkomst weten
wil, toch nooit medewerken aan de voor
naamste hervormingen, die de constitu
tioneel-democraten noodig achten, zoodat
een gezamenljjk optreden der beide par
tijen slechts mogelpk zou zijn op grond
van een onbeduidend program, dat nie
mand bevredigt.
De Boeeen van Tbansvaal en
ofianje-v bijstaat.
Er is een tjjd geweest, dat heel do
beschaafde weield met spanning volgde
den wanhopigen strjjd in Zuid-Afrika van
éón tegen 10 en meerdat ieder 's avonds
bij de ontvangst der courant, het eerst
zocht naar die rubriek, die een verhaal
gaf van de heldhaftige worsteling.
De moedige Boeren werden onderwor
pen. Een heftige verontwaardiging trilde
door bjjna geheel Europa, maar langza
merhand geraakte deze heldenitrpd in
het vergeetboek.
Maar al moesten de weinige Boeren
bezwjjken voor de honderdduizenden
Engelsche geweren en de honderden
Na twee uren kwam men op het kerk
hof aan. De smeltende sneeuwlawines
hadden ook hier groote ver*o-at;ng*n
aangericht. Graven waren half uitgediept,
grafsteenen en kransen verdreven en
omgeworpen, lange rjjen graven stonden
onder water, en kransen en dergeljjke
dreven rond.
Nadat de kist neergelaten was in de
groeve, begaven de mannen zich op weg
naar huis het bergprd langs.
Zp kwamen langs den nu zwart-blooten
eik, die stond op de plek, waar de broeders
Mannebach den dood in de armen ge
vallen waren.
Jerry Mannebach wierp een schuwen
blik naai de zjjde van den stillen berg
kant, waar de eik Btond.
Door de lucht klonk tusschen de wind-
geruchten het donderend geraas van de
krakende en opeenstootende ijsbergen.
Erwig Meier en Jerry Mannebach zagen
elkander aan en knikten, in overeen
stemming van meenigen. Als het ps van
den Bovenrjjn aandreef, kon ieder uur
een onberekenbare ramp plaats grppen.
Erwig dacht met plotaelingeD angst
aan de bewoonsters der villa's Manne
bach. De villa van Beata, aan de krom
ming van den Rpn waar de ijsmassa's
stukken geschut, tech is het oude ras
nog niet vernietigd, of relfs maar ont
moedigd. Onversaagd zetten zp, al is het
nu op een andere wjjze, den strjjd voort.
Nu strijden zp niot meer voor hun on
afhankelijkheid. Die hebben zp helaas
verloren in de ongelpke worsteling. Maar
zp strpden voort toch voor het behoud
van hun taal, voor het behoud ook van
hun eigen volkskarakter, dat is het Hol-
landsche. En zp winnen weder m kracht
en zelfbewustzjjn.
De Vriend des Volkseen blad, uit
komende te Bloemfontein, in den vroageren
Oranje-Vrjjstaat, schreef over den tegen-
woordigen toestand in Zuid-Afrika on
langs o. m.
Dat er in den laatsten tjjd op alle
gebied door Afrikaners een ernstige poging
gedaan wordt om zelfstandig te ontwik
kelen, schijnt onzen Engelschen vrienden
met Lord Milner aan het hoofd in den
krop te steken. Dat er 'n einde gemaakt
is aan noodelooze Engelsche diensten,
dat er zulk een activiteit zich openbaart
op taalgebied, dat in de politiek de
Hollandsche Afrikaner een besliste hou
ding begint aan te nemen, wordt kortweg
bestempeld met den naam van ruzie
makerij of onverzoenlijkheid.
De geschiedenis bewijst ten duidelijk
ste dat, daar waar wp bezig waren te
verbasteren en uit den bepaalden weg
te gljjden, er altoos weer een of andere
gebeurtenis plaats had, die ons terug
dreef in het rechte spoor. Niet het minst
is de jongste oorlog een gêweldige factor
geweest om den Afrikaner Afrikaansch
te maken.
En dan zjjn er nog die moonen dat de
Zuid-Afrikaners verbasteren 1
Door het Transvaalsche departement
van Justitie is een rondschrijven aan de
politie uitgezonden, waarin worlt aan
gezegd, dat de politiedienaren Hoilandsob
zuilen moeten kennen, op straffe van
ontslag.
De vereeniging »Ons Spreekuur" te
Stellenbosch heeft het bekende tooneelspel
van Schimmel Napoleon Bonaparte op
gevoerd en de Afr. Christeljjke Vrouwen
vereniging heeft de kinderoperette De
Schoone Slaapster in het Bosch ten
tooneele gebracht.
Verwacht wordt dat Dingaansdag aan
staande jaar, weer, zooals vroeger, van
Staatswege te Paardokraal zal worden
gevierd.
Men jjvert dus weer voor de eigen taal
en is de eigen glorierijke geschiedenis
nog niet vergeten en zoolang de zaken
zoo staan is alles nog niet verloren.
School en Kerk.
In De Bode wordt verteld, dat dezer
dagen te Groningen 'n man bp het hoofd
van een der openbare lagere scholen met
de mededeeling kwam zijn kind moest
daar van school af. Waarom toch
Leerde het er niet genoeg? Werd het
onaangenaam behandeld door den onder-
wjjzer Had het hinder van zijn kame
raadjes Was de afstand van huis naar
schooi te groot
Neen, in de klasse, waarin het kind
geplaatst is, wordt o. m. gebruikt
Viooltjes" van Hofkamp, een zeer be
kend en zooalB uit de 17 drukken bljjkt,
die het beieven mocht, zeer veel gebruikt
leesboek. Op pagina 28 bomt daarin voor
een les gemeld »De Bliksem", het ver
haal van een jongen, die op het veld
overvallen wordt door een onweer, en
op raad van zjjn moeder niet gaat
zich ophoopten, had den eersten aanval
te weerstaan. Hp wilde er toch nog
heen gaan en mevrouw Reichenberg
verzoeken in elk geval den nacht in de
villa van Louise Mannebach door te
brengen.
Nog beter was het als de dames zich
lieten overhalen, in deze gevaarvolle
nachten in de stad misschien bp me
vrouw Gotze, met wie zp bevriend waren,
of in het hotel te slapen.
Het was reeds donker, toen Jerry en
Ferdinand in het eenzame huis aankwa
men. Andreas Lodewpk had de hanglamp
in de kleine kamer aangestoken. Jerry zet
te zich zuchtend op ipn plaats bp het
venster.
Nu was Marie dood en moest men
weer naar een vreemde hulp in het
huishouden omzien. Zp was juist niet
de beminnelijkste huisgenoote geweest,
de arme zieke, maar zij had alles toch
in orde gehouden, en hoorde tot de
familie. De vreemde huishoudster moest
loon hebben, en zoo zuinig als Mario
zeu die zeker niet zijn.
Weer zuchtte Jerry diep. Het was zoo
moeilpk, ach, zoo moeiljjk, do ziekte en
de begrafenis kostten weer hoel wat geld,
en het werk bracht zoo weinig op.
schuilen onder een hoogen eik. Dat
woord bliksem nu had het kind moe
ten lezen. »Ja, ziet u, mpnheer, dat
mag ik niet toestaan. Ik ben nu bjj
het Leger, (Leger des Heiis) en ik wil
niet hebbun, dat mijn kind vloeken be
zigt". Of het hoofd der school den man
er al op wees, dat van vloeken hier
toch heelemaal geen sprake was, de
man bleef bp zjjn besluithet kind
moest van school af.
Ned. Herv. Kerk.
Krabbendijke. Bij de gehouden
stemming voor éen lid van het kiescol
lege werd gekozen dhr. J. Benou.
Kunst en Wetenschap.
Voor de gastvoorstelling van den
Italiaanschen tenor Caruso te Berljjn,
kwamen 40000 aanvragen in. En de Opera
kan slechts aan 1500 menschen plaats
geven
Van Weenen nam Caruso afscheid als
Hertog in Rigoletto. Hij moest in de 4e
acte den solo van het kwartet bisseeren
en do canzonnetta driemaal zingen. Aan
het slot warme ovaties.
De Amsterdamsche cellist F. Gail-
lard, die ook voor de Goesenaars een
goede bekende is, speelde Woensdag in
het Concertgebouw te Amsterdam voor
den eersten keer het concert vanDohnanyi.
Het Hbld. oordeelt zeer gunstig over
den heer <^aillard.
Binnenland.
Opbrengst der middelen. Zjjn met de
Septembermaand van dit jaar de vette
maanden voorbjj, en de magere gekomon?
Het lijkt er naar, indien men naar Sep
tember de verwachting voor de nog ko
mende maanden van dit jaar mag afmeten.
Na een even overvloedige als onver
klaarbare stjjging van de opbrengst der
middelen gedurende de maanden Januari
tot en met Augustus, schijnt het keerpunt
gekomen.
Bjjna alle groepen schoten over Sep
tember te kort.
Wel is waar is de vermindering per
saldo slechts ruim f90.000, maar dat
het niet veel grooter ^s, valt alleen te
danken aan een van die wonderlijke
grillen, welke de belastingstatistiek meer
aanwjjst, nl. een onverwachte aanzien
lijke stjjging van een dar meest wissel
vallige middelen, de Succestiebelasting,
en wel met bjjna twee ton,
De algemeene depressie op finaDöieël
gebied spiegelt zich in de cjjfers van de
opbrengst der middelen over September
af. Vooral de sterke bemindering der
opbrengst van de Vermogensbelasting is
daarvan een duideljjk merkbaar ver
schijnsel.
Toch is September in dit opzicht nog
niet de noodlottigsto maand geweest.
Wat zal October ons brengen
(Vad.)
Het bezoek van den Duitschen Keizer
en de Keizerin. Baron Clifford, opperhof
maarschalk van H. M. de Koningin, en
jhr. Hoeufft van Volsen, intendant der
koninklpke paleizen, zjjn Maandag naar
Dobbin gegaan, om Hr. Ms. beschikkingen
te vernemen met betrekking tot de ont
vangst van den Duitschen keizer en de
keizerin bp hun bezoek aan ons hof.
Die bespreking schpnt ook noodzakelpk
te zjjn geworden door de bezwaren, die
zich al meer en meer bljjken voor te doen
•Ja," zei hp uit zjjn gedachten. »Ja,
Andreas, dat is zoohet hoeveelste ljjk
hebben ze nu uit deze kamer gedragen
De oude telde 't op zjjn vingers uit.
•Het twaalfde," mompelde hp.
•Juist een dozjjn, Jerry. De dertiende
ben ik."
•Of ik," voltooide Jerry.
Hp lei zjjn arm op tafel, 'n Ongewone
neerslachtigheid en moedeloosheid door
stroomde zjju gemoed.
Hp overdacht zjjn geheele leven
niets dan leed, ellende, ziekte, zorgen.
Buiten ging de deur open. Jerry lette
er niet op. In de gang sprak Frederik
met iemand. Na eenige oogenblikken trad
hjj de kamer binnen.
Daar is iemand uit de villa Mannebach.
De juffrouw vraagt, of wp 'n geldkistje
met 'n AmerikaaDSch veiligheidsslot wil
len openen," zei Ferdinand. »Als 't moge
lpk was, moest er nog vanavond iemand
komen, daar zp iets uit het kistje noodig
heeft."
Jerry Mannebach richtte zich op als
een, die ontwaakt. Maar niet als anders
werd nu zjjn gelaat rood van toorn bjj
het hooren noemen van de Westfaalsche
Mannebaehs. Zjjn vreemd-weeke stemming
bUef ook nu. (Wordt vervolgd).
