N\ 112 1907.
Zaterdag 21 September.
94s" jaargang.
34 FEUILLETON.
De kleindochter.
GOESCHE
Oe uitgave dezer Courant geichiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prjji per kwartaal, in Goes f 0,75, buiten Goes, ;franco, 8*25.
Afzonderlijke nommers 5 cent.
tnunding van advcrtentiën vior 2 uren op den dag doe1
uitgavai
COURANT.
De prjj* der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ct.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prgi
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels 1,berekend.
Bewijsnummers 5 cent.
Telefoonnummer 22.
Directeur A. F. A. van Seters. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesehe Courant". Hoofdredacteur W. Kerremans.
Bij dit no. behoort een bijvoegsel.
Zij, die zich met 1 October
a.s. op dit blad abonueeren ont
vangen de tot dien datum ver-
ecbijm-ude nummers gratis.
Landbouwonderwijs.
Al» de dagen korter en de nachten
langer worden, wordt den landbouwenden
bewoners Tan deze stad en elders gelegen
heid gegeven hun theoretische kennis over
den landbouw te bevestigen en uit te
breiden. Ia dit nummer van ons blad zal
men een advertentie vinden, waarin een
tpdige opgave wordt verzocht van hen
die willen deelnemen aan dan cursus op
de landbouwwinterschool. De aanbieding
van deza annonce was ons een gereede
aanleiding over dit onderwjje 't een en
ander mede te deelen.
Het landbouwonderwijs heeft, voor 't
tot zijn tegenwoordigen, levenskrachtigeo
bloei kwam in ons land,J versahillende
perioden van zwakte en ziekte doorge
maakt. We kunnen hier niet de geheele
geschiedenis er van nagaan en bepalen
ons tot enkele grepen.
Onder koning ANillem I werd in 1816
begin gemaakt met het onderricht in
dan landbouw aan de universiteiten. Des-
tjjds werd dit gegeven aan de toekom
stige predikanten, opdat die er later van
zouden kunnen mededeelen aan de land
bouwers van hunne gemeente. Dit bleef
zoo tot 1840, toen men begon te gevoelen,
dat deze methode toch niet de ware was,
en dat van de agrarische kennis weinig
kwam tot den man, die er de meeste
behoefte aan had, den landbouwer.
De regeering koos een aDderen weg,
en een geheel verkeerde. Bij Kon. besluit
werd bepaald dat aan drie Hooge scho
len »LandhuiBhoudkunde" zou gedo
ceerd worden, en dat allen, ook niet
studenten, daarvan kosteloos konden ge
nieten.
Blijkbaar dacht de regeering dat nu
de landbouwers naar do universiteiten
zouden loopen om er theoretische kennis
op te doen. Wat wel «enigszins wijst op
totale onbekendheid met de behoefttn en
met den aard van den boer.
In Groningen poogde men dezen maat
regel te verbeteren door het oprichten
van een Landhuishoudkundige school,
maar beide instituten bleven nagenoeg
zonder vruchten.
In 1876 werd tot het openen van een
Rjjkslandbouwsehool te Wageningen be
sloten, die sinds haar stichting zeer goede
en steeds betere resultaten oplevert, doch
het bezwaar bleef bestaan, dat de nuttige
kennis niet, of althans niet voldoende,
doordrong tot den landbouwer zelf. En
zoo kwam men eindeljjk in 1892 tot het
practische instituut van lager en middel
baar Landbouwonderwijs belichaamd in
landbouw-wintercursussen en landbouw-
winterscholen.
Dat was een instelling die door alle
zelf-bedrjjvende landbouwers met vreugde
en warme sympathie werd begroet en
die dan ook met elk jaar in groei en
bloei toeneemt.
Door M. Böhme.
Gerard stond achter den Kerstboom en
zei niets. Of Jo Toay Stohman trouwde
of niet, was hem vrij onverschillig, hoe
wel hp er eigenljjk van overtuigd was,
dat Jo een groote dwaasheid beging door
zoo'n partij t0 slaan. Maar de huise
lijke vrede ging hem boven alles en het
geklets en getwist op Kerstavond was
hem onaangenaam en pijnlijk. De vrijgezel
Max draaide zich een sigaret, in den leun
stoel bp 't venster zittend*
»Ja, lieve hemel, als Jo toch niet
trouwen wil, laat haar toch met rust",
vond hg. >Ik weet niet wat jelui vrouwen
altijd begint met dat huwelijken-stichten.
Ik leef ook alleen en bevind me er goed
en tevreden bjj, en ik heb geen zin, mjjn
levnnswjjze te veranderen".
»Met jou is dat heel iets anders. Je
bent zelfstandig en kunt doen wat je
wilt", riep sjjn moeder. »Maar Jo is niets
en heeft niets ea als ik vandaag of mor
gen sterf, staat ze op straat en kan bjj
vreemden haar broed zoeken".
»Neen, dat behoeft ze niet 1"
Erwig sloeg met de vuist op tafel om
zich in het algemeen doorelkaar praten
verstaanbaar te maken.
»Dat behoeft mjjn nicht niet. Daarvoor
De behoefte aan landbouw-onderwjjs
bestond en bestaat algemeen voor hen,
die in het landbouwbedrijf leven of wier
positie in de maatschappij direct afhan
kelijk is van de uitkomsten van dat be
drijf en door dit op degelijke grondslagen
gevestigd onderricht zal primo do land
bouwer zeer gebaat zjjn en de landbouw
geltideljjk hooger op worden gevoerd en
secundo zal de steeds toenemende uit
tocht van de plattelandsbevolking naar
de steden hierdoor worden tegengegaan.
Want deze exodus, die sinds de 2e
helft der 18e eeuw wordt waargenomen
en waarover reeds Rousseau (in Emile),
George Hansen (in Die dreiBevolkerungs-
stufen), Weber (in Growth of cities in
the nineteenth century) en vele anderen
schreven, nam in de laatste jaren een
hoogst bedenkelijk karakter aan. We
vinden later nog wel eens gelegenheid
hierop in 't bjjzonder terug te komen,
thans leidt deze kwestie te zeer af van
de nu behandelde.
Zooals voldoende duidelijk blijkt uit den
gezonden groei van het landbouwonder
wijs stemt dit volkomen overeen met de
behoefte, die er aan zulk onderricht is. Daar
wordt, zonder te vervallen in ingewikkelde
eruditie, don leerlingen veel nuttige ja
onmisbare kennis bijgebracht. Op de prac-
tiscbe eischen wordt daar vooral gelat en
de leerstof en het leerplan houdt daarmede
in alle vakken rekening.
In de werken van landbouwonderwijs
van van Schermbeek, Snellen en dr.
Salverda wordt er vooral den nadruk op
gelegd dat bjj het vakonderwjjs alleen de
behoefte van den houder richtinggevend
mag werken. Dat geschiedt aan deze scho
len en daarom zijn zjj doeltreffend gd
worden ze zoozeer gewaardeerd.
Het landbouwonderwijs heeft zich sinds
1892 krachtig ontwikkeld en het draagt al
de kenteekenen van bevrediging eener
behoefte, doordat het geheel blijft binnen
de ontwikkelingslijn van de geïnteres
seerden. Onze provincie maakt hierbg
een zeer goed figuur.
Het aantal landbouwwinterenrsussen
bedroeg in het jaar 1906 in Zeeland 26,
bjjna het hoogste van alle provinciën,
alleen Gelderland en Groningen zjjn er
boven met 33 »n 27. Het getal leerlin
gen was hier 248 bjj 't begin en 211 bjj
't einde van don cursus.
De RijkslBndbouwwinterschooi onder
vindt ook een groote belangstelling. Bij
het begin van den vorigen cursus bedroeg
het aantal leerlingen 17, van wie 7 het
diploma verwierven en 7 in de landbouw-
practjjk gingen. Van de 9 leerlingen der
le klasse werden 7 tot de 2e klasse be
vorderd.
Het leerplan voor den cnrBus 1907/08
bevatkennis van den grond, grondbe
werking, plantenteelt, bedrijfsleer, reken
kunde, bemestingsleer, veevoedering, vee
teelt (exté rieur en raskennii), gezond
heidsleer, zuivelbereiding, dierkunde,
Ned. taal, wiskunde, natuurkunde en
ooftteelt.
De landbouwer, die zgn zoon bet beste
geven wil, wat hg hem kan schenken,
namelgk kennis, die zal zich de geringe
opoffering gaarne getroosten en hem het
elementair onderwgs op den cursus of
het breedere en meer omvattende in de
winterschool doen volgen.
ben ik er nog. Zoolang ik nog te eten
heb, heeft Jo 't ook, en na mijn dood is
ze mjjn erfgenaam. Zooveel als ze voor
haar levensonderhoud noodig heeft, zal ik
nog wel nalaten".
Bemoei je eigen er toch niet mee,
Erwig", snauwde Agnes.
»Ik wist, dat ik de koppigheid van Jo
met zachtheid en goede woorden niet zou
buigen. Daarom moest ik ze breken er
daarvoor was een geweldmiddel noodig".
Mevrouw Josephine's schelle stem klonk
met doordringend geluid boven de andere
uit en bracht die tot zwijgen.
»En in stilte heb ik gedacht: Jo is
toch het kind van mjjn Geertje, en als
't uur daar is zal zg zich bezinnen en den
hartewen8ch van de oude grootmoeder
vervullen".
»Maar ik kan toch niet ik kan toch
niet", snikte Jo.
Zg zat op de kleine sofa en weende.
Misschien heeft ze al een andere liefde",
riep Agnes. »Zeg op, meisje Heb je mis
schien een ander op 't oog Antwoord I"
Jo schudde heftig het hoofd.
Beneden ging de hnisdeur open. Jero
me Burgard, die van mevrouw Gotze
komend nog vlug even bg Meier wilde
aanloopen, kwam met snelle, veerkrachti
ge sprongen de trap op. Hg was goed
geluimd een paar genoegelgke avond
uren in het boudoir der schoone weduwe
lagen achter hem. Het heerlgk souper,
een paar glazen besten ouden wjjn en
een fiesch Cliquot hadden het overige
Frank* ijk in angst.
't Is lang geleden dat Nederland ontzag
inboezemde aan Spanje, Engeland en aan
den Roi Soleil van Frankrijk, 't Doet
daarom een patriotisch hart goed te lezen,
dat er nu weer eens een groote mogend
heid is, die zich angstig toont tegenover
Holland.
Frankrjjk is bang voor ons. Niet be
vreesd dat we 't deD oorlog zullen aan
doen of een zjjDer kolonies gappen, maar
dat we ons zullen meester maken van
een deel van het Fransehe goud, en een
deel van den Franschen handej
In West-Indië liggen zooals men weet
Britsch, Nederlandsche en Fransch Guy
ana naaBl elkaar, onze kolonie (Suri
name) in 't midden. Fransch Guyana, of
Cayenne, heeft veel goud, er is ai voor
400 millioen uitgehaald, en er is nog
zooveel, dat 't opgegravene niets is bij
den nog aanwezigen voorraad. Maar Ca
yenne is verwaarloosd, en nu bedreigt
Suriname de Franscbe kolonie.
Het Fransehe blad de Temps.schrjjft
er o. a. over
>Ziebier het nieuwe feit, dat de bestaans
voorwaarden van onze (Fransehe) kolonie
verandert. De voornaamste goudlagen zjjn
160 K.M. het binnenland in, dicht bg de
grens. Nu heeft Nederlandsch-Guyana
den aanleg ondernomen van een spoorweg,
waarvan het eindpunt in de nabijheid
dier goudlagen zgn zal.
Van Cayenne vertrekkende, heeft men
twee of drie weken noodig en moet een
moeielijke en dure reis door wouden doen
om ze te bereiken. Door den spoorweg
van Paramaribo te nemen, komt men er
in drie of vier dagen. Zoodra deze spoor-
weg geopend zal zgn, heeft men dus te
verwachten, dat een groot gedeelte van
het binnenland van Fransch Guyana geen
anderen weg meer gebruiken zal. Eu dan
zullen er noodlottjgerwijs twee dingen
gebeuren de fraude met het goud zal
zeer moeilgk zgn tegen te gaan en de
transito-bandel, waar Cayenne van bestaat,
zal worden overgebrocht naar Parama
ribo. De kolonie zal |legeljjk getroffen
liggen in haar begrooting en in haar
handel".
En dan durft de heer Van Kol Suri
name >een noodlijdende kolonie" te noe
men en te vragen om betere wetgeving
op den Mijnbouw en de Landbouwcon-
cessiön, onderzoek door de regeering van
de rijkdommen vaD boven- en ondergrond,
staats-exploitatie der .mjjnen, verbetering
van het belastingstelsel, autonomie, enz.
enz.
't Is belachelijk een kolonie die
Frankrijk doet sidderen, k&n niet nood
lijdend zgD.
Intusschen nu in ernst we ge-
looven dat de Temps zich vergist. De door
dat blad bedoelde Lawa-spoorweg reikt
niet zoo ver als de Franschman meent.
Buitenland.
Verbetering in den toestand.
In de Marokkaansche duisternis komt
een straaltje licht. De stammen om
Casablanca schgnen in te zien, dat zg niet
zgn opgewassen tegen de Franschen
en dezen hebben zioh eindeljjk verklaard
voor den sultan Abd-el-Azisen tegen diens
gedaan om hem in een rozige stemming
te brengen.
Op den drempel van de kamer bleef
bg staan. De opgewonden stemmen had
den hem al verbaasd bjj den eerBten
blik zag hg, dat hg juist op tgd ge
komen was om in een heftige familie
ruzie terecht te komen.
»Goeden avond allen en v rooi ij', fees*!"
riep hg dan eerst bemerkte hjj Jo.
»Wat nu Jo, kind, tranen op Kerst
avond Hoe dat Waarom dan
Een stilte viel in de kamer. Jo sprong
op en omarmde haar vader, maar ze
kon niets zeggen. Zo was 200 geschokt,
dat ze plotseling geen woorden kon uiten.
In haar plaats spraken de beide tantes
tegelijk en zoo vernam Burgard lang
zamerhand wat er gebeurd was en waar
om het ging.
Het duurde geruimen tgd voor hg
goed begreep, dan maakte hg zich drif
tig uit Jo'b omarming los en zeide
toornig
»Wat Mgn dochter verloof jelui.
Zonder haar of mg te vragen Dat is
me te bar. Ik eisch dat alles te niot
worde gedaan. Wie de kaarten afgezon
den heeft, zal dadelgk, zeg ik, aan ieder
een bericht sturen, hoe de zaken staan,
en er bg voegen dat hij eigenmachtig
deze zeldzame zotheid bewerkstelligde".
»Ja jij jg bent een groote held
met je mond. Jerome", zei mevrouw
Josephine verachteljjk. >Als je ooit ge
toond had, een man te zgn, die voor
broeder. Nu weet de Fransehe generaal
Drude dan, wie hg moet beschouwen als
zgn vrienden en wie als zgn vganden.
Er is echter nog kans, dat er een kink
in den kabel komt en dat is als de recht
matige sultan eens niet gediend mocht
zgn van de Franicbe vriendschap.
Men inoet namolgk niet vergeten, dat
een aanzienlijk deel der Marokkaansche
bevolking zeer tegen de Fransehen ge
kant is en werken nu de Franschen en
de rechtmatige sultan samen, dan zal dit
deel der bevolking zich na*uurljjk scha
ren aan de zjjde van den nieuwen sultan.
De wettige sultan is op weg naar Ra
bat en daar zal hjj waarschgnljjk een
ontmoeting hebben met vertegenwoordi
gers der Franiche regeering.
De Fransehe pers is er ook sterk voor,
dat de Franschen samenwerken met Abd-
el-Aziz, den wettigen sultan.
Een der invloedrijkste Fransehe bladen,
de Tempsschrjjft hierover
»De aankomst van Abd-el-Azis te Ra
bat zal ons waarschgnljjk in staat stellen,
persoonljjk met hem te spreken over het
welzjjn van zgn rijk en rechtstreekschen
invloed op hem te oefenen voor het her
stel der orde.
Wij zouden zeer nBÏef moeten zgn, als
wij te groote verwachtingen koesteren
van den bijstand, dien wjj van hem te
verwachten hebben. Abd-el-Azis hetft te
veel bewjjzen van zgn zwakheid gegeven.
Maar niemand is volkomen onvatbaar
voor de lessen der ervaring. Als Abd-el-
Azis niet begrgpt, dat wjj voor het oogen-
blik zgn beste helpers zgn, moeten wjj
aan zgn gezond menBchenverstand twg-
felen. De aankomst van den nieuwen
pasja van Tanger opeen Franschen kruiser
toont, dat Marokkaansche waardigheids-
bekleedeis, die den sultan volkomen zgn
toegedaan, geneigd zgn met ons samen
te werken. Die samenwerking zou, alB
zg oprecht en duurzaam bleek, den toe
stand zeer vereenvoudigen, en wij wen-
schen daarom, dat zg sterker en hechter
moge worden".
Van andere zjjde wordt echter nog
steeds gevreesd, dat het samengaan der
Franschen met den, door een groot deel
van zjjne onderdanen niet meer erkenden
sultan Abd-el-Azis, slechts kan Btrekken
om den toestand nog ingewikkelder te
maken.
Door zgn vnrtrek naar Rabat, met
het doel zich daar onder Fransehe be
scherming te plaatsen, heeft Abd-el-Azis
zich in de oogen van vele Moor»n tot
een vasal van Frankrijk verlaagd. Nu
verklaart de Fransehe regeering wel, in
Europa en in Marokko, dat zg, door met
den sultan te ODderhandelep, haar eerbied
wil toonen voor de bepalingen van de
acte van Algeciras. Maar de vraag is,
of het voor Europa niet beter ware, als
zonder de tusschenkomst vbd den schgn-
heerscher met de stammen een over
eenkomst werd aangegaan, zegt de
Frankf. Ztg.
Zooveel hoofdeD, zooveel zinnen 1
Een voordeel is het echter, zooals we
reeds opmerkten, dat de Franschen er
op deze wjjze ten minste aebter komeü,
wien van de twee sultans zjj als bun
vriend en wien zg als hun vjjand hebben
te beschouwen.
zich en de zijnen weet te zorgen, was
het niet bjj me opgekomen, je de voog-
djj over je dochter te bestrjjden, en in
je plaats voor haar toekomst te zorgen.
Jg Omdat je nu voor eenigen tgd
weer een bestaan gevonden hebt, blaas
je je op en wilt in zaken meespreken,
waarvan je niet het minste verstand
hebt. We willen deze uiteenzetting
niet verder rekken. Ik vraag je voor
de laatste maal. Jo Wil je Tony Stoh
man morgen als je verloofde ontvangen
of niet
»Neen", zei Jo vast en droogde haar
tranen.
»Dan zgn wjj gpscheiden, mgn kind.
Je hebt je buis bg mg verspeeld. Laat
je vader je daarvoor een ander geven.
Vanaf morgen is mgn deur voor je ge
sloten."
>Neen, moeder," viel Erwig de van
toorn en verbittering Bidderende oude
vrouw in de rede. »Wees stil, Jo, groot
moeder meent het zoo erg niet".
»Beel zeker meen ik het zoo en geen
greintje anders."
»Goed, goed J" riep Jerome. »Mjjn doch
ter behoeft zich van u niet de deur te
laten wjj zen, verstaan? Van nacht wilt
u haar nog uit barmhartigheid bij u
dulden, maar geen uur langer hoor Wjj
hebben uw barmhartigheid niet Doodig,
mevrouw Meier. Jo, maak je onmiddellijk
klaar. Je gaat met mg. Geen uur langer.
Ik zal wel zorgen, dat je ergens komt,
mgn kind, vlug, kleed je aan".
Staat en Kerk.
Door de Fransehe bisschoppon is bg
het Vaticaan een rapport ingediend over
het resultaat van het eerste jaar der
scheiding van staat en kerk in Frankrjjk.
Dit rapport is niet bepaald gunstig voor
het Vaticaan en heeft er dan ook een
zeer slechten indruk gemr.akt.
De Fransehe bisschoppen constateeren,
dat de opbrengst van den Pieterspenning
overal zeer gering was, en dat op vele
nlaatsen zelfs geen geld daarvoor ont
vangen werd. In verschillende dioeesen
werd opgemerkt, dat de aanmeldingen
voor de opnemiDg in seminaria zeer zgn
afgenomen. Dit alleB heeft in het Vaticaan
den indruk gewekt, dat de Fransehe
bisschoppen den geest in hunne diocesen
slecht hebben gekend, of dat zg den Paus
onjuiste berichten over dien geest hebben
gezonden.
De nieuwe encycliek van den Pans is
niet geschikt om den toestand te ver
beteren, zoo wordt uit Parijs gemeld.
Die Encycliek wekt in Frankrjjk groot
opzien. De Temps noemt haar een mooi
maar een onbezonnen gebaar, en zegt
wetenschap en verBtand zullen zich aan
deze Encycliek niet storen, maar wel
zal zjj invloed uitoefenen op het lot der
kerk. De Paus toch verlangt voor de
kerk alles of niets.
Maar de Temps vreest, dat velen, eu
niet de slechtste katholieken, deze uiting
van onverdraagzaamheid zullen betreuren,
en het blad vraagt»of het de beste
zoon is, die vol eerbied toeziet als zgn
mo< der zich zelve vernietigt
Rassenhaat.
De meeste kwesties, die in Oostenrgk
zoowel als in Hongarjje telkens weer
opduiken en aanleiding geven tot zoo
treurige verwarring, vinden haar oorzaak
in de haat tnsschen de verschillende rassen,
die de beide rjjken bowonen.
In Oostenrijk is het steeds de haat
geweest tnsschen Duitscbers en Tsjechen,
die de meeste verwarring gesticht heeft
en in Hongarjje is nu dezer dagen de haat
tuS8chen Serviërs en Magyaren de oorzaak
geweest van een zeer betreurenswaardig
incident bjj de manoeuvres van 't twaalfde
legerkorps.
Hierbg werden vele schoten met scherp
gelost, waardoor 2 soldaten gedold werden.
De leider van de oefening liet terst( nd
ophouden met vuren, waarna bleek dat de
scherpe schoten afkomstig waren van een
bataljon uit Esseg. Vele kogels waren
den officieren om de ooren gevlogen.
Aan de officieren van het bataljon, dat
voomameljjk uit Serviërs bestaat, werd
opgedragen terstond een onderzoek in te
stellen, wat evenwel niets opleverde. Nu
werd het bataljon door andere troepen
ingesloten en de manschappen hoofd voor
hoofd door officieren onderzocht. Thans
vond men bg vier soldaten te zamen 14
scherpe patronen. Deze vier soldaten wer
den gevangen genomen, terwjjl een ge
streng onderzoek naar het voorgevallene
zal worden ingesteld.
Binnenland.
In den trein gestorven. Woensdag
middag werd een Amsterdammer tnsschen
Erwig poogde te bemiddelen, te kal-
meeren.
»WeeB toch niet dadelgk zoo opvliegend
Jerome. Hemel, moeder is een oude vrouw,
en deze zaak gaat haar na aan 't hart.
Morgen vroeg, als de opwinding voorbij
is, ziet ze de zaak met geheel andere
oogen aan."
Maak je dadelgk gereed," beval Bur
gard, zonder op Erwig's goedgemeende
voorstellingen te letten.
Jo wierp nog een laatsten, vragendon
blik naar de grootmoeder. Het was een
zoo treurig einde van den Kerstivond.
De toornige, opgewonden gezichten, het
vaalbleeke, bevende gelaat der grijze
vrouw die zich had neergezet en zwaar-
ademecd in den stoel achterover leunde,
en midden in de verwarring kalm de
donkergroene den met de schittering
van goud en zilver tnsschen de takken,
als een sprookachtige illusie temidden
der nuchtere schreeuwende w«rkelgkheid.
Een vréémd, onverklaarbaar gevoel hield
haar terug, haar voet wilde niet over
den drempel, zg kon niet weg. Maar deze
laatBte vragende blik toonde haar ook
duidelijk, dat zg op geen meeninguver-
tndermg en begrjjpen van de zjjde der
oude vrouw mocht hopen. Haar vader
drong haar naar buiten en wierp de denr
achter zich dicht.
Wordt vervolgd
