1906 NV 153.
Zaterdag 29 December.
93sle jaargang.
N ieu wj aars wenschen
is FEUILLETON.
De hinkende.
OESCHE
COURANT.
uitgave dezer CJourant geichieat Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, in Goes f 0,71, burton Goes, franco, f
Afzondert jjke nommen 5 cent.
Inzending van adveiientiSn uéor 2 o# dsn dag dar
ia ét gave.
Telefoonnummer 22. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesche Courant"
De prjji der gewone odvertentiön is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 c< -.
directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prgt
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelgki- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels 1,berekend.
Bewjjsoummers 5 cent.
Directeur-Hoofdredacteur R. G. Rijkens.
Bij dit no. behoort een bijvoegsel.
ia het Nieuwjaars nonraer wor
den, zooals gebruikelijk is bij
vo iruitbeta'iug geplaUst tegen
3 5 cent, voor ho >gstens 8
regels.
Deze advertentiën zullen Maan
dag 31 December, vóór 's middags
twaalf uur, aau ons bureau moe
ten bezorgd zijn.
De Administratie.
De strijd tegen de Tuberculose.
i.
De Redactie der Qoesche Courant is
zoo welwillend mjj eenige plaatsruimte
af te staan voor een artikeltje over boven
staand onderwerp. Ik ben baar daarvoor
dankbaar, want alles wat leiden kan om
dien strijd zoo algemeen mogeljjk te ma
ken, moet worden aangevat ieder, die
kaD, moet helpen, hetzjj met zijn per
soon, hetzij met zjjn geld.
En voor bet algemeen worden van dien
strjjd is in de allereerste plaats noodig
kenniskennis van wat eigonljjk tuber
culose eu wat tering is, kennis van de
omstandigheden, die gunstig en ongunstig
kunnen werken kennis dus van de wape
nen, waarmee de strjjd moet worden ge
voerd.
Dat is in bet belang van iedereen.
Niet talrijk zijn de families, die ver
schoond big ven van die ziekte.
En ieder, die de ellende en het ver
driet dier ziekte kent, die de angst bjj
het eerste langzaam ontstaan beeft door
gemaakt, die gezien heeft boe de sterke
jongeman of het bloeiende jonge meisje
langzamerhand gaat vermageren en ver
zwakken en ten slotte sterft, zal zeker
alles willen doen, alle krachten willen
inspannen om mee te helpen bet ontstaan
en de uitbreiding der tuberculose togen
te gaan.
De tering bestaat reeds l«ng.
BippocreteSy levende omstreeks 460
vóór Chr.,noemde ze reeds al eene ernstige,
langdurige ziekte.
In de Middeleeuwen wordt er ook her
haaldelijk melding van gemaakt. Maar
eerst sinds de 18e eeuw is aan de tering
de aandacht geschonken, die noodig was.
In het begin der 19e eeuw ontdekte
een Fransen onderzoeker in de longen
van teringlijders knobbeltjes, verschillend
van bouw. Hij noemde die knobbeltjes
tubercula, waarvan de naam tuberculose
voor alle aandoeningen, waarbjj die knob
beltjes voorkwamen.
In 1865 gelukte het een ander Fransch
onderzoeker de besmettelgkheid van de
tering zeer waarschijnlijk te maken. En
in 1882 werd door Robert Koch te Berljjn
de tuberkelbacil ontdekt als oorzaak van
die tubercula, dus van de verwoesting,
in'de longen bij teringlijders.
Dit was eene belangrijke ontdekking.
Roman door ERICH EBENSTEIN.
Reeds de manier, waarop de graaf baar
bjj het uitstappen hielp en haar liet
voorgaan, deed zien, hoeveel eerbied hij
voor baar koesterde. Al ware ze een her
togin geweest, hij had baar niet anders
kunnen behandelen.
Silas Hempel stapte even na het paar
de eetzaal binnen. De twee hadden reeds
een tafeltje uitgezocht en de graaf hielp
zjjn gezellin juist den mantel uittrekken.
Zonder een blik op hon te werpen, ging
Silas Hempel zóó zitten, dat hij den graaf
achter zich had, maar in den spiegel
tegenover hem de twee nauwkeurig kon
gadeslaan.
De dame was in het oog loopend schoon.
Wel waren haar trekken eenigzins onre
gelmatig en traden de jukbeenderen zelfs
wat veel naar voreD, maar de blankheid
en zachtheid der huid deden dat vergeten.
Om den iets te grooten mond lag een
onbeschrijfelijk liefelijke trek en als ze
glimlachte verschenen boven de mond
hoeken twee bekoorlijke kuiltjes. De oo-
gen schitterden als sterren, maar ze waren
koud en het scheen Silas alsof ze soms,
wanneer de graaf het hoofd omwendde,
een loerende, berekenende uitdrukking
kregen. Glanzig zwart haar omlijstte hot
gezicht. Ze scheen tusschen de twintig
Het is vrijwel algemeen bekend, dat
in de huizen, overal, voorkomen kleine
levende wezentjes, die bacteriën en coc-
ceu genoemd worden. Onder die kleine
diertjes, die met het bloote oog niet te
zien zgn, komen nnttige en schadelijke
voor. Tot de nuttige behoort b. v. de
melkzuur bacterie, d. i. de bacterie, die
de melk zuur laat worden, die het melk
zuur vormt. Tot de schadelijke behooren
o. a. alle ziekmakende en ziekteverwek
kende bacteriën, zooals de bacil van de
besmettelijke keelziekte (diphtheritis), van
de cholera, van do pest, en ook de bacil
van de tuberculose, de tuberkelbacil. Die
ziekteverwekkende bacteriën komen niet
altijd overal voor. Maar waar een cholera-
ljjder 'H drt&r is de cholerabacil en waar
pest is daar is de pestbacil en waar tu
berculose is daar is de tuberkelbacil
Dat te hebben aangetoond is de groote
verdienste van R. Koch en zgn leerlingen.
Den eersten tjjd na deze ontdekking
meende men, dat de bestrijding der tuber
culose zou zgu dezelfde als bjj de andere
infectie-ziektende. bacillen vernietigen
en de ljjders isoleeren. Maar de bronnen,
van waar uit de tuberkelbacillen zich
konden verspreiden, waren zóó talrijk, dat
het niet mogelijk bleek die maatregelen
toe te passen. En bovendien er was nog
een andore factor. De tuberkelbacil was
wèl de oorzaak der tuberkulose, maar was
niet altjjd allèèn voldoende. Er waren
personen, die ondanks de groote kans be
smet te worden, toch niet ziek werden. De
weerstand van het individu tegen allerlei
schadelijde invloeden, en dus ook tegen
den tuberkelbacil was die andere factor.
Hoe sterker de mensch, hoe gezonder
zijn organen, hoe gezonder zgn afkomst,
hoe meer kans weerstand te kunnen
bieden aan de bacillen.
Zgn de tuberkelbacillen eenmaal in
ons lichaam binnengedrongen dan kunnen
zjj zich overal nestelen. Zij kunnen zich.
nestelen in de longen, in de keel, in de
ingewanden, in de gewrichten, in de
horsenvliezen, in de huid. En het hangt
van verschillende omstandigheden af
welke organen aangetast worden.
Meestal tasten zij de longen aan. Ze
hechten zich vast in het slijm vlies van
de kleine luchtpijptakjes in de longblaas
jes, verwokken daar ontsteking, vormen
daar de knobbels, de tubercula, dio ver-
weeken, verkazen en ook soms verkalken.
Worden die ontstekingshaarden groo-
ter, komen naast de tuberkelbacillen
etterverwekkende bacteriën, dan wordt
de patient ernstig ziek. Vermagering,
zweeten, verzwakking volgen spoedig
de longtering is ontstaan.
Het woord tuberculose wordt dikwjjls
door leeken misbruikt.
't Is goed dus het nog eens duidelijk
te zeggen Iemand die tering heeft, heeft
ook tuberculose.
Niet ieder, die tuborculoze heeft, heeft
tering.
Ondermijning van gezag.
Toen in de Tweede Kamer de Goesche
afgevaardigde, jhr. de Savornin Lobman,
zgn verzoek, aan dan minister had uit
gesproken met betrekking tot generaal
Smeding, hebben wjj den volgenden dag
en dertig en leek e'en jong meisje tegen
over den graaf, ofschoon men dezen zjjn
acht en vjjftig jaar niet kon aanzien.
Graaf Hegyassy was een echte Hongaar.
Een kort geknipte, zwarte maar bigkbaar
geverfde baard omgaf het geelachtig bleeke
gelaat met de sprekende trekken.
Ook zgn oogen fonkelden met een
konden glans en alleen, wanneer hij zjjn
dame aanzag, kregen ze een warmen
gloed.
Hg liet een spijskaart geven en zocht
uitgelezen gerechten uit.
Silas Hempel bestelde zich zgn oesters
en een flesch Bourgogne.
De twee spraken zachtjes met elkaar,
maar uit de blikken, welke ze wisselden,
zag hg weldra, dat de gtaaf ernstig op
de schoone dame verliefd was en deze
hem volstrekt niet ontmoedigde.
Hempel liet zich een courant geven
en verdiepte zich daar schijnbaar geheel
in. Daarbjj schoof hij onmerkbaar zgn
stoel wat achteruit, zoodat het hem, die
een uitstekend gehoor had, gelukte, en
kele woorden, ja zelfs geheele zinnen te
verstaan.
»Ed wanneer mag ik hopen hoorde
hg den graaf zeggen.
De dame zag dezen aan en glimlachte.
»Zoo ongoduldig, beste graaf?"
Hg fluisterde haar iets toe, waarop ze
hem een strengen blik toewierp en een
eindje van hem af schoof.
Een poosje werd er heel zacht ge
sproken.
Toen zei de dame »Het is onmogeljjk
de aandacht gevestigd op dit optreden
van den heer Lohman, waardoor o. i.
het gezag in het leger werd ondermjjnd
door toedoen van een afgevaardigde der
rechterzjjde, De a. r. bladen wierpen
zooiets natuurljjk verre van zich. Doch
leest nu eens, wat de militair afgevaar
digde Thomson daarover zeide
»Het heeft mg getroffen dat iomand
als de heer de Savornin Lohman deze daad
van den generaal heeft meenen te kunnen
goedkeuren. Het heeft mg ook getroffen
om de wjjze waarop dat partjj kiezen
door iemand als deze geachte afgevaar
digde in het leger zal worden opgevat.
Ieder zal wel willen toegeven, dat waa
neer er iemand in het ieger> is, die de
noodzakelijkheid van critiek gevoelt, ik
zeker onder die personen zal mogen wor
den gerekend. Maar een leger zonder ge
zag, ik zal dit den geachten afgevaar
digde niet behoeven te zeggen, is geen
leger. En daarom spjjt het mg, dat de
geachte afgevaardigde de daad van den
generaal in bescherming heeft willen
nemen. Door zijn gezaghebbend woord
zal nu nog te meer aan het gezagsbe-
grip in het leger een ernstige slag wor
den toegebracht.
Het valt niet te ontkennen, dat de
generaal Smeding door de wijze waarop
hg gemeend heeft zich tot de kolonels
te moeten weoden, let wel tot hen, die
geroepen zouden zgn om in de naaste
toekomst zgn plaats in te nemen, een
bedenkelijke daad heeft gepleegd. Die
daad zjj moge dan en ik ben er
van overtuigd geheel ter goeder trouw
zgn geschied en in de overtuiging bet
land daarmede het best te dienen, ze
heeft niettemin een bepaalde stemming
in het wapen te voorschjjn geroepen, een
stemming zeer ten ongunsto van den
legerchef, den Minister.
Een stemming van dien aard, dat zelfs
de jongste cavalerie-officier wist waar
het om ging, welke houding door den
ifaspecteur tegenover den Minister van
Oorlog was aangenomeD, en hoe de hoofd
officier, die gerr epen zou worden dien
inspecteur te vervangen, in de zaak was
gemengd. Deze daad had de geachte af
gevaardigde uit Goes niet in bescherming
moeten nemen.
Hoe hoog de spanning was gestegen
bleek wel uit bet volgendeToon na het
afscheid van den inspecteur de onmid
dellijke opvolgor zich had beschikbaar
gesteld en benoemd was, heeft in een
der garnizoenen de hoofdofficier zgn
officieren om zich verzameld en tot hen
gezegd die officier is tot hot opperbevel
over het wapen geroepen ik heb hem
namens u allen een tolegram van geluk-
wonsch gezonden. En wat is daarop ge
volgd Een der jongste officieren kwam
naar voren en zoide tot zijn chefik
weDSch daaraan niet mode te doen, en
aüderen volgden.
Nu interrompeort de geachte afge
vaardigde uit Goes mg door te zeggen
»Dat was zeer verkeerd." Juist, Mgnheer
de Voorzitter, dat was ook zoer verkeerd,
dat was een ongekende daad, maar die
daad sproot voort uit het feit, dat nu
door den heer de Savornin Lohman wordt
beschermd.
Indien die geachte afgevaardigde dit
dat ge mg op Yoros-Bankacs bezoekt
Het zou te zeer in het oog loopen."
j>Maar go zijt toch uw eigen meesteres
»Zeker maar ik wil het nu eenmaal,
niet."
»Kom dan bij ons op Napy-Szolnok."
»Als uw dochter getrouwd eerder
niet."
»Acb, wie weet, wanneer dat zal zgn
Die verwenschte ziekte dwingt ons allfes
voor onbepaalden tgd uit te stellen."
»Ziet ge wel, dat men geduld mo6t
hebben. We hebben immers afgesproken,
dat Irma eerst giavin Belas moet zgn,
eer wjj zelf
Ze lachte zachtjes en het klonk als
het kirren van een duif.
»Maar hoe gaat het met Irma
i>Wat beter. Eer ik wegreed was de
dokter er. Hg zei, dat het ergste ge
vaar voorbjj was."
»Deükt ge, dat Irma iets vermoedt
van de betrekking, welke er tusschen
ons beiden bestaat
>G»en sprake van. Hoe zou ze dat
Maar al deed ze het ook wel, wat zou
dat dan nog Het is mjjn zaak, of ik
weduwnaar wil big ven dan of ik weer
wil trouwen. Irma heeft baar eigen
kapitaal."
Weer een pauze, gedurende welke de
twee zoo zacht spraken, dat Hempol geen
woord kon verstaan.
Hij lachte inwendig in zgn vuistje.
Dat waren interessante dingen, welke
hg daar vernam. De graaf wilde weer
trouwen. Wie zou toch de dame zgn
uitvloeisel naar juiste waarde schat, dan
zal hg moeten erkennen, dat door het
schrgven van den inspecteur het gezag
in het leger heeft geleden."
Aldus luidt het in de officieele Han
delingen der Tweede Kamer.
Het gezag in het leger heeft geloden.
En daartoe heeft meëgawerkt iemand
uit de partjj, die altjjd den mond vol
heeft over gezag en tucht.
GOES, 28 Dec. 1906.
Bij Kon. besl. is aan dhr. L. A.
Paardekooper Overman, op zgn verzoek,
met ingang van 1 Maart, eervol ontslag
verleend als notaris te 's Gravenpolder,
Nieuwdopp. De heer D. Castel alhier,
ia benoemd tot onbezoldigd rijksveld
wachter.
Kunst en Wetenschap.
Het zinneleven der planten.
We hebben nooit geweten dat plant
kunde zóó interessant kon wezen, dat we
een werkje hierover aan één stuk uit
konden lezen en dit is ons overkomen
met het boekje door dr. P. G. Buekers
bewerkt naar R. H. France en getiteld
Het zinneleven der planten.
Maar dit wetenschappelijk, zg het^o-
pulair-wetenschappelijk boekje ljjkt meer
op een sprookje dan op de droge, dorre
plantkunde-lessen, die we ons van onze
schoolbanken herinneren.
O die plantkunde-lessen, waarin de
leeraar ons mededoelde hoe we alle le
vende, geurende, kleurige bloemen die de
lente ten leven riep en die de zomer
deed bloeien, konden indeelen, naar ver
schillende kenmerken, in ontelbare groe
pen 1'
Maar met die plantkunde heeft het
boekje van dr. Buekers niets te maken.
Het vertelt van het leven der planten,
van hun strijd om het bestaan, en als
het boekje niet telkens aanhaalde proeven
van bekende wetenschappelijke mannen,
dan zou men meenen eerder met het
product van een dichterlijken geest, dan
met dat van een onderzoeker te doen te
hebben.
Uit eon bijzonder mooi Fransch roman
netje getiteld x-Ilse" herinneren we ons
het zinnetje»En Ilse geloofde zeker
dat de bloemen een ziel hebben."
Dichterlijke plantasie," dachten we,
toon we het lazen. Doch dr. Buekers
vertelt ons van geheimzinnige krachten
en verlangens in de plant, die doen den
ken aan gewaarwordingen en ziel.
»In het zintuigeljjke leven is een dier
niets anders dan een liooger ontwikkelde
plant" (blz. 70) zegt dr. Buekers. En
van dat hooger leven der planten vertelt
hij in een onderhoudenden, prettigen
stjjl.
»Men heeft ons vervreemd van de na
tuur", zegt hij op blz. 8. »Deze bewe
ring heeft een lange en treurige ge
schiedenis, die al begint bij Aristoteles
en eindigt in letterkneohteijj en autori
teitsgeloof." Dr. Buekers echter wil niet
weten van die plantkunde der schoolban
ken. x>Heeft men ons in onze school
jaren ook niet gekweld met het van
buiten leeren van plantenbeschrijvingcr?"
vraagt hg. >Veranderde toen de bloeiende
weide en het sprookjesachtige bosch in
het plantkunde-uur niet in een stoffig
herbarium, in een troosteloos register
van Latijnsch-Grieksche namen, in een
van buiten leeren van vervelende spits
vondigheden, vol van besprekingen ovor
het aantal meeldraden, over bladvormen,
over bovenstandige en half- en hoelon-
derstandige vruchtbeginsels, alles dingen,
die wij allen leerden om ze zoo gauw
mogeljjk weer te vergeten
En het resultaat is, zegt de schrjjvor,
dat, al heeft men ook nog zooveel op met
kennis der natuur, boeken over plant
kunde het laatste zijn, waar men naar
grijpt
Dit boekje kan dan een uitzondering
op don regel wezen.
Het is uitgegeven door de ^Vereciri-
ging van Natuurvrienden" Kosmosad
ministratie Roelof Hartstraat GS, Amster
dam.
Deze vereeniging wil in de eerste
plaats de kennis der natuurwetenschappen
en daarmede ht-t natuurgenot en het begrip
barer verschijnselen in den meest uit
gebreider] zin onder ons volk verspreiden,
zegt het prospectus.
Nu, met zulke werkjes is de vereeni
ging op den goeden weg, dunkt ons.
Kerknieuws.
Ned. Herv. Kerk.
Schore. Benoemd tot ouderling dhr.
Jac. Zoeteweg cn tot diaken dhr. J. Snoep,
die deze benoeming op beraad heeft ge
houden.
SBóedekenskerke. Bjj d« heden
gehouden verkiezing in de Ned. Herv.
kerk alhier is gekozon tot ouderling dhr.
H. Riemens, tot diaken dhr. P. de Bai fc.
Doopsgezinde kerk.
Zondag 30 Docemfoör geen dienst.
Gereformeerde kerken in Nederland.
In de op 25 dezer alhier gehouden
vergadering van stemgerechtigde leden
werden gekozen tot ouderlingen dhr. K.
Dees, in de plaats van dhr. J. van der
Weele, en dhr. J. FraaDje en herkozen
tot diakenen dhrn. D. MeJse en D. O.
van de Eiveke.
naehtzafee-ïs.
Het gerechtshof te 's-Gravcnhage
bovestigde le. hot vonnis der rechtbank
te Middelburg waarbij C. J. B. en J. C.
B., rijwielherstellers to Kruiningen war<-n
veroordeeld, eerstgenoemde tot vijf jaren,
laatstgenoemde tot drie jaren, resp. we
gens poging tot zware mishandeling eu
medeplichtigheid aan deze poging, in
een jachtveld aldaar tegenover de politie.
Het hof wjjzigde alleen de quaffüci-tie
in dier voege dat de feiten gepleegd zijn
tegenover oen ambtenaar in den recht
matige uitoefening zijner bediening.
Vergiftiging. De rechtbank te
Groningen veroordeelde de 19-javige
dienstbode J. v. d. V. uit Grauwedijk,
die den landbouwer Huisman en zijn
huisvrouw met arsenicum vergiftigde,
tot 15 jaren' gevangenisstraf.
Het O. M. had levenslang geëischt.
Ze hadden hun maaltijd intusschen
geëindigd en de graaf riep den kellner
om te betalen.
Toen stonden ze op. De graaf hielp
zgn gezellin den mantel omdoen en
fluisterde
»Wanneer zie ik u weer
»Ze stonden nu dicht achter Silas, die
altjjd nog in zijn krant verdiept was,
zoodat hg ook het op even zachten toon
gegeven antwoord der dame kon verstaan.
»Over veertien dagen. Ik zal u bericht
zenden, zooals gewoonljjk. Maar ga nu
als 't u belieft alleen naar het station.
Ik vertrek eerst met den avondtrein."
»Du8 werkelijk zoo wreed Is dat
volstrekt' noodig
»Ja volstrekt."
»Dan zal ik voor mg een ander rij
tuig bestellen en gjj
»Neen, ik ga liever te voet. Het is
niet ver 'an bier naar vorstin Benko".
»Welnu, veel genoegen dan. En
vergeet mij niet".
Hg knste haar hand teeder en liet haar
voorgaan.
Dadelijk daarna hoorde Silas Hempel
het rjjtuig wegrollen.
Hij riep nu ook den kellner.
»Ken je de dame, die met graaf Hepy-
asBy hier heeft gedineerd vroeg hij,
nadat hij de rekening betaald en den kell
ner een royale fooi gegeven had.
»Noen", antwoordde deze en hnalde de
schouders op. s>Ze was twee- of driemaal
met hem hier, doch telkens slechts voor
korten tgd» Ik denk, dat het een land
genoot© van hem is, want ze spraken
dikwjjls Hongaarsch. Verder weet ik
niets van haar."
Silas Hempel sloeg peinzend den weg
naar zgn woniDg iD. Kate deed hem mot
een onderdanige buiging de deur open.
Haar weerbarstig baar was netjes uit
gekamd, de keuken flink schoon gemaakt
an haar oogleden waren dik gezwolff n
van het weenen. Hempel zag dal alles
met 'één oogopslag en lachte in zich
zeiven, maar deed, of zgn huishoudster
eenvoudig niet bestoud. Toon hij in zijn
kamer kwam, zag bjj, dat in alle kooien
lekkerbeotjes voor de vogels waren ge
bracht. Sommige hadden stukjes suiker,
aüdere blaadjes Balade of schijfjes appel.
De boozo bui van Kate was das over
gedreven en zjj trachtte van haar meester
vergiffenis te verwerven door dubbel 'oor
zgn lievelingen te zorgen. Murx had
zelfs een hemelblauw lint om zgn dikken
hals, wat hem intusschen maar scheen
te hinderen, waarom Silas het dadelijk
wegnam. i
Nu ging bjj in een hoek van de Bofa
zitten, haalde de geliefkoosde doos voor
den dag en nam met groot welbehagen
een snuifje.Het was oen eigenaardigheid
van hem, dat hij buitenshuis nooit snoof.
Dat was, om het zoo eens te noernoD,
zijn intiem particulier gonoegen en bg
snoof al tgd dan hot meest, wanneer zga
gedachten zich ingespannen met iets bezig
hielden. Daarom nam hg nu ook het
eene snuifje na het andere.
(Wordt ver volg dj
