91ste jaargang.
Zaterdag 15 October.
Een Familieveete.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrgdagavoud,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes.
Afzondorljjke norcmme 3 cent.
Inzending van ad^ertentiën wóop 2 ucen np den dag der1
MB*gave«
De prjjs der gewone advortentiön is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ct.
Rjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjjs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huweljjks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels 1,berekend.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
Uitgave van de Naaml. Yennootschap „Goesche Courant". Directeur-Hoofdredacteur K. G. Rijkens.
Een weinig Geschiedenis.
De scboolquaestie is, door het inge
diende ontwerp tot wijziging der wet op
het Lager Onderwjjs, weer aan de (Trde.
In ons vorig nommer hebben we beweerd,
dat de voorgestelde wijziging iu strijd is
met onze Grondwet. Zeer duidelijk wordt
dit o. a. ook uiteengezet door don heer
Haykens uit Nieuw Beerta in de Prov.
Qron. Ct., wiens geschiedkundige be
schouwingen we hier laten volgeD.
In onze dagen wordt nogal eens ge
zegd »Het stelselmatig subsidieeren der
bijzondere school is in strijd met artikel
192 der grondwet. Mannen van naam op
rechtskundig gebied als mr. J. A. van
Oilse, mr. J. A. Levy, mr. E. van Lier
hebben dat onderschreven. Toch gaat men
in Nederland voort met de bijzondere
school te subsidieeren, ja zelfs privilegiën
te schenken boven de openbare en dus
de grondwet te schenden. En dat doen
vooral »christelijke" regeoringen, die toch
wel in de eerste plaats handhavers van
do wet moesten zijn. Dat het subsidieeren
van het bijzonder onderwijs met den zin
en de bedoeling der grondwet in strijd
is, leert de geschiedenis. In 1848 bestond
er nog geen vrijheid van onderwijs. Die
moest worden veroverd. Zoo bracht de
voorzitter van het tijdeljjk ministerie,
graaf Schimmelpenninckin zijn rapport
aan den koning, tegen hot ontwerp der
staatscommissie, die in art. 183 al. 2 den
regel stelde >ffet geven van onderwijs is
vrij", do volgende bezwaren to berde:
•Ongetwijfeld verlangt hij (graaf Schim
melpenning) het publiek onderwijs zoo
danig ingericht, dat voor alle 's lands
kinderen, met eerbiediging van ieders
godsdienstige begripper, het beste onder
wijs voor hunnen stand geschikt, moge
verkrijgbaar zijn. Hij verlangt, dat alle
dogmatisch onderwijs, hetwelk voor de
eene of andere gezindheid mocht aan-
stootelijk zijn, van de scholen geweerd
worde, ten einde de ingezetenen van
Nederland niet van de wieg af, in secten
verdeeld en door een steil en muur van
elkander worden afgescheiden, maar van
de jeugdige gewoonte moge leeren, dat
zij geschikt zijn om met elkaar om te
gaan, dat zij één Opperwezen, één vader
land en één maatschappelijk belang heb
ben. Tegen alle proselitismus, tegen alle
misbruik, dat mocht bestaan, kan door
doelmatige wetten gewaakt worden, doch
de 2de alinea van hot art. 183 schijnt
de bevoegdheid tot het geven van onder
wijs nagenoeg voor een iegelijk open te
stellen en bevordert juist het tegendeel
van die vrijheid van onderwijs, welke de
ondergeteekendo nuttig acht. (Handelin
gen van de Regeering en de Staten-
Generaal over de herziening der GroDd-
20 FIïïaiïfOM
Naar het Fransch,
DOOR
PAUL BERTNAY.
Van 't hoofd tot de voeten bevende,
haalde Gratienne een blaadje papier te
voorschijn •Grootmoeder1 Ik ga u ver
driet aandoen, dat weet ik het spijt me,
maar ik zweer u, dat het evenzeer uw
schuld is als de mijne. Het verdriet,
dat ik u zal aandoen, behoeft niet uw
geheele leven voort te duren, wat wel
het geval zou zgn met het verdriet, dat
u mij wilde aandoen. Ik kan niet naar
dat klooster gaan, waar ik van verdriet
zou sterven. Ik ga ergens anders heen,
waar ik gedurende die tien maanden niet
opgezocht wil worden, en dus kan ik u
mijn adres niet opgeven.
Wees er echter verzekerd van, dat ik
er in veiligheid zal wezen, beschermd
tegen eiken blaam of verdenking, en dat
ik uw liefde zal trachten waard te zijn,
die liefde, die ik, als ik vergiffenis
kom vragen voor mij en voor hem, dien
ik zielslief heb hoop te herwinnen.
Hg weet niets van mijn vertrek af, en
u zult hem als u hem een beetje leert
kennen, even zeer liefhebben.
Zeg tegen papa, dat het zgn schuld
isdat zijne dochter niet vergeet noch
vergeten zal, wie ze is en wat ze aan
haar zelf en aan haar familie verschuldigd
is, ongehoorzaam aaD een bevel, dat ze
onrechtvaardig en te streng vindt, maar
ook ingetogen wat een jong meisje
nooit vergeten moet."
Zjj las haar brief nog eens over, schreef
er nog een vaarwel onder en maakte hem
dicht. Dadelijk daarop begon ze aan een
tweeden
•Pierre, ik wil en kan niet zoo lang
van je gescheiden big ven. Ik zou in ver
wet 1847/48. Den Haag, Gobr. Belinfante,
I blz. 287).
Ik kan niet nalaten de lezers van dit
stukje vooral attent te maken op dezen
zin >Hij (Schimmelpenninckverlangt,
dat allo dogmatisch onderwjjs, hetwelk
voor de eene of andore gezindheid mocht
aanstootelijk zijn van de scholen geweerd
wordt, ten einde de ingezetenen van
Nederland niet van do wieg af in secton
verdeeld en door een steiien muur van
elkaar worden gescheiden."'
En niettegenstaande den tegenstand,
voortgekomen uit de vrees, dat d9 vrgheid
van onderwijs de verdraagzaamheid zou
doen te loor gaan, werd die vrgheid in
't ontwerp der regeoring op den voor
grond gesteld. Het voorstel der regeering
werd aldus toegelicht: »Had zij (de
regeering) uitsluitend het recht, om onder
richt te geven, dan was er een mono
polie, een recht van uitsluiting ontstaan,
en dat was de strekking van de wet van
1806. Wordt het wetsontwerp der regee
ring aangenomen, dan kan er voldoening
voor allen zijn want er kan zijn een
openbaar onderwijs, waarbij eens ieders
godsdienstige begrippen worden geëer
biedigd en een vrjj onderwijs, dat bij
sommigen op den grond van een bepaalde
loer kan zgn gevestigd en bij anderen
op een mededinging met het openbaar
onderwijs berust. (Zie bovengenoemde
Handelingen I blz. 391 en 392).
Bij do beraadslaging over dit punt gold
dus de vraagVrij onderwijs of staats
monopolieEn het bleek bij die beraad
slaging, dat men de uitsluitende staats
bemoeiing niet wilde prijsgeven, tenzij
de grondwet zelf waarborgen hield, dat
de vrijheid niet misbruikt zou worden tot
overvleugeling van het staatsonderwijs.
In 't voorloopig verslag (zie Handel. I
blz. 442) leest men het volgende: »De
meerderheid, doordrongen van do over
tuiging, dat een goed ingericht lager
school wezen een allergewicbtigsten in
vloed op do zedelijkheid en de verstan
delijke beschaving der natie uitoefent, en
dat de schoolwet van 1806 uit dit oog
punt zeer nuttig heeft gewerkt, maakt
hare toestemming ondergeschikt aan het
verwerven der meest mogelijke zeker
heid bg de grondwet zelf, dat al dit
goede niet zal verloren gaan. Zij verlangt,
dat bij het vrijelijk toelaten der oprich
ting van bijzondere scholen door daartoe
bevoegden, al de aandacht derregaering
op de openbare lagere scholen gevestigd
blijve, zoodanig, dat deze nergens Oüt-
breken, en door hare goede inrichting en
den geest van het daar gegeven onderwijs
den nadeeligen invloed (ik cursiveer)
tomperen of te niet doen die eigenaardige
gebreken, die misschien maar al te zeer
vele nieuw op te richten bijzondere
scholen zullen aankleven". Tengevolge
driet- ondergaan. Ik vertrek morgen och
tend naar Parijs, waar tante Oamille
Girardot mij wel een schuilplaats zal
aanbieden gij zijt de eenige op do wereld,
die dit weet.
Ik denk er van avond om zes uur
aan te komen. Kom me dan gauw op
zoeken, beste vriendgedurende je ver
lof, dat nog twee maanden duurt, kun
nen we elkaar dan ontmoeten, zonder
dat iemand een smet op onzen Baam
zal kunnen werpen we hebben zooveel
te bespreken en zooveel planneu te ma
ken, die geen luchtkasteelen zgn, maar
een tastbaar geluk vormen En, •niet
tegenstaande alles" beste vriend bemin
haar zooals zij u bemint, die u toebe
hoort."
Ook dezen brief maakte zg dicht en
plakte er postzegels op.
Nu ging ze haar plan uitvoerenzo
keek hoe laat het was.
De tijd ging snel voorbij, het zou
weldra dag worden.
Zij beefde een beetje van twijfel, vrees
en besluiteloosheid. Maar dat duurde niet
lang, met een ongedulrlig gebaar stond
zij op en zei: Komaan!"...
Ze begon zich klaar te maken. Wat
zou grootmoeder, die in een kamer naast
de hare sliep, schrikken!
In haar reistasch stak ze bet hoog-
noodige en dan trok ze haar reiskostuum
aan, dat eenvoudig was, doch zeer ele
gant stond.
Toen even voor vieren, het eerste gelui
op de boerderij haar oor bereikte, nam
ze haar tasch, en cas en manteltje
deed zachtjes de deur open en sloop de
trap af.
De keuken was leeg. Mariette was er
nog niet en Franjoiso was waarschijnlijk
al aan hiar werk; ze had de deur laten
open staan.
Gratienne ging naar buiten.
Ze keek snel en angstig rond.
In bet oule huis sli p iedereen nog;
op de boerderij hoorde men eenig geruisch.
van dit verlangen nam de regeering in
art. 194 der grondwet (nu art. 192) de
3de alinea op, luidende »Er wordt overal
iu 't rijk voldoend openbaar lager onder
wjjs gegeven". Door dozo alinea achtte
men het staatsonderwijs beschermd.
In dion geest on mot die bedoeling
kwam het grondwettig voorschrift in
1848 tot stand. De poging in 1887, om
de grondwet op dat punt te wijzigen is
mislukt: 'tart. 192 is precies gelijk ge
bleven aan art. 194 van de grondwet van
1848. Voor 1848 was dus staatsmono
polie in zake onderwijs regel. Door do
grondwet vaD '48 kreeg het zoogenaamde
vrije onderwijs ongehinderde vrgheid van
beweging, maar meer nier. Zeer zeker
heeft de anti-revolutionnaire partij, ja
ongetwijfeld elke partij het in den eer
sten tijd na '48, ook goed begrepen en
goed gevoeld, dat er niet meer recht
was gegeven, dan om vrije scholen te
mogen stichten. Zelfs toen er later sprake
kwam van restitutie aan de bijzondere
scholen en de leer verkondigd werd
»'t Openbaar onderwijs voldoet ons niet
wij richten scholen op naar onzen smaak,
geef ons restitutie, omdat gij (staat) an
ders had moeten bekostigen, wat wij
uit onze eigen beurs hebben betaald,"
schreef de Standaard: >We willen geen
subsidie, omdat daaraan verbonden is
controle en inmenging van staatstoezicht,
hoe de golden besteed worden. En als
men in onze dagen leert, wat de voor
standers der vrije school willen, ziet men,
dat hun rechtsgevoel er niet beter op
is geworden. Men is geneigd te denken,
dat zij thans gerust durven zeggen, doe
lende op de openbare school>öte-toi
de IA, sfii que je in'y mette. Weg met
de openbare schoolje bent maar een
stiefkind, 't echte kind is de bijzondere
secteschool [eigenlijk alleen die op Calvi-
nistischen grondslag]. En dat alles wordt
in Nederland gedaan in strijd met de
grondwet. Die toch wil, dat de openbare
school alleen door den Btaat mag worden
gesteund, al. 1 van art. 192. D* grond
wet wil volgens al. 3 van art. 192, dat
overal in 't rijk van overheidswege vol
doend openbaar lager onderwijs zal wor
den gegeven, de voortdurende bevoor
rechting dor bijzondere school in 1889,
in 1900 en de nu te verwachten onder
wijswet, zullen maken, dat aan dat voor
schrift der grondwet niet zal worden
voldaan.
Buitenland.
Denemarken in moeilijkheid.
De berichtgever te Kopenhagen van de
Parijsche Temps zegt, dat hot voor Dene
marken zeer moeilijk zal worden om de
onzijdigheid in de De9nsche wateren te
De zon goot reeds haar stralen over
de eiken aan den boscbkaDf vroolijk
sprong de oude hazen windhond naar haar
toe »Dag beste hondje, ga maar gauw
weer liggen zei ze. Het goede beest
gehoorzaamde dadelijk. Gratienne sloop
onder de platanen voort en bereikte de
tuindeur, die naar het vrije veld voerde.
Niemand had haar gezien zij vervolgde
den haar bekenden weg, het onbekende
te gemcet.
Na drie kwartier loopen kw3m zij aan
het station van Saint-Romain. Da heer
Reynaud was er nog niet. Alleen Ber
nard, de postbode, was er om kaartjes
af te geven.
•Een eerste klasse Valence".
»U gaat al vroeg op reis, juffr. Dé-
lestang 1"
»Dat is om te spoediger terug te ko
men".
•Zeer juist''.
Even als bij haar komst was zg ook
nu de eenige passagier. In het. midden
van den zomer, als er op het veld zooveel
te doen is, gaan de boeren niet op reis.
De trein zou wel dadelijk komen.
Gratienne deed haar beide brieven in
de bus, op die manier gingen ze mee
naar hot eerstvolgend station, waar de
postbode ze dan in ontvangst nam om
ze naar Saint-Romain te brengen dat
was dus een tijdwinst van een paar uren,
zoodoende kon de vluchtelinge doorreizen,
zonder dat men er over dacht om haar
spoor te volgen.
Ze zou te Valence een plaatskaartje
naar Parijs nemon in de drukte van een
vreemde stad zou liaar spoor geheel ver
loren gaan.
Het oogenhlik kwam nader. De roode
arm van de signaalpaal zakte reeds. Men
zag de rook ia de verte tegen de roos
kleurige lucht afsteken. Het gefluit der
locomotief weerklonk. De trein stopte.
Bernard maakte een ledig rijtuig voor
Gratienne open.
•Goede reis, jaffrouw Délestang," zei
handhaven. En toch schijnt dit noodig
te zijD, want sedert eenigen 1iid zijn,
zegt hg, zoowel Russische als Japansche
vaartuigen in dio wateren opgemerkt.
Men vreest derhalve voor vijandelijk
heden, als eindelijk het Baltiscbe eskader
door de Sond zal varen.
De Deonsche Regoering oefent streng
toezicht uit op al die vaartuigen en zal
al hot mogelijke doen om botsingen te
voorkomen. Wat do gemoederen nog
onrustiger maakt is de wetenschap, dat
de Japansche schepen dynamiet aan boord
hebben.
De opstand in Duitsch-Afrika.
Duitschland wordt wel gewaar tegen
woordig, dat het bozit van koloniën geen
onverdeeld genoegen brengt. Pas was men
een weinig gerustgesteld door de mede-
deoling, dat de tegenstand der Herero's
gebroken was, of daar komt de tijding,
dat de Witbois zgn opgestaan. Natuurlijk
hoeft dit bericht een hoogst aangenamen
indruk gemaakt. Men had tot nu toe de
Witbois voor trouwe bondgenooten van
het Duitsche Rijk gehouden.
De opstand is, nu de Witbois zich
bij de Herero's hebben aangesloten, in
kracht toegenomen, en volgens berichten
uit Berlijn gelooft men daar dan ook,
dat de toestand ernstiger is dan ooit.
Do opstandelingen hebben gelegenheid
gevonden, op Britsch grondgebied nieuwe
voorraden op te doen, levensmiddelen en
ammunitie. En men voorziet, dat het
moeilijk vallen zal de rust te herstellen,
zonder dat aanmerkelijke troeponzendin-
gen naar Zuidwest-Afrika worden ge
stuurd.
Wat de Duilschers nog zenuwachtiger
maakt is het. bericht, dat de lelegrapbi-
sche verbinding met de kolonie is onder
broken. TgdiDgen uit het gebied van den
opstand zgn dus voorloopigniette wachfeD.
Het is wel merkwaardig, meesmuilt
een Berlijnsch blad, dat de telegraafkabel
op twee plaatseD stuk is en Swakopmund
niet alleen afgesneden is van het verkeer
met het zuideD, maar ook van het moe
derland. Als het niet al te on waarschijn
lijk klonk, zou men denken, dat de zwart
jes den kabel gelicht en doorgesneden
hadden.
GOES, 14 Oct. 1904.
Bij kon, besluit is het eereteeken
tot belooMDg van oervollen langdurigen
werkeiijken dienst bij do schutterijen
toegekend o. a. aan dhr. P. van der Mevlen,
voormalig kapitein-commandant van de
dienstdoende schutterij te Goes.
Twee afdeolingon van de Tweede
Kamer zijn reeds gereed met het onder
zoek der staatsbegrooting, dat deze week
bg toen bij het portier sloot.
Dank je 1"
Ze ging in een hoek zitten ze was
bleek van ontroering.
De teerling is geworpen 1" mompelde
zij. Haar hart, klopte alsof haar een on
geluk te wachten stond.
Canaille Girardot, dio een huis op den
boulevard Pereire bewoond", kleedde zich
dien avond voor een diner.
De avond viel de laats* e lichtstralen
lieten in het westen roode strepen achter,
die ook weer verdwenen.
In het groote atelier op do eerste ver
dieping was reeds licht ontstoken. Het
door de rosekappen gedempte licht der
grooto lampen bescheen prachtige stoffen,
schildergen, behangsels, mooie pan ^elen
prachtige sneeuwwitte marmeren beel
den in een woord een collectie, die het
oog streelde en een volkomen harmonisch
geheel vormde.
Dien avond zat er midden in het atelier,
voor een pas voltooid doek, een bezoeker,
zeker een vriend, want hg zat daar alleen
een sigarette te rooken en bestudeerde
het, achterover geleund, met half gesloten
oogen.
Het was een man van vijf-en-dertig
jaar... misschien iets ouder; op som
mige gezichten kan men moeilijk den
leeftijd lezen, vooral wanneer eene fijne,
elegante gestalte de lenigheid van de
jeugd behouden heeft.
Hij had een zwarten rok aan, een
witte das om en een bloem in het
knoopsgat. Als men van uit het atelier
naar de eetzaal ging en daar die spaar
zaam verlichte tafel zag, waarop een ge
bloemd kleed lag, dan kwam men tot de
overtuiging, dat Camille Girardot dien
avond niet thuis zou eten en dat die
bezoeker op haar wachtte, om baar daar
heen te geleiden, waar hg haar een diner
zou aanbieden.
Het pas afgewerkte, nog op den schil
dersezel staand schilderjj stelde twee jeug-
in de andere sectiën afloopt. Dinsdag
begint in alle afdeelingen de overweging
van de tariefwet. Is deze geëindigd, dan
verwacht men Dog eene oproeping dor
Kamer in openbare vergadering ter be
handeling van bet noodwetje voor de
Overijselsche kwestie, als het in staat
van wijzen is, en van nog eükele andere
ontwerpen.
Zoo zijn onze manieren. Hot orgaan
der Rotterdamsche socialisten Voorwaarts
brengt de volgende tjjding omtrent don,
in verband met de waarheid spreekwoor
delijk vermaard geworden Sybrandy
•De bekende socialistendooder Sybrandy,
die reeds de candidatuur vcor het Kamer
lidmaatschap in Hoogezand en Appinge-
dam heeft aangenomen, verzocht in kennis
gesteld te worden met personen
die iets weten aan te merken op het
gedrag van onze partjjgenooten Ter Laan
en Schaper, de afgevaardigden van ge
noemde districten."
Als dat waar is, dan is het, zegt de
Zutph. Ct., een nieuwe merkwaardige
bijdrage tot de wijze, waarop de heer
Sybrandy den strijd vóór Christus en tegen
het heidendom opvat.
Natuurlijk neemt het Rotterdamsche
blad hem daarover in de maling.
De heer Sybravdy is reeds zoover
ingelicht schrijft het dat hij kan
mededeelen, dat Ter Laan niet onschuldig
is aan de mislukte aardappeloogst, terwijl
Schaper de Japansch-Russiscbe oorlog op
zijn geweten moet hebben. Dit is al een
aardig begin, maar nog niet voldoende
om ben mot kans op succes de zetels te
betwisten. De heer Sybrandy zou gaarne
weten of het waar is, dat Ter Laan zijn
ouders vermoord heeft; en Schaper een
paar maal brand heeft gesticht."
Ksrknieuws.
Doopsgezinde kerk.
Zondag 16 October, 's voormiddags
10 uur, godsdienstoefening door ds.
Spaans.
Onderwijs.
In de algemeen© vergadering op 9
Juli te Goes gehouden, van de Yereeni-
ging van Onderwijzers(-essen). belast, met
de opleiding van onderwgzers(-ossen) in
Zeeland, werd besloten, dat door de onder-
wgzers(-esseD), verbonden aan de rijks
normaallessen en daaraan toegevoegde
voorbereidende klassen in Zeeland, een
adres zou gericht worden tot H. M. de
Koningin, met verzoek, dat de betrekking
aan de R. N. L. een vaste worde, met
recht op pensioen, en aan de verschil
lende R. N. L. buiten Zeeland een af-
dige schoone schepselen voor, die in een
landschap vol bloeiende korsenboomen,
te midden van oen bloesemregen, lachten
en stoeiden.
De bezoeker de vriend met een
sigaret in zijn mond eu een badinetj©
met vergulden knop in zgn hand, keek er
met een waar genoegen naar.
Het is heerlijk mooi," mompelde bij
•zij heeft de gratie en do lente samen
gebracht En als om de kunstenares
geluk to wenschen, keerde hij zich om
naar een groot portret, dat in plaats
van eon spiegel, boven den schoorsteen
hing een portret, waaronder eeu
bekonde naam stond, een portret, dat de
vrouw des huizes voorstelde, in een wit
go waad, waartegen de sombere blik der
zwarte oogen scherp afstak ja, die op
zonderlinge wijze aan die van Gratienne
herinnerden.
Op dat oogenhlik lichtte de kamenier
bet gordijn aan den ingang van bet atelier,
dat de eetzaal verborg, op en zei
Mevrouw laat mjjnheer Séran zeggen,
dat zo gauw klaar is."
•O, zoo dankje."
Het succes van mijn stuk", mompelde
hij. »Och, wat kan het mo schelen 1"
Maar het kon bom wel scheler, want
zoodra de kamenier met de gele brochure
binnenkwam nam bij ze aan en zei
•Félicie, zeg haar, dat we nog ruim
schoots den tijd hebben."
Hg ging daarop op den grooten divan
zitten, strekte zich behngelijk uit op de
weelderige zijden kussens en begon met
groote belangstelling een artikel in de
Revue te lezen, waarin men over zgn
stuk sprak.
Die bezoeker was Maxime Séran, de
tooneelschrgver, wiens laatste komedie
in de »Vaudeville", voor het beste der
laatste tooneelproducten doorging.
(Wordt vervolgd.)
