1904. N°. 100.
jaargang.
sle
FEUILLETON.
Blundell's overwinning.
GOESCH
Do uitgave dozer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prjjs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, 3,25.
Afzonderljjko nommera 5 cent.
Inzending van advertentiën vóór 2 uren op den dag der
uitgave.
De prjjs der gewone adverteutiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 et.
Bg directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfdo advertentie wordt de pr|js
slechts tweemaal berekend
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels ƒ1,berekend
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesche Courant". Directeur-Hoofdredacteur R. G. Rijkens.
DE JAARMARKT
of KERMIS zal dit jaar aanvangen op
Dinsdag 30 Augustus aanstaande en eindi
gen op Dinsdag 6 September daaraan
volgende.
Met het opslaan der kramen enz. mag
worden aangevangen, behoudens onvoor
ziene omstandigheden, des Vrjjdags vóór
het begin, en alles moet van de plaats
zijn vervoerd des Vrijdags nè, het eindigen
der kermis.
De aanvragen om plaatsen moeten vóór
den hierboven vermelden aanvang der
jaarmarkt, vrachtvrij en met opgaaf der
benoodigde oppervlakte in Nederlandsche
maatbenamingen, gericht worden aan den
Marktmeester, geschiedende de toelating
tot wederopzegging toe, ook gedurende
de kermis.
De toelating van muzikanten, orgel
draaiers, liedjeszangers en dorgelijken zal
slechts tot een zeer beperkt aantal ge
schieden, en dezen moeten zich, om toe
gelaten te worden, bp den heer commis
saris van politie daartoe aanmelden.
Goes, den 22 Augustus 1904.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
DE KONING KOOIJ.
De Secretaris,
G. A. RAJENIUS.
Avondschool
voor Ambachtslieden.
Burgemeester en Wethouders van Goes
brengen ter kennis van belanghebbenden,
dat de inschrijving van leerlingen voor
bovengenoemde inrichting, zal plaats
hebben op Woensdag 31 Augustus
e. k.y 's namiddags tusschen 24 uur,
in de Directeurskamer der Ambachts
school.
Zg die leerling willen worden, moeten
een vak (timmeren, smeden, schilderen,
meubelmaken, loodgieten, wagonmaken,
graveeren enz.) beoefenen, of gaan be
oefenen, en voorzien zjjn van een bewijs
van het hoofd der lagere school, dat hij
alle klassen der lagere school met goed
gevolg doorloopen heeft. Ook een bewjjs
van toegelaten te zgn op een herha
lingsschool of andere inrichting van on
derwijs is voldoende.
Aanvang van den Cursus den tweeden
Maandag in September.
Goes, den 24 Augustus 1904.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
DE KONING KOOIJ.
De Secretaris,
G. A. HAJENIUS.
De grondslag der „vrije" uni
versiteit.
Aangezien de vrjje uni versiieit, de
stichting van dr. Kuyper de aanleiding
is geweest tot de jongste parlementaire
Naar het Engelsch
VAN
W. W. JACOBS.
In twee of drie dagen kwam Blundell,
tot Venia's geheim verdriet, niet op de
boerderg verschijnen een feit, dat haar
vrgerg met den sergeant veel minder
interessant maakte. Haar eenige vol
doening was de verslagenheid van haar
vader en voor zgn pleizier ging ze zóó
heelemaal op in de voordeelen van het
leger, dat een jong recruten-sergeant je
er dol van zou geworden zgn.
•Ze is gek op soldaten," zei de ouwe
tegen Blundell, dien hij wilde aansporen
tot een wanhopige poging. »Ik heb haar
van nabij gadegeslagen en heb-» gemerkt
wat er met haar aan de hand isze is
romantisch. Je bent te kalm, te gewoon
voor haar. Ze moet iets buitengewoons
zien. Gistermiddag vertelde ze Daly nog,
dat ze alleen van helden hield. Dat zei
ze hem zoo maar in z'n gezicht. Ik zat
er bg en hoorde 't. Jammer, dat jij geen
held bent, John."
»Ja," zei Blundell, •maar ik geloof
dat, als ik een held was, ze weer wat
anders zou liefhebben."
De ouwe schudde het hoofd. »Als je
nou maar 's iets gewaagds kon uithalen,"
mompelde hg, »iemand half vermoorden
of iemands leven redden en dat ze d&t
zag. Zou je niet van af de kade in het
water kunnen springen en iemands leven
redden
•Ja, dat zou kunnen," zei Blundell,
»al8 er maar iemand te vinden was, die
er in wou vallen."
•Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen
dat je meende iemand in het water te
zien liggen," stelde de ouwe voor.
crisis in ons land, mag men veronder
stellen, dat datgene, wat in verband met
die stichting wordt geschreven, het pu
bliek belang zal inboezemen.
Het is dan ook om dio reden, dat
wij hier ter plaatse melding willen mafeea
van eene reeks van artikelen in het Vader
land verschenen, van de hand van den
Leidschen hoogleeraar Bollandonder het
opschrift•De grondslag der vrije Uni
versiteit. Een woord van voorlichting.".
Terwijl de geleerde schrijver beseft,
dat de komende verandering van wet
geving betreffende ons hooger onderwjjs
vermeerdering van bevolking of •bloei"
zal bezorgen aan de stichting van dr.
Kuyperen dat dan weer het slinken
van het aantal der aan onze Staats-hooge-
scholen studeerende jongelieden tot op
heffing van twee dier inrichtingen leiden
zal, met het voorshands blijvende gevolg,
dat de in ons land aan universiteiten
studeerende jeugd zal verdeeld zgn over
een Roomsche, een Gereformeerde, een
Gemeentelijke en een door den Staat
onderhouden universiteit, geeft hij voor
lichtingen over het wezen en de innerlijke
houdbaarheid dier komende verandering
en geeft hij uitlegging van de eensge
zindheid, die tusschen Roomsche en Gere
formeerde bondgenooten in werkelijkheid
heerscht, wat betreft den grondslag,
waarop al aanstonds de vrije universiteit
der Gereformeerden een eigen weten
schappelijk bestaan geniet of genieten kan.
Die grondslag is •het woord Gods",
zooals de calvinist dat eens vooral ge
openbaard acht in de verzameling vaa
heilige schriften, die door overlevering
van kerk en Synagoge tot ons zijn ge
komen. Valt er nu nog uit te maken in
hoeverre Gods woord wel echt Gods
woord is, dan is de grondslag niet meer
de grondslag en het gezag der Schriften
nog afhankelijk van de uitkomsten onzer
eigen menschelijke onderzoekingen. Daar
om worden, zegt de hoogleeraar, dan ook
reeds de meest voor de band liggende
en onweersprekelgkste uitkomsten der
nieuwere fcextonderzoekingen, reeds de
resultaten der »lagere" Bijbelcritiek, door
mannen als A. Kuyper en Woltjer en
Bavinck voor de Gereformeerde gemeente
braaf en eerlijk verdonkeremaand.
De Leidsche hoogleeraar is lang niet
malsch voor de Gereformeerden, als hij
Gereformeerden en Roomschen naast el
kaar stelt wat het punt van textonder
zoekingen betreft. »Het worde" dus zegt
hg hier eens onomwonden beslistelijk
verklaard, dat de Calvinist voor een
Vrije" Universiteit op Gereformeerden
grondslag niets meer of minder dan den
redelijken grondslag mist, dat zgn vast
houden aan de overgeleverde letter dor
schriften te schande gemaakt wordt zelfs
door de kerkelijke geloovige wetenschap
van onze dagen. Dat niet alles in de
ï»Om uitgelachen te worden Dank
u", antwoordde Blundell, die zgn Venia
door en door kende.
•Je schijnt ook overal tegenwerpingen
tegen te moeten maken," klaagde Turn-
bull, i-dat heb ik al meer in je opge
merkt."
»U zou me er spoedig in zien springen,
als er werkelijk een in ligt," zei Blun
dell. »lk ben wel geen al te best zwem
mer, maar
•Des te beter," onderbrak de ander,
dat maakt 't juist- nog moediger."
i-En ik geef er niet veel om of ik al
verdrink," ging de jonge man droomerig
voort.
De oude Turn buil stopte zijn handen
in zgn zakken en liep een paar malen
de kamer op en neer. Zijn wenkbrauwen
waren gefronst en zgn lippen op elkaar
geperst. In tegenwoordigheid van dit
geesteljjk onweer hield Blundell een eer
biedig stilzwijgen vol.
^Zondagmiddag gaan we alle vier op
de kade wandelen," zei Turn buil einde
lijk.
•Om kans te hebben vroeg zgn
starende vriend.
•Om de kans te hebben," vulde de
ander aan, »dat juist Daly eens in het
water mocht vallen."
»Hrj zou er misschien invallen, als we
vijf millioen malen heen en weer liepen,"
zei Blundell met een onaangenaam geluid
in zijn stem.
't Zou best kunnen gebeuren, als we
vier of vjjf malen heen en weer ioopen",
zei Turnbull, vooral als jij soms eens
mocht struikelen".
•Ik struikel nooit", antwoordde Blun
dell. »Niemand staat vaster op zgn bee-
nen dan ik".
»En heeft dommer kop", voegde de
woedende Turnbull er bg.
Blundell keek hem bedaard aan. Hij
veronderstelde met eenigen grond, dat
zgn vriend gedronken had.
heilige schriften met onmiddellijke dui
delijkheid een goddelijke openbaring
kan heetendat niet alles daarin met
rechtstreeksche onweersprekelijkheid ook
slechts menschenlijk achtenswaardig is
te noemen het is reeds door do vaders
der Kerk tal van malen uitgesproken en
in de Roomsche kerk van ooze dagen
begint zich over de heilige schriften
juist nu een vrijzinnigheid van opvatting
te verbreiden, die do samenwerking van
Roomschen en Calvinisten in ons land
tot een begrijpelijkheid maakt, welke
allerminst de begrijpelijkheid van een
•stoeien op denzelfden wortel" is.
De Roomsche Christen leeft in het
geloof aan het met omstandigheden reke
nende levende gezag van een Kerk, wier
behoudende geest zich in groote mate
weet te voegen naar de eischen van den
tijd, ook wat betreft do wetenschap. En
terwijl Abraham Kuyper zijn Gereformeer
den nog eens opnieuw wil verzamelen
binnen de muren eener hoogeschool, waar
uit alle betwgfeling en aanvechting der
overgeleverde opvattingen van den
•grondslag" des Gereformeerden geloofs
met zorg wordt geweerd, zgn de Schrift
geleerden van »do kerk der overleve
ringen" al sinds eentge jaren druk in de
weer, mot de door onze Gereformeerden
verdonkeremaande uitkomsten der nieu
were bijbelstudiën hun voordeel to doen,
opdat ook de Roomseh kerkelijke ziens
wijze der Schriften door herziening en
nieuwere regeling tot iets worde, waar
mede men onder ontwikkelde lieden voor
den dag kan komen. Moge al een ontoe
rekenbaar meelooper, gelijk mr. J. van den
Bieten, daarvan nog niets hebben geweten,
toen de geleerde Capucijn »Celestinus"
te Tilburg hem in Flet Centrum kwam
wakker schudden bet ouderwetsche en
naïeve geloof aan eene bijbelinhoud, die
van begin tot einde ^openbaring" is, aan
Mozes als den schrijver der -vijf boeken
van Mozes, of aaa ooggetuigen als be
schrijvers van wat in onze evangeliën
verhaald wordt, heeft juist nu, terwijl
ten onzent de »ODgeloovige" studiën eenen
knauw zullen krijgen, in de kerk van
Rome zjjnen tjjd gehad."
De hoogloeraar vindt dan ook, dat
verschillende bij bel verbalen door R. Ka
tholieke geleerden worden besproken »met
een vrijmoedigheid, die gunstig afsteekt bij
de klaagljjke wijze, waarop tegelijkertijd
een Kuyper en een WoHjer en een Bavinck
zich uitsloven, om den op zicbzelven niet
houdbaren grondslag hunner »vrije uni
versiteit verdonkeremanend in eere te
houden, of weder in eere te brengen,
als basis en punt van uitgang voor een
met het Calvinistisch geloof bestaanbare
wetenschap."
Het vraagstuk van den oorsprong des
Pentateuehs (de vijf boeken van Mozes)
is het vraagstuk geworden van den ge-
•Struikelen", ging Turnbull voort, zgn
gedachten weer bij elkaar zamelend,
struikelen is een ding, dat iedereen
overkomen kan. Je stoot je tegen een
steen en valt dan op Daly, hij rolt over
boord en je gooit je jas uit en springt
hem na. Hij kan geen meter zwemmen".
Blundell hield zgn adem in en keek
hem in sprakelooze verbazing aan.
•Er zullen natuurlijk een massa men-
schen op de kade zijn als het mooi weer
is", ging de ouwe voort. »Je zal het
halve dorp achter je hebben, dat. je roemt
en je op je rug klopt en dat allemaal
in tegenwoordigheid van Venia, moetje
bedenken, 't Zal in alle kranten komen
te staan en je krijgt natuurlijk een red-
dingsmedalje".
•En veronderstel nou 's, dat we allebei
verdrinken?" zei Blundol nuchter.
Verdrinken Nonsens 1" zei Turnbull.
Maar je moet 't natuurlijk zelf weten.
Als je baDg bent
•Nee, 'k zal 't doen," zei Blundell j
decideerd,
•En denk er om," voegde Turnbull er
bij, »dat je 'tniet. moet doen alsof 't zoo
maar een grap was. Je moet maken, dat
je zelf half verdrinkt. Ea als je weer
aan wal bent gehaald, moet je doen,
alsof je erg naar bent. Je moet 't voel
langer uithouden dan Daly, want, hij
mag niet alle medelgden inoogsten."
•Goed," zei de ander.
•Na een poosje kan je pas je oogen
opendoen," ging de leermeester voort-,
•en dan zou ik, als ik jou was, zeggen
Dag Venia!" en ze dan weer sluiten.
Dat geeft een prachtig effect."
•Ja, dat klinkt heel goed," zei Blundell.
'cis goed," zei Turnbull. »Ik heb je
nou maar een zwak schema gegeven. Je
moet dat zelf maar uitwerken. Je hebt
twee dagen om er over na te denken."
Blundell bedankte hem en dacht ge
durende de twee volgende dagen aan
niets anders. Daar hg erg in de puntjes
openbaarden godsdienst. En nu gaat pro
fessor Bolland eens na, boe do R.-Ratho-
lioken over dit vraagstuk denken. Hg
haalt o. a. aan de woorden van dr.
A. Poehgedrukt in de Katholiek van
December 1898
Meer en meer wordt do traditie dor
Synagoge over den oorsprong van den
Pentateuch onhoudbaar verklaard en prijs
gegeven het getal dor Katholieke ge-
leordon, die deze overtuiging doelen,
groeit dagelijks aan. De orthodoxe pre
dikanten, die nog den streng Mozaïscben
oorsprong der Wet staande houden, ver
dedigen een vestiwg, die buiten de linie
ligt".
En verder
Wie niet met zijn lijd meegaat, ver
valt in het potsierlijke".
Na nog eenige uitspraken op dit punt
van Katholieke geleerden te hebben aan
gehaald, verzoekt hij deze te vergelgken,
met »hot boem-boetn-genevel, waarin
Abraham Kuyperden 20n October 1900
over evolutie sprekende, een bevestigend
antwoord hoeft gegeven op de vraag of
de religie een spontane ontplooiing der
soorten in het organische leven uit cytode
of kerncel toelaat, doch meteen beweert,
dat «de relogie krachtens de wet van baar
eigen leven het evolutiesteisel onherroe
pelijk veroordeelen" moet. Wil dat zeggen,
vraagt prof. B., dat »de grondslag der
Vrije" vastligt en al aanstonds de vijf
boeken van Mozes niet van eigene ge
leidelijke wording getuigen
Na hierop een bevestigend antwoord
te hebben gegeven, zegt de Leidsche
boogleeraar
Waar moest het trouwens ook heen,
waüneer al aanstonds de vijf boeken van
Mozes, niet zooals zij daar voor ons lig
gen, of heeten te liggen, eenvoudig weg
van Mozes zgn, maar onbekende Jood-
sche handen er in zgn bezig geweest
Waar was en bleef dan >de grondslag
Wat niet wegneemt, dat iemand, die niet
met zijn tijd meegaat, volgens den Room
schen schriftgeleerde Poeh in bet potsier
lijke vervalt en de orthodoxe predikanten,
die nog den streng Mozaïscben oorsprong
der Wet staande houden, een vesting ver
dedigen, die buiten de linie ligt".
Professor Bolland komt ook nog met
eenige oude plunje van dr. Kuyper aan
dragen, die den professor der wye op dit
oogenblik wel heel onaangenaam moet
zitten. Hij vraagt, waarom er in de Eerste
of Tweede Kamer niemand was, die dr.
Kuyper er eens aan herinnerde, dat hg zelf
het verweer van de rechtzinnigheid tegen
de nieuwere critiek vergeleken heeft, bij
plattelandsschutterij, die tegen de Prui
sische garde wil optrekken, om dan voor
zichzelven te getuigen, dat hij in stil
geloof voor de Schrift is neergebogen,
niet als resultaat van geleerdheid, maar
met de nsïeveteit van het kindeke
wae, maakte hij zgn testament en kwam
in een betrekkelgk aangenaam humeur
dien Zondagmiddag bg Turnbull aan huis
De sergeant zat al zacht met Venia te
praten, terwijl Turnbull, die tegenover
ben in een armstoel zat, hen met een
zonderling gelaat aankeek.
•We dachten er zoo juist over om
eens langs het water te wandelen, dat
's koel," zei hij toen Blundell binnen
kwam.
Wat Op zoo'n warmen dag als van
daag zei Venia.
•Ik vond juist, dat het hier zoo heer
lijk koel is," voegde de sergeant er bij,
die hoopte op een herhaling van de ge
schiedenis van den vorigen Zondag.
»'t Is buiten koeler," zei Turnbull,
die van niets anders wilde hooren, veel
koeler als we er wat aan gewend raken."
Hij liep met Blundell vooruit, terwijl
het paartje volgde. De zon stond blakend
aan den hemel en nauwelijks een half
dozijn moDSchen waren er to vioden op
de kade, de gewone Zondagmiddagwan-
deling. Het water, een 10-tal voeten lager
dan de wal, kabbelde koel en groen
teg«»n de steenen dammen. Aan h»'t eind
der kade, onder de lantaarn, hielden zij
allen stil en bewonderden scbjjnbaar een
volgetuigd schip, dat op korten afstand
voorbijzeilde, maar inderdaad deden zg
het om de volgorde, die voor de werk
zaamheden van dien middag noodig was,
te veranderen. Dit gelakte ook na eeni
gen tijd en achter het paartje loopend,
overdacht de vader ietwat zenuwachtig
den afloop.
Tweemaal drentelden zij de heele kade
af, maar niets gebeurde er. Het schip
wae nog zichtbaar en de handige ser
geant zag kaDS om telkens met de dochter
op eenigen afstand te blgven.
Jg zorgt ook nooit voor wat. je op je
genomen hebt, John," zei Turnbull.
•Ik weet, wat ik te doen heb," zei
Blundell langzaam.
(Verflauwing der grenzeD, pag. 43 en 49
Niemand", zegt de heer Z?,»die den
ooljjkerd in de Kamers eens vraagt, of
wij dan op do caïoveteit van het kindeke
Abraham Kuyper af, staatsrechtelijke gel
digheid moeten verschaffen aan een acade
misch onderonsje van wetenschappelijke
plattel andsscta ut terg
De geleerde schrijver, die het onver
standig noemt het Christelijk geloof dood
te wenscben, is er van overtuigd, dat
de komende veranderingen in het hooger
onderwijs ten onzent nadeelig zal zgn
voor dat Christendom en eerst recht den
Antichrist zullen wekken en ontketenen
en een anti-clericalisme uitlokken, waarin
bet Christelijke volksgeloof tot schade
voor het volksleven en voltsgomood ge
heel zal te gronde gaan.
Het heil zal voor ons land waarlijk niet
komen van vereenzgdigde onderonsjes,
waarin do aankomende geleerde zelf on
kundig wordt gehouden van datgene, wat
zich den kleinen man inderdaad minder
goed 2«ggen hhtzoo richt men meesters
en doctoren af, die zich vroeg of laat
bedrogene bedriegers gaan voelen, om zich
dan met verbittering te keeren tegen een
geloof, dat sympathische bejegening en
behandeling verdient, doch over de weten
schap van hooger stijgenden niet heeft
te heersehen. Onverstandig is h<»t, het
Christelijk geloof zonder meer dóód te
wensoben een misdaad tegen den heiligen
geest der w&arheid echter is bet, mede
te werken tot vernieuwde onderdrukking
van vrge studie dóór dat geloof."
Nog eens terugkomend op het dood
zwijgen van wetenschappelijke onder
zoekingen op het gebied van textcritiek
zegt prof. Bolland: »De Calvinist kan
het tegen de wetenschap onzer dagen in
contradictoir debat niet houden, dies
geene apologetiek meer. Met rede laat
zich het Calvinisme niet verdedigen, doch
Calvinisten zgn (of heeten) we en Cal
vinisten willen we blgven (heeten); we
zullen dus voortaan geene rede meer
staan. »In de Schrift," zegt Abrehnm
Kuyper, >staat een ceder voor u van
geestelijke autoriteit, die achttien eeuwen
lang zjjne wortelen uitschoot in den le
vensbodem van ons menschelgk bewust
zijn, en in zijne sebadnw is het gods
dienstig en zedelgk leven der menschheid
zoo onnoemelijk geklommen in waardij.
Houw nu dien ceder om. en nog eene
wijle zal het groen aan zijn omgehouwen
stam nabotten, maar wi«, wie geeft ons
straks een anderen ceder, wie aan de
kinderen onzes volks eene schaduw aau
de zijne gelijk, terug? Dit, dit is het,
waarom ik, niet als resultaat van geleerd
heid, maar mot de naïeveteit van het
kindeke, weer in stil geloof voor die
Schrift ben neergebogen, voor die Schrift
geijverd heb en nu jubel in mijne ziel
en God dank, als ik het geloof in die
Waarom doe je 't dan niet?" vroeg
de ander. »Je wilt zokor net zoo lang
wachten, totdat er meer menscben op de
kade zgn, hé, en dat ze misschien zien
kunnen, datje hem in het water duwt."
•Dat is de kwestie nii t" z« i Blundell
langzaam, »maar u vertelde mg uw plan
en ik heb nader over de uitwerking na
gedacht."
En?" vroeg de ander.
•Ik vind 't niet goed, Daly te redden",
zei Blundell. »Dat heb ik bedacht. Hij
zou in eveu groot gevaar verkeeren als
ik en hg zou misschien nog het meeste
succes hebben."
Wil je soms terugkrabbelen vroeg
Turnbull.
•Nee", zei de ander, »maar 't zou
veel boter zgn als ik iemand anders
redde. Ik vind 't onnoodig, dat de men
scben meêlij krjjgeD met Daly."
Babi j} wilt je heelemaal terug
trekken", zei de ouwe. »Je lijkt wel een
kat, jo bent bang voor een beetje koud
water."
•Nee, volstrekt niet", zei Blundell.
Venia zal Daly daar bij zien staan, zonder
i«ts te doen, als ik iemand anders red
en met den dood worstel. Dat beb ik
allemaal lang en breed overdacht."
•Ja, dat 's allemaal goed en wel, maar
wie zou je er dan in willen gooien
vroeg Turnbull.
Maak u daar niet bezorgd over, en
ik zal wel iemand vinden."
De oude Turnbull keerde zich om en
keek eens langs de kade. In den regel
had hg groot vertrouwen in Blundell's
besluit, maar in dit geval twgfelde hij
er aan.
•Nou, mij is 'fc nog een raadsel", zei
hij langzaam. »Ik geef 't op. 't Lgkt wel
HolaJe had mg er haast in
gegooid."
Waarlijk!" zei Blundell, »dat sp|jt
»i
me.
(Slot volgtj.