1904. N°. 100. jaargang. sle FEUILLETON. Blundell's overwinning. GOESCH Do uitgave dozer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond, uitgezonderd op feestdagen. Prjjs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, 3,25. Afzonderljjko nommera 5 cent. Inzending van advertentiën vóór 2 uren op den dag der uitgave. De prjjs der gewone adverteutiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 et. Bg directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfdo advertentie wordt de pr|js slechts tweemaal berekend Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende dankbetuigingen worden van 110 regels ƒ1,berekend Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel. Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Goesche Courant". Directeur-Hoofdredacteur R. G. Rijkens. DE JAARMARKT of KERMIS zal dit jaar aanvangen op Dinsdag 30 Augustus aanstaande en eindi gen op Dinsdag 6 September daaraan volgende. Met het opslaan der kramen enz. mag worden aangevangen, behoudens onvoor ziene omstandigheden, des Vrjjdags vóór het begin, en alles moet van de plaats zijn vervoerd des Vrijdags nè, het eindigen der kermis. De aanvragen om plaatsen moeten vóór den hierboven vermelden aanvang der jaarmarkt, vrachtvrij en met opgaaf der benoodigde oppervlakte in Nederlandsche maatbenamingen, gericht worden aan den Marktmeester, geschiedende de toelating tot wederopzegging toe, ook gedurende de kermis. De toelating van muzikanten, orgel draaiers, liedjeszangers en dorgelijken zal slechts tot een zeer beperkt aantal ge schieden, en dezen moeten zich, om toe gelaten te worden, bp den heer commis saris van politie daartoe aanmelden. Goes, den 22 Augustus 1904. Burgemeester en Wethouders van Goes, DE KONING KOOIJ. De Secretaris, G. A. RAJENIUS. Avondschool voor Ambachtslieden. Burgemeester en Wethouders van Goes brengen ter kennis van belanghebbenden, dat de inschrijving van leerlingen voor bovengenoemde inrichting, zal plaats hebben op Woensdag 31 Augustus e. k.y 's namiddags tusschen 24 uur, in de Directeurskamer der Ambachts school. Zg die leerling willen worden, moeten een vak (timmeren, smeden, schilderen, meubelmaken, loodgieten, wagonmaken, graveeren enz.) beoefenen, of gaan be oefenen, en voorzien zjjn van een bewijs van het hoofd der lagere school, dat hij alle klassen der lagere school met goed gevolg doorloopen heeft. Ook een bewjjs van toegelaten te zgn op een herha lingsschool of andere inrichting van on derwijs is voldoende. Aanvang van den Cursus den tweeden Maandag in September. Goes, den 24 Augustus 1904. Burgemeester en Wethouders van Goes, DE KONING KOOIJ. De Secretaris, G. A. HAJENIUS. De grondslag der „vrije" uni versiteit. Aangezien de vrjje uni versiieit, de stichting van dr. Kuyper de aanleiding is geweest tot de jongste parlementaire Naar het Engelsch VAN W. W. JACOBS. In twee of drie dagen kwam Blundell, tot Venia's geheim verdriet, niet op de boerderg verschijnen een feit, dat haar vrgerg met den sergeant veel minder interessant maakte. Haar eenige vol doening was de verslagenheid van haar vader en voor zgn pleizier ging ze zóó heelemaal op in de voordeelen van het leger, dat een jong recruten-sergeant je er dol van zou geworden zgn. •Ze is gek op soldaten," zei de ouwe tegen Blundell, dien hij wilde aansporen tot een wanhopige poging. »Ik heb haar van nabij gadegeslagen en heb-» gemerkt wat er met haar aan de hand isze is romantisch. Je bent te kalm, te gewoon voor haar. Ze moet iets buitengewoons zien. Gistermiddag vertelde ze Daly nog, dat ze alleen van helden hield. Dat zei ze hem zoo maar in z'n gezicht. Ik zat er bg en hoorde 't. Jammer, dat jij geen held bent, John." »Ja," zei Blundell, •maar ik geloof dat, als ik een held was, ze weer wat anders zou liefhebben." De ouwe schudde het hoofd. »Als je nou maar 's iets gewaagds kon uithalen," mompelde hg, »iemand half vermoorden of iemands leven redden en dat ze d&t zag. Zou je niet van af de kade in het water kunnen springen en iemands leven redden •Ja, dat zou kunnen," zei Blundell, »al8 er maar iemand te vinden was, die er in wou vallen." •Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat je meende iemand in het water te zien liggen," stelde de ouwe voor. crisis in ons land, mag men veronder stellen, dat datgene, wat in verband met die stichting wordt geschreven, het pu bliek belang zal inboezemen. Het is dan ook om dio reden, dat wij hier ter plaatse melding willen mafeea van eene reeks van artikelen in het Vader land verschenen, van de hand van den Leidschen hoogleeraar Bollandonder het opschrift•De grondslag der vrije Uni versiteit. Een woord van voorlichting.". Terwijl de geleerde schrijver beseft, dat de komende verandering van wet geving betreffende ons hooger onderwjjs vermeerdering van bevolking of •bloei" zal bezorgen aan de stichting van dr. Kuyperen dat dan weer het slinken van het aantal der aan onze Staats-hooge- scholen studeerende jongelieden tot op heffing van twee dier inrichtingen leiden zal, met het voorshands blijvende gevolg, dat de in ons land aan universiteiten studeerende jeugd zal verdeeld zgn over een Roomsche, een Gereformeerde, een Gemeentelijke en een door den Staat onderhouden universiteit, geeft hij voor lichtingen over het wezen en de innerlijke houdbaarheid dier komende verandering en geeft hij uitlegging van de eensge zindheid, die tusschen Roomsche en Gere formeerde bondgenooten in werkelijkheid heerscht, wat betreft den grondslag, waarop al aanstonds de vrije universiteit der Gereformeerden een eigen weten schappelijk bestaan geniet of genieten kan. Die grondslag is •het woord Gods", zooals de calvinist dat eens vooral ge openbaard acht in de verzameling vaa heilige schriften, die door overlevering van kerk en Synagoge tot ons zijn ge komen. Valt er nu nog uit te maken in hoeverre Gods woord wel echt Gods woord is, dan is de grondslag niet meer de grondslag en het gezag der Schriften nog afhankelijk van de uitkomsten onzer eigen menschelijke onderzoekingen. Daar om worden, zegt de hoogleeraar, dan ook reeds de meest voor de band liggende en onweersprekelgkste uitkomsten der nieuwere fcextonderzoekingen, reeds de resultaten der »lagere" Bijbelcritiek, door mannen als A. Kuyper en Woltjer en Bavinck voor de Gereformeerde gemeente braaf en eerlijk verdonkeremaand. De Leidsche hoogleeraar is lang niet malsch voor de Gereformeerden, als hij Gereformeerden en Roomschen naast el kaar stelt wat het punt van textonder zoekingen betreft. »Het worde" dus zegt hg hier eens onomwonden beslistelijk verklaard, dat de Calvinist voor een Vrije" Universiteit op Gereformeerden grondslag niets meer of minder dan den redelijken grondslag mist, dat zgn vast houden aan de overgeleverde letter dor schriften te schande gemaakt wordt zelfs door de kerkelijke geloovige wetenschap van onze dagen. Dat niet alles in de ï»Om uitgelachen te worden Dank u", antwoordde Blundell, die zgn Venia door en door kende. •Je schijnt ook overal tegenwerpingen tegen te moeten maken," klaagde Turn- bull, i-dat heb ik al meer in je opge merkt." »U zou me er spoedig in zien springen, als er werkelijk een in ligt," zei Blun dell. »lk ben wel geen al te best zwem mer, maar •Des te beter," onderbrak de ander, dat maakt 't juist- nog moediger." i-En ik geef er niet veel om of ik al verdrink," ging de jonge man droomerig voort. De oude Turn buil stopte zijn handen in zgn zakken en liep een paar malen de kamer op en neer. Zijn wenkbrauwen waren gefronst en zgn lippen op elkaar geperst. In tegenwoordigheid van dit geesteljjk onweer hield Blundell een eer biedig stilzwijgen vol. ^Zondagmiddag gaan we alle vier op de kade wandelen," zei Turn buil einde lijk. •Om kans te hebben vroeg zgn starende vriend. •Om de kans te hebben," vulde de ander aan, »dat juist Daly eens in het water mocht vallen." »Hrj zou er misschien invallen, als we vijf millioen malen heen en weer liepen," zei Blundell met een onaangenaam geluid in zijn stem. 't Zou best kunnen gebeuren, als we vier of vjjf malen heen en weer ioopen", zei Turnbull, vooral als jij soms eens mocht struikelen". •Ik struikel nooit", antwoordde Blun dell. »Niemand staat vaster op zgn bee- nen dan ik". »En heeft dommer kop", voegde de woedende Turnbull er bg. Blundell keek hem bedaard aan. Hij veronderstelde met eenigen grond, dat zgn vriend gedronken had. heilige schriften met onmiddellijke dui delijkheid een goddelijke openbaring kan heetendat niet alles daarin met rechtstreeksche onweersprekelijkheid ook slechts menschenlijk achtenswaardig is te noemen het is reeds door do vaders der Kerk tal van malen uitgesproken en in de Roomsche kerk van ooze dagen begint zich over de heilige schriften juist nu een vrijzinnigheid van opvatting te verbreiden, die do samenwerking van Roomschen en Calvinisten in ons land tot een begrijpelijkheid maakt, welke allerminst de begrijpelijkheid van een •stoeien op denzelfden wortel" is. De Roomsche Christen leeft in het geloof aan het met omstandigheden reke nende levende gezag van een Kerk, wier behoudende geest zich in groote mate weet te voegen naar de eischen van den tijd, ook wat betreft do wetenschap. En terwijl Abraham Kuyper zijn Gereformeer den nog eens opnieuw wil verzamelen binnen de muren eener hoogeschool, waar uit alle betwgfeling en aanvechting der overgeleverde opvattingen van den •grondslag" des Gereformeerden geloofs met zorg wordt geweerd, zgn de Schrift geleerden van »do kerk der overleve ringen" al sinds eentge jaren druk in de weer, mot de door onze Gereformeerden verdonkeremaande uitkomsten der nieu were bijbelstudiën hun voordeel to doen, opdat ook de Roomseh kerkelijke ziens wijze der Schriften door herziening en nieuwere regeling tot iets worde, waar mede men onder ontwikkelde lieden voor den dag kan komen. Moge al een ontoe rekenbaar meelooper, gelijk mr. J. van den Bieten, daarvan nog niets hebben geweten, toen de geleerde Capucijn »Celestinus" te Tilburg hem in Flet Centrum kwam wakker schudden bet ouderwetsche en naïeve geloof aan eene bijbelinhoud, die van begin tot einde ^openbaring" is, aan Mozes als den schrijver der -vijf boeken van Mozes, of aaa ooggetuigen als be schrijvers van wat in onze evangeliën verhaald wordt, heeft juist nu, terwijl ten onzent de »ODgeloovige" studiën eenen knauw zullen krijgen, in de kerk van Rome zjjnen tjjd gehad." De hoogloeraar vindt dan ook, dat verschillende bij bel verbalen door R. Ka tholieke geleerden worden besproken »met een vrijmoedigheid, die gunstig afsteekt bij de klaagljjke wijze, waarop tegelijkertijd een Kuyper en een WoHjer en een Bavinck zich uitsloven, om den op zicbzelven niet houdbaren grondslag hunner »vrije uni versiteit verdonkeremanend in eere te houden, of weder in eere te brengen, als basis en punt van uitgang voor een met het Calvinistisch geloof bestaanbare wetenschap." Het vraagstuk van den oorsprong des Pentateuehs (de vijf boeken van Mozes) is het vraagstuk geworden van den ge- •Struikelen", ging Turnbull voort, zgn gedachten weer bij elkaar zamelend, struikelen is een ding, dat iedereen overkomen kan. Je stoot je tegen een steen en valt dan op Daly, hij rolt over boord en je gooit je jas uit en springt hem na. Hij kan geen meter zwemmen". Blundell hield zgn adem in en keek hem in sprakelooze verbazing aan. •Er zullen natuurlijk een massa men- schen op de kade zijn als het mooi weer is", ging de ouwe voort. »Je zal het halve dorp achter je hebben, dat. je roemt en je op je rug klopt en dat allemaal in tegenwoordigheid van Venia, moetje bedenken, 't Zal in alle kranten komen te staan en je krijgt natuurlijk een red- dingsmedalje". •En veronderstel nou 's, dat we allebei verdrinken?" zei Blundol nuchter. Verdrinken Nonsens 1" zei Turnbull. Maar je moet 't natuurlijk zelf weten. Als je baDg bent •Nee, 'k zal 't doen," zei Blundell j decideerd, •En denk er om," voegde Turnbull er bij, »dat je 'tniet. moet doen alsof 't zoo maar een grap was. Je moet maken, dat je zelf half verdrinkt. Ea als je weer aan wal bent gehaald, moet je doen, alsof je erg naar bent. Je moet 't voel langer uithouden dan Daly, want, hij mag niet alle medelgden inoogsten." •Goed," zei de ander. •Na een poosje kan je pas je oogen opendoen," ging de leermeester voort-, •en dan zou ik, als ik jou was, zeggen Dag Venia!" en ze dan weer sluiten. Dat geeft een prachtig effect." •Ja, dat klinkt heel goed," zei Blundell. 'cis goed," zei Turnbull. »Ik heb je nou maar een zwak schema gegeven. Je moet dat zelf maar uitwerken. Je hebt twee dagen om er over na te denken." Blundell bedankte hem en dacht ge durende de twee volgende dagen aan niets anders. Daar hg erg in de puntjes openbaarden godsdienst. En nu gaat pro fessor Bolland eens na, boe do R.-Ratho- lioken over dit vraagstuk denken. Hg haalt o. a. aan de woorden van dr. A. Poehgedrukt in de Katholiek van December 1898 Meer en meer wordt do traditie dor Synagoge over den oorsprong van den Pentateuch onhoudbaar verklaard en prijs gegeven het getal dor Katholieke ge- leordon, die deze overtuiging doelen, groeit dagelijks aan. De orthodoxe pre dikanten, die nog den streng Mozaïscben oorsprong der Wet staande houden, ver dedigen een vestiwg, die buiten de linie ligt". En verder Wie niet met zijn lijd meegaat, ver valt in het potsierlijke". Na nog eenige uitspraken op dit punt van Katholieke geleerden te hebben aan gehaald, verzoekt hij deze te vergelgken, met »hot boem-boetn-genevel, waarin Abraham Kuyperden 20n October 1900 over evolutie sprekende, een bevestigend antwoord hoeft gegeven op de vraag of de religie een spontane ontplooiing der soorten in het organische leven uit cytode of kerncel toelaat, doch meteen beweert, dat «de relogie krachtens de wet van baar eigen leven het evolutiesteisel onherroe pelijk veroordeelen" moet. Wil dat zeggen, vraagt prof. B., dat »de grondslag der Vrije" vastligt en al aanstonds de vijf boeken van Mozes niet van eigene ge leidelijke wording getuigen Na hierop een bevestigend antwoord te hebben gegeven, zegt de Leidsche boogleeraar Waar moest het trouwens ook heen, waüneer al aanstonds de vijf boeken van Mozes, niet zooals zij daar voor ons lig gen, of heeten te liggen, eenvoudig weg van Mozes zgn, maar onbekende Jood- sche handen er in zgn bezig geweest Waar was en bleef dan >de grondslag Wat niet wegneemt, dat iemand, die niet met zijn tijd meegaat, volgens den Room schen schriftgeleerde Poeh in bet potsier lijke vervalt en de orthodoxe predikanten, die nog den streng Mozaïscben oorsprong der Wet staande houden, een vesting ver dedigen, die buiten de linie ligt". Professor Bolland komt ook nog met eenige oude plunje van dr. Kuyper aan dragen, die den professor der wye op dit oogenblik wel heel onaangenaam moet zitten. Hij vraagt, waarom er in de Eerste of Tweede Kamer niemand was, die dr. Kuyper er eens aan herinnerde, dat hg zelf het verweer van de rechtzinnigheid tegen de nieuwere critiek vergeleken heeft, bij plattelandsschutterij, die tegen de Prui sische garde wil optrekken, om dan voor zichzelven te getuigen, dat hij in stil geloof voor de Schrift is neergebogen, niet als resultaat van geleerdheid, maar met de nsïeveteit van het kindeke wae, maakte hij zgn testament en kwam in een betrekkelgk aangenaam humeur dien Zondagmiddag bg Turnbull aan huis De sergeant zat al zacht met Venia te praten, terwijl Turnbull, die tegenover ben in een armstoel zat, hen met een zonderling gelaat aankeek. •We dachten er zoo juist over om eens langs het water te wandelen, dat 's koel," zei hij toen Blundell binnen kwam. Wat Op zoo'n warmen dag als van daag zei Venia. •Ik vond juist, dat het hier zoo heer lijk koel is," voegde de sergeant er bij, die hoopte op een herhaling van de ge schiedenis van den vorigen Zondag. »'t Is buiten koeler," zei Turnbull, die van niets anders wilde hooren, veel koeler als we er wat aan gewend raken." Hij liep met Blundell vooruit, terwijl het paartje volgde. De zon stond blakend aan den hemel en nauwelijks een half dozijn moDSchen waren er to vioden op de kade, de gewone Zondagmiddagwan- deling. Het water, een 10-tal voeten lager dan de wal, kabbelde koel en groen teg«»n de steenen dammen. Aan h»'t eind der kade, onder de lantaarn, hielden zij allen stil en bewonderden scbjjnbaar een volgetuigd schip, dat op korten afstand voorbijzeilde, maar inderdaad deden zg het om de volgorde, die voor de werk zaamheden van dien middag noodig was, te veranderen. Dit gelakte ook na eeni gen tijd en achter het paartje loopend, overdacht de vader ietwat zenuwachtig den afloop. Tweemaal drentelden zij de heele kade af, maar niets gebeurde er. Het schip wae nog zichtbaar en de handige ser geant zag kaDS om telkens met de dochter op eenigen afstand te blgven. Jg zorgt ook nooit voor wat. je op je genomen hebt, John," zei Turnbull. •Ik weet, wat ik te doen heb," zei Blundell langzaam. (Verflauwing der grenzeD, pag. 43 en 49 Niemand", zegt de heer Z?,»die den ooljjkerd in de Kamers eens vraagt, of wij dan op do caïoveteit van het kindeke Abraham Kuyper af, staatsrechtelijke gel digheid moeten verschaffen aan een acade misch onderonsje van wetenschappelijke plattel andsscta ut terg De geleerde schrijver, die het onver standig noemt het Christelijk geloof dood te wenscben, is er van overtuigd, dat de komende veranderingen in het hooger onderwijs ten onzent nadeelig zal zgn voor dat Christendom en eerst recht den Antichrist zullen wekken en ontketenen en een anti-clericalisme uitlokken, waarin bet Christelijke volksgeloof tot schade voor het volksleven en voltsgomood ge heel zal te gronde gaan. Het heil zal voor ons land waarlijk niet komen van vereenzgdigde onderonsjes, waarin do aankomende geleerde zelf on kundig wordt gehouden van datgene, wat zich den kleinen man inderdaad minder goed 2«ggen hhtzoo richt men meesters en doctoren af, die zich vroeg of laat bedrogene bedriegers gaan voelen, om zich dan met verbittering te keeren tegen een geloof, dat sympathische bejegening en behandeling verdient, doch over de weten schap van hooger stijgenden niet heeft te heersehen. Onverstandig is h<»t, het Christelijk geloof zonder meer dóód te wensoben een misdaad tegen den heiligen geest der w&arheid echter is bet, mede te werken tot vernieuwde onderdrukking van vrge studie dóór dat geloof." Nog eens terugkomend op het dood zwijgen van wetenschappelijke onder zoekingen op het gebied van textcritiek zegt prof. Bolland: »De Calvinist kan het tegen de wetenschap onzer dagen in contradictoir debat niet houden, dies geene apologetiek meer. Met rede laat zich het Calvinisme niet verdedigen, doch Calvinisten zgn (of heeten) we en Cal vinisten willen we blgven (heeten); we zullen dus voortaan geene rede meer staan. »In de Schrift," zegt Abrehnm Kuyper, >staat een ceder voor u van geestelijke autoriteit, die achttien eeuwen lang zjjne wortelen uitschoot in den le vensbodem van ons menschelgk bewust zijn, en in zijne sebadnw is het gods dienstig en zedelgk leven der menschheid zoo onnoemelijk geklommen in waardij. Houw nu dien ceder om. en nog eene wijle zal het groen aan zijn omgehouwen stam nabotten, maar wi«, wie geeft ons straks een anderen ceder, wie aan de kinderen onzes volks eene schaduw aau de zijne gelijk, terug? Dit, dit is het, waarom ik, niet als resultaat van geleerd heid, maar mot de naïeveteit van het kindeke, weer in stil geloof voor die Schrift ben neergebogen, voor die Schrift geijverd heb en nu jubel in mijne ziel en God dank, als ik het geloof in die Waarom doe je 't dan niet?" vroeg de ander. »Je wilt zokor net zoo lang wachten, totdat er meer menscben op de kade zgn, hé, en dat ze misschien zien kunnen, datje hem in het water duwt." •Dat is de kwestie nii t" z« i Blundell langzaam, »maar u vertelde mg uw plan en ik heb nader over de uitwerking na gedacht." En?" vroeg de ander. •Ik vind 't niet goed, Daly te redden", zei Blundell. »Dat heb ik bedacht. Hij zou in eveu groot gevaar verkeeren als ik en hg zou misschien nog het meeste succes hebben." Wil je soms terugkrabbelen vroeg Turnbull. •Nee", zei de ander, »maar 't zou veel boter zgn als ik iemand anders redde. Ik vind 't onnoodig, dat de men scben meêlij krjjgeD met Daly." Babi j} wilt je heelemaal terug trekken", zei de ouwe. »Je lijkt wel een kat, jo bent bang voor een beetje koud water." •Nee, volstrekt niet", zei Blundell. Venia zal Daly daar bij zien staan, zonder i«ts te doen, als ik iemand anders red en met den dood worstel. Dat beb ik allemaal lang en breed overdacht." •Ja, dat 's allemaal goed en wel, maar wie zou je er dan in willen gooien vroeg Turnbull. Maak u daar niet bezorgd over, en ik zal wel iemand vinden." De oude Turnbull keerde zich om en keek eens langs de kade. In den regel had hg groot vertrouwen in Blundell's besluit, maar in dit geval twgfelde hij er aan. •Nou, mij is 'fc nog een raadsel", zei hij langzaam. »Ik geef 't op. 't Lgkt wel HolaJe had mg er haast in gegooid." Waarlijk!" zei Blundell, »dat sp|jt »i me. (Slot volgtj.

Krantenbank Zeeland

Goessche Courant | 1904 | | pagina 1