1904. N". 88. Donderdag 28 Juli. 91sle jaargang. i2 FETJILLEÏ02L Een edel hart. GOESGII De uitgave dézer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond, uitgezonderd op feestdagen. Prjjs per kwartaal, zoo binnen als buiten Gcos, 8S25U Afzonderlijke nonimers 5 cent. Inzending van aduerieniiën vóór 2 uren op den dag des* uitgave. COURANT. De prgs der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 et,. Bg directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prgs slechts tweemaal berekend Geboorte-, huweljjki- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende dankbetuigingen worden van 110 rogels 1,berekend. Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel. Uitgave van de Naaml. Yennootschap „Goesche Courant". Directeur-Hoofdredacteur R. G. Rijkens. Een schoone rede. Plaatsgebrek heeft ons indertijd ver hinderd meer uitgebreid melding te ma ken van de rede, door professor van Bone- val Faure in de Eerste Kaïner gehouden tegen het ontwerp tot wijziging der wet op het Hooger Onderwijs. En toch ver- diont deze rede door het geheole volk te worden gelezen, opdat het er over kan nadenken en de waarschuwende woor den ervan te overwegen. Daarom volge hier, wat door dezen grijzen geleerde werd gesproken. »Wordt nu onder die verandering in den staatkundigen en maatschappelijken toestand niet een allerbelangrijkste plaats ingenomen door de veranderde verhouding tusschen kerk en staat Wie kunnen iü gemoede ook in dit opzicht den vroe- geren toestand terug wenschen Kunnen onze Roomsch-Katholieke medeburgers in gemoede terug verlangen den toestand der Generaliteitslanden, zooals die was onder de Republiek Kunnen zij verlan gen, dat de gelijkstelling der godsdien sten mot de daaraan verbonden vrijheid van belijdenis en de gelijke bescherming van alle kerkgenootschappen en de be noembaarheid van ieder Nederlander tot elke landsbediening zonder onderscheid van godsdient, dat dat alles worde opge heven en de vroegere toestand hersteld »Kunnen zij verlangen, dat de Calvi nisten of Gomaristen de plaats weer in nemen, die zij in de oude Republiek hadden veroverd en waardoor zij zich alle macht in den Staat aanmatigden met achterstelling van de Roomsch-Ka- tholieken niet alleen, maar ook van alle andere andersdenkenden, Protestanten van allerlei geloof, buiten het Calvinistische Verlangen zij terug die verfoeilijke pre dikanten-regeering onder de Republiek uitgeoefend, waardoor de Staatsmacht overheerscht en soms zelfs tot ongerech tigheid werd in staat gesteld of ge dwongen ♦Ik heb gemeend op die wijze van handelen van den Minister te moeten wijzen, om daardoor nader aan te toonen, hoe onmiskenbaar de Minister er naar streeft om aan een godsdienstige richting een voorrang te verschaffen op hot ge bied van den Staat en daardoor aan gods dienstige richtingen, kerkgenootschappen of geloofsvereenigingen, boe men ze noe men wil, op het gebied van den Staat en in het Staatsbestuur een macht toe te kennen, die door de beginselen, welke aan de artt. 167 169 der Grondwet ten grondslag liggen en daarin 2ijn uitge drukt, worden gewraakt. Maar ik noemde ook art. 5, 1, der Grondwet, dat hier stond geschonden te worden, do benoem baarheid van alle Nederlanders zonder onderscheid ook van godsdienst tot lands betrekkingen. Ook deze heilzame bepaling, welke van de gelijkstelling van alle gods diensten het onmiddellijk gevolg is, loopt gevaar door de meermalen door den Mi nister herhaalde klacht, dat zij, die zich de Christenen bij uitnemendheid noemen, tot dusver zoo ergerlijk zouden zijn te kort gekomen bij de benoeming van staats betrekkingen, een stelling, die ik als geheel onbewezen verwerp, en zijn toe- Uit het Duitsch. De patiënten werden strenger onder opzicht gehouden dan voorhoen. Ludwig von Erlenburg mocht zijn kamer niet verlateneen gruwzame maatregel bij de zomerhitte, die er heerschte. Het ver zoek van Giacomo om een vrijen avond tot regeling zijner particuliere zaken, werd ter zijde gelegd, zonder er verder notitie van te nemen. En toch de onrust van dr. Rimoli wilde maar niet tot bedaren komen. Giacomo bleef er tameljjk onverschil lig onder. Wat ging het hem ook aan, dat zijn meester vreesde voor de ont dekking eener misdaad, die hij voor twin tig jaar begaan had om zich te verrjjken en die door hem twintig jaren lang was voortgezet Kon men hem, den knecht, euvel duiden, dat hij het zwijgen had bewaard over een misdaad, die hg niet bewijzen kon Hij had zijn koetjes op het droge en de ontmoeting met freule Von Waldheim drong hem om het plan, dat hij gevormd had zoo spoedig mogelijk ten uitvoer te brengen. Op zekeren dag dat dr. Rimoli in een goed humeur was, trad Giacomo diens schrijfvertrek binnen. ♦Ik zou den heer directeur wel willen verzoeken mjj aanstaanden Zondag verlof zegging om daarin verbetering te brengen. ♦Want van die toezegging blijft dan in ieder geval dit over, dat aanspraak op benoeming ook zal worden gegrond op godsdienstige belijdenis, of dat bij benoemingen daarnaar zal worden ge vraagd. En dan wordt daarmede geschon den het met do grondwettige gelijkheid dor godsdiensten zoo heilzame voorschrift, dat ieder Nederlander, welke ook zijn godsdienstige gezindheid zij, tot alle landsbedieningen benoembaar is. Zoo zou den wij weer terugkeeren tot wat een kanker was is den toestand der republiek, waarbij de godsdienst zelf allerminst wèl zal varen. ♦En zoo dreigen we dan door al dit Calvinistisch drijven weer terug te koeren tot die suprematie van de kerk in en over den staat, nu van een godsdienstige fractie en waar zal het einde zijn ♦Verdeeldheid onder de zonen van het zelfde vaderland kan er alleen het nood lottig gevolg van zijn. ♦De rainistor zegt evenwel in do memo rie van antwoord, bladz. 18, dat dit op hem geen indruk vermag to maken en, voegt zijn excellentie er bij, bij elke stembus, die opengaat, blijkt, dat de natie gedeeld in levensopvatting is." Dat be roep op do stembus zal menig rechtge aard vaderlander pijnlijk aandoenvelen een ergernis zijn. Het is immers voor een ieder duidelijk, dat, wanneer wij hier in ons verslag van verdeeldheid spreken, dat wij dan niet denken aan een verdeeldheid over de richting, waar in het land bestuurd moet worden. Die verdeeldheid is er altijd en zal er moeten zijn. Maar men wijst daarmede op die verdeeldheid, die zich openbaart in leuzen, waarbij men zich niet ontziet Gods heiligen naam te misbruiken en waardoor de »geloovigen", zooals zij zich noemen, worden opgezweept met het voor of tegen den Christus" en met de ♦eere Gods" tegen allen, die buiten hen staan en die daarmede als heidenen of Mahomedanen worden gestempeld en waarna dan als triomfkreet wordt uit geschreeuwd, dat Nederland weer trouw wordt aan het drievoudig snoerGod, Vaderland en Oranje, om de kloof nog dieper te graven en meteen de tegen standers, met name de liberalen, als ontrouw aan God, aan het Vaderland en aan Oranje te brandmerken.En nu, na een bewind van drio jaren, vermag zulk een heillooze verdeeldheid geen indruk op den minister meer te maken O, men vergete het toch niet ♦Ons dierbaar Vaderland kan alleen voor wanorde en tweedracht worden be waard door die godsdienst vrijheid te huldigen, welke noch priesterheerschappij van welke zijde ook, noch inmenging van den staat in de godsdienstige be grippen toelaat. Met dat beginsel van godsdienstvrijheid wordt in deze wet, in strijd met de Grondwet, gebroken daar door wordt de godsdienstvrede in hoogo mate bedreigd." Mannen, die zoo spreken, die hunno waarschuwende stem verheffen tegen het weer aanwakkeren der godsdiensttwisten, wat een ramp voor ons vaderland mag worden geacht, zullen uit do Eerste Ka mer moeten verdwijnen, om de hemel te geven om naar Rome te gaan, waar ik zaken te regelen heb, die voor mij van het grootste belang zijn," begon do oppasser. Kom, kom Wat zaken Onzin 1" riep de directeur uit. ♦Met uw verlof," viel Giacomo in, ♦het is nu zes jaar geleden, dat ik ken nis kreeg aan een meisje in Rome. Of schoon wij elkander beminden, was het ons onmogelijk om te trouwen, daar Sofia geen geld heeft en u geen gehuwde op passers in dienst wil houden. Zoo bleef de zaak slepende, totdat eenige weken geleden ons een onverwacht fortuintje ten deel viel, waardoor wij in staat wor den gesteld ons verlangen te verwezen lijken." ♦Gelukkige kerel 1" zeido dr. Rimoli op spottenden toon. »En wat was dat voor een fortuintje Wel, mijnheer, mijn meisje had een oom in Amerika, dien zij nooit gezien had en die zoo goed was haar tot eenige erfgename te benoemen. Een maand ge leden vernamen wij zijn dood. Hij was ongehuwd en kon dus vrij over zijn na latenschap beschikken." Dr. Rimoli zag zijn knecht eonige seconden doordringend aan en vroeg En wat verder ♦Och heel eenvoudig, mijnheer. Niets belet ons nu het geluk te smaken, waar naar wij zoozeer verlangen. De erfenis bedraagt ongeveer elfduizend francs en als ik daar mijn spaarpenningen bijvoeg, hebben wjj genoeg om behoorlijk te weet door welke nullen, die zich een imperatief mandaat laten welgevallen, te worden vervangen. Van deze rede gewagende, zegt het Handelsblad »Aldus sprak Leiden tot Dordt, de stichting van don grooten Willemden meest verdraagzamen en edel$ton man uit zijn tijd, tot do Synode, die verket terde en verbande. En daarom wordt Leiden als onnuttige dienstmaagd heen gezonden, on wordt do godsdienstvrede in ons land verstoord. Als men de gevolgen zal zien van deze overheersching der kerk over deü Staat, dan zal men erkennen, hoeveel waarheid in Faure1 s woorden ligt opgesloten. Hem en ons land wenschen wij toe, dat bij het zal beleven, hoe spoedig de oogen zijn open gegaan van ons volk en hoe daardoor het fanatiek drijven beteugeld werd, vóórdat het onherstelbare schade heeft aangericht." De vreugde over een bekeerling. Het Centrum deelt mede, dat in de Osservatore Cattolica een zeer waardeerend artikel voorkomt over onzen premier, dr. Kvyperwaarvan het dezer dagen een vertaling hoopt te geven. Dat komt Z. Exe. dan ook wel eerlijk toezegt do Arnh. Ct. Dezelfde politieke leider, dio een kwart eeuw geleden zijne volgelingen tegen Rome waarschuwde, hen vermaande niet slechts ooi Roomsche stemmen niet to bodelon, maar eerdor die stemmen zelfs af te werou, omdat zij anders hun toekomst verspelen, hun goe den naam in opspraak brengen, hunne volkshistorie verloochenen en handelen zouden met hun beginsel in lijnrechten strijd, diezelfde politieke leider, Mi- nister-presideüt geworden, beijvert zich thans in bondgenootschap met de Katho lieke Staatspartij het Nederlandsche Staatsrecht en do Nederlandsche Staats instellingen op Christelijken" grondslag te hervormen. Zulk eone bekeoring is wel een warme lofrede waard Buitenland. Duitschland en Engeland. Deze twee landen kunnen het, hoe dikwijls ook hunno monarchen bezoeken bij elkaar afleggen en elkaar omarmen, maar niet met elkaar vinden. De Engel- schen kunnen niet verdragen, naar het schijnt, dat het Duitsche Rijk een mach tige staat is geworden, die met hen scherp concurreert in handel en industrie. Men heeft alweer eene nieuwe quaestio. Zij betreft het eiland Madera. Madera is, zooals men weet, in het bezit van Por tugal, dat tot nu toe zeer bevriend was met Engeland. Maar nu heeft het land iets gedaan, dat geenszins naar don zin is van zijne Engelsche vrienden. In het Parlement is er reeds mot afkeuring over gesproken. Want Portugal heeft met de Duitsebers een traetaat durven sluiten met betrekking tot het scbooDe, maar in don laatston tjjd oenigszins verwaar loosde eiland. Madera is, een halve eeuw geledeü, door do Engelschen vlijtig ge ëxploiteerd. Zij bouwden op het gelukkig gelogen eiland hotels en villa's en maak- kunnon leven, wanneer ik er bij werk. Het huis is goed en de omliggende ak kers zijn vruchtbaar, wij zijn daarom be sloten ons in Amerika te vestigen." Dr. Rimoli keek hem weer doordrin gend aan en vroeg Waar zijn de papieren, die op deze erfenis betrekking hebben Die heeft Sofia. Als ik Heb je ze gezien ♦Gezien Hoe zou dat mogeljjk wezen Sedert twee weken weigort u mij om uit te gaan. Ik vraag u nu verlof om mor gen alles in orde te brongen". De directeur dacht even na. ♦En wanneer wil je naar Amerika ver trekken ♦Wol, ik wil eerst de papieren inzien, om te weten boe de zaken staan. Ik kan niets met zekerheid zeggen, voordat ik met mijn meisje gesproken hebin elk geval gaan wij zoo spoedig mogeljjk. Met het oog op deze omstandigheden zult u mg, hoop ik, bot gevraagde ontslag niet weigeren". Als in gepeins verzonken zweeg de directeur een poos. Toen scheen hij een besluit genomen te hebben en zeide plot seling ♦Je kunt morgen gaan. Ik geef je verlof na zes uurom elf uur moet je hier terug zjjn". Rome ligt ruim een uur van bieren de straat, waarin mjjn bominde woont, is aan het andere einde der stad. Ik heb twee uur noodig om naar hare woning te gaan. Voor twaalf uur zal ik dus on- ten zich meester van den handel, den wijnhandel in de eerste, den steenkolen handel in de tweede plaats. Engelsche handelaren brachten het werk der eiland bewoners aan de markt en betaalden hen maar zeer matig, naar het beet. In den laatsten tijd hebben zij het echter te drnk gehad met aüdere dingen er was goud en er waren diamanten in Zuid-Afrika om naar Madera om te zien. Zoo zijn de Engelsche hotels verlaten en de villa's vervallen de wijn wordt sterk vervalscht en de groote stoomschepen voorzien zich nog slechts zelden van de steenkolen op Maderazij gaan naar Dakar. Nu heeft een Duitsch syndicaat het oog geslagen op het eiland. Het wil daar een reusachtig sanatorium bouwen, in bot algemeen voor lieden, die zeelucht noodig hebben en in 't bijzonder voor lijders aan tuberculose. Het heeft bij do Portugeesche Regeering verlof gevraagd om gedurende vijftig jaren bouwmateri alen onbelast te mogen invoeren en water leidingen en .wegen to mogoD aanleggen. Portugal heeft deze plannen goedgekeurd, want het begrijpt terecht, dat do uitvoe ring ervan aan Madera den oud»3n bloei zal teruggeven eu nog meer. De koning noemde in zijn troonrede dan ook het traetaat met Duitschland een der gewich tigste daden zijner Regeering. Maar in Engeland is men volstrekt niet tevreden. Alweer die Duitsehers boet hot daar. En het aantal der Engel sche ergernissen over Duitsche onder nemingen is weer met een vermeerderd. De aanhoudingen op zee. Niet ten onrechte wordt er aangedron gen op eene hervorming van het zeerecht. Zooals onze lezers weten, zijn verschil lende schepen in de Roode Zee, en zoo waar ook al in de Oostzee, op oorlogs contrabande doorzocht. Maar het begrip oorlogscontrabande is in de laatste jaren zeer uitgebreid. Indien ééne natie zich daarover niet mag beklagen, dan is het voorzeker de Engelsche. Want do Engel schen gaven zich zeiven tijdens den Boerenoorlog het recht om als verboden waar te verklaren, wat zij goedvonden en schepen aan te houden, voor Lorenzo Marquez bestemd, onder voorgeven, dat de lading voor do oorlogvoerende Boeren bestemd was. Meel werd contrabande, steenkolen zjjn bet sinds lang, katoen is contrabdtode, omdat men daarvan schiet katoen bereidt. En de Russische zee officieren hebben, wat dat betreft, even veel recht om te beweren, dat de lading van eon schip naar Sjanghai bestemd, bij de Japanners zal terechtkomen, als do Engelschen, dat Lorenzo Marquez slechts een andere naam was voor Trans vaal. Wat niet belet, dat de Engelschen nu het hardst schreeuwen; dat is zoo hun gewoonte, e^n eigenschap op bet punt van rechtvaardigheidsgevoel, die zij gemeen hebben met antirevolutionairen in een ander land. Maar met dat al schijnt er iets te haperen aan do bepa lingen op het stuk van zeerecht. Zelfs het feit, dat plotseling koopvaar ders of hospitaalschepen worden veran derd in kruisers van de zooveelste klass", kan geen aanleiding geven tot gegronde klachten, aangezien elke natie eene re- mogelijk terug kunnen zijn". ♦Twaalf uur dan", zei de directeur. Wanneer ik mijn ontslag krijg, be taalt mjjnbeer mij zeker het bespaarde loon vroeg Giacomo onderdanig. ♦Twin tig jaar ben ik bjj de inrichting in dienst tegen vierhonderdtachtig francs 'sjaars, waarvan ik tweehonderdtwiötig in han den kreeg, echter niet altijd dat be draagt dus nu reeds meer dan vijfduizend francs." Dr. Rimoli baalde bet kasboek voor den dag, keek de rekening na en zeide hooghartig ♦Uit overdreven welwillendheid heb ik je zulk een hoog loon uitbetaald." ♦Uitbetaald nog niet," merkte Giacomo op. »Ik heb slechts do kleinste belft ontvangen." De directeur scheen deze woorden Diet to hooren bij was bezig bet bedrag der rekening van den knecht op te tellen. Toen hij daarmede gereed was, zeide hg ♦Je bebt alzoo vijf duizend drie hon derd francs t.o goed. Als je de inrichting verlaat, zal ik je dat bedrag uitbetalen." Dat zal wel spoedig het geval zijn," sprak Giacomo. ♦Als men zes jaar om gang heeft met een meisje zonder uit zicht op trouwen «n het geluk wil ein delijk onze wenschen bevredigen, dan aarzelt men niet lang." De directeur sloeg geen acht op deze woorden, maar zeide kortaf ♦Je kuüt gaan als ik je noodig heb, zal ik jo wel roepen. Nu o/er deze zaak geen woord meer." serve vindt van hare marine in de gTOote handelsstoombooten, dio als kruisers dienst kunnen doen. Er blijft natuurlijk de ernstige grieve, dat schepen, voor oorlogsdoeleinden be stemd, de Dardenellen zjjn doorgevaren maar dat zal men den Sultan wel aan zijn verstand brengen. De andere punten echter zjju zeer vatbaar voor een Dader onderzoek en Duitscbland en Engeland zullen niet overhaast tot maatregelen van geweld overgaan om de Russische »pira- terjj", zooals booze Engelsche bladen zeg gen, met geweld te koeren. Dat er echter eens maatregelen in deze genomen worden en dat de zaak eens goed onder de oogen wordt gezien, is zeer wenscheljjk. Want, afgezien van het recht aan do eene of andere zijde, is het een niet te dulden toestand, dat een paar schepen van zoer middelmatige ge- vechtswaarde, als om de groote zeemo gendheden te tarten, baTe koopvaaröeis aanhouden en de communicatie tusschen Europa en het geheele Oosten belemme ren, omdat Rusland oorlog heeft met Japan en geslagen wordt. De koning van Denemarken. Koning Ckristiaan van Denemarken is te Schwerin, waar bg tjjdelgk verbljjft, ernstig ongesteld geworden. Men oor deelde het noodig den lijfarts uit Kopen hagen te ontbieden de toestand baart met het oog op den hoogen leeftjjd van den patiënt, 86 jaar, eenige ongerustheid. GOES, 27 Juli 1904. Naar aanleiding der oproeping, gedaan door het bestuur der Buurtver- eeniging der Lange Kerkstrsat, verga derden Maandagavond de bewoners der Papegaaistraat, teneinde te bespreken, of er ook door ben bjj gelegenheid van den 25en jaardag onzer Koningin weder feest zal gevierd worden. Na breedvoerige besprekingen werd daartoe besloten, en ook om, zoo mogeljjk, samenwerking te verkrjjgen met do be staande en eventueel op te richten buurt- vereenigingen. Het inmiddels gekozen bestuur, be staande uit de b. h.Th Weasels, C. Nonnekes en G. Verheuleresp. Voorz., Penningm., Secretaris werd opgedragen, de Vereeniging to vertegenwoordigen op de op 9 Augustus a. s. te houden ver gadering. De commies le kl. der postergen, dhr. J. F. Rommelwordt met ingang 1 Sept.. e. k. overgeplaatst van Goes naar Den Helder en de commies lo kl., dhr. A. Wijchgelvan Schildwnldvan het spoor wegpostkantoor no. 3 to Utrecht naar Goes. Aan de eiscben tot- toelating voor do afdeeling technische school van de Vereeniging Kweekschool voor Machi nisten te Amsterdam" is o. a. voldaan door de h.b. J. P. v. d. Meuten en C. F. van Noppen van Goes. In do gisteravond gehouden alge- meene vergadering der vereen. »Eigen Hulp" alhier werd verslag uitgebracht over hot 2e kwartaal 1904, waaruit bleek, Giacomo maakte een beleefde buiging voor den directeur en ging hoen. Dr. Rimoli bleef voor het venster staan en liet zijn gedachten den vrijen loop. Bij handelde niet in tegenspraak met zich zelf, toen hg zijn knecht verlof gaf, ofschoon bjj sedert den dag, dat freule Von Waldheim zjjn inrichting betreden bad, met de uiterste gestrengheid te werk ging. Immers, bij geloofde de woord» n van zjjn kueebt en bedacht, dat het vertrek van Giacomo hem goed te pas kwam. Dezo toch was de eenige in San Salvatore, die bekend was met de bijzonderheden betreffende Ludwig von Erlenburg. Al was dr Rimoli niet bang, dat Giacomo zich iets zou laten ontvallen, toch kon van die zjjde gevaar ontstaan. Het deed hem dus ecu groot g»'noegc«n, dat zjjn bediende plan bad naar Amerika te gaan. Was hg weg, dan kon niemand het be- wjjs leveren, dat Ludwig von Erlenburg woderrechteljjk werd opgesloten gehou- dei. Al hot andere, dat hem kon be moeilijken, hoopte bjj gemakkelijk te boven te komen, als maar eerst de eenige getuige verwgderd was. Het was derhalve, zoo meende bjj, een gunstige beschikking van bet lot, dat aan Giacomo's beminde een erfenis te beurt was gevallen. De onrust, die hem gekweld bad Bederfc hü met freule Von Waldheim in getprek was geweest, begon te bedaren. Er ver toonde zich zelfs een zekere tevredenheid op zijn gelaat, toen hg dien avond toekeek bjj het opsluiten van zjjn patiënten. Wordt vervolgd.}

Krantenbank Zeeland

Goessche Courant | 1904 | | pagina 1