1903. N°. 71.
Donderdag 18 Juni.
90sle jaargang.
Vaccineeren en Hervaccineeren.
FEUILLETON.
De Boekhouder.
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond
uitgezonderd op feestdagen.
Pip per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,25.
Afzonderlijke nommers 5 cent.
inxencSine wan adverteaiiin wAor 2 ar*a a, dsn d«g to
uitgave.
De prgs der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ct.
Bg directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal bereLend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald. 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent por regel
De heer A. F. LASONDER, genees- en heel
kundige dezer gemeente, zal
Vrijdag 19 Jnai
des namiddags te twee uren,
in het Gasthuis zitting houden tot het gratis
De ingezetenen worden in hun belang uitge-
noodigd van deze aangeboden gelegenheid gebruik
te maken.
De zoogenaamde trouwboekjes moeten worden
medegebracht.
Goes, 16 Juni 1903.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
DE KONING KOOIJ.
De Secretaris,
VAN REIGERSBERG VERSLUIJS.
Hoe kan Goes van goed drinkwater
worden voorzien
In de op 4 Juni j.I. gehouden vergadering van
den Gemeenteraad is o. a. ook in behandeling ge
komen eene aanvraag om concessie voor hot aan
leggen eener drinkwaterleiding voor Goes van het
»Syndicaat voor den aanleg en exploitatie van
waterleidingen in Nederland", eene aanvrage, welko
door een der wethouders, en naar het schijnt niet
ten onrechte, werd bestempeld met den naam van
luchthartige concessiejagerij".
Bij het afwijzend praeadvies van B. en W. was
gevoegd een advies van de Gezondheidscommissie,
ontradende de concessie te verleenen.
Een der Raadsleden slaakte bij de behandeling
van dit onderwerp de zucht, dat men met het een
voudig afwijzen niet veel won, en dat als do Raad
uiteen zou gaan, zonder oeaig nader uitzicht op
eene waterleiding, het Goesche publiek niet gebaat
zou zijn.
Zoo iets heeft ook het tot oordeelen in deze
zaak zeer bevoegd lid der Gezondheidscommissie,
wier zetel te Goes is, dr. G. U. Leignes Bakhoven
gevoeld ook hjj heeft blijkbaar geen vrede gehad
met eenvoudig aan het Dagelijksch Bestuur onzer
gemeente te adviseeren, wat het niet had te doen,
maar eene zeer loffelijke poging gedaan om het,
door middel van de Gezondheidscommissie, eene
vingerwijzing te geven, wat wél kan worden gedaan.
Het groote belang van goed drinkwater, de invloed
daarvan op de hygiënische toestanden eener plaats,
staat zoo vast, dat men ieder, die eone poging doet
om de plaats zijner inwoning daarvan te voorzien,
dankbaar behoort te zijn voor zijn loffelijk streven.
Het feit, dat in de gemeente Goes geen enkele
openbare pomp is, die bruikbaar drinkwater levert,
heeft den heer L. B. aanleiding gegeven aan de Ge
zondheidscommissie de vraag, die wij boven dit
artikel plaatsten, ter overweging aan te bieden
Hoe kan Goes van goed drinkwater worden voorzien
De heer B. stelt daarbij op den voorgrond, dat
het water, dat de mensch gebruikt om te drinken,
te reinigen en dat hij in verschillende bedrijven
en fabrieken toepast, afkomstig islo. uit den
bodem, 2o. uit het openbaar stroomende water,
3o. uit de lucht
Wat het water uit den bodem aangaat, zegt de
heer B., zouden wij moeten letten op den bodem
28
Roman van O. Klaussmann.
Met een hoofdknikje nam Martha het pakje in
ontvangst en legde het op de tafel. »U hadt daar
voor zelf geen moeite behoeven te doen", zeide zij.
»Het ware genoeg geweest, als u het in 'fc voor
bijgaan den portier gegeven hadt om het verder
te bezorgen."
Zij beschouwde zijn bezoek daarmede als afge-
loopen.
Maar Bartel, wiens oogen weer met stralende
bewondering op haar gezicht gericht waren, aar
zelde nog, zich te verwijderen. »Jawel maar
ik had u bp deze gelegenheid nog gaarne een vraag
willen doen, juffrouw Winter een goed gemeende
vraag, die u mjj, naar ik hoop, niet kwalijk zult
nomen."
>Daar het, zooals u zegt, een goed gemeende
vraag is, behoeft u daarvoor niet bang te zijn."
»U zult mij ook niet aan deD directeur-generaal
verraden, niet waar? Want hij heeft mij uitdruk
kelijk bevolen, het als een© vertrouwelijke mede-
deeling te beschouwen ik bedoel de zaak met
uw in beslag genomen privaat vermogen, waarvoor
u helaas geen eigendomstitels kunt vertoonen."
vaD Goes zelve, of op dien van de omgeving dezer
gemeente.
Goes zelve, dat is toch wel bekend, heeft, wat
men noemt, een sedert jaren en jaren vervuilden
en gesloten bodem, een bodem, rijk aan beerputten,
terwijl het rioolstelsel op zeer vele plaatsen in
treurigen staat verkeert. Boringen, eonige jaren
geleden in dien bodem gedaan, leverden zeer onbe
vredigende uitkomsten.
Mag men nu, deze feiten kennende, adviseeren
nieuwe boringen te laten verrichten, als men bo
vendien weet, welke groote sommen o. a. in do
gemeenten Utrecht en Deventer opgeofferd zijn,
zonder eenig gunstig resultaat op te leveren
Den heer B. ontbreekt de moed zulk een advies
in te dienen.
Wat nu de omgeving van Goes aangaat, zegt hij,
moet in het oog gehouden worden, dat op Zuid-
Beveland noch duinen, noch uitgestrekte heide
vlakten voorkomenwel vindt men hier en daar
verspreid liggende zandputten.
Uit deze zandputten, die van betrekkelijk geringe
oppervlakte en inhoud zijn, wordt over het algemeen
water verkregen, dat te hard is voor de toepassingen,
die water vindon moetwordt bovendien veel
water aan deze vindplaats ontnomen, dan is het
waarschijnlijk, dat men tevens water zal ontnemen
aan de omliggende terreinen, landerijen, die, bedekt
met cultuur-gewassen, telkens bemest worden, waar
toe ook verschillende kunstmeststoffen gebruikt wor
den. Onder dezo omstandigheden mist men de vol
doende waarschijnlijkheid, dat eenmaal gevonden,
bruikbaar water, op den duur ook goed zal blijven,
zoodat ook de hoop, dat in den bodem van Zuid-
Boveland op niet te grooten afstand van Goes goed
water in voldoende hoeveelheid gevonden zal wor
den, te gering is, om kostbare proefnemingen en
onderzoekingen aan te bevelen.
Wel is te verwachten, dat Walcheren of Schou
wen betere voedingsplaatsen voor eene waterleiding
kunnen opleveren, maar hier treden, zoowel de
groote afstand van Goes, als de techuischo moeilijk
heden voor den aanleg en het goedblijven der
leiding als ernstige bezwaren op. Ook de kosten
zouden dan zeer aanzienlijk worden.
Ook ten opzichte van het openbaar stroomend
water, zijn, zooals de heer B. aantoont, de toestan
den in en om Goes alles behalve gunstig tot het
bekomen van water, bruikbaar tot het voeden eener
drin k waterleiding.
Zoowel het water in de vesten, als in de haven
is in zoo sterke mate verontreinigd, dat biologische
reiniging, chemische zuivering, of ook ozoniBeeren
wel nooit tot de gewenschte resultaten, het verkrij
gen van zuiver drinkwater zullen kunnen leiden.
Van zelfreiniging van het water, dat stilstaat en
aanhoudend nieuwe verontreiniging ondergaat, is
geen sprake, terwijl het bovendien te rijk aan
zouten is.
Weinig aanbeveling zou het dus verdienen te
verzoeken proefnemingen in te stellen, om het sterk
vervuilde, stilstaande water uit vest of haven, dat
nog steeds meer verontreinigd wordt, tot werkelijk
goed water te maken.
Zoo zou dan, is do heer B. van oordeel, alleen
het water uit de lucht, het regenwater, overblijven.
Goed opgevangen, behoorlijk gefilterd en bewaard,
kan regenwater aan alle eischen, die men aan waar
lijk goed drinkwater moet stellen, voldoen alleen
De houding der jonge leerares was bij zijne
laatste woordeD nog koeler en afwijzender gewor
den dan te voren. »Wat wenscht u mij over deze
zaak te vragen, meneer Bartel
»Ik zou u zoo gaarno behulpzaam willen zijn
bij het terugkrijgen van uw eigendom want dat
het werkelijk uw rechtmatig eigendom is, daar
aan bestaat voor mij geen twijfel. Als u mij de
eene of andere vingeiwijzing kon geven, een klei
nen wenk, hoe ik het moet aanleggen, om u
Zij liet hem niet uitspreken. >Üw bedoeling is
even vriendelijk als het vertrouwen, dat u in de
waarheid mijner woorden stelt. Ik dank u daar
voor, maar ik verzoek u, van alle bemoeiingen in
mijn belang af te zien. Zoolang men mijn broer
voor een dief houdt, zou ik het geld niet eens aan
nemen, ook wanneer men het mij zonder eenig
bewijs uit eigen beweging wilde teruggeven".
>Maar u kunt zulk een som toch niet eenvoudig
opofferen. De directeur-generaal heeft mij zelf ge
zegd, dat de maatschappij er geen aanspraak op
heeft. Ik kan u slechts dringend raden, het geld
met nadruk terug te vorderen".
»U zult mij toestaan, daarover mijn eigen mee
ning Ie hebben. Voor 't overige beloof ik u tot uw
geruststelling gaarne, dit bewijs van uw vriendelijke
belangstelling als een geheim te bewaren".
>Och, dat is ten slotte van niet zooveel belang.
Men zou mij hoogstens kunnen wegjagen en dat
zou het ergste nog niet zijn. De gedachte, dat u
blijft de ongelijke aanvoer en daardoor de steeds
beschikbaar te stellen hoeveelheid, een bezwaar,
dat eischen zal, dat er dagen, soms enkele weken
zullen kunnen zijn, in welke men de verspreiding
van het water zal moeten beperken.
Het regenwater zou kunnen verzameld worden
van de daken van eenige, bij elkaar staande, groote
huizen en gebouwen, voorzien van zinken goten
en afvoerbuizen en afgevoerd worden in regenbakken
van flinken inhoud bakken, zorgvuldig van indrin
gend grondwater afgesloten en voorzien van een
filter. Het water wordt van uit deze bakken naar
enkele in den omtrek staande pompen geleid. De
hoedanigheid van het water wordt geregeld door
deskundig onderzoek gecontroleerd.
Om de kosten voor de gemeonte niet te drukkend
te maken, kan men het maken van het benoodigd
aantal regenbakken over enkele jaren verdeelen.
Wanneer men niet wil blijven volharden bij den
toestand, die thans bestaat, waarbij er in deze ge
meente geen enkele openbare pomp is, die drink
baar water levert, verdient het voorstel tot het
aanbrengen van een voldoend aantal groote regen
bakken, van filters voorzien, zeer zeker ernstige
overweging, al bereikt men langs dien weg ook Diet,
hetgeen door het aanleggen eener waterleiding kan
worden verkregen.
Het aanleggen eener waterleiding zal echter, wat
de gemeente Goes betreft, nog wel vele jaren tot
j de vrome wenschen moeten blijven bebooren.
i Bovenstaande overwegingen hebben den heer B.
er toe geleid aan de Gezondheidscommissie het vol
gende voorstel te doen
»Dö Gezondheidscommissie, wier zetel te Goes
is, verzoeke aan het Dagelijksch Bestuur dier ge
meente aan den Raad voor te stellen in Goes ach
tereenvolgens een voldoend aantal groote regen
bakken, voorzien van filters, te doen aanbrengen,
ten einde ieder ingezetene in de gelegenheid te
stellen zich van goed drinkwater te voorzien."
In hare de vorige week gehouden vergadering
heeft de Gezondheidscommissie dit goedgekeurd en
is het voorstel thans bij B. en W. dezer gemeente,
die het zeker zullen behandelen met al de zorg, die
dit voor Goes zoo belangrijk vraagstuk verdient.
Afschaffing der Staatsloterij, enz.
In eenige driestarron bespreekt de Zeeuw onze
opmerkingen, in een vorig nommer gemaakt over
het wetsvoorstel tot afschaffing der Staatsloterij,
en over dat tot beperking van den vaccinedwang.
Naar aanleiding van ons gezegde, dat van het
specifiek Christelijke van deze Regcering tot heden
niet veel is gebleken, zegt de Zeeuw
»Wij zouden zeggeD, nu van dat »speeifiek Chris
telijke" niet veel blijkt, dat de Goesche Ct. daar
over tevreden zou zijn. Blijkbaar is zij 't evenwel
niet."
Het is niet de vraag of wij er al of niet tevreden
over zijn. De quaestie is deze
Vóór de stombus werd dag aan dag den kiezers
voorgehouden, dat de liberale Regeering >het recht
van 's Heeren souvereiniteit miskend," de »Chris-
telijke beginselen" ondermijnd had, »de naam van
God" moest worden hersteld in ons vaderland.
Overvloed van diDgen werden beloofd, maar al
spoedig heette het »dat in de wel verlengde, maar
toch nog altoos te korte periode, die tussehen twee
in verlegenheid, misschien wel in armoede zoudt
kunnen geraken, is veel ondragelijker voor mij".
»U kunt u daaromtrent gerust stellen, meneer
Bartel. Men heeft mij wel is waar te kennen ge
geven, dat ik nog gedurende de vacantie ontslag
j moet vragen uit mijne betrekking, doch ik zal een
j werkkring vinden, die mij voor verhongeren be-
waart."
Daar zij vertrouwen genoeg in hem stelde, om
hem zulk eene mededeeling te doen, werd zijn
moed grooter. vin elk geval zult u een vriend
hebben, juffrouw Winter, die bereid is, u bij te
staan", verzekerde hij met dezelfde verraderlijke
warmte, die haar al eens vroeger bang voor hem
gemaakt had. Indien u mij slechts wilde toestaan
>Er is slechts een enkele vriendschapsdienst,
meneer Bartel", viel zij hem haastig in de rede,
vdien ik van u of van iemand anders zou mogen
aannemen. En juist dien eenen dienst kan mij,
naar het schijnt, niemand bewijzen."
»0, zeg mij slechts, wat u bedoelt. Als het niet
boven de menschelijke kracht gaat, zou ik het doen."
»Maar het gaat wel boven de menschelijke kracht.
Help mij, de onschuld van mijn broer te bewijzen,
en u zult mij voor eeuwig tot uw dankbare scbulde-
nares gemaakt hebben."
Hij had zeker iets heel anders verwachtwant
hfj ontstelde en zocht in stotterende verlegenheid
naar woorden.
vDat ja, inderdaad dat
algemeene verkiezingen ligt, het programma niet
vgeheel zou kunnen worden afgewerkt."
En het aspecifiek Christelijke," het andere in de
richting en de beginselen, werd niet meer met zoo
beslisten drang, met scherpe tegenstelling voorop
gezet. Dit hebben ook de kiezers bemerkt en ook
van den kant der vrienden is de vraag gedaan
waar blijft ge nu met het specifiek Christelijke
Om daarop antwoord te geven is het, naar onze
vaste overtuiging, dat de Regeering de loterij- en
vaccine-ontworpje8 heeft ingediend. Men moest ge
tuigen.
Van De Zeeuw is het woord ^komediespel"wij
hebben het niet gebruikt.
Ze vraagt ons te bewijzen, dat de Regeering zelf
niot aan de aanneming van het pokkenwetje gelooft.
Bewijzen kunnen we dit natuurlijk nietwe zouden
kunnen verwijzen naar het rijmpje van De Genestet
»Veel wordt bewezen, wat toch in den grond niet
(waar is,
En veel is eeuwig waar, ofschoon 'tbewjjs niet
(daar is".
Ongevaarlijk is dit rijmpje echter niet en we
zouden het ook niet gaarne steeds in bescherming
nemen', maar zouden toch aan De Zeeuw willen vra
gen heeft het commissoriaal maken voor de Kamer
niet allen schijn, dat men zelf de aanneming twij
felachtig acht
't Is waar de Regeering heeft dit niet gedaan
de opmerking van De Zeeuw is juist maar het
feit, dat dhr. Lokman (wel eens de minister zonder
portefeuille van dit Kabinet genoemd, zie ook zijn
aandeel in de zoogenaamde stakingswetten) dit heeft
voorgesteld, schonk ons grond voor de overtuiging,
dat de Regeering het daarmede geheel eens was.
Gelooft men, dat een der broeders voor dat com
missoriaal maken zou hebben durven stemmen, als
van bovon af anders bevolen was Als we in den
stijl van De Zeeuw zouden willen vervallen, zouden
wjj nu kunnen zeggen »Kom, laat naar je kijken
Dat trouwens de Regeeringspartij zelve van dit
commissionaal maken veol verwacht, mag men aan-
nemeu, lezende het slot van een artikel uit de
Standaard van gisteren, waarin gezegd wordt, dat
nu er eenmaal eene commissie van voorbereiding
is, het kon zijn »dat menig lid omging."
Onze opmerking, dat deze Regeering van het ont
werp tot afschaffing der staatsloterij niet zelf de
nadeelige geldelijke gevolgen zal behoeven to dragen,
noemt De Zeeuw eene ^kleinheid".
»De opmerking", schrijft zij, vkomt in kleinheid
te meer uit, nu de vorige regeering" drie groote
wetsontwerpen, onder anderen Ongevallenwet, Wo
ningwet en Gezondheidswet, om niet te spreken
van de Leerplichtwet, er door kreeg, die een hoogere
uitgaaf van verscheidene miljoenen per jaar vor
deren, zonder de middelen voor die uitgaven aan
te wijzen. Wetsontwerpen waarvan zij zelf de
nadeelige gevolgen niet behoeft te dragen", maar
die zij op de schouders van haar opvolgster beeft
geladen."
Dat is inderdaad een fraaie redeneering. Omdat
een liberale Regeering wetten heeft tot stand ge
bracht, mag eene antirevolutionaire Regeering de
geiden, daarvoor benoodigd, wel eenige jaren trekken
uit wat zij »?ondige middelen" acht. En wat de
opmerking betreft omtrent de wetsontwerpen, die
de vorige Regeering op de schouders heeft geladen
»Dat is iets onmogelijks niet waar? Nu,
laten wij het dan bij uw goeden wil laten blijven.
Ontvang nog eenmaal mijn dank, meneer Bartel
En neem mij niet kwalijk, als mijne huiselijke
plichten mij beletten, langer hier te blijven."
Hij hoopte, dat zij hem althans de hand zou
reiken doch zij deed het niet, en bij moest zich
weer met een groetend hoofdknikje tevreden stel
len. Maar hij was nochtans tevreden met wat
hij door dit bezoek bereikt had. Thans waren
de duizend mark in haar bezit, zonder dat hij
gevaar liep, als de gever ontdekt te worden. Daar
er niemand was, wien zij het geld zou kunnen
teruggeven, als zij het op een goeden dag in baar
schrijftafel ontdekte, zou haar naar zijne meening
wel niets anders overblijven dan het te behouden.
IIV.
Volle tien dagen had mevrouw Hermine Winter
er geduldig op gewacht, dat de advocaat uit eigen
beweging zijn bezoek zou herhalen. Want het was
onmogelijk, dat hij haar nog al duidelijke verkla
ring niet zou hebben begrepen. Haar vrouwelijke
ijdelheid kwam in opstand tegen de gedachte, dat
de verlokkende prijs, dien zij hom voor een onder
steuning van haar op eene echtscheiding gerichte
weDBchen beloofd had, intusschen alle waarde voor
hem kon hebben verloren.
Eons had hij haar immers haitstochteljjk en op
recht bemind.
