1900. N°. 26.
Donderdag 1 Maait.
87sle jaargang.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen. 0
Prijs per kwartaal, zoo binner als buiten Goes, 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 centmet byblad 10 cent.
Inzending van advertentie» vóór 2 uren op den dag der
uitgave.
COURAN
De prijs der gewone advertentiön is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ct.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels A 1,berekond.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
Volksweerbaarheid.
Onze minister van oorlog beeft zijne ontworpen
tot herziening der levende strijdkrachten wel op
een zeer gelukkig tijdstip ingediendAanmerke
lijke uitbreiding van het leger, uitbreiding van den
diensttijd, de instelling van een landweer en van
een landstorm ziedaar een aantal zaken, die in
gewone tijden, ook met het oog op de kosten, groote
bezwaren zouden ontmoeten.
Maar onder den invloed der gebeurtenissen in
Zuid-Afrika, die den zoeten droom der vredescon
ferentie wel wat ruw hebben verstoord on met
welke gebeurtenissen Nederland, om zoo te zeggen,
zich solidair gevoelt, is de volksgeest zoodanig ont
waakt, dat men misschien wel bereid zou zijn tot
hot aannemen van voorstellen van nog verdere strek
king. Ongetwijfeld zal de Regeering het ijzer smeden
als het heet is, want dat onze legerorganisatie veel
gebrekkigs aankleeft zal wel niemand ontkennen.
Afgescheiden daarvan heerscht er in ons land
een zekere opwinding en het is altijd gevaarlyk
onder den invloed daarvan te handelen. Allerlei
denkbeelden zijn reeds aan de hand gedaan, zelfs
om de schietoefening als verplicht leervak op te
nemen bij het booger, het middelbaar en het m.
u. 1. onderwijs. In zulke voorstellen is misschien
wel wat onbekookts.
Trouwens, de opwinding, welke zich van ons
anders tamely k kalm en anti-militair volk, althans
in sommige kringen zij het met zeker beminne
lijk optimisme heeft meester gemaakt, zal wel
bedaren. Er is dan ook wel wat overdrevens in
het denkbeeld, dat, wanneer wij allen even goed
konden schieten als de Boeren in Zuid-Afrika,
reeds daardoor onze eigene onafhankelijkheid zou
gewaarborgd zijn. Men wijst ook zoo gaarne op
Zwitserland, waar de volksoefening in den wapen
handel bestaat maar terrein en toestanden in
Zwitserland, zoowel als in Zuid-Afrika, verschillen
te zeer met die in ons land om tot dezelfde con-
clusiön omtrent de weerbaarheid te kunnen komen.
In ons vlak on laag land missen wij de bergen
en de kopjes, en er is een zeer groot verschil
tusschen de jongelingschap, vooral uit onze steden,
en de zonen der Zuid-Afrikaanders, welke laatsten
van kind af zekere geoefendheid bozitten en ge
hard zyn juist in datgene, wat bij een stryd voor
vrijheid en vaderland zoo groot gewicht in de
schaal legt.
Bovendien, wat voor de Afrikaan de rs een quaes-
tie is van te zyn of niet te zijn, is het daarom
nog niet voor ons. Indien wij ooit in internatio
nale moeilijkheden geraken, ooit worden bedreigd
of aangevallen, dan zal het zeker onder geheel
andere omstandigheden zijn en dan zal de Euro-
peesche staatkunde wel een woordje in ons belang
moeten meesproken, evenals in do dagen der Re
publiek, toen doelmatige verbonden onze zwakheid
omzetten in kracht en het politiek beleid het too-
neel van den oorlog op nieuw terrein wist over
te brengen.
Maar het staatkundig beleid moet dan toch op
zekeren graad van weerbaarheid, op een zekere
kracht kunnen steunen. Bedenkt men dit, dan zal
werkelijk het eerste streven moeten zijn, aan de
Regeering die hulpbronnen van weerbaarheid te
verschaffen, welke zy meent voor 's lands verdedi
ging noodig te hebben.
Daarnaast kunnen andere maatregelen staan, mits
het ernstigeverstandige maatregelen zijn, die het
volk Diet dry ven in de richting van het ^soldaatje
spelen" of schietoefeningen als sport in het leven
roepen.
Terecht zegt dr. Kuyper in de Standaard
»Op het stuk van volkswirbaarheid heeft men
aan illusie mets. Erger nog, het zou, in geval
van nood, spelen zijn met menschenbloed.
Blyffc het by een particulier pogen, om in tal
van plaatsen zeker aantal jonge mannen met het
geweer te leeren omgaan en te leeren schieten,
dan krijgt ge niets dan een vertoon voor het
oogenblik, dat over tien jaar gehoel verloopen
is, en waarvan voor de verdediging van het
vaderland in tijd van nood geen kracht hoege
naamd zal uitgaan.
Louter liefhebberij brengt het niet vorder dan
een 20,000 man in heel het land bruikbaar te
maken, omdat, zoolang de zaak particulier blijft,
geon orde en tucht valt aan te leeren omdat
zonder artillerie tegenwoordig niets valt te on
dernemen en omdat zulk een klein hulpkorps,
zonder verband en over heel het land verstrooid,
van volks weerbaarheid ons niets dan de carrica-
tuur zou leveren."
Beschouwt men de zaak van dat standpunt en
ook wij doen dat en wenscht men toch tot de
grootste mate van weerbaarheid te geraken, dan
dient er ook bij pogingen van particuliere zijde
op zekere organisatie aangestuurd te worden.
In art. 2 van het ingediende ontwerp tot rege
ling van de samenstelling dor landmacht wordt
bepaald, dat in tyden van oorlog of van oorlogs
gevaar tot de landmacht ook gerekend worden te
bekooren de vrijwilligerskorpsen, met toestemming
der Ilegeering opgericht, welke zich alsdan ter
beschikking van het militair gezag stellen.
Dit achten wij een zeer juist beginsel. Immers,
de verplichting om to zorgen voor de onafhanke
lijkheid van het land rust op den Staat zelf, op
de Regeering, en het is aan haar om het partiou-
lier initiatief te leiden, aan haar om te beoordoelen
in hoeverre zjj van particuliere krachten mag en
kan proliteeren.
In de richting nu om particuliere krachten voor
dit dool bruikbaar te maken schijnt ons de op
richting van de Vereeniging »Volksweerbaarbeid"
te Utrecht oen goede stap. In art. 2 van hare
statuten lezen wij, dat zij tot de ontwikkeling der
weerbaarheid van het Nederlandsche volk wil trach
ten te geraken door
het bevorderen van lichaamsoefeningen
het opwekken tot algemeene deelneming aan vrij
willige oefeningen in den wapenhandel
het bevorderen van schietoefeningen enz.
De jaarl. contributie bedraagt minstens 25 ets.
Ten minste 20 leden kunnen zich vereenigen tot
eene afdeoling, die voor plaatselijke doeleinden hulp
kan verkrijgen uit de algemeene kas.
In het Sociaal Weekblad van 3 Febr. jl. bespreekt
de heer M. J. A. Hendriks deze vereeniging. Ook
hy is van meening, dat niet op particulieren, ook
niet op Vereenigingen, de taak rust van de zorg
voor onze onafhankelijkheid. Integendeel, waar deze
slechts aanleiding geven tot gezellige bijeenkomsten,
acht hy ze gevaarlijk. Onze eigene geschiedenis, die
van de tweede helft der achttiende eeuw, is daar
om het to bewyzen.
Maar de taak van opwekken, overreden, aanmoe
digen, die taak behoort wel degelijk by particu
lieren en bij vereenigingen te huis en in die richting
kan de Utrochtsche vereeniging van groot nut zijn.
Zij kan zoo zegt do schrijver >de dwaze
denkbeelden doen verdwijnen, dat ons land niet te
verdedigen is dat wij beter doen om alle leger
en vloot-uitgaven te royeeren en Gods water over
Gods akker te laten loopen dat wy moeten hopen
op de sympathie en den rechtvaardigheidszin der
groote mogendheden en niet op de schietkunst."
Nu komt het ons wel voor, dat de schrijver hier
ook vervalt in de algemeene fout van te veel waarde
te hechten aan de »schietkunst". In een Europeeschen
oorlog toch zal de artillerie wel het domineerend
wapen zyn en zal het op de schietkunst der groote
massa altijd minder aankomen, dan waar men de
vechtwijze der Boeren in Zuid-Afrika kan volgen.
Maar dit neemt niet weg dat goed geleide oefenin
gen in het schieten, het vertrouwd maken met
vuurwapenen ongetwijfeld aan den verdediger ten
goede komen. De schryver van het genoemde artikel
komt dan ook tot. de conclusie, dat ons land niet
minder te verdedigen is dan vroeger en dat het
defensief vermogen wint door elke verbotering der
vuurwapenen, en door elke verandering van vecht
wijze, welke steunt op een grooter aantal (geoefende)
strijders.
Het volk voor dat defensief vermogen te winnen,
ziedaar zeker de eerste en voornaamste taak van
vereenigingen als Volksweerbaarheid". Maar zij
moeten slechts dienen tot steun van de taak der
Regeering. Terecht waarschuwde onlangs een offi
cier in de N. R. Ct. tegen het droombeeld eener
levée en masse, tegen een te wapen vliegende bevol
king, die een buitenlandschen aanval zou willen
afslaan en die slechts in een menschenmoord zou
ontaarden. Een deugdelijk leger is onmisbaar, en
waar nu op vele plaatsen van ons land ook hier
ter stede en in den omtrek plannen ontworpen
zijn om zich in het gebruik van vuurwapenen te
oefenen, daar zouden wij den raad wenschen te
geven om zich aan te sluiten aan de groote Utreeht-
sche vereeniging, opdat er iets krachtigs tot stand
kome, dat de plicht der Regeering om voor een
deugdelijk leger te zorgen ten goede komt.
Hoewel wij nog geen begrip ervan hebben, hoe,
bij de ver dragende vuurwapenen van onzen tijd,
er overal terreinen te vinden zullen zyn, voor de
oefeningen geschikt, er zyn genoeg deskundigen
onder de oprichters der vereeniging om wij
zeggen bet de Arnh. Ct. na »niet althans te
beproeven in hoever haar streven bereikbaar is."
Wij beschouwen het oprichten der Vereeniging
als een ernstige poging om do Rogeering ijverig te
steunen in haar streven naar legerhervorming. want
bij een gebrekkige en onvoldoende organisatie dor
levende strijdkrachten zyn ook de doode weermid
delen zonder genoegzaam nut en gaan de voordeelen
verloren, die de natuur aan ons grondgebied heeft
toebedeeld.
Het vraagstuk dor landsverdediging is voorts voor
de groote meerderheid van ons volk een gesloten
boek. Dat boek kan door den invloed der Vereeni
ging geopend, de weinige kennis van al wat met
dit vraagstuk in verband staat, verbeterd worden.
Zij kan en behoort er toe mede te werken om ons
aanvankelijk in gehalte verbeterd leger langzamer
hand te herscheppen in een volksleger. In Dene
marken, dat veel overeenkomst heeft mot ons
vaderland, bestaan tal van scbietvereenigingen,
welker doel het is om naast bet meer algemeen
maken van de vaardigheid in het schieten en in de
lichaamsoefeningen, bij het volk de kracht te ont
wikkelen en den wil te versterken om het vaderland
te verdedigen, jongelieden voor te bereiden tot het
vervullen van hun dienstplicht en om bjj de reeds
gediend hebbenden de vaardigheid in het schieten
te onderhouden.
Ziedaar een rijk terrein voor eenc Vereeniging
als Volks weerbaarheid". Zij kan de kiem zyn van
een machtig lichaam, dat den Staat in de gelegen
heid stelt om tot eene oplossing van het vraagstuk
der landsdefensio te geraken en, wanneer die op
lossing eenmaal is bereikt, voortdurend tot eene
goede toepassing, zoo die geöischt mocht worden,
mede te werken.
Moge die kiem door eene krachtige aaneensluiting
door eene verstandige en oordeelkundige leiding tot
ontwikkeling komen
GOES, 28 Februari 1900.
Men schrijft ons
Wy vernemen dat het bestuur van de Vereeni
ging van Landbouwers, die suikerbieten
verbouwen, gisteren te Goes vergaderd heeft
met eene commissie uit hare leden, ten einde het
nieuwe contract van den Bond van suikerfabrikanten
te bespreken. Het algemeen oordeel was dat op dit
contract niet gecontracteerd kan worden, dat bet
hoog noodig is de afdeelingen tot vergaderen en
samonkomeu te bewegen.
Het hoofdbezwaar was gericht tegen den prijs,
dien de Bond op slechts negen gulden bepaald
heeft, zonder daarvoor veel reden te geven. Dat
de prijs van het vorig jaar niet bedongen kan
worden, spreekt van zelf, doch het verschil van f 1
is te groot.
De Bond wil laten leveren in vier termijnen, ge
heel tegen de afspraak met de commissie der
bietenverbouwers, die in drie termijnen wil leveren
en den derden en vierden termijn laten samensmelten.
De tijd voor de laatste levering zou te kort zyn.
De Bond geeft 40 dagen voor 22000 Kilo per H.A.
en slechts 10 dagen voor de levering van 18000
kilo per H.A. (een H.A. gesteld op 40000 Kilo)
das springt de onredelijkheid in het oog.
De Bond wil f 1,50 boete opleggen voor te late
levering met intrekking van de premie voor de
bieten, die wel op tijd ingeleverd zyn en slechts
f 0,50 premie voor geregelde levering; de landbou
wers wenscheu de boete niet hooger dan de premie.
De Bond wil, dat verkoopers, die minder dan een
gemet (40 aren) in totaal contracteeron, vrij zyn
van de termijnslevering, doch do bieten verbouwers
meenen dat allen gelijk moeten staan om alle ge
knoei te voorkomen.
Wy hopen dat het den gisteren vergaderden heeren
raag gelukken door woord on geschrift aan de land
bouwers duidelijk te maken dat het zeer gewenscht is
op een ander en beter contract van den Bond te
wachten. Eendracht maakt machtEr wordt wel
gezegd dat do fabrikanten samon met de landbou
wers de voorwaarden van een contract willen vast
stellen, maar thans hebbon we een contract, waarbij
alleen aan de fabrikanten gedaoht is.
In de gisteravond in het »Café Hartman"
gehouden algemeene vergadering der liberale
kiesvereeniging Vooruitgang alhior zijn tot
bestuursleden gekozen de hh. W. Kakobeeke, A. W. A.
Ross. M. den Hollander, R. Th. Lunenburg en W.
Temporman. Aan do heeren Ross en Lunenburg zal
biervan kennis worden gegeven, terwijl do heeren
Den Hollander definitief en Kakebeeke en Temperman
hun benoeming voorloopig aannamen.
Verplaatst met ingang van 1 April 1900 de klerk
der posterijen en tolegraphie 2de klasse F. J. A.
V i 11 e e van het telegraafkantoor te Amsterdam
naar dat te Goes.
Met ingang van 1 April a. s. zijn ver
plaatst de kommiozen bij 's rijks belastingen J.
P. Mauni, 2e kl., van Hoedekenskerke naar Vlis
singen (haven), P. vau Wouwe, 3e kl., van
St. Maartensdijk naar Hoedekenskerke, S. A. I burg,
le kl., van Cortgene naar Bruinisse, P. A. G r o e-
n o w o u d 3e kl., van St. Jansteen (tijd.) naar
Cortgene.
En met ingang van 1 Mei 1900 J. J. Vijver
berg, 2e kl., van Goes naar Vlissingen (stad),
L. C. Adriaansen, 2e kl., van Vlissingen
(stad) naar Goes.
f' In eene Zaterdag gehouden vergadering van
bestuur en ingelanden van het waterschap Kruinin-
gon is aangenomen, vooral ten behoeve van de
bietentelende boeren uit den omtrek, het v e r -
b r e e d e n van de kruin van den z e e d ij k
over zekere lengte met het aanleggen daarheen
van twee opritten.
Tot de eerstvolgende Meivergadering werd aan
gehouden de beslissing over het aanbrengen van
een binnenberm in de weel by Hansweert, doordat
de stemmen staakten. (M. Ct.)
Kortgene. Maandag had alhier een druk be
zochte vergadering plaats in de zaal van dhr. C.
van Damme, tot bespreking van de feeitelyk-
heden, ter gelegenheid der installatie van
den pas benoemden burgemeester, den heer
D. R. Wyckerheld Bisdom. Bij acclamatie werden
tot leden ran de feestcommissie benoemd de h.h.
Du val Verweij voorzitter, K. van Rooyen, J. de
Keyzer en A. A. Kuijper Boone. De installatie is
bepaald op 8 Maart a. s.
Door de heeren Van Kol, Schaper en Troelstra
zyn amendementen op het leerplicht-
ontwerp voorgesteld.
Het eerste heeft de strekking om dan art. 47
dier wet, hetwelk reeds thans den gemeentebestu
ren de verplichting oplegt het schoolgaan der
kinderen van bedeelden, onvermogenden en min
vermogenden »zoovecl mogelyk te bevorderen,"
een tweede alinea toe te voegen, luidende
»In die gevallen, waarin gebrek aan voeding en
kleeding oorzaak is van ongeregeld schoolbezoek
of verhindert, dat het kind in voldoende mate het
onderwys kan volgen, wordt hierin door het ge
meentebestuur voorzien volgens de regelen, vast
te stellen by algemeenen maatregel van bestuur."
De twee overige amendementen bepalen, dat de
gelden, die de gemeente ter voldoening aan bo
vengenoemd artikel uitgeeft, voor de helft uit
's rijks kas zullen worden vergoed. Hiervoor wor
den wijzigingen van art. 45 der wet op het lager
onderwys voorgesteld.
Leerplicht en Syllabus. Door tegen
standers van leerplicht werd herhaaldelijk een be
roep gedaan op den Syllabus. Met name op de 47e
stelling.
Zoo werd nog dezer dagen aan »Katholieken, die
de invoering van leerplicht goedkeuren", onder
meer »het volgende ter ernstige overweging" aan
geboden.
»Door de veroordeeling van de 47e stelling van
den Syllabus wordt afgekeurd, dat de Staat het
onderwys regele zonder en buiten de kerk om.
»Hoe kan nu een Katholiek medewerken tot
verdere machtsuitbreiding van den Staat op dat
gebied door de invoering van leerplicht
Wij hebben er den Syllabus eens op nageslagen,
zegt Het Centrumen komen dan tot deze bevinding
lo. Door genoemde stelliug wordt zoo maar niet
afgekourd, nog minder veroordeeld, »dat de Staat
bet onderwys regele buiten de kerk om", doch
alleen »Postulat optima civilis sociotatis ratio",
d. w. z. »de boste inrichting der burgerlijke maat
schappij eischt", dat het onderwys geheel aan den
invloed en het gezag der kerk onttrokken worde,
om naar willekeur door den Staat te worden ge
regeld.
2o. Genoemde stelling doelt uitsluitend op bet
neutrale of godsdienstlooze ondorwijs, zooals duide
lijk blijkt uit den tekst zelf, zoowel van deze als
van de volgende stelling, en nog ten overvloede uit
het apostolisch schrijven aan den aartsbisschop van
Freiburg (14 Juli 1864), waaraan beide zyn ont
leend.
Hoe dit nu met leerplicht en met bet wetsont-
werp-Borgesius in zakelijk verband kan worden
gebracht, is ons oen raadsel.
Zulke wapeuen moest men toch liever niet ge
bruiken in een eerlijken strijd.
Men schrijft aan de N. R. Ct.
Zeer onlangs heeft een gemeentebestuur in eene
plaatselijke verordening aan de in art. 2 der wet
op het lager onderwys gonoemde vakken, nog een
vak, dat niet in de wet genoemd is toege
voegd, namelijk: handenarbeid. Dat dit in
strijd is mot die wet, omdat alleen de wetgever en
niet eenig gemeentebestuur bevoegd is den omvang
van bet lager onderwijs te regelen, behoeft geen
betoog.
Toen nu, om aan die verordening uitvoering te
geven, een daarmede overeenstemmend leerplan aan
de goedkeuring van den districtsschoolopziener werd
onderworpen, heeft deze gemeend haar niet te mogen
verleenen, totdat de minister van binnenlandsche
zaken hem verzocht dit wel te doen, omdat in het
daaromtrent tusschen hem en het gemeentebestuur
gerezen geschil door Z. Exc. alzoo was beslist.
Aldus werd dat leerplan goedgekeurd op hevel, en
