1900. N°. 15.
Zaterdag 3 Februari.
87sle jaargaug.
Bij dit no. bekoort een bijvoegsel.
GliÜJNDBELASTIiNG
De lijst der kinderen
FEUILLETON.
De Molenaarster.
Do prijs der gewone advertentiön is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ct.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels boslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binner als buiten Goes, 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 centmot bijblad 10 cent.
Inzending van advertentiën voor 2 uren op den dag dep
uitgave.
vorm, een volksregeering, algemeen kies- en stom-
recht, afschaffing van bet privaat bezit, enz.
Zooals wij reeds opmerkten bestaan er echter ook
en vooral in deze party zeer vele uiteenloopende
richtingen. In don engeren zin noemt men meestal
hen, die de volksregeering verlangen, »sociaal-
democraten", terwjjl de benaming »socialisten"
dan meer een algemeene is en de socialisten onder
anderen weer worden gesplitst in parlementaire en
revolutions aire.
Welke richting zich in het vervolg als staats
partij op den voorgrond zal stellen, hangt van om
standigheden af, die op het oogenblik nog moeilijk
te beoordeelen zjjn. Doch één ding is zeker, dat
wij met de socialistische partij, als algemeenheid
beschouwd, op staatkundig terrein rekening hebben
te houden, omdat zij er eene is, die maatschap
pelijke hervorming in baar vaandel schrijft en
tracht baren invloed te doen gelden op eiken maat
regel, die in meerdere of mindere mate tot wetge
ving en staatsbestuur in betrekking staat.
De vraag>wat willen de sociaal-democraten'
moge moeilijk te beantwoorden en wellicht zelfs
voor eene volledige beantwoording niet vatbaar
zijn, zij heeft voor allen belang en beteekenis. De
tijd is gelukkig voorbij, waarin het socialisme een
spook was, en ook die, waarin het verfoeid werd
en onder de beste denkers worden er reeds zeer
velen gevonden, die zich overtuigd houden, niet
dat de sociaal-democratie als zoodanig zal zege
vieren, maar dat ook deze partij, in de kern van
haar streven, tot de door alle weidenkenden ge-
wenschte maatschappelijke ontwikkeling zal mede
werken.
Dat de socialisten, in hun streven naar zeer
krachtige hervorming geenszins een geheel afzon
derlijk standpunt innemen, wordt onder meer wel
bewezen door hun strjjd voor hot algemeen stem
recht. In dien strijd worden zij gesteund door
mannen en vrouwen, die zich in menig ander op
zicht scherp tegenover hen stellen.
Maar het algemeen stemrecht behoort eigenaardig
tot het socialisme, en er is geen enkel socialist,
die bet niet wenschelijk acht. Dit is weer het
onderscheid tusschen hen en de hier boven bedoelde
personen.
Dat de socialisten tot dusver in dezen strjjd weinig
succes hebben, is vooral daarvan een gevolg, dat
zij, bij gebrek aan beter, argumenten moeten bezigen,
die aan eiken kant kunnen worden aangevallen.
Men beroept er zich op, dat bet kiesrecht zich nog
altjjd grondt op het bezit en daardoor de bezit
tende klasse kan heerscben over de niet-bezittende.
In bet woord daardoor zit de grove foutwant
het enkele feit dat alleen leden der bezittende klasse
in de regeeringscolleges zaten (gesteld dat dit feit
aanwezig was), zou op zich zelf aan die klasse nog
geen gelegenheid geven om de andere in het private
leven te ovorheerschen. Daartoe zouden opzettelijk
eenzijdig ingerichte wetten en maatschappelijke in
stellingen noodig zijn en zouden alle waarborgen
moeten ontbreken, die de regeeringsvorm thans
geeftdat het vrije woord en de vrije gedachte, dat
kritiek op do handelingen der regeeringslichamen
niet kunnen worden onderdrukt.
Maar bovendien, dat de eene klasse do andere
lean onderdrukken, bewijst geenszins dat ze het
werkelijk doot. Integendeel zjjn er bewijzen te over,
dat ze bet niet doet en het ook niet wenscht te
doen. Het is een feit, dat ook de socialisten niet
trachten te ontkennen, dat de beweging voor alge
meen stemrecht niet eens van de arbeiders is uit-
g"gaan, maar dat in 1870 eenige vooruitstrevende
liberalen een comité met dat doel hebben opgericht.
En dan, herhaaldelijk is in latere tijden het kies
recht uitgebreid tal van wetten zijn tot stand ge
komen, die, als sociale wetten, in hoofdzaak aan de
niet-bezittende, aan de werklieden-klassen ten goede
komen. Tal van andere wetten van dien aard zijn
reeds ingediend of worden voorbereiden zulks
terwijl de sociaal-democratie nog slechts een be
trekkelijk kleine minderheid in den lande vormt
en zij in de volksvertegenwoordiging nauweljjks
hare stem kan doen hooren
De eer van tot al die wettelijke maatregelen bet
initiatief te hebben genomen, komt nagenoeg uit
sluitend aan liberale ministeries toe.
Niemand denkt er meer aan, te beweren dat het
bezit alleen een redelijke grondslag voor kiesrecht
is, of dat de oude spreuk »geen belang geen recht",
nauw aan de bezitstheorie verwant, nog iets meer
dan een spreuk wezen zou.
Algemeene ontwikkeling is een veel betere grond
voor kiesrechtmaar juist omdat er aan de alge
meene ontwikkeling nog zooveel ontbreekt, omdat
er nog duizenden zijn, die geen onderwijs genieten en
tienduizenden, die het slechts half genieten, daarom
is het zaak voorzichtig te zijn en te trachten een
geleidelijken overgang te verkrjjgen.
Op ons standpunt van algemeene volksontwikke
ling is een eensklaps in vollen omvang ingevoerd
algemeen stemrecht, een onding, omdat men er
duizenden bet recht mee zou geven, te oord eel en
over zaken, die hun bevatting ver te boven gaan
een kwaad, dat ook thans niet geheel kan worden
vermeden en in zich zelf een waarschuwing bevat
om erger te voorkomen.
Daarbij komt nog, dat het bewijs ontbreekt, dat
het volk in zijn geheel op kiesrecht prijs stelt. Veel
eer is er aanleiding om het tegendeel te vermoe
den. Immers, bij elke uitbreiding van het aantal
kiezers heeft zich het merkwaardig verschijnsel
voorgedaan, dat bij de eerste gelegenheid om liet
stemrecht uit te oefenen, daarvan wel een zeer
ijverig gebruik werd gemaakt, doch bij volgende
keuzen die ijver aanmerkelijk verflauwd bleek.
Dit doet eenigszins denken aan een opgedrongen
geschenk, dat voor den begiftigde luttel waarde
heeft.
De tijd van vrees voor het socialisme, zóó on
geveer zeiden wij hierboven, is voorbij, maar wie
geen vrees koestert kan daarom toch wel waakzaam
zijn, en waakzaamheid past ons tegenover het
socialisme.
Men heeft het ons meermalen doen hooven, dat
zij zich vergissen, die meenen, dat de arbeiders
partij, zooals de socialistische zich wel eens bij
voorkeur noemt, met geweld haar begeerd kiesrecht
zou wenscben te verkrjjgen, en dat zij dit integen
deel wil langs wettigen, ordelijken en rustigen weg.
Is de eerste meening eene vergissing, dan is die
toch zeer verklaarbaar. Het congres van den sociaal -
democratischen bond te Zwolle toch ligt nog geen
acht jaren achter ons, en op dat congres werd met
algemeene stemmen het volgend besluit genomen:
»De sociaal-democratische partij is een revoluti-
onnaire partij, omdat zjj zich plaatst op een stand-
Ter secretarie van de gemeente zal gedurende
dertig dagen ter inzage van de belanghebbenden
liggen eene opgave van de uitkomsten der meting
of schatting van perceelen voor de
in deze gemeente.
De verzoekschriften om hermeting, herschatting
of vernietiging der gedane meting of schatting,
alsmede de bezwaarschriften, kunnen binnen dertig
dagen na beden op ongezegeld papier aan beeren
Gedeputeerde Staten dezer provincie worden inge
diend.
Goes, den 1 Februari 1900.
De Burgemeester van Goes,
WESSELINK.
boven zes en beneden twaalf jaren, die rich op 1
Januari van het loopende jaar in de gemeente be
vonden en niet voorkomen op de staten der leer
lingen van de openbare en bijzondere scholen van
lager onderwjjs, of die huisonderwjjg genieten, is
opgemaakt en zal ter secretarie voor een ieder ter
lezing liggen van 6 Februari tot 28 Februari op
eiken werkdag van des voormiddags 9 tot des na
middags 2 uren.
Goes, den 3 Februari 1900.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
WESSELINK.
■De Secretaris,
VAN REIGERSBERG VERSLUIJS.
Socialisme.
Het is niet gemakkelijk, zich een juist denkbeeld
te vormen van wat men gewoon is te noemen de
socialistische of sociaal-democratische staatspartij.
Nu moge ditzelfde vau andere partijen soms met
evenveel recht kunnen gezegd worden, het geldt
toch vooral van de socialisten, omdat deze, als
staatsparty van betrekkelijk jongen datum, in nog
sterker mate dan sommige andere partijen lijden
onder het gebrek aan eenswillendheid en verband.
Tot zekere hoogte is dat ook het geval, omdat zij
met hen, die tot de zeer geavanceerde richtingen
behooren, in meDig opzicht samengaan.
Er zijn altijd personen geweest, die zich kracht
dadig verzetten tegen de wanverhoudingen in do
maatschappij, die vooral de groote onevenredigheid
in de verdeeling van lusten en lasten (voorbeen
zoo oneindig grooter dan thans) bestreden en als
hervormers wilden optreden met middelen, die vaak
het karakter van ruw geweld aannamen.
Beschouwen wij al deze personen als socialisten,
dan is het socialisme weinig jonger dan de wereld
der men8chen.
In onzen tijd beschouwt men echter het socialisme
meer bepaald als het stelsel, dat maatschappelijke
hervorming beoogt door gelijke verdeeling van den
arbeid en zijne vruchten, en dat daarmede in verband
natuurlijk ook bet staatsbestuur wil veranderen.
In de lijn van dat stelsel liggen consequent, b. v.
afschaffing van don constitutioneelen regeerings-
Naar het Duitsch van A. Waldemar.
VI.
In de stad liet Ernst voor een der beste hotels
stil houden, maar Valentin meende, dat zij, als
slechts knechten van den Enz-molen zijnde, in >de
blauwe Zwaan" moesten afstappen.
»Dat kunt gij doen," hernam Ernst kalm zonder
zich om te keeren tot Valentin, die achter hem
zat, »ik stap in »de Kroonprins" af, den wagen
kunt gij brengen naar »de blauwe Zwaan" en haal
mij na een paar uren hier af."
»En wat zal ik gedurende dien tijd doen voor
tjjdverdrjjf ben ik niet hier
>Of gjj hier of op den Enz-molen rondloopt zal
wel het zelfde zjjn. Wat uw meesteres en ik be
sloten hebben moet gij goedvinden, en er staat u
niets te beoordeelen."
>Meent ge dat vroeg de knecht honend.
Toen Ernst afgesprongen was en zich gereed
maakt» hem te antwoorden, reed Valentin naar
»de blauwe Zwaan". Ernst zeide bjj zich zeiven:
»Die adderZij had anders zulk een helderen
blik en toch zag zjj niet hoe het net, door Knoop
uitgeworpen, haar meer en meer over het hoofd
werd getrokken. Dagelijks had zjj dien Valentin
om zich heen en zij bemerkte niet dat
»Waarmede kan ik mjjnheer dienen
Ernst keek verbaasd op. Hij was in gedachten
verzonken, de koffiekamer van »de Kroonprins"
binnen gegaan en had plaats genomen. Het lokaal
was geheel leeg. Op dit middaguur waren de bur
gers thuis en vreemdelingen kwamen er in dit
jaargetijde zelden.
>Kan ik wat te eten krijgen
»Zeker, er is haas, gans en kalfsgebraad", her
nam de oberkellner, terwijl hij reeds een tafel
dekte.
»Haas en een halve flesch Médoc, maar spoedig."
Binnen vjjf minuten was het eten gereed.
»Waar is hier het proviand-kantoor?" vroeg
Ernst terwijl hij een glas inschonk.
»Niet ver, op den hoek van deze straat, mijn
heer."
»Wanneer zijn de heoren daar aanwezig
»In dit jaargetijde van 's morgens 7 tot 's na
middags 3 uur."
j>Ik dank u. Ik zal u betalen. Hoeveel is het
»Twee mark en vjjftig penningen
»Hier. Binnen twee uur zal de koetsier van
den Enz-molen hier komen en naar mij vragen,
laat hem wachten tot ik kom. Geef den man dan
een glas grog, het is koud."
»Met uw verlof is u de nieuwe heer van den
Enz-molen" vroeg de keil nor, terwijl hij zijn rijke
fooi in den zak stak.
»De nieuwe heer Hoezoo
»Nu, het is toch geen geheim, dat de kleine
Enz zich niet moor houden kan."
>Zoo
»Do eigenaar van den Thal-molen ik weet het
maar van hooren zoggen heeft dat gerucht hier
verspreid die schoone Enz-molen moet verkocht
worden of zijn, recht weet ik het niet."
»En nu dacht gjj Mahlor zag mot ernstigen
blik van zjjn bord op.
>Niet ik, mynheer, do gansche stad spreekt er
van."
»Sedert wanneer
»Vroeger reeds, maar vandaag was
»Was Knoop hier" vervolgde Mahler. Verdui
veld, dat had ik toch niet van hem gedacht."
Een plotselinge ingeving volgende, scheurde hij
een blad uit zijn zakboekje, schreef haastig eenige
regels daarop en gaf het den kellner.
»Laat dit onmiddellijk naar de »blauwe Zwaan"
brengen de knecht, die mij gebracht heeft, moet
terstond hier komen. Hy moet op mij wachten, zoo
mogelijk in een kamer, waar hjj geheel alleen is.
Geef hem eten, bier en sigaren, als bij lang moet
wachten. Hoofdzaak is, dat hij met niemand dan u
spreekt. Kan ik daarop vertrouwen En ook laat
gjj u over niets anders met hem in, dan over eten
en drinken en het weer. Niets over den Enz-molen,
niets over den kooper. Het zal u niet schaden. Als
punt, dat alleen afschaffing van privaat bezit een
einde kan maken aan de wanverhoudingen. Voor
het proletariaat toch is eene duurzame verbetering
op den grondslag der tegenwoordige maatschappij
niet mogelijk. Do taktiek der sociaal-democratische
party is verder eene revolutionnaire, omdat zij niet
gelooft aan het ingroeien der bestaande maatschappij
in eene socialistische, maar de omverwerping der
bestaande maatschappelijke orde beoogt met alle
haar ten dienste staande onwettelijke of wettelijke,
vredelievende of geweldadige middelen."
Ook na dien tijd hebben redevoeringen van so
cialistische leiders, waarin, openljjk of bedekt, op
gewelddadig verzet tegen de bestaand» orde van
zaken gezinspeeld werd, meermalen onze aandacht
getroffen.
Eene splitsing in parlementair® en revolution
naire socialisten is dus eene juiste verdeeling, en
nu moge men het eene deel niet aansprakelijk
kunnen stellen voor het streven van het andere,
dat dat andere, het meer omwentelingsgezinde deel,
nu zoo maar in het niet zou verdwenen zjjn, dit
is toch zeker al zeer onwaarschynljjk.
Daarom, we zeiden het reeds, past ons waak
zaamheid.
Het is er verre van verwijderd, dat wjj ons kies
recht als een model van volmaaktheid zouden wil
len beschouwen. Wij zouden er niets tegen hebben
indien men zich kon los maken van die zekere
mate van welstand, die natuurljjk voor algemeene
ontwikkeling niets bewjjst. DAn zou men uitsluitend
op teekenen van geschiktheid moeten letten maar,
ook in dat stelsel zouden er zeer vele uitsluitingen
zijn, zoolang niet het peil der volksbeschaving in de
lagere standen algemeen gerezen is.
Aan die verhooging van het standpunt van be
schaving algemeen kiesrecht te doen voorafgaanis
de paarden achter den wagen spannen.
Nu wjjst men er wel vaak op, dat in andere
landon een grooter deel der mannelyke bevolking
het kiesrecht heeft dan bjj ons, en zelfs in België
algemeen stemrecht is ingevoerd maar tegenover
die opmerking is de vraag gewettigd, of de vruch
ten van den parlementairen arbeid in al die landen
dan van dien aard zijn, dat wjj op grond daarvan
eenzelfde gedragslijn zouden behooren te volgen I
Hierboven merkten wij reeds op, dat sociale her
vormingen hier tot stand kwamen en komen, ter
wijl er slechts enkele democratische elementen in
de Kamer zjjn. Zou men harder opgeschoten zijn
als er meer socialisten in de Kamer waren
Ook de ontwikkeling van wetgeving en staats
bestuur, zal zij wezenlijk vruchten dragen, moet
geschieden langs den natuurlijken weg en dus ge
leidelijk, omdat elke wettelijke maatregel zjjn tijd
van voorbereiding en uitvoering eischt en omdat
men ten allen tijde rekening zal moeten houden
met den fiuanciëelen toestand. Wie dat niet doet
zal zelf oorzaak zjjn, dat er minder tot stand komt
en nog meer schipbreuk lijdt.
't Is bv. gemakkelijk om te zeggen »Wij willen
wel leerplicht, maar dan moet er ook kindervoe
ding en kinderkleeding van gemeentewege bjjkomen
anders geeft bet toch niets." Maar zóó houdt men
dan toch bet weinige goede tegen, dat aüders nog
te verkrijgen ware want men zegt welde burgers
kunnen dat niet opbrengener moeten andere
bronnen gevonden worden, bv. verhoogde en pro
gressieve successiebelasting, vermindering van uit-
ik terugkom, krjjgt gjj nog eens zooveel. Ik zal
terstond aan den knecht bomerken of gij woord
gehouden hebt."
Daarop gaf hij den kellner een vjjfmark-stuk,
nam jas en hoed van den kapstok en ging haastig
heen. Eenigszins verbluft en toch met een blij ge
laat keek hij Ernst na en las daarna het open ge
bleven briefje
»Kom terstond naar »de Kroonprins", laat paard
en wagen in >de Zwaan" tot laterik moet u
spreken."
Wat Ernst voorkomen wilde was reeds gebeurd.
Knoop en Valentin zaten in een zjjkamer in »de
Zwaan" en babbelden lustig op met elkander.
»Die Mahler is niet wat bij schijnt, molenaar,
neem u voor hem in acht" waarschuwde de knecht.
»Ik heb het goed aangelegd. De gansche stad
spreekt er van."
»Waarvan, molenaar?"
»Dat zjj verkoopen moet."
Verduiveld, molenaar, dat is een sterk stuk.
Daar schrik ik van. Had ik my ook maar niet
met u ingelaten."
»En dan die vele goudstukken, die ik u gaf,
waren die te versmaden, hé
Valentin krabde zich de ooren.
>Ik wil
Hy kwam er niet toe te zeggen, wat hij wilde.
De huisknecht uit »de Kroonprins" stond plotseling
voor hem en gaf hem het briefje van Ernst over.
