1898. N°. 148.
Donderdag 15 December.
85"Le jaargang.
Do uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrgdagsvoad,
uitgezonderd op feestdagen.
Prga per kwartaal, zoo binnen als buiten Goob, f 1,75.
Afzonderlijke aGmmers 5 cent; met bgblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advortentiön voor dit blad
aangenomen bjj de boeren Nijgh Vaii DiTMi.a te Botterdam sel verder
bg allo Boekverkoopers en Brievengaarders.
ï«s&e*B«£ï»®r van s«Sv£3?ifce>mtfl.§Rs wb&v uren «p den öag der uitgave.
Dt- prjjs dor gewone advertentiön is van 1-5 regels 50 cent, eiken regol meer 10 ct«
Bjj directs opgaaf vun driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjj*
slechts tweemaal berekend.
$080» rto», huwelpks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 ct
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
He schoolstrijd opnieuw ontbrand.
Toer, weinig* jaren gelede», eene belangrijke
herziening der wet p het lager onder*»ijs tot, star d
kwam, waorbp in hoofdzaak tegemoet, werd gekomen
aan de bezwaren van he% die voor hunne kindr-ren
geen gebruik werrchfen te maken van de openbare
8chcol, en voor hunne bjizondere ecbolfn evenzeer
eene bijdrage van bet Rjjk verlangden, toen meenden
velm, dat daarmede de zoo lang gevoelde school
strijd een eird* zou nemer, en reeds vroeger wezen
wjj er rp, dat de woorder, door de heereu Scbaep-
noan en Lohmaii destijds in het, openbaar gesproken
of geschreven, voor die meening goeden grond op
leverden.
De ondervinding he«ft echter geleerd, dat die
meoning slechts ten deple juist was, en van achteren
bezien komt men tot de conclusie, dat zjj wellicht
ni*t juist, kon zijn.
Waar tccli de Staat in bet publiek belang zelf
als onderwpzer optreedt, rmlat ar>d.jrs geen waar
borg zou beslaan, dftt aiom in den lande voldoend
lager onderwjjs gegeven wordt, daar is, bjj eene in
all* rpz/chten g<-mengde bevolking, naiuurljjk ge n
ander stelsel mogelijk dan b* t dusgenaamde neutrale,
dat vjjno uitdrukking vindt in het bfkfnde art,. 33
der schoolwet, hetwelk den onderwijzer voorschrjjft,
zich te onthouden van iets te leere», te doen of toe
te latrn, dat. strjirlig is met deu eerbied, verschuldigd
aan de godsdi< nstige begrippen van andersdenkenden.
M/»ar ds volstrekte nabving van dit voorschrift
wordt door d n een onmogelijk geacht, terwjjl de
and^r het nog wil uitgebreid zien en verlangt, dat
niet alleen voor godsdienstige, maar ook voor andere,
maati chappeljjke begrippen eerbiediging worde be
toond.
Hieruit volgt van zelf, dat, bjj de toenemende
verandering in de beschouwing der sociale tofstaüd'm,
geheel* b-ndiging van d6n schoolstrijd wellicht
eene hersenschim zal blijken te zjjn. Immers, wol
achrjjft de wet voor, dat het schoolonderwijs, onder
bet aanleeren van gepaste en nuttige kundigheden,
dienstbaar gemaakt worde aan de ontwikkeling van
de verstandelijke vermogens der kinderen en aan
hunne opleiding tot alle christelijke en maatschap
pelijke deugden; wè' ziet men daarin een waarborg,
dat den kinderen niets zal worden voorgehouden, dat
in strjjd is met de meest gangbare maatschappelijke
begrippen, maar die Ingripp-n zjjn in den laatsten
tijd merkbaar g'wjjzigd en het is wellicht een voor
deel van den op-iiruw ontbranden ec'aoolstrjjd, dat,
hjj de noodzakelijkheid meebrengt, de zaak der school
weder eens fi nk cni>r de o^gen te zien eu niet in
te slapen, waar anders onwilekeurig een aan het
verhaven beginsel der cp nbare school vijandige
geest in het ouderwjjs zou doordringen.
Zooa7s wii zeider, de tgdeu zijn veranderd en dat
mag ook bij de voorstaoders dor openbare school
niet uit het oog worden verloren. Van een strjjd
tegen den regesringsvorm en tegen de vo'riaamste
staatkundig* en maatschappelijke inst«lling<m, was
vóar korie j iren hoogstens sprake in bepaald'-, af
gesloten kringen of in wetenschappelijke wei k m.
Na is dat anderseen groot deal van het volk
neemt aan h«t staatkundig leven de^l, bespreekt de
aanhangige vraag-Dukkm *n m*egt zich in dan
strjjf, die op zoo m mig gobied gevoerd wordt.
Allerlei nieuwe partjjen en gro^pcm hebben zich
gevormd, nieuwe richtingen zjjn ontstaan, andere
leuz n worden aangehever. Da vraag, hoe dat, albs
zoo geworden is, zullen wjj thans niet beantwoorden.
Hat is een bit, dat onder de aanhangers dier nieuwe
partijen en richtingen zeer vele jjversars worden ge
vonden, die ia woord *n geschrift de zaak, die zjj
voorstaan, ingang trachten te doen vinden.
En h het nu te verwonderen, dat co'r onder zulke
ontwikkelde lieden als de openbare onderwijzers die
nieuwe denkbeelden omtrent staat en imatechRppjj
wortel hebben geschoten Het kan ons zelfs niet
ver-vonderan, dat onder hen voorstanders va-i de
soci3al-demccratiDehe richting worden asngetrc-ff-r,
die daarom, aan d« bestaande toestanden vjjaod'g
gezind, in meerdere ef mindere mate vaa geweld
dadige omverwerping dier toestanden niet afkeerig
en beslist gekant zjjn tegen den teg mwoordigen j
regeringsvorm. i
Maar wa»r wij de oorzaak kunnen begrijpen en
het onbetwistbaar recht der onderwjjzers erkennen
om in al deze zaken voor hunne personen een eigen
nuen in g te hebben, daar hebben wjj, daar hebben
de ouders der schoolgaande kinderen alles t< ege-
gnven, wat zjj in dezen kunnen en mogen toegeven,
ea dan hebben zjj evenzeer het onbetwistbaar recht
te verleren, dat die onderwjjzers zich onthouden
van alles wat den ouders aanleiding geeft tot da
vrees, dat die denkbeelden niet geheel uit de school
verwijderd bljjven dat de eerbiedwaardige stand
van apenbar* onderw^ers, waarvan gelubkic» de zeer
groo'.e meerderheid niet deikt als die enkelen, niet
in eene onverdiend onaangename positie, niet in op
spraak wordt gebracht.
En dan mag het met recht verbazen en in ver
band met hunne meerdere ontwikkeling, tot zekere
hoogte ergeren, dat Bouimige onderwijzers van het
recht der1 vrije gedachte misbruik maken, do jr onge
roepen openljjk voor die overtuiging uit te komen,
waar het, op zjjn zachtst genomen, zeker verstan
diger ware te zwijgm.
Bjj de inhuldigingsfsesten 0. a. is duidelijk ia h«t
licht getreden, wat trouwens vrjjwel bfkand was,
dat sommige onderwjjzers daaraan in hunne hon-x
danigheid niet watschten deel te nemen, andere
het tegen hun zin deden. Opanljjk werd gezegd,
dat er veel in de onderwijzerswereld omging, wat
met de plannen voor die fe s'ea niet overeenstemde
en dat man niet door gemeentebesturen wilde ge
dwongen worden tot feestbetoon. Onomwonden werd
beleden, dat er eene zij het kleine fractie
b>-staat van sociaal-democratische en republikeinsche
onderwjjzers.
En sinds heeft zich het geval voorgedaan, dnt een
openbaar onderwjjzar zich belast mat het hoofd
redacteurschap van het blad Recht voor allen" I
Sinds is voor dpn »Nederl. Bond van Onderwjjzers"
opgetreden dr. F. van Eedendie, volgens het Han
delsblad, in die bjjeenkom4 heeft gezegd
»Ia de eerste plaats moat elk dia bezit of leeft
van tnzit, daarmela zuinig omgaan, omdat dat
alles is onearljjk verworven goed, ontnomen aan
deu arme. In de tweede plaats kan ieder die
kapitaal bezit in p*piar, dit omzetten in grond,
huis, gereedschappen, want papieren kapitaal is
geld van den nietsdoener, door grond en huis en
gereedschap kan inen het bestaan vei dienen."
Ea nu mag men zeker den onderwijzersbond geen
v*rwjjt maken van wat dr. Van Eeden zegt, maar
het teekent toch, dat deze dichterlijke «chrjjvai'
volgens het Handelsblad »in een philosophisehen
doolhof van denkbeelden verdwaald" voor dien
Bond optreden kan om dergelgk* socialistischs denk
beelden te ontwikkelen.
De kroon op da bjj enkelen veldwinnende mee-
ning wordt voorts gezet door den heer J. W. Gerhard
die, naar aanleiding van d9 zaak-Düncer, in de
Volksonderwijzer schrijft
Vroeger was onze openbare school niet neuraal
eu eerst in de laatste jaren begint 'n deel (wel
licht noch maar 'n zeer klein deel) der onderwijzers
er ernstig naar te streven, 't onderwijs werkelik
neutraal te doen zijn."
Dat door de vjjandan der openbare sohool niet
nagelaten wordt van deze omstandigheden partjj te
trekken, we wezen er, wat de inhuldipongHfeeBten
betreft, reeds in onze dtb. van 24 en 26 Febr. jl.
op, en tevens op het treurige feit, dat het bestuur
van den Bond van Nederl. onderwjjzers door zjjn
hoogst onhandig optreden d stjjds zelf aanleiding
tot dat »gebraik maken" door de tegenstanders ge
geven heeft.
De faiton mogen treurig zijn, maar met de feiten
hebben wjj rekeaing te houden en het kritieke
oogenblik, dat wjj weder met de school beleven,
htbben wjj flinkweg te erkennen om daardoor met
eetsgezindheid en kracht de middelen te beramen
om verder kwaad te voorkomen en de vrienden der
school gerust te stellen. Want ook daarmede hebben
wjj rekening te houden, rekening met de waarheid,
dat onder hen, die geen vijanden van de openbare
school zjjn, zslfs onder da vrienden ervan een
zekere ongerustheid is ontstaan.
Of wij in den Opper-rabjja bp de Nederl. Israël,
gemeente te Amsterdam, van wienB optreden in den
jongsten tjjd wjj onze lezers op de hoogte stelden,
alleen met een ongerusten vriend der school te doen
hebbeD, mag wel aan redelijken twjjföl onderhevig
heeten. Zeker is hrt niet zonder bedenking, het land
in rep en roer te brengen als men ten slotte moet
zeggenik mag mjjn zegsman niet noemen. Maar
dit neemt niet weg, dat het optreden van dezen
Is'aölietischen geesteljjke aanleiding geeft tot wat
wjj noemen het opDieuw ontbranden van den Bchool-
strjjd. De zaak der Israë'.ietische scholen zelf willen
wjj hierbjj onbesproken laten, ten einde de volle aan
dacht te vestigen op de noodzakelijkheid om dan nood
lot'igau invloed, welken de bovenvermelde feiten op
onze openbare school kannen hebben verder tegen
te gaan en de rechtmatige bezorgheid der ouders
Wfg te nemen. Immers ook de heer Düuner heeft
het niet uitsluitend over godsdienstzaken, maar ook
over ons Vorstenhuis en over onze Staatsinstellingen,
waarvoor de Israëlieten grooten eerbied koesteren, j
Ei wij ontveinzen het niet dat wjj dit gedeelte der 1
quaestio op dit oogenblik van meer belang achten
dan eenig meestal op zichzelf staand geval van
auderea aard, waarbij de onzijdigheid der school uit
het oog wordt verloren.
In ons nr. van 26 F^r. jl. zeiden wjj 0. a.
»Wjj verdiepen ons thans niot in de vraag of een
onderwjüer, die aan sociaal-democratie doet, past
in de openbare school, waar toch eerbied voor onze
staatsinstellingen behoort geleerd te worden. Volgens
art. 33 der onderwijswet iB de openbare onderwjj-
zer gehouden mede te welken aan de opleiding der
kinderen >tot alle christelijke en maatschappelijke
deugden" en nu wordt toch zeker onder >maat-
schappelijke" deugden nog altjjd verstaan eerbied
voor de wet en voor d9n regeerenden vorst, waar
omtrent de sociaal-democraten andere meeningen
koesteren. Maar wanneer in de school daarvan nietB
bljjkt en de onderwjjzer overigens zjjn plicht doet,
dan moot hjj hst voor zich zelf en zjjn geweten ver
antwoorden of hjj ondarwjjzer bljjven wil of niet.
De autoriteiten kunnen en mogen hpm dan riet
lastig vallen over zjjne persoocljjke denkbeelden."
Wjj nemen dat geschreve: e wel niet terug, maar brj
de verschgoselpn, die zich voordoen, wordt het 0. i.
toch noodig het punt der vrgte'd wat uit meer gereser
veerd oogpunt te gaan beschouwen en er op aan te
dringen, dat de on dar wjj z tb in deze aangelegenheden
niet al te zeer op den voorgrond treden., zonder dat
zjj wanneer zjj dan gewetenshalve rneenen niet
anders te kunnen handelen zieh ook gewetenshalve
de vraag voorleggen of zjj zich sterk genoeg ach
ten, bij het onderwijs hunne overtuiging in dezen
op don achtergrond te dringen, en of zjj langer
kunnen opleiden tot eerbied voor staatsinstellingen,
die zjj verderfelijk aehten. Zjj zjjn tot die vraag
verplicht uit eerbied voor het doel en den aard der
ichool en voor d@ denkbeelden der ouders, die terecht
kunoen verlangen, dat hunne kinderen van die
socialistische meeningen bevrjjd big ven.
Voorts is hot noodig, dat de gemeentabpsturen
eene klacht als die van dr. tüanner niet geheel ter
zijde l'ygg8Dt omdat de bowjjzen niet aangevoerd zjjn.
Eene vertrouwelijke bespreking had misschien wel
eenig licht kunnen verspreiden. Hoe dit zjj, krachtig
optreden wordt meer en meer rooiig, waar gevaar
ontstaat voor den goeden naam var het openbaar
onderwjjs, dat bjj d* Grondwet aan d i aanhoudende
zorg der regeering is opgedragen.
Resumerende komen wjj tot di twee volgende
stellingen
lo. de sccialistische oideiwjjzers bahooren inde
opscbare school niet tehuis voer zoover hunne over
tuiging een gevaar kan opleve en voor eerbiediging
der onzijdigheid en voor de vervulling van hunnen
'wettelgken plicht
2o. het ligt op den wrg der gime9nteb3sturen,
als handhavers der wet, de openbare school te zui
veren en vrjj te houieu van sociaal-democratische
elementen.
De perste stelling behoeft geene toelichting meer.
De teloeling der tweede is eveezfer duidelgk de
openbare school moet gehandhaafd bljjven en vrjj
zjjn van eiken blaam. Men moet niet met reden op
haar kannen schimpen. Maar bovendien, wjj moeten
het nu opgroeiend geslacht trachten te behoeden
voor den boozen invloed van wanorde en omver
werping, die tbJES ov6r de wereld vaart. Onze kin
deren moeten worden opgevoed in dezelfde burgerlgke
deugden, die wjj zelf in eere houden. Op later leef-
tjjd mogen zjj zelfstandig oordeelen.
Voor alles moeten wij het gevaar voorkomendat
vrienden der op nbare school hunne kinderen niet
meer aan haar durven toevertrouwen. Onze vjjanden
worden niet tot ons bekeerd, maar wjj hebben
vrienden te vtrliez»n. en er staat zooveel op het spel
De vraag wat de gemeentebesturen in dezen moe-
ttn doen is gemakkeljjker gesteld dan beantwoord,
maar wij meenen die beantwoording veilig aan h9n
te kannen overlaten.
Wij wenschen zeker niet, dat men de onderwjjzerB
vóór hunne aanstelling eene soort van politieke ge
loofsbelijdenis doe aflegger, maar wij achten den tjjd
gekomen, dat onderwjjzers, die in woord en geschrift
ook buiten de school openljjk optreden om menin
gen te verkondigen, gevaarljjk voor onze staatsinstel
lingen, niet langer geheel ongemoeid bljjvendat
van beatnurswege dergelijke onderwijzers eene uit-
noodiging ontvaDgen om dat openljjk optreden na
te Jafen, gevolgd door strengere maatregelen, indien
eene uitnoodiging niet helpt. Wellicht zjjn er betere
middelen om het kwaad te keeren, om de school te
beschermen tegen die ondf rwjjzers, wier optreden
haar voortbestaan bedreigt, en om hare volkomen
onzjjdigheid te wisborgen. Maa»* die waarborg moet
er zjjn en alle, zoowel hoogete als lagere autoriteiten
behooren mee te warken dat die waarborg er komt.
Dan maar ook dan alleen zal enze volks
school zegevierend uit den nieuwen strjjd te voor-
schjjn komen en aan hare b- hoone roeping beant
woorden, door dr. Goudsmit in de Vacature aange
duid alR te zijn de kweekplaats der verdraagzaamheid
het plechtanker onzer vrijlu id
GOES, 14 December 1898.
In de gisteren gehouden vergadering der Tweede
Kamer is, bjj art. 113 der begrootirg van Binnenl.
Zaken, de verhooging van het subsidie
aan onze H. B. School goedgekeurd.
Bjj de afdeeling M. O. heeft de heer Lokman in
afkeurenden zin de bekende gebeurtenissen aan onze
H. B. School besproken. Spr. vroeg dm Minister
van de hoogere burgerschool tene rijksschool te maken,
te meer, omdat de school vooral wordt bezocht door
keilingen nit den omtrek van Goes. Dan kunnen
de bezoldigingen van de leeraren ook beter geregeld
en kar het onderwjjs bfter georganiseerd worden.
Bjj zjjn antwoord saf de Minister niet toe, dat,
betzjj door h*fc deparlemmf, hetzjj door den insp'c-
teur, iets is gedaan, dat niet in het b' leng is geweest
van het onder wijs aan die irrchting. Al wat te dezer
z*ke is geschied, had in elk g^val plaats in het be
lang van het onderwjjs. En wat de quaestie van een
der leeraren betreft, die niet in zijne betrekking
gehandhaafd bleef, zeide d« Minister de wet oooet
ten slotte gehandhaafd worden, ook om sterk te
bljjven tegenover andere gemeente b'sturen.
Wi naeer hat cffic le verslag verschenen is zullen
wjj, zoo noodigdit bericht aanvullen. Voorloop'g
doelen wij alleen mede wat de N. RCt. en de
Telegraaf ervan zeggen. Het eeis'e blad schrgft
Het wrb de heer Lobman, die in het vervangen
van een 1 traar in de staatswetenschappen aan de
gomeeoteigke hoogete burgerschool te Gopb aanlei
ding vond om aan het toezicht op het middelbaar
onderwjjs orgopaste inmenging in hu'fihoudoljjke ge
meentezaken te verwjjten. Wjj willen op dit geval
niot in bijzonderheden ingaan, maar volstaan met op
te merken, dat, wa^r het heengaan van den overigens
b-kwamen en g< schikten leeraar, wegens vcortdunnd
niot voldoen aan een daor de wet gcsttlden formeelen
ciecb, ten laatste eene noodzakeljjk'reid geworden was,
en waar de dientengevolge in het leven geroepen
nieuwe regeling een vracht geweest is van overleg
tasBchen het gemeentebestuur en den inspecteur,
dezen laatste ge>n ocbevo'gle, noch onviuchtbare
bemoeiing ten laste gelegd kan worden."
De Telegraaf z*gt
»Het is zeker w4 ongelukkig, dat iemand, die
weinig g'schiktheid h?eft om fximen ut te leggen,
maar die uitstekend les geeft en anderen goed voor
hun iximen voorbereidt, cnbevopgd is les te geven
in zoo'n vak; doch de wet eischt nu eenmaal exa
mens, daar is dus niet veel aan te doen. De tameljjk
g«rekte en somtgds ietwat heftige discussie over deze
zaak was daarom vrjj doelloos.
(Uit de verslagen bljjkt nief, of de Minister eenig
Antwoord gegeven het ft op den wenk van dhr.
L>bman om van orue school eene RjjkBSchool
te maken. Maar zeker zou dezn oplossing, waartoe
reeds in het vorig jaar door onzen Burgemeester het
initiatief genomendoor den Raad een r quest inge
diend en ors Dagelpktch Bestuur bjj den Minister
op and.ë itie geweest is, voor leeraren en gemeente
de beste zijn).
De b e r jj k der maten en gewichten
in 1899 zal plaats hebben in de navolgende ge
meenten en op den tijd daarbjj vu-meld.
Goes, ook voor Kloetioge en Kattendjjke, bene
vens 's-He^r HeBdrikskinderen en Wissekerke 13,
14, 15, 16, 17, 18, 20, 21, 22, 23, 24 en 25 Maait.
Wo'fertscljjk 10 April. Hf-iakenszar.d, ook voor VHer-r
Ar^ndske ke 11 April en 12 April d.'S vcormiddagB.
'8-Heerenhock, ook voor Barste en Nieuwdorp 12
April des namiddags en 13 April. Ovezande, ook
voor Niese 14 April. Ellewondsdjjk, rok voor Drie
wegen 15 April. Biarland, ook voor Oudelaude 17
April. Hoedekon8keike 18 April des voormiddags.
's-Gra ven polder, ook voor 's-Henr Abtskerke 18
April des namiddags. Kapalle, ook voor Schore 19
en 20 April. Wemeldinga 1 Mei en 2 Mei deB voor-
middags. I r8eke 2 Mei des namiddags, 3 en 4 M» i.
Kruiuioger, met uitzondering van Hansweerd 5 Mei.
Hansweerd 6 Mai. Krabbmdjjke, ock voer Waavde
8 Mei en 9 Mei des voormiddags Rilland-Bath 9
Mei des namiddags en 10 Mei.
Dg heer J. J. Cr acq, kleiktelegrafist bjj de
Sti-ats'p lorwrg'n, is als zoodanig overgeplaatst van
Gil8e Rjjeii rair Goes.
Den 76 jarigen gemeenteveldwachter A. Eras
mus te Ove'.and, die met 1 Fibruari a. s. dm ge-
m*»ntedien8t b*opt te verlate», is naar men aan de
M. C. meldt, d"»or den ra»d aldaar eene jaarljjksche
toelage van f 230 verleend.
Met. het opschrift «Parlementaire Tor-
m e n" schrijft het Ned. Dagbl
Hat gaat bij ons d^nzpJlden weg op als in alle
andere parlementen, waarin RoeiRHstiscbe
afgevaardigden zitting hebben gekregen. Met
