1898. W 144.
Dinsdag 6 December.
85sle jaargang.
I
AANBESTEDING
Da uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrjjdagnvojad,
uitgezonderd op feestdagen.
Prjj» per kwartaal, zoo binnen als buiten G-oes, f 1,75.
Afzonderlijke ncmmers 5 centmet bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiün voor dit blad
aangenomen bjj de heeren Nijgh Van Ditmar te Botterdam verder
bf alle Boekwerkooperi en Brievengaarders-
COURANT.
Db prjjs der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 cti
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjj»
slechts tweemaal berekend.
Gebot rte-, huweljjks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 c
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
InaeicKilng van éoi 8 uren 99 dien 4as der uitgave.
OPENBARE VERGADERING
van den
BAAD der (lemeente GOES,
op DINSDAG 6 DECEMBER 1898,
des avonds te 8 uren.
Goes, 3 December 1898.
De Secretaris,
VAN REIGERSBERG VERSLUIJS.
Punten van behandeling
1. Resumtie notulen der vorige vergadering.
2. Ingekomen stukken.
3. Benoeming leeraar in het Hoogduitsch aan de
H. B. School.
OP ZATERDAG DEN 17 DECEMBER 1898 des vocmiddags
te 10 uur, iu het Riadhuis van
gemeente-werken en leverantiën
voor 1899,
te weten:
le. het timmerwerk en de levering van touwwerk
2e. metsel-, stukadoors en sfceenhouwwark
8e. leidekkers-, lood-, zink- en pompmakerswerk
4e. smids-, kachel- en sloten makers werk
5e. schilders-, behangers- en glazenmakerswerk
6e. stofieerderswerk
7e. de levering van borstel- en mandenwerk.
Alles volgens taiief.
Da levering der artt. 19 en 23 van het tarief 'wordt niet
afzonderlijk aanbesteed maar tan verschillende aannemers op-
Het bestek ligt van Maandag den 5den December af op de
gewone area ia het Raadhuis ter iazage.
Niet ingevulde tarieven zijn aldaar verkrijgbaar a f 0,50 per
exemplaar
Inlichtingen geeft de gemeente-bouwmoester.
Goes, den 3 December 1898.
Burgemeester en Wethouders van Goes.
WESSELINK.
De Secretaris,
VAN REIGERSBERG VERSLUIJS.
Wekelijksch algemeen overzicht.
Vrjjdag heeft Oostenrijk,, in stilte en in rouw,
herdacht, dat de Keizer, het hoofd der Monarchip,
vóór 50 jaren het bewind aanvaardde.
De treurige gebeurtenis, die hem vóór eenige
maanden plotseling zgn gemalin ontnam, was de
oorzaak dat de groote feestelijkheden, die sedert
langen t|}d werden voorbereid, schterwege bleven.
Maar toch wild9 niemand, juist onder deze om
standigheden, den 2en December laten voorbijgaan,
zonder den monarch te toonen, hoe groot de eerbied
voor zgn persoonlijke gaven, de li fde en de toege
negenheid zijner onderdanen zgn.
Da Keizer heeft op zijn feestdag het verbond her
nieuwd, dat hem sedert een halve eeuw bindt aan
de volken der monarchie.
Hg dankt zgn leger voor de onzelfzuchtige toe
wijding en den moed, zoo vaak betoond hg her
denkt de dapperen, die voor het vaderland zgn ge
vallen, en zegt, dat ondatks de zware beproevingen
en het ontzaggelijke lijden, dat de Voorzienigheid in
deze halve eenw over hem en de Monarchie be
schikte, de toekomst met vertrouwen door hem
wordt te gemoet gezien, wjjl het leger in Oostenrijk
en Hongarjje trouw staat als beschermer van troon
en van vaderland.
De Keizor, die nog diep treurt over den wreeden
slag, welke hem nog maar zoo kort geleden trof,
is de residentie ontvlucht om in de stilte van het
slot Wallsee bjj zgn dochter aartshertogin Gisela te
herdenken de zware slagen, die hem tjjdens zijn
keizei schap hebben getroffen en de bergm vaa
moeilijkheden, waarmede hg bijkans voortdurend te
kampen heeft gehad.
IluitBchlAnds Keizer, Wilhelm, heeft Donderdag
zjjn plechtigen intocht in de stad Berlijn gehouden.
De Keizer was te paard, de Keizerin volgde in een
gala-koets, door vier paarden getrokken. De garni
zoenen van Berlijn, Spandau, Charlottenburg en
Lichterfeld stonden met vaandels en muziek langs
den weg geschaard, de scholen waren om elf uur
gesloten, zoodat ook de schooljongens het kijkgrage
pnbliek konden vergrooten. Van de koninkljjke pa
leizen en de openbare gebouwen woei de vlag, de
kerkklokken luidden. Aan de Brandenburger poort
word de vorst ontvangen door een depntatie uit
het gemeentebestuur met den burgemeester Kirschner
en den voorzitter van den Gemeenteraad dr. Langen-
hsuu aan het hoofd. De burgemeester verwelkomde
den Keizer, die in zgn kort antwoord gewaagde van
zgn uitstekende reisindrukken. Vooral was de Keizer
getroffen door het aanzien, dat de Duitsche naam
overal genoot. Hg sprak den wensch uit dat dit
zoo mocht bljjven en dat zgn reis voor Dnitschland
nieuwe markten zou hebben geopend en lot beves
tiging van den internationalen vrede zou h-.bbm
bjjtredragon.
De onderhandelingen Insschen Spanje en Ame
rika loopm ten eindr, nu eerstgenoemd rjik het
hoofd gebogen heeft en aan den ©isch om de Philip
pjjnen af te staan gevolg heeft gegeven. Men ver
wacht, dat een dtfiaitieve vrede op het Latst dezer
week zal worden gefloten. Te Madrid had men ge
hoopt, dat als gevolg van de bet onde toegevend
heid de onderteekening reeds heden zou plaats gehad
hebben, om daarna over de nog overgebleven, zoo
genaamde »8ccnndaire vragen" rechtstreeks met da
regeering te Washington te knnnen onderhindelen.
Daartoe behooren bjjv. de regeling der Pbilippgnsche
en dor Cubaansohe schuld, herziening der bestaande
handelsverdragen, een afzonderlijk traclaat betref
fende de Philippjjnen, de invrijheidstelling van de
pditieka gevangenen en dergelijke. De Unie wenscht
deze quaesties eveneens door hare gedelegeerden te
Parjjs te zien afgehandeld. De Vere nigde Staten
verlaDgen, dat SpaDje de geheele rerantwoordelijk
heid der schuld zal aanvaarden; Spanje daarentegen
wenscht, dat Amerika die schuld geheel of gedeelte
lijk zal overnemen. Ook in deze quaestie zullen de
V. S. hun wensch wel doordrijven. Natnurljjk ziet
de SpaaEgche regeering den uitslag hiervan mat een
beklemd hart te gemoet.
Met de ontruiming ran Havanna door de Spaansche
troepen is reeds een begin gemaakt en ook maar
schalk Blanco is naar zgn vaderland teruggekeerd.
Amerika zal nu 30.000 man naar Cuba, en 7000
naar Portorico zenden, terwjjl 30 000 man bestemd
zgn voor de Philippjjnen, die blijken zullen daar
hoog noodig te zgn. Te Madrid is nl. het bericht
ontvangen dat men daar het Amerikaansche gezag
niet wil erkennen en besloten is een strjjd op leven
en dood tegen de Unie te voeren. De opstandelingen
zgn het echter onder elkander ook al niet eens en
dit kan voor het oogenblik niet anders zgn dan
ten voordeele der Amerikanen.
In Spanje zelf wordt de aandacht meer en meer
gevestigd op de handelingen der Carlisten. De be
weging heeft z;ch weer uitgebreid naar een paar
nieuws provirciën. De Carlisten beweren dat do
pretendent over geld beschikt, hoewel hjj er niet
in geslaagd moet zgn een leening te sluiten. Te
Bilbao zjjn krachtig! maatregelen genomen om de
bewpging tegen te gaan. De minister van binnen-
landtche zaken heeft evenwel verklaard niet te ge-
looven, dat Don Carlos nu een ernstige beweging
zal beproeven, omdat bjj nog te weinig steun heeft.
H.?t is echter moeilgk juiste berichten uit Spanje
te verkrjjgen, want in de Spaansche pers worden
alle berichten, die maar eenigszins op een Carlis-
tische beweging betrekking hebben, geweerd.
In de ItaliaunscUe lncifersngverheid is een
werkstaking uitgebroken. Ditmaal hebben echter
niet de werklieden, maar de fabrikanten den arbeid
gestaakt, om daardoor de regeering te dwingen de
voorgestelde verbooging van de lucifersbelasting op
te heffen. Deze vtijdging is een belangrjjk deel van
de plannen von den minister van financiën, doch
moet zeer gering zjjn met het oog op de groote
winsten, die de fabrikanten makeD, en het is dan
ook niet deze maatregel, die hunne ontevredenheid
heeft opgewekt, maar wel de weigering, om aan
een bestaande veieeniging van fabrikanten het mo
nopolie van de vervaardiging van lucifers te ver-
leenen. De fabrikanten boden de regeering een som
van 12 millioen lire aan voor dit voorrecht, doch
ofschoon zij 2 millioen hooger was dan een vroeger
aanbod, meende het kabinet-Pelloux geen monopolie
te mogen geven. Uit ontevredenheid hierover namen
de fabrikanten de voorgestelde belastingverhooging
.als voorwendsel om hunne fabrieken te sluiten. De
fabrikanten spreken deze uitlegging tegen en ver
klaren, dat de nieuwe belasting hen nopen zou tot
kostbare veranderingen aan hunne machines, en dat
de afzet zou verminderen. Intusschen zgn de werk
lieden van de groote fabrieken te Milaan, Turin en
andere plaatsen, eenige duizenden in getal, broode
loos en vreest men voor oproer. Te Milaan heeft
zich een commissie gevormd om de noodljjdende
arbeiders te steunen.
Te Kanea is Donderdag de intocht van prins
George, als gouverneur op Creta zeer feestelijk
gevierd. De aanzienlijke Christenen nit den omtrek
waren op het schiereiland Akroti bijeengekomen,
losten vreugdeschoten en juichten den prins toe.
Later trokken zij in optocht Halepa binnen, met
het volk achter hen aan, allen gewapsnd en para
deerden voor het uitvoerend comité en voor de na
tionale troepen. Met het muziekcorps van het Rus
sische admiraalschip aan het hoofd, doorkruisten zg
vervolgens de stad Kanea, terwjjl dames bloemen
uit de vensters wierpeü. De prins zelf werd op het
regeeringsgebouw ontvangen door de admiraals, die
den nieuwen gouverneur harteljjk toespraken. Nadat
de volksliederen der vier mogendheden waren ge
speeld, onder toejuiching der bevolking, leverden de
Christenen hunne geweren in en de vlag der opstan
delingen op Crita wird ingehaald. Alles liep orde
lijk af.
De voorwaarden, waarop de prins het bestuur
over het eiland heeft aangenomen zjjo de volgende.
Hg zal een tgdelgk mandaat voor drie jaren ont
vangen tot het tot rust brengen van het eiland en
het instellen van een regelmatig bestuur. Hg zal de
souvereiniteit van den sultan erkennen en maat
regelen nemen tot bescherming der Tniksche vlag,
die op nog een der versterkte posten van het eiland
zal blgven waaien. Zgn eerste zorg zal zgn de invoe
ring van een zelfstandig systeem, dat geschikt is de
veiligheid van leven en eigendom en de vrjje uitoefe
ning van den godsdienst te waarborgen. Hg zal
onmiddellijk moeten 07ergasn tot de organisatie van
een gendarmerie of plaatselgke militie, in staat om
de oris te hundhaven.
Ten einde de organisatie van het nieuwe bestuur
te vergemakkelijken en om in de parsoonljjke uit
gaven van den gouvernenr te voorzien zal elk der
vier mogendheden een bedrag van ééa millioen franc
voorschieten, terug te betalen door een leaning, ge
waarborgd door da inkomsten van het eiland.
Het antwoord van Keizer Nicolaas op het tele
gram van den Sultan, waarin dezo de benoeming
van prins George ter elfder ure nog trachtte tegen
te houden, is uiterst welwillend. De Keizer geeft
hem de verzekering van zgn voortdurende warme
vriendschap en zegt dat de vier mogendheden met
de beste bedoelingen bezield zjjr, en er niet aan
denken de souvereine rechten van den Saltan te
schenden maar prinB George gaat naar Creta
om in den naam der vier mogendheden het eiland
te besturen.
De toestand op het eiland is reeds belangrgk ver
beterd de handelsbeweging neemt meer toe en er
heerscht groote bedrijvigheid onder de Cretenzer
bevolking om een postje machtig te worden bjj de
nieuwe regeering.
Zaak-Dunner.
Naar aanleiding van de quaestie D n n e r en
de openbare school seoryffc het Handelsblad
Langen tjjd is hier te lande de meening over-
heerschend geweest, dat de gemengde neu
trale overbeid88chool bruikbaar iB voor
alle ingezetent n, van welken godsdienst oik. Toen
die school in 1806 werd ingevoerd, werd zjj ook
van katholieke zjjda met welgevallen begroet. Do
aartspriester van Friesland, de eerw. heer B. de
Haan, schreef in dat jaar aan de regeering der Ba-
taafeche Republiek
>UWelEdelens missive van den 80 tm Mei jl.
heb ik den lOden dezer ontvangenik bekenne dat
ik haren inhoud met vergenoegen gelezen hebbe en
vleie mg dat ik en de cverige hoeren pastoors van
deze provincie uit al ons vermogen oao het heil
zaam oogmerk van het Bataafsch gouvernement
zullen beantwoorden en toonen dat wjj het vertrou
wen van hetzelve niet onwaardig zgn.
*Zal de afgekeerdheid en verbittering eens eindig n,
willen wij eens ware eendrachtvriendschap en liefde
tusschen de verschillende kerkgenootschappen heerschen
zien, dan is het, naar mijn gedachtenoodzakelijk dat
de schoolmeesters zich van het onderwijs in het leer
stellige van de bijzondere kerkgenootschappen onthouden
waarvan ik alleen uitzondere, wanneer men van de
braafheid en bekwaamheid van den onderwjjzer over
tuigd is <n hg maar kinderen van een en hetzelfde
kerkgenootschap hepft. Z nder dat booren deze te
vroeg dat zg in godsdienst verschillen, de een doet
den anderen verwgtingen vele schoolmeesters ma
ken er geen weik van om dit te beletten dit is
nu wel kindei werk, maar intusschen groeien zij op,
zij verwijderen zich hoe langer hoe meerder, de wrok
vestigt zich in het hart en hunne geheele godsdienst is
dikwijls niets anders dan een verkeerde ijver, die door
den geest van den godsdienst, de Christelijke liefde,
weersproken en verfoeid wordt,
>Zallen wjj eens het heilzaam doel bereiken, het
welk het gouvernement zich voorstelt en waartoe
bet ons aanmaant om krachtdadig mede te werken,
dan is het met de kinderen dat wij beginnen moeten,
en ofschoon in onze kerk het onderwjja in het leer
stellige geheel aan ons bevolen ii, zoo zal het aan
manen van een gouvernement, dat het welzjjn der
maatschappij zoo Bterk behartigt, ons te meerder
aansporen tot het volbrengen van onze plichten, om
hierdoor een bljjk te geven van onze onderwerping,
achting en eerbiedzullende te geljjk God bidden,
dat hg de pogingen der hooge overheid tot bet
algemeen welzjjn gelieve te zegenen."
Zoo Bchreef in 1806 in het begin dezer eeuw
een hooggeplaatst katholiek prieiter. Eu torn onge
veer een halve eeuw daarna de schoolwet werd her
zien, werd in do nieuwe wet het bekende art. 23
(thans art. 33) dat de neutraliteit voorschrgft (»De
onderwjjzer onthoudt zich van iets te leeren, te doen
of te laten wet strjjdig is met den eerbied, verEcbul-
digd aan de godsdienstige begrippen van andersden
kenden") met deze woorden omschreven op voorstel
van den KathoUeken afgevaardigde Me'ussen, met
wien alle Katholieke Kamerleden er vóór stamden.
Deze geschiedkundige herinnering is zeker niet
misplaatst, nu 't eind dezer «euw telkens weder
heeft getoond, dat de wensch vaa dea aartspriester
van 18v 6 ee 1 hersenschim is geweest, en telkens
weder verder wil gaan om de kinderen van hetzelfde
volk van elkander te vervreemden.
In vfrband met de niet dcor bewjjzen gestaafde
klachten van dr. D n n e r merkt het Handelsblad
ook het volgende op
Do zaak staat niet op zich zelf. Een jaar geleden
werd zulk een klacht ook in de Tweede Kamer te
berde gebracht en door den heer Lobman beweerd,
dat er op vele scholen een soeiaal-democratische
geest zou heerschen.
De minister BorgesiuB antwoordde toen het vol
gende
>Toen de geachte afgevaardigde dit zeide, werd
er reeds van deze zjjde geroepen noem dan namen
Maar eenig feit heb ik niet gehoord, een naam h6b
ik niet vernomen.
Maar nu heeft de geachte afgevaardigde uit Goes
gezegd dat is ook eigenljjk niet noodig, want de
regeering weet het walde regeering zegt welik
moet de openbare school verdedigen, maar wjj weten
wat wjj van dergeljjke regeringsverklaringen te
denken hebbenhet zgn groote woorden, de regee
ring weet het wel.
>Neen, mgnheer de voorzitter, de regeering weet
het niet. Er is op dit pant door het departement
van binnenlandsche zaken een erqné'e gesteld inde
verschillende provinciën, en het resultaat van die
eiqaéte is geweest, dat met betrekking tot Amster
dam, volgens het schooltoezicht altjjd, geene feiten
bekend waren dat in Groningen de toestand be
paald gunstig was te noemen dat er in Friesland
vjjf hoofden van scholen waren en zes klasse-onder-
wjjzers, die in meerdere of mindere mate bljjk hadden
gegeven dat zjj de Bociaal-democratiscbe beginselen
waren toegedaan, maar daaruit volgt volstrekt niet
dat zg de sociaal-democratische beginselen op hun
scholen verkondigen. Dit zgn de resultaten van een
officieel onderzot k
Zoolang geen feiten en namen genormd worden,
is het de plicht der regeering om de ambtenaren te
verdedigen tegen dergeljjke vage, algemeene aan
tijgingen."
Hetzelfde hebben B en W. het richt te ant
woorden, en dat hebben zg dan ook gedaan. Men
noeme feiten en namen en dan zal het school
toezicht niet nalaten elk geval nauwkeurig te onder
zoeken, geljjk stellig zal geschieden met 't geen deze
week in de Residentiebode van een Haagscl e school
is gemeld. Het is dan vchtrekt niet onmogelijk
achter de wparheid te komen, ook al staat men
meestal enkel voor verklaringen van schoolkinderen.
In verband met de qnaestie-D tinner is aan het
hoofdbestuur der Maatschappg tot Nut der Israëlieten
in Nederland het volgende schrijven gericht
Rotterdam, 30 November 1898.
WelEdele Heeren 1
Het bestuur van het te Rotteidam gevestigde
schoolfonds, opgericht door de Rotterdameche afdee-
ling der Maatschappg tot Nut der Isr ieten in
Nederland, heeft met zeer groot leedwezen kennis
genomen van den aanval, door dm weleerwaarden
zeer geleerden beer dr. J. H. I üauer, opperrabgu
der Nöderlandsch Israëlitische gemeente te Amsterdam,
gedaan op de openbare school.
Ons schoolfonds iB door een ervaring van meer
dan een kwarteeuw al zgn leulingm toch be
zochten openbare scholen in staat de vruchten
van het openbaar onderwgs te beoordeelen, en kan
ook thans nog op grond dier ervaring als zgn on
wrikbare overtuiging te kennen gtTe»1, dat het open
baar onderwgs geenerlei Bchadeljjken invloed uitoefent
op de Joodsche schooljeugd, en integendeel voorde
Isr&ëlietische bevolking een der beilrjjkste instellingen
bljjft, waardoor geloofsverdeeldheid gekeerd en de
burgerljjke gslgkheid van alle Nederlanders het
krachtigst bevorderd wordt. Indien vele der oud
leerlingen van ons schoolfonds een eervolle positie
in de maatschappg innemen en aan het Jodendom
tot eer verstrekken, dan danken zjj dit aan het
openbaar onderwgs, dat in latera jaren, evenals
vroeger, aan zgn oorspronkelijke bestemming is ge
trouw gebleven en zgn nentraal karakter zjjn on
zijdigheid op het terrein der godsdienstige dogmata,
