1898. N°. 53.
Doüderdag 5 Mei,
85s,e jaargang.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woemdag- es Vrjjdagavond,
tiitgezcnderd op feestdagen.
Prjjs por kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlgke nommeri 5 cent met bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen 6n Advertentiön voor dit blad
aangenomen bjj de beeren Nijgh Van Dituib. te Rotterdam ea verder
bg alle Boekverkooperi en Brievengaarder*.
wan
COURANT.
Db prjjs der gewone advertontiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 oti.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjj»
slecht» tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 ct
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent pei regel,
aëvertentlës »4»s 8 uren nu ilea dag der ultiave.
Tot dertien jaar?
i.
Het wetsontwerp op den berpl'c^t wordt dan nu
dezer dagen in da sect ör der II9 Kamer behandeld.
Het heelt al wat pennen aan den gang, hooiden in
de war gebracht 1 Er zjjn blader, die hunne lezen
er weken achtereen miê verveeld hebber, niet
bedenkende, dat de lezer ter slotte er niets dan een
verward bogrp van overhoudt of de artikelen
eenvoud g overslaat.
Vermakelijk is het daarbjj op te merken hoe men
door overdreven voorstelling ven do lasten en door
verkleining van de noodzakelijkheid dir zaak soms
zjjne eigene redeneering geheel omverwerpt.
Zoo wordt «ach en wee J geroepen over den ver-
schrikkelrjken dwang, dien m^n den ouders zou op
leggen, en teg'lgk wordt in hst broede uiteengezet
en berekend, dit het aantal kinderen, dat geen of
ongeregeld onderwijs geniet, zoo onbeduidend is.
Maar ziet men dan niet in, dat, wanneer dit zo>
ie, de d vang ook slechts we'n g nalatigen treffan
kan en dus d.it gercep ove; d sn verschrikkelijker
dwang onzin is
Al verder wordt gezegd eene d^rgeljike wet iB
hatelgk voor zoovele ouders, die dien dwang niet
noodig hebben om hunne kinderen behoorlijk onder
wijs te doen genieten. Maar dan worden die ouders
er toch ook in 't geheel niet door getroffbn. Uit
den aard dar zaak zjjn voor goedgezinde menschen
geene strafbepalingen noodig, maar moet men daarom
nalaten wetten te maken Moeten er geene wetten
tegen diefstal zjjo, omdat zoovelen niet stelentegen
moord, omdat het aantal van hen, die niet moorden,
gelukkig zoo ontzaggeljjk groot is Moeten bepa
lingen omtrent vervolging in belastingzaken weg-
big ven, omdat er zoovele brave burgers in den lande
zjjn, die op tjjl den keizer geven wat des keizers is
En wat wil nu het wetsontwerp op den leeip'icht
anders dan de kwaadwilligen t^ffm, die een zede-
ljjken moord aan hunne kinderen begaan
Het grenst dan cok aan kwade trouw wanneer
men het in zeker blad aanhoudend voorstelt alsof
de kindere en de on Iers aan allerlei als 't ware
inquisitorische examens en moeilijkheden zullen
wordm onderworpen. De oudersdie hun b.nderen
behoorlijk onderwijs later genieter ofom in het wets
ontwerp aangegeven redenenaan de verplichting met
kunnen voldoenzullen, evenmin als de kinderen zelf,
aan eenige moeielijkheid bloot stam.
Alleen de onwillige** zullen genoodzaakt wor
den hunne kindaren te doen cnlerwgzen en dezen
in dat opzicht niet te verwaarloos m.
Mag dat niet? En is dit niet in het belang van
kind en maatschappij büden?
Het goed recht en de n.'odzakilgkheid van dit
wetsvoorstel behoeven wjj dan ook, na alles wat
over verwaarloozing van kinderen g schreven en
bekend is, wel niet nader uiteen te zetten. En al
waren het ook maar honderd kinderen in ons gantche
vaderland, die er zeieljjk door gered werden, de
wet zon reeds een zegen zjjn.
De bekende majoor of kfionel Olipbant van het
Liger des Hells zeide eers: »on out of thousard
and we have done very well" (éói uit duizend en
wjj hebben al wel gedaaD). Weinu, ook met deze
wet zal niet alles verkregen worden wat men wenscht,
maar zij zal toch voor vele kinderen in hun verder
leven eene waldaad bljjken. En wanneer nu inzon
derheid vao antirevol. zjjde tegen dit voorstel be
zwaren worden geopperd, die kenneigk overdreven
zjjn, terwijl met geen enkel woord getracht wordt de
wet te verbeteren in verband met die bezwarendan
kan den antirevolutionairen niet anders dan h*t
ver wjj t treffengij wilt in 't geheel geene wet op dit
punt en Btaat dus de zedelgke verheffing van het
verwaarloosde kind in dm weg.
Met genoegen ma$ hierbij geconstateerd worden,
dat een antirevolutionair vin beteekecis in dezen,
de inspecteur bjj het 1. o. Fabiusaan de wet zgne
goedkeuring hecht.
Voldoet dit ontwerp aan de eischen, die de zaak
praktisch uitvoerbaar maken? Wjj zouden daarop
niet volmondig >ja" durven zeggen.
Met name komt ons de taak, den arroad. school
opzieners daarin opgelegd, onmogeijjk uitvoerbaar
voor, wanneer zjj niet tevens tot goed bezoldigde
ambtenaren worden verheven; ook voor de ondtr-
>/jjzers zal allicht de wet eens te groote uitbreiding
van arbeid opleveren. Wanneer men echter het be-
i'insal der wet wil, dan is op die panten allicht eene
wjjziging te vinden, die algemeen bevredigt. Niet
oaarover wenschen wjj te spreken. Maar er is in
'1wet een hoofdpunt, dat het hart der quaestie
i nktde leeftijd en het aantal leerjaren en hierover
i.snschen wjj eenige opmerkingen te maken.
In art. 1 van het wetsontwerp wordt behondens
ia art. 4 genoemde uitzonderingen als regel ge
steld, dat do kinderen van 6 tot 13 jaar geregeld
eene lagere school bezoeken. Zij, die voldoend huis
onderwijs genieten, behoeven niet school te gaan
T gen dat dertiende jaar wordm verscheidene
argumenten aangevoerd.
Ten ee.B'e en dit argument wordt vooral van
clericals zjjde aangevoerd de maatregel zal veel
geld kosten. Dr. Kuyper sprak van 8 millicen de
Tijd slechts van omgev^r i millioen. Nog al er-n
beiangrjjk verschilOnduldbare lasten zouden der
corfesBioneele school worden opgelegd
Intusiehen heeft de minister in zgne memorie van
toelichting ronduit veiklaard, dat voor zoover door
de te neonn maatregelen de uitgaven van het Rgk
ten behoeve van h^t openbaar ondir vjjs zuUen stjjger,
naar de meening der regeeriDg do billjjkheid m< ö-
brengt ook de bijdragen voor het bijzonder ocderwjjs
te verhoogen. Beide soort van scholen zullen- dus
in dezen g-*U,k behandeld worden.
Nu betwisten wjj het niet, dat, als li l 13a jaar
wordt aangoDompp, de mogeJjjkheid van eenig zwaar
der cff r te moeten brengen niet is uitgesloten en
dat wellicht het »leegpompBn" der openbare school
dat ca de pacificatie van 1889 zoo gemakkelbk
scheen moeieljjker kan worden. Een dichter
wil bjj de iDhnldiging van Koningin Wilhelmina
een »strjjdlifd om de school" zien aangeheven, waar
in o. a. voorkomt
>Wjj zullen schol n bouwen,
Waarin de Heer regerrt,
Met eigen geld en krachten,
Door Godes gunst vermeerd."
Waarom zulk een limoet gezongen worden op
een feest, waarbjj algemeen naar 't geen vereent,
niet naar hetgeen verdeeltgezocht wordt, laten wjj
voor rekening van den dichter, als wjj ons niet ver
gissen onzen vroeger^u s'adgcn ot dr. Vob. Maar als
nu de Standaard spreekt van »ong loffelijke kosten"
en van >8ene rnï ie voor de bjjzondere schooi", dan
schjjnt men toch aan die zjjde vcornameljjk be
ducht, dat in >het eigen geld, door Godes gunst
vermeerd" eene bres zal worden geschoten. Klaar
het kind zelf wordt hij het opwerpen ran
deze bezwaren vrij wel over het hoofd
gezien. Eu op het belang van het kind komt het
toch in de eerste plaats aan 1
Een veel grooter bezwaar zien wjj in het niet
te loochenen feit, dat er zooveel huisgezinnen zjjn,
die de g«riage bjjdrage niet kunnen missen, welke
het kind na zjjn twaalfde jaar, door zjjn verdien
sten aan het gemeenschappelijk or dei houd toevoegt.
Dit nu wjj*t heen naar zaer treurige toestanden en
doet de vraag rjjzen heeft de watgever die bg
eene andere wet (de arbeidswet) toelaat, dat kin
deren van 12 jaar te werk worden gesteld het
recht om de verdiensten van zulk een kind aan
het gezin te ontrooven Het is nu eenmaal zoo,
dat het kind op zjjn 12e jaar de school verlaat.
De jongen moet naar de werkplaats, het meisje öf
in de huishouding, óf »uit dienen," or naar de
fabriek en zonder wjjziging van de arbeidswet, (welke
wjjziging schjjut voorbereid te worden) zou de maat
regel niet zjju toe te passen.
Het radicaal-liberale weekblad Vooruitgang, er op
wijzende hoe belangrjjk da rol is, die kinderen in
een werkmansgezin vervulleD, ook door loonarbeid,
vaak verricht in spijt van de arbeidswet; zelfs ge
vallen aanhalende, waarin de verdiensten van 12
tot 13 jarigen onmisbaar schgnen voor het huis
houden, komt ten slotte toch tot de conclusie, dat,
wanneer men hier kiezen moet, het beter is de
kinderen te helpen dan d? ouders, m. a. w.:
dat, wanneer in het stelsel van deze wet leerplicht
tot het dertiende jaar niet gemist kan worden, men
zich door dit bezwaar niet mag laten weerhouden.
En wat zeggen de in dezen direct betrokkenen
Gedurende de beide Paaschdagen werd te Am
sterdam de jaarvergadering gehouden van het Ne-
derlandsch werkliedenverbond, en daarin werd
onder verwjjzing naar da omstandigheid dat reeds
gedurende omstreeks 30 jaren op leerplicht door
de werklieden-vereenigingen was aangedrongen en dat
een adres, den 27 Maart 1878 door genoemd ver
bond tot de Tweede Kamer was gericht, waarin ge
vraagd werd leerplicht tot het veertiende jaar
met algemeene stemmen eene motie aangenomen,
waarvan de strekking is het diep leedwezen der
vergadeii ig uit te 'drukken, dat in het thans aan
hangige wetsvoorstel de Uerplicht tot den 13 j rigen
letftjjd is beperkt I
En ten opzichte van don eisch van leerplicht tot
het veertiende jaar staat het Ned. Werkl. verbond
onder de arbeiders niet alleen. Ook de Sociaal-demo
cratische arbeiderspartij vroeg in haar program leer
plicht tot hot veertiende jaar.
Hieruit bljjkt dus, dat da bezwaren door de niet-
arbeiders met h9t oog op de verdiensten van het
kind gekoesterd, door een groot en het meest ont
wikkelde gedeelte der arbeiders niet worden gedeeld
maar dat ?jj integendeel het ontvangen van onder-
wjjs op een rjjperen leeftjjd dan 12 jaren voor hunne
kinierwn van zoo groote beteekenis achten, dat zjj
zelt6 den duur van leerplicht tot hot 14f jaar willen
uitstrekken.
Ia lerdaad deze uitingen van de meest betrokke
nen zijn van groot gewicht bjj het oordeel, dat men
zich over dit onderwerp vormt.
En de vraag blijft dan ook alleen overis het
dertiende jaar in q laestie voor de belanghebbenden
van zooveel belang, is het van zoo groot nut voor
de kinderen, dat de werkeljjk daartegen bestaande
b zwaren, hoofdzakelijk van fiaanc'ëden aard, daar
voor moeten wjjken
Hierover in een volgend Dommer.
GOES, 4 Mei 1898.
Oorlogsnieuws. In ons vorig no. namen wjj een
telegram uit Madrid op, waarin het scheep, dat bg
een zeeslag de Spacjairden eene overwinning had
den behaald. Wij dachten er nog over erbjj te voe
gen *let wel, de tijding komt uit MadridEn waarljjk,
dat ware niet ovoibodig geweest, want uit een nader
telegram, dat ors eergisteren niet bereikte, bljjkf,
dat de slag, welke eerst een overwinning heette, een
nederlaag was.
Het Amerikaacsche eskader, onder bevel van ad
miraal Dewfy, was verleden week van Hongkong
vertrokken. Het bestond uit de kruisers Baltimore
Olympia, Boston en Raleightwee kanonneerbooten
en drie andere Bchepm.
H*t Spaansche eskader, dat te Manilla gestation-
neerd was onder bevel van admiraal Mont^j bestond
uit de pantserkruisers Isla de Cuba en Isla de Luzon
den kruiser Rtina Cristina, het houten fregat Camilla,
twee kleit e kruisen en eenige kanonrearbooten en
adviesjachten.
Admiraal Mont'jo was volgens de berichten uit
Manilla, den vjjand te gemoet gestoomd, zoodat men
een z eslag in open zee verwachtte.
Op last van den kapitein-generaal der Philippijnen
was de admiraal weder naar de haven teruggekeerd
en volgers het officieele Spaanache bericht heeft
daar de ontmoeting plaats gebad.
De Amerikaansche schepen waren er Zondagmor
gen voor het aar breken van den dag in geslaagd de
haven te forcearen. De Spaansch9 admiraal was blijk
baar verrast door dit optreden van den vjjand. Te
genover Oavite, rei plaats aan den zuidelijken oever
der baai gelrgen, schaarde de Amerikaacsche ff >ttiJje
z;ch in slagorde. Een verwoed gevecht onstond. De
pantserkruiser Reina Cristina geraakte in brand,
eerst aan den voorsteven, later ook aan den achter
steven. De admiraal, die zieh aan boord van dit schip
bevond, moest het verlaten en begaf zich met zjjn
staf aan boord van den kruiser Isla de Cuba.
Nog efnigen tjjd werd het gevecht voortgezet.
Uit de berichten van Spaansche zij le is omtrent den
loop van h t gevecht niet veel op te maken een
ding is z keridit verloop was niet gunstig voorde
Spaansche vloot. Toen een der andere Spaansche
schepen eveneens zware averjj had bekomen, trok
de admiraal Montejo z'ch nit het gevecht terug,
nadat eenige schepen in den grond waren geboord,
opdat zjj niet in handen van den vjjand zouden
vallen.
Washington, 2 Mei. Het algemeen gevo?len
van voorname leden van de regeering ten aanzien
van de overwinning van de vlcot bjj Manilla is dit,
dat ze beslisten invloed zal hebben op de Europ^e-
sche natiön, Sparjc zal overtuigen van de voUtrekte
oomogeljjkheid om met goed gevolg da Vereenigda
Slaten te weerstaan, en ten slotte den weg zal banen
voor gem98nscbappeljjken aandrang van de mogend
heden om Spanje te dwingei tot toegeven.
De minister van justitie zegt, dat de overwinning
het begin van het einde is, en dat een paar neder
lagen meer de Spanjaarden zullen overtuigen, dat
hun zaak hopeloos is.
Gage, secretaris van de schatkist, is van een der
gelijk gevoelen, en voegt erbjj dat het concert van
de Europeescho mogendheden zich vermoedeljjk met
de zaak zal gaan bemoeien, maar het is onmogeijjk
te zeggen wanneer.
Londen, 2 Mü. Opnieuw melden de Amerikaan
sche correspondenten der Engelsche bladen, dat presi
dent Mac Kinby, inziende hoezeer de oorlog dm
handel der Unie demoraliseert en fabrieken grs'oten
worden, naar een zoo spoedig mogelijk herstel van
den vrede bljjft streven, om een eind te maken aan
de impasse, waarin Noord-Amerika geraakt is. Mid
delerwijl zou de President vast besloten zjjn het
minimum levens van Amerikaansche burcei s en mid
delen der Unie op te cffiren voor da Cubanen, die
hoofdzakoljjk op eigsn krachtan zouden moeten bou
wen om zich vri; te vechten. Daarom zouden de
Amerikaansche landingstroepen voor Cuba voorshands
uit slechts duizend man bestaan.
Madrid is in staat van beleg verklaard.
Em telegram in de New-York Herald zegt, dat
Spanjs haar eskader zal vereenigen om te trachten
door een grooten slag voordeel te behalen. Aan den
moed en de volharding der Spanjaarden in den slag bjj
ManiU» wordt in de Amerikaansche bladen groote
hulde gebracht. Het verlies aan dooden bedraagt 400.
Aan den eisch van de a Amerikaonschen admiraal
Dew«y om zich over te geven, heeft Manilla niet
voldaan. Het gevolg van die weigering was, dat
terstond een aanvarg is gemeakt met het bombar
deeren der stad, waarop de inwonerB de wjjk naar
buiten nemeD, de telegr. fisten van het kabelbureau,
dat midden tusschen de forten l;gf, op de vlucht
gingen, en de Spanjaarden voornemens waren den
telegraafkabel af te snjjden.
KTew-Ywrh, 3 Mei. Een telegram nit Hongkong,
door een nieuwsagentschap nit Wallstreet verspreid,
zegt dat Manilla iB gevallen, en dat de Amerikaansche
vlag over de Filippgnen waait.
Ingetrokken de verplaatsing naar Grave van
den klerk der Postergen en Telegr*.fn (Rjjks-telegraaf-
kactoor) C. O. den Decker alhier.
Tot Djjkgrcaf van den Spieringpolder
is benoemd de heer J. W. van Nieuwenhugzen.
Hunvweerd. Door de commissie voor het I n-
huldigingsfeest alhier is het volgende pro
gramma vastgesteld1. Versiering van het dorp.
2. Armenbedeeling. 3. Optocht. 4. Volksspelen,
a. masfcklimmen, b zakloopen, c. tonstekan, stroop
happen. 5. Gmdeltocht. 6. Vuurwerk. 7. Schoolfeest.
De feestelgkhedeu zullen beida dagen door muziek
worden opgeluisterd.
De Paus heeft den hoofdredacteur van Het
Centrum, den heer Th. A. Koelman, benoemd
tot ridder in do orde van den H. Gregorius den
Groote.
Onze Koninginnen hebben verloden
Donderdag ver van ons land een vaderlandech schouw
spel gezienhet zee kiezen van een groot Neder-
landech stoomschip.
De Prinses Sophie vertrok dien dag te ongeveer
16 uur (dat is, naar onze uren berekening, te 4 uar)
van Genua. De Koninginnen werden bjj de afvaart
verwacht, zoodat het stoomschip in groot gala was
gestoken. Al de matrozen waren op het dek. Op het
oogenblik van het vertrek salueerde de commandant,
die met den ichout-bg-nacht Stokhugzen, die met
de Sophie naar Ind 8 gaat, op den achtersteven stond
met de vlag, tarwjjl de bemanning het volkslied aan
hief, gevolgd door een drievoudig hoezee Aan boord
wuitdfn de passagiers met hoeden en zakdoeken.
Terwjjl de boot zich langzaam verwjjderde, werd
telkens weer het Wien Neerlandwh Bloed gezongen;
de Koninginnen stonden op de aanlegplaats, en groet
ten en wniflen met haar zakdoeken, terwjjl de
heeren van het gevolg hunne hoeden afnamen. Het
was, zooals de Secoio XIX schrgft, een tooneel van
groote en ware geestdrift, dat op de kade door een
grote menigte werd bjjgewoond. Het gevolg van
de Koninginnen begeleidde de Piinses Sophie een
eindweegs in de stoom sloep.
Het eerste cfficö le gezantschap van een In
disch vorst bjj de inhuldiging der Koningin
is Maandag te 's-Gravenhage aangekomen, nl. van
den Socsoehoenan van Soerak-irte. Het voornemen
bestaat de voornaamste steden van Nederland te be
zoeken gezantschap en gevolg hebben intrek geno
men in het ho'.el De Onden Doelen te 'B-Gravenhage.
Dehooge graanprjjzen, gevolg deeli
van geringe prodoctie en kleinen voorraad, houden
in verschillende landen de regeeringen ernstig bezig.
Daar vooral, waar graanrechten worden geheven en
nu de vraag aan de orde komt, ot het niet zaak
zal zjjn die rechten tjjdeljjk te schorsen.
In 't begin der vorige week kostte een twee kilo's
brood te Pargs b. v. 85 csntimen. Vrgdag werd er
90 centimen voor betaald, en bianen enkele dagen
zal mea wellicht tot 95 moeten gaan.
Voor elkan aandrang tot BchorBing van het invoer
recht was de regeering echter tot dusver doof gebleven.
Indien de regeeriog stond tegenover een gegronde
en ernstige verbooging van de korenprjjzen, of wan
neer zjj het bewjjs bezat, dat de houders van de
binnenlandsche graanvoorraden ze niet t'gen redeljjke
prjjzen aan de markt willen brengen, (?&i zou zjj
niet aarzelen op hare verantwoordelijkheid die maat
regelen te neurn, die de omstandigheden zouden
vo darenmaar er is h. i. geen reden om met over
haasting te handelen in deze zaak, wat slechts tot
re*u'taat zon hebben, dat de speculatie word aan
gemoedigd en de hausse- be weging een nieuwen stoot
zon ontvangen.
Uit PAK-iJs meldt men echter dd. 8 Mei: De
Conseil supérieur de VAgriculture besloot Bchoning
