1898. Nü. 25.
Zaterdag 26 Februari.
85sle jaargang.
Bij dit no. behoort een bijvoegsel.
*>e uigave dezer Uourant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prjj» per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommem 5 cent; met bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen ©a Advertenfciën voor dit bLad
aangenomen bjj de heeren Nijgh Van Ditjia.» te Botterdam en verder
bjj alle Boekverkoopers en Brievengaarders,
COl
luvendtai van advertentlSn «réoïf 9 uren e^ den dag der uitgave.
De prjj» der gewone advertentiën ib van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ets.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjj»
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huweljjk*- en doodberichten en de daarop betrekki-ng hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 ct
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 oent pei regeL
De BURGEMEESTER van GOES herinnert nog
eens de ingezetenen
die in 1898 op de kiezerslijsten
wenschen te komen,
dat zjj, voor zoo verre zjj hunne directe belastingen
nog niet geheel aanzuiverden, dit alsnog
kunnen doen tot den len Maart, waarna zjj, vóór
den 3an Miarf, door vertooning van het vo>r vol
daan geteekmde biljet, aan hem Burgemeester bet
bewgs moeten leveren van de betaling.
De Bargemeester voornoemd,
WESSELINK.
Schreeuwen vóór men geslagen wordt.
ii.
Geljjk wg zeiden, beschouwen wjj het derde door
het Hoofdbestuur van den Bond van Nederl. onder
wijzers in 2gne circulaire aangegeven motief>er
zjjn ook collega's, die om hunne politiek* denk
beelden beslist zullen weigeren (bjj de feesten) dien
sten te presteeren, waartoe zjj door hun ambteljjken
plicht niet genoopt kunnen worden", als de quaestie,
waarop het eigenlgk a-inkoaa*, maar tegelgk is dit
motiet hat moe-it verrassende 1
Want als wg nu hieruit moeten afleiden, dat de
onierwjjiors in qaiestie vèl tullen presteeren de
diensten, waartoe hun ambtelijke plicht hen nooptdan
vr»g*n wjj in de eerste plaatB oi dan niet eigenlgk
d* circulaire en de door het Hoofdbestuur van den
Bond op toaw gezette beweging geheel achterwege
halden kunnen blijven en ot hier niet inderdaad ge
schreeuwd wordt vóór men geslagen, of, zooals het
in d* Botterd. motie uitgedrukt werd, vóór de vrjj-
he d bedreigd wordt
Wie toch denkt er zelfs aan iemand fjest te laten
vieren of b. v. in eene commissie daarvoor te be-
mopm«n als hjj er geen luBt in heeft Ook zal er wel
geen commissie gevonden worden, die van een ge
meentebestuur het optreden van een niet tot feest
vieren gezinden onder wjjzer zal ajdwingen. En even
min stellen wjj ons voor, daterém gemeentebestuur
zal gevonden worden, dat op vordering eener com
missie znlk een onderwijzer gelasten zon, tegen zjjn
zin met-ambteljjk-verplichte diensten te presteeren.
Waar de onderwjjzer in dezen slechtB doet wat zjjn
ambteljjke plicht meebrengt, daar zal niemand hem
verder lastig vallen
Wat bedoelt dan toch eigenlgk het Hoofdbestuur
met zjjne cirealaire Laadt het niet den echjjn op
zich tegen windmolens te tchermeD, conflicten uit
te lokken, per se martelaren te willen scheppen?
Het hoofdbestuur tracht in zjjne circulaire aan
het hieronder genoemd verzoek aan de autoriteiten
kracht bjj te zetten door mede te deelen het vol
gende antwoord van den Min. v. Binn. Zaken aan
de Eerste Kamer:
»Zjj (de regeeriDg) deelt in de meening, dat de
overheid, zeker van de gevoelens van het overgroot
gedeelte van de bevolking, niet noodig heeft
pressie op de onderwijzers te oefenen tot ambte
ljjke medewerking aan die feesten, waarvan de
waarde en de beteekenia zeker niet door de uitoefe
ning van pressie zouden worden verhoogd
In aansluiting met dit ministriëale antwoord,
dringt bet Hoofdbestuur er met bescheidenheid, maar
met aandrang bjj de autoriteiten op aan»stelt hen
vrjj van deelneming, die als onderwgzer liever zich
onthouden willen."
En ten Blotte vermaant het de collega's, die niet
wenschen noéi te werken, op de volgende wjjze:
vOnfchoudt u van alles, hetzjj direct of indirect,
waardoor gjj andersdenkenden in hunne overtuiging
zoudt kunnen kwetsen. Weet voor allen te eer
biedigen, wat gjj voor u zelf vraagt: nl. eerbie
diging van beginselen. Lsat het heden het verleden
niet beschamenNederland bljjve de staat, waar
gewetensvrijheid steeds als een dierbaar kleinood
beschonwd iB."
Terloops zjj opgemerkt, dat de laatste tirade niet
geheel overeenkomstig de geschiedenis is. Gewetens
vrijheid il niet altjjd het deel van den openbaren
onderwjjzer geweest; de man moeBt voorheen goed
gereformeerd zjjn en den catechismus kunnen onder
wijzen, anders was er voor hem in de Bchool geen
plaats en zeker zou in vroegere dagen een stuk,
zooals eu van het Hoofdbestuur is uitgegaan, niet
zoo welwillend zjjn behandeld als thans door den
m'nister van binn. zaken is geschied, die bljjkbaar
van oordeel is, dat men in dezen aan het kleine
gedeelte der onderwjjzers, waarvan hier sprake is,
■iet zooveel gewicht moet hechten.
Deze meening is z^er verstandig en het ware te
wenschen geweest, dat bet Hoofdbestuur er ook zoo
over gedacht en zjjn op^nlgk optreden in dezen
achterwege gelaten hadde. Want, al heeft de dagorder
van het Hoofdbestuur eigenlgk geen grond, waarop
zjj steunen kan, zjj heeft hare gevaarljjke zjjde om
dat zjj een onberekenbaar kwaad aan de openbare
sihool kan toebrengen.
Naar aanleiding van het antwoord des ministers
z>gt reeds De Zeeuwdis gedurig spreekt vaa »ie
sociaal-democratische onderwjjzers op de neutrale
school"als deze w^-nk opgevolgd wordt »dan is
't ook met de neutraliteit der openbare school gpd»an.
Dan is jjj partjjdig geworden, niet maar naar den
modern atbtïati&chen, maar naar den sociaal demo-
cratiscben kant."
Reeds vraagt de Tijd of het nu niet duldeljjk ge
bleken is, dat do openbare school is »eene kweek
plaats van het Bocialisme" De Standaai d vraagt
»of er éé.i Calvinistische of Roomfche school iB, waar
de meester er ook maar aan denkt zulke tegenwer
pingen te maken En het is niet zonder grond,
wanneer de Standaard wjjBt op den grooten invloed,
welken >de kleine minderheid" in den Bond, bljjkens
het beloop dezer zaak heeft.
»We zonden zoo zeggen", schrijft hot blad»daar
zit 'em nu jaist het zonderlinge: er is maar eene
»»zeer kleine minderheid"" en niemand prote
steert. Wat meer 2egfc, die kleine minderheid beeft,
de (Bvtterd.) heeren zeggen het zelf, »»bljjkbaar
zoo'n grooten invloed.""
Men gevoelt, wat de Standaard daarmee bedoelt!
Wat ons en zoovelen met ons, die het openbaar
onderwjjs reu warm hart toedragen, dan ook hin
dert is, dat door het onhandig optreden van den
Bond, althans van zjjn toegejuicht Hoofdbestuur, het
den schgn heeft alsof juist de meest invloedrjjke
onderwjjzers aan den socialisthchen kant zjjn, en
alsof de zaak van meer beteekenis schjjnt dan werke-
Ijjk het geval is. Wat den trouwen voorstanders van
het openbaar onderwjjs hindert is, dat voor die
enkelingen onder de onderwjjzers de ganeohe open
bare onderwjjzers-wereld in Nederland min of meer
in discrediet wordt gebracht en dat aan de vjjanden
van het openbaar onderwjjs een wapen in de hand
gegeven wordt, waarvan zjj, geljjk reeds bljjkt, het
nooiige gebruik maken ten nadeele der openbare
school. Wat hinderen moet is, dat door dergeljjke
uitingen noodelooe onrust wordt gewekt bjj de
ouders, die met volkomen vertrouwen en nit over
tuiging hunne kinderen het openbaar ond.-iwgs
doen genieten.
Want bet is niet waar, dat de openbare school
eene kweekplaats van het socialisme is cf behoeft
te zijn, al zijn enkele onderwjjzers dit toegedaan.
Als men dezen stil hun weg liet gaan, voor zoover zjj
hnnne ideeëu bniten de school honden de Bond gsene
redevoeringen hield of ondoordachte circulaires in
de wereld zond, waarbjj de strjjd tusschen ambte-
Jjjken plicht en persoonlijke meening breed wordt
uitgesponnen en tot zekere hoogte eischen aan de
besturen we rden gesteld werkel jjk men zou dien
onderwjjzers geen vinger breed in den weg leggen
en er zou geen sprake kunnen zjja van vragen, als
thans door Tijd en S'andaard worden gedaan.
Maar het drgft de eerljjke voorstanders van het
openbaar onderwjjs tot moedeloosheid in den strjjd
er voor, als de voornamen onder de onderwjjzers
zelf het zoo afbreken. Het bemoeieljjkt regeering
•n gemeentebesturen, wanneer dezen voorstellen in het
belang van het onderwjjs en van de onderwjjzers
wenschen te doen.
Wjj verdiepen ons thans niet in de vraag of een
onderwjjzsr, die aan sociaal-democratie doet, past
in de openbare school, waar toch eerbied voor onze
staatinstelliogea behoort geleerd te worden. Volgens
art. 33 der onderwjjswet is de openbare onderwg
zer gehouden mede te werken aan de opleiding der
kinderen »tot alle christelijke en maatschappelijke
deugden" en nu wordt tooh zeker onder >maat-
schappelgke" deugden nog altjjd verstaan eerbied
voor de wet en voor den regeerenden vorst, waar
omtrent de sociaal-democraten andere meeningen
koesteren. Maar wanneer in de school daarvan niets
bljjkt en de onderwgzer overigens zjjn plicht doet,
dan moet hg het voor zich zelf en zjjn geweten ver
antwoorden oi hjj onderwjjzer bljjven wil ot niet.
De autoriteiten kannen en mogen hem dan niet
lastig vallen over zjjne persoonlijke denkbeelden. Doch
in elk geval heeft niemand het recht het openbaar
onderwjjs te veroordeelen op grond van de per
soonlijke denkbeelden van enkele onderwjjzer?, of
daaraan gevolgtrekkingen voor de onderwjjzers in
het algemeen te verbinden.
Hoe dit zjj en al betreuren wg ten zeerste dit
optreden van het Hoofdbestuur van den Bond, het
komt ons wensehelgk voor, dat alle autoriteiten,
als antwoord op de circulaire het voorbeeld van den
minister volgen en zioh onth uden tusschenbeiden
te treden wanneer de ambtelijke plicht ook in dit geval
niet verzuimd wordt. Dit zal te gemakkeijjker zjjn
omdat niet die autoriteiten de feesten leiden, maar
deze leiding aan door de bnrgerg gekozen commission
is opgedragen.
De goedgezinde onderwjjzers en die vormen
dan tooh de overgroots meerderheid in ons land
zullen hunne diensten niet a leen niet weigeren,
maar gaarne bereid zjjn mede te werken en door
hunne houding eeo waardig protest leveren tegen
het sensatie-vei wekkend spreken en scbrjjven van
het Hoofdbestuur, en den enkele, die zich wil ont
houden en overigens zjjn ambteljjken plicht doet,
toone men dat vrjjheid van bandelen het goede recht
is van iedereen. En zoo er zjjn, die zich in dezen
gaarne tot martelaar zouden willen verheffen, men
bewjjze hun en het onderwjjs den dienst hen met
rust te laten.
Proeei-Zola.
Het Hof veroordeelde E m i 1 e Z o 1 a
tot het maximum der straféén jaar
gevangenis en 3000 frs. boete, en Per-
reux, den bestuurder van de „Aurore"
tot vier maanden gevangenis en 3000
frs. boete.
Dit telegram, hoewel nog Woensdagavond afge
zonden, kon ons eerst gisterochtend bereiken. Nu
dit eindresultaat bekend iB, zullen wjj onzen lezers
de op Woensdag verder door Labori en Clemen-
ce&u gehoulen pleidooien spvrer, als niet meer ter
zake doende. Maar voorzeker zullen er weinigen in
ons land gevonden worden, die de straf niet ver-
Bchnkkeljjk hoog noemen. Nadat de advocaat-ge
neraal de juiy als 't ware gesommeerd had om
de genoegdoening geljjk te doen staan aan de
door hem beweerde beleediging, beraadslaagde de
jury. Na een halt unr in de zaal teruggekeerd, ant
woordde de jmy op alle vragen Ja. Zjj n&m geene
verzachtende omstandigheden aan, zoodat het Hof
de hoogste straf toepaste. Toen het vonnis gevallen
was vielen verscheidene menschen Zola om den
hals, maar het publick juichte >leve het leger,
weg met Zola."
Toen Zola het paleis verliet, ging er een grschreruw
op, waarboven slechts de kreet: »Weg met Zola!"
uitklonk. Generaal Gonse werd toegejuicht. Er ont
stond een onbeschr jjfeljjke verwarring. Er werd hevig
gevochten; men ranselde met wandelstokken. Twee
personen werden gevangen genomen. Men zwaaide
met hoeden en steeds luider weerklonk het >Leve
bet legerDe bruggen waren versperd.
Het was tien minuten voor achten, toen Zola
heenging. Het volk wilde zich met den kreet»Weg
met ZolaTer dooden schel gefluit op diens rij
tuig werpen, maar een cordon politieagenten wist
het te beschermen.
De verschjjning der officieren in den uitgang van
het paleis deed een geestdriftig gejubel opgaan,
waaraan geen eind sch en te komen. Enkele offi
cieren werden in triomf ror dgedragen.
De secretaris van den hoofdcommissaris der ge
meente-politic werd licht gekwetst.
Zola bereikte te kwart voor twaalven ongehinderd
zjjn woning. In de Btad was het rustig.
Zola heeft verklaard niet in cassatie te zullen
komen, zoodat het proces als geëindigd is te be
schouwen. (Men zie echter hieronder een later bericht.)
De schrjjver van »Van dag tot dag" in het Han
delsblad zegt van het proces
»Zola heeft alleen terechtgestaan voor een deel van
zjjn brief aan deD president der republiek voor
een klein onderdeel van zjjn gedacht: J'accusef
Hg werd uitsluitend vervolgd voor zjjn bewering
dat de krggsraad, die Esterbazy heeft vrjj gesproken,
dit »op bevel" beeft gedaan.
Wat hjj hiermede bedoelde, was doideljjk. Nadat
de minister van oorlog herhaaldeljjk in de Kamer
had verklaardDreyfus is wettig en rechtvaardig
veroordeeld"kon en zou geen krggsraad, uit officie
ren bestaande, een ander schnldig verklaren aan het
schrgven van het stuk, waarop Dr»yfus is veroordeeld.
De regeering heeft Zola niet willen vervolgen
wegens zjjn overige aanklacht: tegen den krggsraad
die Dreyfni heeft veroordeeld en tegen de ministers
en hoofdofficieren, die hjj beweerde dat, tegen beter
weten, een onschuldige lieten boeten.
Daardoor heeft zjj het Zola onmogtljjk willen ma
ken, over de onwettigheden in de Drryfuszaak ge
tuigen te doen hcoren.
Wat Zola met zjjn heftigen brief bedoeld heeft,
is dnidelgk.
Hjj wilde tegenover de geheimhouding, waar
tot de rpgeering dwong en waardoor een onrecht
werd bestendigd lioht verkrjjgenhjj wilde
een openbare behandeling uitlokken voor een onaf
hankelijke ju y.
Daarvoor was echter noodig dat de zaak in haar
geheel werd behandeld, zoodat het volle licht op de
gepleegde 03gerechtigheden viel.
Dit is hem onmogeljjk gemaakt.
Maar toch is niettegenstaande alle belemmerin
gen, die hem in den weg zjjn gelegd uit het pro
ces tegen Zola gebleken, dat Dreyfus (schuldig of
niet) is veroordeeld mot schending van de gewich
tigste waarborgen, die voor een behoorljjke recht-
Bpraak door de wet zjjn gesteld.
Voor ieder die de debatten gevolgd heeft, is het
zonneklaar gebleken dat èti bjj de instructie èa bjj
de bobnEdaling voor den krggsraad in 1894 haast
ongelooflijke rechtschonnis is gepleegd en dat revisie
van het vonnis niet mag uitblgver.
In hoofdzaak des heeft Zola zjjn doel bereikt.
Niet terstond en ten koste van zjjn el^en vrjj
heid maar daarmede is de zaak niet uit.
Als de hartstochten bedaard zullen zjjn, zal ook
het getal Pranschen, die zich diep en bitter scha
men over het gepleegd onrecht, steeds toenemen
en zal rechtsherstel moeten volgen.
GOES, 25 Februari 1898.
Bjj Kon. besluit zjjn benoemdtot djjkgraaf
voor het waterschap de Breede Watering bewesten
Ierseke, J. M. Kakebeeke; tot plaatsvervangend
djjkgraaf voor den polder Yergaert, P. P. de
Vleeschauwer; tot plaatsvervangend djjkgraaf
voor den Jacobpolder, W. K. van Nien wen-
h u y s etot gezworen voor den Gouweveer en Zelke-
polder, J. C. van der Maas.
Bij beschikking van den Minister van Binnen-
landsche Zaken is, met ingang van 1 April benoemd
tot bediende aan bet RijkBlandbouwproefstation te
Goes G. C. van den Ende aldaar. St.-ct
Op initiatief van de heeren J. J. van den
Broeke en D. Sinke znllen eenige oesterkweekers
en andere ingezetenen van Ierseke hun hulde
brengen aan Zola als den strjjder voor waar
heid en recht, en zulks in den vorm van een ge
schenk in 0 e s t e r b. Daaraan worden toegevoegd
eenige portretten en groepen op de kunstmatige
oester cultuur betrekking hebbende en een album
met fraai gecalligrafeerde opdracht.
Ierseke. Ia de gisteravond gehouden raadsver
gadering werd allereerst medegedeeld, dat de be
grooting voor 1898 is goedgekeurd.
Aan de orde was eerst een voorstel tot nadere
regeling san het salaris eener op te roepen onder
wijzeres aan school 1. Vroeger was dit bepaald op
f500 met 2 jaarljjksche verhoogingen ad f25, maar
omdat zich na herhaalde oproeping slechts ééne
sollicitante had aangemeld, die nog elders was be
noemd, Bteiden B. en W. nu voor er aan toe te
voegen, dat hat salaris f 550 zal bedragen, indien
de benoemde 1 jaar of langer diensttijd heeft.
De heer Sinke, die wegens afwezigheid riet aan
de herziening had meegewerkt, stelde in het licht,
dat de wjjziging geen middel zou zjjn, om de vaca
ture spoediger vervuld te zien, terwjjl na het examen
ia April sollicitanten te wachten zjjn, die terstond
in functie kunnen treden. De Voorzitter (de burge
meester) stemde dit toe en liet de beslissing aan den
raad over. Deze nam het voorstel met 8 tegen 1
stem aan.
Van den heer J. OsBewaarde, onderwgzer aan
school 2, wiens salaris half Mei, als zijnde hg dan
ééa vol jaar in diens*, van 500 tot 525 gld. ver
hoogd moet worden, was een verzoek ingekomen
om zjjn traktement in eens op het maximum f 550,
te brengen.
De Voorzitter bracht een zeer gunstig advies om
trent adressant uit, en stelde na een korte discussie
voor, het verzoek in te willigen met ingang van
1 Juli. De raad voldeed daaraan met algemeene
stemmen.
Daarna werd de openbare vergadering gesloten.
De uitslag van de verkiezing voor een lid van
den gemeenteraad te Schore op gisteren ie, dat met
45 van de 62 geldige stemmen is gekozen de heer
Adr. StevenBe Mz.
In de (a. r.) Nederlander selirjjtt de heer W.
A. Keer» te 's-Heer Arendskerke:
»Iemand uit deze gemeente verzond in December
11. eene geldeljjke bjjdrage voor de Weesinrichting
te NeerboBch.
Pnarop ontving in Januari »de direoth van het
Poitkantoor" alhier een ongeteekende briefkaart van
den volgenden inhoud
ftBshefdeljjk wordt h(t bestuur van dit postkan
toor verzocht, nevensgaand adres, naar zjjn beste
