1897 N°. 152.
Zaterdag 25 December.
84s,e jaargang.
herijk van Maten en Gewichten
Staatsbemoeiing.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prjji per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afeonderljjke nommers 5 cent; met bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bjj de heeren Nijgh Va.n Dithab te Botterdam en verder
b|* alle Boekverkooperi en Brievengaarders.
Insendlng ran adverteotlënr&or
Db prjjs der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ets.
Bg directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjjs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huweljjks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 c
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent pei regel.
I uren ep den dag der uitgave*
G0ESCHE
COURANT.
Tan gerieve v»n belanghebbenden is bepaald, dat de
voortaan niet elk j »ar, maar om de tvr^e jaren zal plaatshebben
en dat door Ged Staten van Zeeland, ter uitvoering van dat
besluit, die provincie in twee kringen is verdeeld, tot aanwij
zing in welke van de j»ren 1898 en 1899 de herijk in de
gemeenten van die kringen zal plaats hebben.
Belaüguebbenden worden verwittigd, dat voor de gemeenten in
ZUID BEVELAND en ZEEIJWSCH VLAANDEREN in 1898
GEËNE VERPLICHTING TOT HERIJK bestaat, zoodat
het onnoodig is voor de ingezetenen van die gemeenten, in
dit jaar de ma en en gewichten ter verificatie aan te bieden.
De aandacht wordt echter gevestigd op de bapaling, dat de
maten en gewichten, op gevaar van straf, voorzien moeten
blijven van de vereisehte stempelwerken, en dat het laatst
geplaatste goedkenringsmerk voortaan gedurende twee jaren
ongeschonden moet worden bewaard.
Goes, den 24 December 1897.
Burgemeester en Wethouders van Goes,
W ESSELIN K.
De Secretaris,
VAN REIGERSBERG VERSLU1JS
II.
In de vergadering van de Tweede Kamer van 1
December jl., waarin de algemeena beraadslagingen
over het hoofdstuk Justitie" werden gehouden, is
van een zjjde, van welke wjj het 't minst verwacht
hadden, staatsbemoeiing op den voorgrond gesteld,
op een wijze die, ward zij door den werg ver als
regel en wet aangenomen, ver strekkende gevolgen
zon hebben.
Dr. Nolens, een jing, scherpzinnig en talentvol
priester, afgevaardigde voor Venlo, verkondigde,
uitgaande van het >rechtstandpnnt", dat de staat
het orgaan van het recht in f algemeen is en dat deze
op dien g'ond bevoegd, verplicht en gedwongen iB
om in te grjjpeD, de volgende stellingen
lo. de voorwaarden, waaronder, en de omstandig
heden, waarin ook in de tegenwoordige productie
wijze de factor arbeid zjjn dienst bewjjst mogen
niet in Btrjjd zjjn met de natnur van den menscb,
met zjjn verplichtingen, maar dan ook niet met zjjn
rechten als stoffelijk, intellectueel zedelijk-godsdienstig
en maatschappelijk wezen
2o. het inkomen, dat hg zich door zjjn arbeid ver
schaffen kan, moet voldoende zjja om hem in Btaat
te stellen in zjjn behoeften als stofffljjk, intellectueel,
zedeljjk-godsdienstig eu maatschappelijk wezen te
voorzien.
Voor de practische toepassing van dit algemeen
beginsel beriep dr. Nolens zich op de encycliek
Rerum Novarum.
Het doet ons bjjzonder veil genoegen, dat dr.
Nolens bovengenoemde stellingen uit die encycliek
heeft kunnen afleiden. Deze encycliek is ook, we
kunnen dit lezen in het program der katholieke
partjj, de leiddraad geweest b|j het opstellen der
daarin voorkomende sociale paragraaf. Wjj voor ons
en vermoedeljjk vele katholieken lezen echter de
door dr. Nolens ontwikkelde Btellingen daarin niet
onmiddelljjk.
Ten eerste heeft L90 XIII een omschrijving ge
geven van den staat zelf:
♦Onder het staatsgezag", lezen we, verstaan wjj
niet den toevalligen regeringsvorm van enkele lan
den, maar het staatsgezag volgens het begrip, gelgk
dit door de natuur en het verstand gevorderd wordt,
en gelgk dit naar de grondbeginselen der openbaring
bestaat, die wjj in de encycliek »over den Christe-
ljjken Staat" hebben ontwikkeld."
Reeds een oppervlakkige lezing van de laatste
encycliek toont aan, dat de Nederlandsche staat door
zjjn regeeringsvorm onder die enkele landen" be
hoort, welke Leo XIII niet op het oog heeft; en
daar nn ook de Katholieke Kamerleden in hun ma
nifest, dat aan het program voorafging, verklaard
hebben, te onderschrijven wat deze encyoliek leert,
zjjn wjj nog zoo zeker niet, dat zjj in een staat als
de onze zoover willen gaan als dr. NolenB dit voor
schreef.
lets dergeljjks is dan ook reeds gezegd door mr.
Hejjdenryck, lid van d n Raad van State, die in een
vergadering van den RK. Volkshond te Amsterdam,
bljjkens het verslag, voorkomende in de N. R. C.
van Dinsdag 7 December, verkondigde, dat de Paus
bjj het samenstellen van zgn encycliek Rerum No
varum zich den modelstaatd. i. den Katholieken staat
hal gedacht. ♦Spr. meande", zoo lezen wjj, ♦dat de
Nederlanders, die de encycliek lezen, rekening hebben
te houden met de omstandigheid, dat de Nederland
sche staat is een godedienstlooze staat. Waar de tus-
ichenkomst van een katholieken staat naar de ency
cliek des pausen behoorde plaats te vinden, daar zou
de Nederlandsche staat een gevaar worden." En mr.
Hejjdenryck eindigde zjjne rede met te zeggen
slevende in een katholieken staat zou ik alle voorge
slagen sociale, ook stoffeljjke, verbeteringen van den
staat des werkmans toejuichen."
Met het oog op bovenstaand citaat uit de ency
cliek Rerum Novarum, staat, naar het ons voorkomt,
de heer Hejjdenryck met zjjne opvattingen niet alleen.
Maar aangenomen nu eens, dat dit wèl het geval
was, wat moet dan volgens genoemde encycliek de
staat doen
»De hulp, welke van den staat te verwachten is",
zoo lezen wjj daarin, bestaat in 't algemeen in wette
lijke verordeningen en in inrichtingen, die een geleide
lijke ontwikkeling van den welstand bevorderen. Hierin
ligt de taak van een goed ingerichte regeering, de
echte plicht van elk verstandig staatsbestuur. Wat
echter in den staat voor alles den welstand waar
borgt, dat is ordo, tucht en zedelijkheid, een gced
geordend familieleven, eerbied voor den godsdienst en
het recht, matige belastingen en geljjke verdeeling
van lasten, bedrjj vigheid in het handwerk, in de in
dustrie en den handel, bloei van den landbouw en
dergeljjke. Hoe voorzichtiger alle deze hefboomen
der volkswelvaart worden aangewend en benuttigd,
des te beter is de welvaart voor de leden van den
stiat verzekerd. Hier opent zich een breede weg,
waarep de staat voor het nut van alle klassen der
bevolkiDg en in het bjjzonder voor de belangen der
werklieden moet voorgaan en gaat hjj op dezen weg
alle anderen voor, daer kan men er hem geen ver-
wjjt van maken, dat hjj zgn perken te bniten gaat,
want niets behoort zoozeer tot het wezen van den
Btaat als de plicht, om höt algemeen welzjjn te be
vorderen en hoe beter en meer doortastende alge
meene maatregelen hg neemt, des te minder zal men
andere middeien tot verbetering van de toestanden
der werklieden behoeven te zoeken."
En wanneer moet nu de staat ingrjjpen Wjj
lezen
Wanneer ongeregeldheden dreigen wegens oproerige
gezindheid der werklieden of tengevolge van werk
stakingen wanneer de natuurljjke familiebanden in
de kringen der arbeiders worden verbrokenwan
neer bjj den werkman de godsdienst gevaar loopt,
dewjjl hem geen tjjd en gelegenheid wordt gelaten
tot het volbrengen van zgn godsdienstige plich
ten wanneer de zedeljjkhaid van den werkman
wordt belaagd door de wgze, waarop personen van
beiderlei kunne tot gemeenschappeljjken arbeid wor
den gebezigd, of door andere amlokselen tot zonde
wanneer de werkgevers hun ondergeschikten te zware
lasten opleggen, of hen dwingen tot het aannemen
van voorwaarden, die in tegenspraak komen met
han persoonljjke waardigheid of met hun rechten
als menBchwanneer de gezondheid van de werk
lieden door overmatig werk ot een arbeid, die niet
met hun kunne of leeftjjd overeenkomt, wordt onder
mijnd, in alle deze gevallen moet het staatsgezag
zich doen gelden, evenwel zonder de jaiste perken
te buiten te gaan. Slechts zóó ver tot wegneming
van het kwaad, tot verwjjdering van het gevaar
onontbeerlijk is, en niet verder, mogen de maat
regelen van staatswege ingrjjpen in de sociale ver
houdingen."
Men ziet het, deze voorschriften lezende, kan het
de vraag zgn of de stellingen van dr. Nolens daar
mede wel geheel in overeenstemming zgn. Ia ieder
geval laten die voorschriften ruimte van meening
over, vooral waar Leo XIII er nog bjj voegt, »dat
de burgerljjke overheid, door krachtige maatregelen
het recht en de zekerheid van den persoonljjken
eigendom heeft te handhaven."
Wjj hebben het bovenstaande medegedeeld om aan
te toonen, hoe moeiljjk het voor ♦het sociaal mi
nisterie", of, zooals de heer Nolens zich nitdrnkte,
»het ministerie van sociale rechtvaardigheid" zal zgn
tusschen het groot verschil van meeningen het juiste
pad te houden.
Zeker is het echter, dat, waar zooals de overzicht
schrijver van het Handelsblad zich uitdrukte, het
socialisme chrétien" zgn intrede in de Tweede
Kamer heeft; gedaan, waar op het Binnenhof theo
rieën zgn verkondigd, die daar vroeger nooit gehoord
werden, geheel ons staatsorganisme bezig is in een
anderen koers te staren.
En aangenaam doet het aan, wanneer men ziet,
dat ook van katholieke zjjde, welke geacht wordt
in dit opzicht het meest conservatief te zgn, een
woord wordt gehoord, dat zoo het al niet in
zjjne volle consequentie door de katholieke staats
party zal worden gevolgd hoop geeft op eene
vruchtbars samenwerking, waar het geldt verbete
ring van de sociale toestanden.
Moge bjj sommigen het rechtsbegrip nog geen
ingang kunnen vinden, laten zjj zich dan laten lei-
d n door de utiliteit, die in het belang van allen
onverbiddelljjk vordert ♦dat," om met de woorden
van de encycliek Rerum Novarum te spreken, ♦een
stand, welke aan den staat zooveel diensten ver
leent, niet in ellende verkwjjnt."
Wederom staat de Christenheid gereed bet feest
te vieren van de geboorte van Hem, die reeds eenwen
geleden sociale rechtvaardigheid prodikte. Wederom
zal het in de tempels weerklinken Vrede op aarde
in mevschen een welbehagen
Mogen wjj, wanneer wjj een volgend jaar ander
maal dat feeBt vieren, eene goede schrede genaderd
zijn tot een toestand, waarbjj het ♦vrede op aarde"
ook voor zoovelen onzer medemenschen, die nu op
aarde zoo weinig ♦vrede" ondervinden, in vervulling
zal overgaan.
GOES, 24 December 1897.
Ter voorbereiding van de door de gemeente
besturen in te dienen voorstellen tot de herziening
der verordeningen op de heffing van hoofde-
ljjke omslagen en andere plaatseljjke belastin
gen, welke vóór 1 Jannari 1901 moet plaats hebben,
heeft de Minister van Binnenlandsche Zaken aan die
bestaren medegedeeld, dat hg bjj de vaststelling van
verordeningen op de heffing van hoofdeljjken omslag
of andere directe belasting naar het inkomen of de
vertering, in het bjjzonder wenscht gelet te zien op
de volgende punten
Toegelicht behoort te worden op welke gronden
het bedrag steunt, dat volgens de verordening wegens
noodzakeljjk levensonderhoud wordt afgetrokken van
bet totaal van bet inkomen of van de vertericg.
Hierbjj moet worden gelet op plaatseljjke toestan
den, meerdere of mindere eischen der levenswjjze,
de prjjzen van woniBg en levensmiddelen, enz.
In sommige verordeningen zjjn behalve de aftrek
voor noodzakelijk levensonderhoud, ook inkomens tot
een zeker maximum vrjjgesteid. Zulke vrjjsteiiing
kan alleen worden toegelaten, wanneer dat maximum
overeenkomt met den toegestanen aftrek, doch dan
is zjj tevens overbodig.
Voorts dient te bljjken boe het inkomen berekend
word*, en de aftrek, welke toegestaan wordt voor de
schulden, huren en andere lasten.
Bij Kon. besluit is benoemd met ingang van
1 Jannari 1898 tot burgemeester van Baarland
A. Bruggeman, secretaris dier gemeente.
Bjj Kon. besluit is aan de gemepnte Ierseke
f 2200 en aan de gemeente Kapelle f 3200 subsidie
toegekend tot een behoorljjke instandhouding van
het lager onderwjje.
Ierseke. In de gisteravond gehouden raads
vergadering werd een verzoek behandeld van
den heer M. Scheele alhier, om kwijtschelding van
een nog aan de gemeente verschuldigde som van
f 32,80 voor Btaangeld van zgn carrousel op de laatste
kermis alhier. Het verzoek was gegrond op de zeer
geringe ontvangst, die aan iedereen bekend is, en
waarmee requestant niet eens de roodzakeljjkste
uitgaven heeft kannen bestrgdec.
Hoewel de raad dit laatste gaarne aannam, meende
hjj met B. en W., dat de verordening op het staan
geld niet kan overtreden worden. Al wilde men
deze ook wgzigen, dan kan daaraan geen terugwer
kende kracht gegeven worden. Het verzoek werd
dus met algemeene stemmen afgewezen.
Aan m'jnffr. J. C. de Munck, onderwijzeres aan
school l werd op haar verzoek eervol ontslag ver
leend tegen 1 Maart.
Als leden van het Burg. Armbestuur werden her
benoemd de heeren C. Hartoog en J. de Schipper.
De gemeenterekening 1896 is, volgens kennisge
ving van Ged. Staten vastgesteld op f 28209,89 Vo in
ontvangst en f27656,40 in uitgaaf, goed slot f 553,49s.
Van Ged. Staten was mede ingekomen een ver
zoek om f 460 op de begrootiüg 1898 te brengen,
wjjl door hen, behoudens hoogere goedkeuring, de
salarissen van den burgemeester en den
secretaris met f 230 zgn verhoogd.
Even a's vroeger verzetten zich de bh. Sauer en
en Muller krachtig daartegen en met algemeene
stemmen werd besloten niet aan het verzoek te
voldoen. Op voorstel van den heer Sauer werd te
vens besloten zich tot H. M. de Koningin-Regentes
te wenden met verzoek het besluit van Ged. Staten
niet goed te keuren. Dit rr quest zal door een com
missie nit den raad, bestaande uit de heeren Sauer,
Van der Burght en Muller geredigeerd worden.
Hierdoor verviel een voorstel van den heer Van
Harmeien om voor deze zaak f 100 op de begroo
ting te brengen.
Men schrjjft ons nit Kapelle
Nadat de ingezetenen dezer gemeente, daartoe bjj
strooibiljet, onderteekend door de beeren H. K.
Persant Snoep en A. v. d. Biugger, waren opge
roepen, werd gisteravond in het lokaal der Chr.
jongelingsvereeniging eene vergaderirg gehoudeD.
De heer Persant Snoep heette de aanwezigen welkom
en noodigde den heer V. d. Bruggen nit het doel
dezer bjjeenkomst uitren te ze'ten. Deze voldeed
daaraan. Het plan is eene vereenigirg te stichten'
ten doel hebbende den behoeftigen of in het algemeen
den mindergegoedPD, bjj ïiekte versterkende middelen
te verschaffen. Na de toelichting van deze zaak,
gaf de spr. gelegenheid om inlichtingen te vragen,
waarvan door sommigen werd gebrnik gemaakt.
Vervolgens werden de aanwezigen nitgenoodigd eene
ljj8t te teekenen, op welke zjj voor een bedrag in-
schrever, dat zjj jaarljjks als lid der vereeniging
wenschen te storten. Zij, die daaraan voldeden, werden
als lid der vereeniging beschouwd.
Binnen enkele dagen hoopt de nieuwe vereeniging
eene vergadering te beleggen, ten einde een bestuur
te kiezen en hare statuten vast te stellen.
Bij Kon. besluit zgn benoemd tot ontvanger
der directe belastingen en accjjnsen te DoDgen, W.
P. C. van Heuven, thans te Axel; te Grouw,
A. Pot j er, thans te Koljjnsplaatte Hu'st, K.
A. J. E. van Gorkum, thans te Meerssea.
Bij Kon. Be8l. is ontheven van de fnnctie in
den militieraad in de provincie Z°eland de kapitein
der infanterie Opstelten, en is 1 enofmd tot
plaatsvervangend militair lid van dien Imilitieraad
de kapitein Bernelot Moens, van het 3e re
giment infanterie, te Middelburg.
Door het beBtuur van Ons Huis te Middel
burg is in overleg met het departement van het
Nnt besloten tot het oprichten van een kook
cursus. Eene leerans zal door het hoofdbestuur
aangewezen worden en een lokaal is op de Vlas-
markt boven de Nutsbewaarschool gevonden. Aan
vankelijk hebben zich voor den cursus 36 vrouwen
en meisjes aangemeld.
Naar men verneemt zal van dr. G. J. Vos A z.
een ve:zameling feestliederen, met het oog
op de inhnldiging onzer Koningin, voor huis, school
en kerk in den aanvang van het volgend jaar ver
schijnen.
Ter bevordering van eene geregelde bestelling
der bjj de aanstaande jaarwisseling ter post komende
stukken, wordt wederom de gelegenheid opengesteld
om brieven, kaar'jes en gedrukte Nieuw-
jaarswenschen, welke men op 1 Januari a. 8.
aan de geadresseerden wenscht te zien uitgereikt,
reeds van 23 December af ter post te bezorgen.
Om die stukken van de overige te onderscheiden,
behooren over de geheele lengte van het adits twee
zich kruisende strepen getrokken te zgn. Zjj moeten
uiterlijk 31 December, te 12 uren middag, ter
plaatse van bestemming zgn aangebrsebt.
Het pnbliek wordt, zoowel in zgn eigen belang
all in dat van den dienst, bjjzonder aanbevolen van
deze gelegenheid tot vroegere bezorging bjj de jaar
wisseling gebrnik te maken. (St-Ct.)
Door de Staatsspoorweg-maatschappjj worden
1 Januari ook kilometerboekjes 3e klasse
voor 5000 kilometers ingevoerd. De prjjs dezer boek
jes is f70 (dus f 5 minder dan voor 5 boekjes voor
1000 K. M de geldigheidsduur is één jaar, de
waarborgsom f 5. De afgifte dezer boekjes geschiedt
voorloopig slechts gedurende de maanden Januari,
Februari en Maart 1898 na afloop der drie maan
den zal worden beslist of de uitgifte zal worden
gestaakt, dan wel of daarmede ook na dien tjjd zal
worden voortgegaan.
Bljjkens een telegram van den gouvemeur-
generaal van Ned.-Icdië, van 23 dezer, wordt de
gouveinements-k offie-oogst op Java voor dit
jaar thans geraamd cp 479,000 pikols.
Van Regeeringswege wordt in Nederlandsch-
Indië een onderzoek ingesteld en worden maatregelen
voorbereid tot volledige uitvoering van de afschaf
fing van de slavernijinde Buitenbezittingen.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
In de zitting van Woensdag ia hoofdstuk X
(koloniën) in zgn geheel, op verzoek van den heer
Van der Zwaag in stemming gebracht, aargeno
men met 60 stemmen tegen 1, die van den heer
Van der Zwaag.
De interpellatie van den heer Koyfer over de
verdeeling der gelden voor de Heidenscbe feesten op
Lombok is aangehouden tot een nadtr te bepalen
dag, in afwachting van de inlichtingen, die de re-
geeriDg deswege nog uit Indië verwacht.
Ia de zitting van gisteren zgn aangenomen de
afschaffing van het nitvoerrechfc op suiker uit Ned.
Indië en de wet op de middelen. Bjj hoofdstuk fïoac-
c ën zeide de Minister aan den heer Van Basten
Batenburg toe afechaffiog van den accjjrs op vruch
tenwijnen en verklaarde zich tegenover den heer
Van Karnebeek tegen een invoerrecht op nderde«Jea