1897 N°. 129.
Dinsdag 2 November.
84sle jaargang.
Uk- en Herijk van Maten
en Gewichten,
De uitgave dezer (Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiöa voor dit blad
aangenomen bjj de heeren Nijgh Van Ditmar te Rotterdam os verder
bjj alle Boekverkooperi eu Brievengaaitter*.
De prjjs der gewone advertentiün is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ets.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjjs
slecht» tweemaal berekend.
Geboorte-, huweljjkii- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meor dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 c:
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
InffiendSnii); van ftdveffteoiiJ'iivöor 5® uren 09 den dag; der uitgave*
(iOESUHE
COURANT.
De jaarletter voor den
gedurende het jaar 1898 te bezigen, sal zijn de letter h in den
gewonen schrijfvorm bij den ijle der gasmeter» do KONINK
LIJKE KROON; terwijl het merk van het kantoor, waar
de eerste stempeling heeft plaat» gevonden, voor Middelburg,
waaronder de gemeente Goes ressorteert, bepaald blijft op het
cijler
Goes, den 1 November 1897
Burgemeester en Wethouders van Goes,
WESSELINK.
De Secretaris,
VAN REIGERSBERG VERSLU1JS.
Wekelijksch algemeen overzicht
De Ënfelsotie Board of Trade heelt zoowel
van den patroonsbond als van dien der werklieden
in het machinevak antwoord ontvangen op zjjn voor
stel tot bemiddeling. De antwoorden schjjnen weinig
hoop te geven, dat de tusschenkomst van den Board
aangenomen zal worder, daar de wjjzigingen, door
beide partgen in de voorloopige ontwerpen om tot
een schikking te komen gemaakt, ljjnrecht tegenover
elkander staan.
In eene redevoering op eene vergadering van den
machinistenbond, gehouden te Falham, bij Londen,
zeide de secretaris Barnes, dat de voorwaarden, die
de conferentie aan de patroons stelde, dermate ge
streng wareD, dat de werklieden tegen hun belang
zouden handelen en dns niet gerechtvaardigd waren,
als ze die aannamen. De strijd wordt dus voortge
zet en de werkstakers kunnen dien nog lang vol
houden, want zjj worden in hun verzet fi.ianciëal
van verschillende zjjden gesteund maar willen de
machine-arbeiders zegepralen dan zal zich de strike
nog verder moeten uitbreiden. Daarom vreest men
dat zjj zal overslaan op vele andere Britsche am
bachtslieden.
In Duitflchland houdt men zich druk bezig
met het afgewezen bezoek van den Groothertog van
Baden aan den Czaar van Rusland te Darmstadt.
De Groot-hertogelijke familie had het plan naar
Darmstadt te reizen teneinde den Keizer en de
Keizerin en den Groothertog van Hessen en zjjne
echtgenoote een bezoek te brengen. De Groothertog
kreeg echter ten antwoord, dat de Keizer reeds
over de dagen tot aan zijn afreis uit Darmstadt
beschikt had, zoodat hjj de Groothertogelijke familie
niet meer ontvangen kon. Natuurljjk ontbreekt het
niet aan verschillende lezingen, die omtrent h<»t
geval gegeven worden. In Berlijn houdt men vol
dat reeds sedert geruimen tijd de verhouding tus-
schen het Badensche eu Hessischo hof te wenschen
overlaat. Het i9 ook hier weder »cherchez la femme."
De erfgroothertog van Baden moet indertjjd aanzoek
gedaan hebben om de haüd van de tegenwoordige
Grootvorstin Sergius, een Hessische prinses, zuster
van de Czarine. Dit aanzoek viel te Darmstadt in
goede aarde, maar toch kwam er vau eon huweljjk
niets, waardoor tnsschen beide 1 runen een koelere
verhouding ontstond. Een ander bericht zegt echter
weer, dat er tu^chen het hot van Hessen en dat
van Baden geen verbittering is geweest.
Van andere zjjde spreekt men van staatkundige
moeilykheden als een gevolg van een verschil fcus-
schen Keizer Wilhelm en den Czaar, waarbjj de
Groothertog tusschenbeide gekomen was. Dit is
echter minder aannemeljjk, daar de beide Keizers den
avond vóór den dag der afwjjzing nog op den meest
▼riendBchappaljjken voet waren samen geweest. Dit
alles neemt niet weg, dat er reeds bittere woorden
over den Czaar gevallen zjjn, aan wien, zooals een
Duitsch blad zegt, in Dnitschland meer oplettend
heden bewezen zjjn dan strikt noodig was. Zoowel
Keizer Wilhelm als het Duitsche volk moet uiterst
ontstemd zjjn over de vernederende behandeling, die
een zoo populair vorst als Groothertog Friedrich
ondergaan heeft.
Volgens nog eene andere lezing had de Groot-
1 «rtog van Baden persoonljjk aan den Czaar gpseind
over het bezoek en had de Czaar hem eveneens per-
sootlyk afgeeeind zonder dat, zooals gewoonte is,
de ceremoniemeesters er bjj te pas kwamen. Door
den beknopten telegrafischen vorm leek het antwoord
van den Czaar onaangenamer dan het bedoeld was
en eerst door de gekrenkte termen van de bekend
making te KarlBrahe kreeg de op zichzelf onschuldige
geschiedenis een kwaadaardiger aanzien. Ofschoon
de Duitsche pers zich het geval sterk sohijot aan
te trekken, meent zjj toch, dat de Czaar niet op-
zetteljjk de gevoeligheid vau den Groothertog heeft
willen kwetsen. Bestond dit opzet wel, dan zou hier
een beleediging zga aangedaan, die niet alleen den
Groothertog en zjjne gemalin, dochter van den Dait-
fichen Keizer, trof, maar ook alle patriottische Duit-
fichers. Inmiddels acht men bet nog mogeljjk, dat
or een vergissing in het spsl ia van Hessische hof
beambten of dat hoogstens de Hessische vorsten en
niet de Russische schuld hebben.
Volgens de laatste berichten is deze netelige quaes-
tie opgeloBfc door een briefwisseling tU6Bcheii den
Czaar en den Groothertog,
De fiaancëele moeiljjkhaden worden voor Spanje
met den dag grooter. Voor den oorlog op Cuba
worden elke maand 40 45 millioen peseta's van
de schatkist g*ë!scht en dit bedrag is nog niet eens
vel doende, zoodat militaire en burgerljjke ambtenaren
etn groot deol van hun traktement te goed moeten
houden. Om in da enorme uitgaven te kunnen
voorzien zal de Bank van Spanje binnen enkele
dagon ten Eieuw voorschot voor den kolonialen
dienst verbenen. De minister acht de uitgifte van
een nieuwe grooto leeniug noodzakelgk.
Omtrent Cuba wordt bericht dat do tot de con
stitutioneels unie behoorende Cnbaansche partij be
sloten heeft zich langs wettigen weg tegen de in
voering der autonomie op het eiland te verzetten,
terwjjl uit Washington wordt gemeli dat Mc. Kinley
gelooft, dat hafc Amerikaansche congres zich niet
met Cuba zal bemoeien voor bet er de autonomie
in werking het-ft gezien.
Gtnrraal Weyler is toch niet zoo misdadig als
men wel eorBt van hem dacht. Meende men aan
vankelijk, dat de generaal, steunende op de hulp
van 39.000 vrijwilligers, zou weigeren het commando
der Spaansche troepen op Cuba aan Maarschalk
blanco over te dragen, thans heelt hjj die berichten
gelogenstraft door aan de regeering te Madrid te
seinen, dat hg zjjn uiterste beBt zal doen om betoo
gingen bjj zjjn vertrek, die van vjjandigen aard
zouden zjjn tegen het Kabinet, te verhinderen. Dit
neemt echter niet weg dat men zich op demonstratiëi
voorbereid heeft, doch daar de generaal ze niet zal
steunen verwacht men dat ze niet zeer ernstig
zullen zjjn.
Een telegram uit Havana meldt, dat generaal
Blanco is aangekomen en het bewind het ft aanvaard.
In het Oosten bljjft de toestand vrjj wel dezelfde.
Met de definitieve vredesonderhandelingen gaat het
denzelfden weg op als met de voorloopigeals de
eene moeilijkheid nit den weg geruimd is treedt de
andere er voor iu de plaats. Met de capitulaties der
Grieken iD Turkjje zullen de onderhandelaars wel
tot overeenstemming komen, doch het vraagstuk der
schadevergoedingen, die Griekenland heeft te betalen,
schjjnt zooveoi en bjjna zulke onoverkomelgke be
zwaren op te levereü, dat besloten moest worden
e n commissie te benoemen van zes personen, drie
Turken en drie Grieken, om deze aangelegenheid te
regelen. Wanneer deze commissie het nu een6 is
geworden moeten de onderhandelaars het ook nog
eens worden over haar besluit en daardoor bestaat
er voorzeker geen kans dat de vrede eerstdaags zal
kunnen worden gesloten, ofschoon men dien reeds
op het eind der vorige week had gewacht.
De Sultan heuft uit den oorlog met Griekenland
nog geleerd, dat zjjne vloot flink herzien moet worden.
Daarmede is hjj reeds druk bpzig, waarbij Eegeischen
en Duitschers elkaar de gunst der leverantie betwisten.
Maar ook Griekenland heeft het plan een onderzoek
te doen naar de oorzaken van de werkeloosheid der
Grieksche vloot gedurende den oorlog. Er moet 0. a.
ontdekt zjjn, dat de torpedo's goen slaghoedjes hadden,
zoodat zjj niet konden ontploffen. De bevelhebber
der vloot, de anders zoo populaire Prins George,
wordt door da bladen heftig daarover aangevallen.
Ook op Creta bljjft alles bjj het oude. De ellende
is groot; de inwoners van Kandia moeten van 75
gram meel per dag leven, die hun door de regee
ring worden verstrekt. Muzelmannen zoowel als
Christenen plundeien waar ze maar kunnen en
klaarbljjkeljjk wordt er niets gedaan om aan dien
trenrigen toestand een eind te maken.
In het begin der vorige week was er sprake van
dat de Lnxemburgsche kolonel Scbllffer tot gouver
neur van Creta zou benoemd worden, doch do uit
voering van dit plan is afgestuit op den onwil van
de Porte hem als zoodanig te erkennen. De gouver
neur moet Turksch onderdaan zijn. Dd candidatuur
van prins Jozef van Battenberg treedt nu weer op
voorgrond. Door zjjn Duitsche afkoaiBt, zjjn huwe
ljjk met een Montenegrjjnsche prinses en zjjn ver
wantschap aan het Engelsche vorstenhuis biedt bjj
goede waarborgen aan als gouverneur-generaal vau
Creta.
Bjj het debat in den Oostenrijksoheii Rijks
raad over de tweede aanklacht tegen den minister
president Badeni wegens do door hem genomen maat
regelen bjj gelegenheid van de vergadering der Duit
schers in Eger verklaarde Badeni dat hij niet over
de politieke zjjde der quaestie wilde sprrken. Hg
toonde aan dat het optreden der overheid wettig
was en de genomen maatregelen rechtvaardig waren.
Bjj de tehulproeping van de bereden politie te Praag
had de regeering volstrekt niet uit een nationaal
oogpunt gehandeld. De minister verzekerde datj hij
zonder aarzelen binnen de wetteljjke perken zal vast
houden aan hetgeen hg als zjjn plicht beschouwt.
Zijne red9 werd door de rechterzijde toegoju:cat,
dooh de linkerzijde gaf hare afkeuring te kennen.
De zittingen big ven steeds even woelig, zoodat van
geregelde discussie of afdoening van zaken geen
sprake is. Verleden Donderdagmiddag te 1 uur is
eene zitting begonnen, die duurde tot Vrjjdagavond
zes uur, dus 29 uur. Slechts door schorBiügen en
korte pauzes werd de zitting onderbroken. Eon der
leden, dr. Lechner, hield eene rede van 12 uur over
den aan de orde zjjnden »Ausgleich."
De president, dr. Kathrein, heeft zjjn ontslag ge
nomen en het zal moeite kosten een geschikt op
volger te vinden. Reeds twee caudidaten zjjn genoemd,
doch geen van beiden heeft lust die moeiljjke en
ondankbare taak te aanvaarden.
Wijze van stemmen.
De geschiedenis met de stembiljetten in het dis-
trick Sneefc geeft nog maar steeds aanleiding tot be
schouwingen en tot het aangeven van andere mid
delen omtrent de wijze van stemmen. Algemeen
schjjnt man het er vrij eens over te worden, dat. de
tegenwoordige wijze niet deugt. Wjj hebben die wjjze
van meet aan veroordeeld en wjj betwijfelen het zeer
of hg die haar uitdacht wel ooit in een stem
bureau h9fcfr gezeten.
Ouder de nieuw aangegeven middelen behoort het
stemmen door mrchanische regulatoren. De Stan
daard. opperde het eerst, naar wij meenen, dit idee.
Thars beveelt ook dr. P. C. F. Frowein dit systeem
in de Telegraaf aan. »De vraag", zegt dr. Frowein,
wanneer of een stembiljet van onwaarde moet wor
den verklaard, big kt alleen voor subjectieve beant
woording vutbaar te zjjn, terwjjl toch zeker, zoo
ergens, dan hier objectiviteit een noodzakeljjk ver-
eischte is.
Ze f heb ik eenige malen het twijfelachtig genoe
gen gehad mjjn uren in een stembureau zoek te
brengen, en ik weet bg ervaring hoe licht juist bg
het oplezen en tellen een vergissing geheel ter goeder
trouw mogeljjk is. Thans, vooral bg het oplezen,
nog gemakkelijker dan vroeger. Bg de vroegere wijze
van stemmen kreeg de voorzitter telkens opnieuw
een biljet voor de oogen, waarop slechts geplaatst
was datgene, waarop zjjn aandacht voornameljjk
moest vallen, de naam of de namen, die hg moest
oplezen. Thans krggt hjj bg ieder biljet al de namen
ouder zjjn oogen, terwgl hjj slechts één of enkele
mag opnoemen. Wanneer dit honderden malen ach
tereen geschiedt, en het waarnemingsvermogen nood
zakeljjk vermoeid wordt, is bet dan te verwonderen,
dat ook wel eens een verkeerde naam wordt uit
gesproken De oudste stamopnemer moet wel is waar
coctroleeren, maar bg moet tevens zjjn aandacht
wgden aan bet geljjktjjdig opteek'nen.
Dezfl beide fouten der tegenwoordige Btemtechniek,
lo. subjectiviteit bij het beoordeelen van de onwaarde
der biljetten en 2o. vergissingen bjj het opnemen
door psychische vermoeidheid, bestonden reeds bg
de oude kieswet, maar zgn thans meer op den voor
grond getreden. Zg zgn een noodzakelijk gevolg van
het stemmen door biljetten en het tellen dcor per
sonen.
Geen wgziging van den vorm der biljetten, zooals
dezer dagen vaak wordt voorgesteld, zal hierin ver
betering kunnen brengen.
Men zal er toe moeten overgaan om het stemmen
en tellen mechanisch te doen verrichten.
Een telmachine is toch waarljjk geen nieuwigheid
meer 1"
Dr. Fiowein zet verder in het breede uiteen hoe
do daarvoor benoodigde toestellen kunnen worden
ingericht. Hg stelt zich voor, dat het denkbeeld onge
veer aldus te verwezenlijken is. »Men heeft in h t
stembureau een toestel, ong3ve?r zoo als de welbe-
keade automaten, waaraan zich bevinden verschil
lende handvatten (knoppen, ringen, krukken of derg.),
bg ieder van welke de naam van een der candida-
ten of een blanco-naam is geplaatst. Deze toestel is
zoodanig in een afgescheiden ruimte geplaatst, dat
men niet kan zien welk handvat door den kiezer
wordt aangegrepen. Bij de bawegiug vau dit hand
vat verspringt óén cijfer van de correspondeerende
telmachine.
Na afloop der stemming ontdoet het stembureau
de aanwgzingeborden der telmachines van hun be
dekking, en onmiddelljjk bljjkt, zonder eenige moge
lijkheid van vergissing, het aantal stemmen op ieder
der caudidaten of blaoco uitgebracht. De som hier
van moet overeenstemmen met het reeds bekende
aantal uitgebrachte stemmen. Een afdoende con-
tiöle tevens 1
De verrichtingen in het stembureau zjjn dus de
volgende
De binnengekomen kiezer overhandigt aan den
voorzitter zgn oproepingsbrief.
Deze leest den naam van den kiezer overluid
voor, waarop de beide leden van het stembureau
hun paraaf zetten achter den naam van den kiezer
op de kiezersljjst. Een van dezen brengt den toestel
in werking, zoodra de kiezer zich heelt begeven in
de afgescheiden ruimte.
De kiezer brengt door een der handvatten, waarop
of waarnaast de namen der caudidaten geplaatst
zgn, den toestel buiten werking en verwjjdert zich
aan de tegenovergestelde zjjde, vanwaar hg is
binnengekomen.
AUcb zoo eenvoudig mogelijk. De minst ontwik
kelde kiezer zal eren gemakkelgk begrgpen, wat hg
met het handvat doen moet, als hg geleerd heeft
een wit stipje zwart te maken. Men zal hem een
voudig moeten inlichten of hg moet drukken, trekken
of draaien. Het zekerst is, meen ik, hem met het
handvat een cirkelbeweging rechts te doen maken.
Men heeft hierbjj, nl. de zekerheid, dat het handvat
wc Gr op zgn plaats terugkomt, nadat de verrichting
volledig is geschied. Dat ieder kiezer op die wjjze
»zjjn draai moet nemen", is geen bezwaar. In ver
kiezingsdagen zal hem dit buitendien het gemak
kelijkst in zgn geheugen zjjn te prenten.
Dr. Frowein vestigt ten slotte de aandacht op
de volgende voordeelen dezer wjjze van stemmen
»Een stembureau is in twgfelachtige gevallen sub
jectief dus onbewust partijdig; een machine is altjjd
objectief. Een stembureau wordt vermoeid en be
gaat daardoor feileneen machine niet.
De onpartijdigheid en juiste werking eener ma
chine is grooter dan die vau het beste stembureau.
Buitendien is de uitslag onmiddelljjk na afloop
der stemming te constateeren."
Ongetwjjteld is bg het systeem-Frowein een groot
voordeel gelegen in de omstandigheid, dat de stem-
opnemers zich daarbjj niet vergissen kunnen en de
uitslag onmiddellgk bekend is.
Of echter de verrichting voor den weinig ont
wikkelden kiezer daarbjj vereenvoudigd wordt, be
twijfelen wij. Bovendien wordt het er voor de
stecoopnemers niet beter op, wanneer zjj voor iederen
kiezor telkens het toestel in werking moeten stellen.
Ook zal er dan slechts één kiezer tegeljjk de stem
ming kannen verrichten, tenzg men meer toestellen
aanbrengt, maar dan moeten er ook zooveel meer
8temopnemers zgn, die de toestellen in werking
brengen. En hoe, als het toestel defect geraakt?
Dan ondervindt de gansche stemming stoornis
Het bljjft ons voorkomen, dat het schriftelijk
invullen van een biljet het meest rationeele stelsel
is en ook dr. Frowein erkent, dat deze (vroegere)
wjjze beter aan de fisehen van objectiviteit voldoet. En
bljjft men het bezwaar te groot achten van het
herkennen van het schrift en van het niet kunnen
schrjjven, dan zouden wjj er de vooikeur aan geven,
dat de biljetten met de namen er cp gedrukt bleven
bestaan, maar dat de kiezer eenvoudig den naam
had door te schrappen van den candidaat, dien hg
niet wilde. Voor de stemopnemers ware de zaak dan
ook dnidelgk genoeg en de kiezer zal gemakkelijker
begrijpen wat hij te doen heeft dan nu het gepeuter
met de puntjes.
GOES, 1 November 1897.
In het artikel over Goes tegenover de nieuwe
wet, regelende de financiëele verhouding
enz. in ons vorig nr. is eene vergissing geslopen. In
de 2e kolom, 2428 regel, van onderen af geteld,
staat; »Hoe billjjk die laatBte classificatie zou ge
weest zgn kan men weder zien uit eene vergeljjking
met het door den Minister gegeven voorbeeld
daar belast 1800, in Goes 1014,
onbelast 3700, 679.
Gelijk uit het verband bljjkt zgn de cjjfers voor
Goes abusievelgk gegroepeerd en most het zgn
daar belast 1800, in Goes 679,
onbelast 3700, 1014."
De klerk der posterijen en tehgrvfie 0. A.
Schrijver te Rotterdam, is met ingang van
heden belast met de functie van waarnemend dirtc-
teur te St. Annaland.
Wissenkerke. In de jl. Vrjjdag gehouden
Raadszitting kwam als eenig punt op de
agenda vooreen brief vau Gedeputeerde Staten,
waarin in overweging werd gegeven de begrooting
dezer gemeente voor 1898 te wgzigen lo. om ta
kunnen bestrgden de kosten der verhooging van de
traktementen van den burgemeester eu den secre
taris, thans voor ieder door hen, behoudens Konink
lijke goedkeuring, gebracht op f865; 2o. te kunnen
bestrgden de teruggaaf van te veel genoten opcenten
op het personeel over 1896, en 80. om, wegens
meerdere ontvangst van rjjksvergoeding voor den
schoolverbouw te Kamperland, den post voor terug-
