189T N°. 68.
Zaterdag 12 Juni.
84sle jaargang.
Bij dit 110. behoort een bijvoegsel.
De candidaat i. H. C. Heijse.
J. H. C. Heijse.
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prjjs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommeri 5 cent; ïset bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bjj de beeren Nijgh Van Ditmir te Botterdam eu verder
bff alle Boekverkoopers en Brievengaarders.
COURANT.
iL
De prjjs der gewone advertentiën is van 1-5 regelB 50 cent, eiken regel meer 10 ets.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjjs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, hnweljjka- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 c
Aanvrag^i om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
Kna*n£fnfi van advertentf^a v*®* ureu 09 «l«ii dia* der uitgave.
Gisteravond tiad in »do Prins van Oranje" de
liberale candidaat voor bet district Goes, de heer
Ileijse, voor iniin een honderdvijftigtal kiezers op.
De spreker begon uuet aenige bladen uit zijn eigen
levensbosk op te slaan, ten eiidi te toonen, dat bij
van zijn eerste optreden in het openbare leven af,nu
rnioQ 35 jaar gele ien, een verdediger geweest is van de
sociale belangendie nu de verkiezing beheerschen, in
woord en in geschrift, ten deele ook door de daad.
In een tjjd, toen dit meerendaels nog als smaadheid
gold, heeft hij, èi op den preekstoel ia zijne betrek
king van predikant, èn door geschriften en dagblad
artikelen, dingen verkondigd, die toen voor ketterjj
golden en velen aanstoot en ergernis gegeven bobben
maar die nu door talloos andereu worden aang» nomen.
Die herinnering diende, om op sprekende wjjze te
doen gevoelen, dat hjj, niot slechts als een uieuwe-
liog, niet als een waan van den dag, uiet uit eenige
bijbedoeling, wil medewerken aan de oplossing van
de sociale vraagstukken in de nieuwe aera, die aan
staande is, maar dat hij zulks van harte en uit vol
komen overtuiging doen zal, waar ook geplaatst,
hetzjj dan door hot vertrouwen van kiezers in het
parlement geroepon, hetzjj als gewoon burger van
den lande, omdat hg die maatschappelijke hervor
mingen reeds steeds zooveel jaren vroeger ncodig acht.
Bet heeft in deze dagen allicht den schijn, dat
niHü volksman is, omdat bot zoo moet, en dut men
dit niet van heolor harte isdat dus op de gegeven
beloften van toepassing is hot words, wordsBe
driegt hjj zich niet al te Z6er, dan zal dit door het
doen opleven der oude herinneringen op hem niet
van toepassing zjjn, omdat alles navraag kun Ijjden
in de dertig jaren lang, waarin bjj bgna onafgebroken
in openbare betrekkiugen is opgetreden, eerst als
predikant in verschil.ende doelen des lands, later
als lid van Gedeputeerde Staten ruim 16 jaar in
deze provincie. Hij haeft, om zoo te zeggen, in een
glazen buisjo gewoond, ook al omdat datgene wat
hg schreef, bijna altoos met zjjn naam onderteekend
werd.
Na dit inleidend woord nam de heer Hejjse ach
tereenvolgens in behandeling het urgentie-program
d^r Liberale Unie in zjjn geheel en daarna bet her-
vormings-progiam in betrekkelijk flauwere Ijjnen.
Bij elk punt stond de sprekir stil, om te zeggen,
boa bij dat opvatte, boa hjj daarover dacht; enkele
Vor8cbillon werden niet onbesproken g daten. De
algemene indruk is, dat onze candidaat, geljjk wjj
vroeger reeds mededeelden, in hoofdtrekken medegaat
met de Liberale Unie, maar zich toch zijn vrghoid
voorbehoudt, om practiscb en niet doctrinair werk
zaam te zjjo.
Het zou, bij de eiudelooze verkiezingslectuur, die
wjj, noodgedwongen, onzen lezers moeten voorleggen,
bun wel niet aangenaam zjjn, den spreker bjj zijnen
tocht door dit progtam op den voet te volgen. Slechts
enkele punten willen wjj aanstippen.
Bij punt 1, de regeling van het arbeidscontract
noemde hjj het onzinnig om ten dez m zoover te gaan,
dat men ook op de verhouding tusschen bestederB
•n aannemers arbitrage wil toepassen.
Bjj punt 2, de werkmansver zekering, verklaarde bij
pertinent, dat deze naar xijo wen-ch niet eenzijdig
moest tot stand komen noch alleen van de zijde
der belanghebbenden, noch uitsluitend van den Staat.
Beiden moeten de kosten dragen in nader vast te
stellen verhouding.
Omtrout punt 3, verbetering van woningstoestanden,
is bet zjjue zienswjjz", dat veel moet overgelaten
worden aan het particulier initiatief, weshalve de
Staat bjj voorkeur opwekkend en helpend moet
optreden.
Ton aanzien van punt 4, armenzorgverwees hjj
naar eene vroeger door hem uitgegeven brochure
in do eertjjds bestaande Stemmen van Nijhojfen
bleek bet, dat bjj zjjne voorliefde schenkt aan het
stelsel van Elbcrfeld, pasklaar gemaakt voor Hol-
landsche toestanden.
Punt 5, de invoering van den leerplicht, eischte,
zjjns inziens, nog heel wat voorbereiding, ja, hjj
meende, dat daarmede gepaard zou moeten gaan
zekere schadeloosstelling aan de ouders van ben, die
op een leeftjjd zjjn om naar aangenomen gebruik
reeds wat in te brengen voor het gezio, indien zulks
noodig is.
Bjj het puntbehartiging der landbouwbelangen
toonde hjj zich een felle tegenstander van protectie
die hjj een rotte plank noemde, den landbouwer als
redmiddel toegestoken, doch waardoor deze evenmin
gered zou worden als de drenkeling, die zich aan
zulk eene plank vastklampt. Bovendien begaf men
zich met bescherming op een bellend vlak. Heden
de een, morgen de aoder, overmorgen een derde, ze
zouden allen bescherming eischen, de energie zou
gedood worden en men zou ten slotte alles moeten
beschermen. Ton ernstigste waarschuwde hij tegen
den eersten stap op dit vlak, dat on verbiddoljjk ten
afgrond voert.
Bij punt 8 de regeling der levende strijdkrachten
verklaarde hij een vurig voorstander van afschaöiog
der plaatsvervanging to zjjn.
Van de vluchtige aanstipping der overige artike
len van het hervormingsplan door den spreker ver
melden wjj alleen, dat hij verklaarde, eene verbete
ring van het pachtcontract slechts in practischen zin
te willen bevorderen, niet naar bolle studeerkamer-
theorie ëi.
Aan het einde van zgne duidelijke en zakelijke
vooidracht verklaarde de spreker, dat men door dit
zijn betoog thans wistwat men als afgevaardigde
aan hem hebben zou, doch hij meende nog te moeten
opmerker», dat men van hem niet moest verwachten
een zoeken naar nivellering (gelijkmaking) der maat
schappij. De schreeuwende ongelijkheid moest weg,
(«n daartoe wil hij moewerken) maar niet de on
gelijkheid zrdv8, die in de natuur der dingen ligt.
Tea slotte meende hjj een enkel woord t.e moeten
zeggen over de tegenpartij of liever van enkele tegen
standers, en wel van de sociaal-democraten, de Katho
lieken, de anti-revolutionairen.
De eersten jagen zjjns inziens naar een hersen
schim, ea met de beide kerkeljjke partjjen kan hij,
mot het oog op de volksbelangen, reeds daarom geen
vred6 hebban, omdat de kerk bjjna altoos stond
tagero/er de >kleine luydan". Ook de radicale partjj
en dj socialisten bond werden even op zij gezet.
Spreker meende in alle bescheidenheid dat bjj en
zgne geestverwanten het meeste uitzicht gaven op
verwezenlijking vau datgene, wat men in de naaste
toekomst wenschte.
Hjj had nooit eeno Kame;-caudidatuur gezocht,
maar hg had zïeh eenvoudig beschikbaar gesteld
voor de goede zaak, en wat de uitslag ook zjj, dit
hoopte hij, dat allen, die gekozen werden, ds in
deze dagen gegeven beloften zoulen nakomen en dat
allen zich zouden bljjvon scharen om het huis van
Oranje, waaruit bianeokort de jongste vrouw3ljjke
loot de regeering op zich zal nemen.
Van de aangeboden gelegenheid tot debat werd
geen gebruik gemaakt, zoodat ook wij ons ontslagen
kunnen rekenen verder in beschouwingen te treden
over de verwachtingen, dio van onzen cindidaat
gekoesterd kunnen worden.
Zonder eenig voorbehoud heeft hij over de meest op
den voorgrond tredende vraagstukken zijn gevoelen gezegd.
Aan de kiezers thans om trouw voor dezen can
didaat ter stembus te komen.
Hij heeft getoond wat men van hem
verwachten ma*.
Allen, iu het district GOES, die de noodige maat
schappelijke hervormingen langs ordelijken weg wen-
schen verwezenlijkt te zien
allen, die met ons wenBchen, dat noch eene cleri-
cale noch eeno protectionistische meerderheid in de
Kamer kom?, roepen wjj met allen aandrang toe
brengt aanst. Dinsdag 15 Juut uwe stem
uit op deu heer
Bakkers en molenaars.
In een artikel, getiteld Duurder broodgaat De
Zeeuw zoover, dat het blad de vraag stelt of bet
brood bij invoering van graanrechten wel duurder
zal worden
Het blad schijnt dus ds schade van hot duurder
meel of van de duurdere tarwe door de bakkers en
de molenaars te willen laten dragen Want als het
brood niet duurder zou worden bjj hoogeren prjjs
van het graan, dau kan dit alleen als de bakkers
en molenaarB het nadeel van de stjjging dragen
Nu achten wjj dezen allen even braaf en mensch-
lievend, maar van de bakkers en molenaars te
vergen, dat zij uit pure menschenliefde zich en
hun gezin ruineeren zullen en het brood niet zullen
opslaan als zjj meel en tarwe zooveel duurder moe
ten inkoopen, zie, dat komt ons werkeljjk wat al te
dwaas en door de ondervinding volkomen gelogen
straft voor. De bakkers en molenaars hebben trou
wens groot geljjk, dat zjj den prjjs van het brood
regelen naar dien van de grondstof. Maar zouden
zjj dan ook maar niet verstandig doen hunne stem
men uit te brengen op een tegenstander van graan-
rechten
Immers, als nu reeds oenigszins verwacht wordt,
dat zjj de schade van graanrechten wel zullen dra
gen, dan kan ban belang nooit meebrengen een
protectionist te kiezen. Maar bovendien mogen zij
bedenken, dat de omzet van een artikel grooter is
naarmate het tr eor ouder ieders bereik is en dat
dus het vorbiuik van brood toe- of afneemt naar
mate de grondstof in prijs daalt of stjjgt.
Deern iswekkend.
De Zuuw zit blijkbaar deerljjk in de war met
de houding van mr. Lohman ten opzichte van de
graanrechten. In haar jongste nr. schrjjft zij
»In Goes heeft de heer Lobman zich nog niet
voor graanrechten verklaard. Hjj wenscht de zaak
rustig en wel nog wat te bestudearen." 1
Het is inderdaad opmerkeljjk, dat nu het
vraagstuk der graanrechten dag aan dag door heel
het land besproken wordt een man als mr. Lohman
daarover nog geen gevestigde opinie zou hebben en
dat hjj de zaak yrustigen >wel" nog wat wenscht
te bestudeeren" 1
Zou bet niet raadzaam zjjn mr. Lohman dan maar
stilletjes aan deze studie, waarbjj het dageljjksch
brood van deu werkman betrokken is, te laten en
hem dus daarin niet te storen door de drnkte van
het Kamerlidmaatschap Eo is het niet deernis
wekkend, dat een blad als *de Zeeuw" zulke onnoozele
uitvluchtjes moet bezigen om de houding van mr. L.
iu dezen te vergoeljjken
GOES, 11 Juni 1897.
De heer A. B eye rink, sinds 1 Juni ont
vanger der directe belastingen enz. alhier, is weder
als zoodanig benoemd op zgne vroegere standplaats
te Alpheu c. a.
Zjjn wjj wel onderricht dan is het gebrek aan
eene geschikte woning alhier aanleiding geweest dat
de h8er Beyerink naar zgne vroegere standplaats
heeft terug gesolliciteerd.
De gisteravond door dhr. Heijse in >de Prins
van Oranje" alhier gebonden voordracht, waar
van wij hiarvoren verslag gaven, was vrjj wel be
zocht. De spreker werd ingeleid door den beer J. M.
Kakebeeke, voorzitter der liberale kiesvereeniging
>Goes." Van de gelegenheid tot debat werd geen
gebruik gemaakt. Alleen da heer B. Quist achtte
zich verplicht op te marken, dat zjjne tegenwoor-
digboid niet beschouwd moest worden als een be
wijs van instemming met h4t gesprokene. Gaarne
verklaarde hij echter den he«r Hejjse met genoegen
te hebben g-hoord en hnlde te brcDgen aan de
wijze, waarop hjj gesproken had.
De voorzitter sl )ot de bijeenkomst met een aan
sporing aan de aanwezen om ieder in zijnen kring
te arbeiden aan de bevordering der verkiezing vin den
heer Heijseeene aansporing, die wjj ten zeerste
ondersteunen.
De oproepingskaarten' voor de ver
kiezing van een lid der Tweede Kamer zjjn rond
gezonden.
De kiezer zorge dat zijne kaart niet in het onge-
reede geraakt en dat bjj ze aanstaanden Dinsdag mede
brengt naar het stembureau.
Zjj is noodzakelijk om aan de verkiezing te kunnen
deelnemen.
Elke Voorzitter van een stembureau is, volgens
art. 90 der Kieswet, verplicht Dinsdagavond 15 Joni,
terstond nadat alle bij zjjn bureau ingekomen stem
biljetten zjjn geopend en vóó'dat die verzegeld wor
den of proces-verbaal van de stemming wordt op
gemaakt, bekend te maken het getal der geldig uit
gebrachte stemmen, dat in het geheel en dat op elk
der candidaten is uitgebracht. Op dien avond zal dus
roeds van vele plaatsen de uitslag bekend kunnen zjjn.
Baarland. Dinsdagavond trad alhier in de Ge
reformeerde kerk als preker op de candidaat der
antirevolutionairen in het district Hontenisse, dhr.
jhr. mr. J. J. Pompe van Meerdervoort.
Daar zgne voordracht overeenkwam met die welke
door hem te Ierseko gehouden is en waarvan door
ons uitvoerig verslag is gegeven, kuuneu wjj ons
van nadere bespreking onthouden. De opkomst was
vrij goed. Van de gelegenheid tot debat werd niet
veel gebruik gemaakt.
Waarde. In de vergadering van ingelanden van
den Emanuelpolder werd de rekening van
dezen polder vastgesteld in ontvang op f 469,21,
in uitgaaf op f 318,771/2, derhalve met een goed
slot van f 150,431/2'
De begrooting voor 1897/98 werd vastgesteld in
ontvang en uitgaat op f 452,47.
Het djjkgeschot werd bepaald op f 3 per H.A.,
dat zeker voor een zeewerenden polder weinig mag
heeten.
Waarde. De ingelanden van den polder V a 1 c k e-
n i s s e stelden de rekening over 1896/97 van dezen
polder vast in ontvang op f 252,76, in uitgaaf op
f 197,32 i/a, derhalve met eon goed slot van f 55,431/3.
De begrooting over 1897/98 werd in ontvang en
uitgaaf vastgesteld op f 389,82.
Het djjkgeschot zal dit jaar f 2,50 per H.A. be
dragen.
Gedep. Staten van Zeeland hebben, met in
trekking van vroegere besluiten, bepaald dat voor
de verkiezing van leden der Provin
ciale Staten elke gemeente der Provincie één
stemdi&trict zal uitmaken, met uitzondering van
de gemeenten Middelburg, Vlissingen, Zieriksee,
's-Heer Arendskerke, Kattendgke, Kruinioge, Klinge,
Hontenisse en Terneuzen. De onderstaande gemeen
ten worden ingedeeld als volgt
s-Heer Arendskerke: lo. 's-Heer Arendskerke
(dorp), 's-Heer Hendrikskinderen, Wissekerke, en
't gedeelte Nieuwe Kra&iertpoldor ten oosten van
den Noord weg (de wjjken A. B. C. D. E. en ged.
F). 2o. Nieuwdorp en 't gedeelte van den Nieuwen
Kraaiert.polder ten westen van den Noord weg (de
wjjken G. H. en gedeelteijjk F).
KattendijkeKattendgke (wgk A) Wilhelmina-
dorp (wjjk B).
Kruininge: Kruininge (dorp) met zjjn omgeving
(wjjken A en B). Hansweerd met zjjn omgeving
(wgk C.).
De aldeeling Oostburg van de Zeeuwsche Maat
schappij van Landbouw zal pogingen aanwenden bjj
den Belgischen Minister van Bnitenlandsche Zaken
om den invoer van vee in België mogelgk
te maken.
>Het Loo" komt langzamerhand wedergereed
om H. H. M. M. de Koninginnen te ont
vangen.
Den tijd, dien HH. MM. elders vertoefden, beeft
men zich ten nutte gemaakt om 0. a. de vertrek
ken, indertjjd door den Koning bewoond, te ver
nieuwen en op koninklijke wjjze te stoffeeren voor
de jonge Koningin, die deze thans zal gebruiken.
Landbouw en Veeteelt.
Krabbend ij ke. In de Woensdag gehouden ver
gadering der landbouwdorpsvereeniging E. M. M.
werd 0. m. eene lezing over groenbemesting gehou
den door den secr.-penningm. den heer Jac. Welle-
man. Ofschoon met het oog hierop bet publiek werd
toegelaten, werd door weinig niet-leden van dit recht
gebruik gemaakt. De leden echter waren in goeden
getale opgekomen. Spreker bracht op duideljjke wjjze
het nut der groenbemesting aan bet licht
en z. i. was deze metbode zeer aan te bevelen voor
den kleinen landbouwer, die in den regel geen genoeg
stalmest tot zjjne bescbikkiag beeft en vooral ook
voor die grondeD, welke ver afgelegen zjjn en waar
voor de kosten van vervoer van stalmest daarheen
te hoog zonden worden. De planteD, die hiervoor
het meest in aanmerking komen, zjjn klavers en wikken.
Na eenige discussie over de vraag, door den heer
Geill gedaan, wat het verkiezeljjkst kon worden ge
acht om in het najaar dan wel in het voorjaar de
groenbemesting onder te ploegen werd door spr. het
eerste op den voorgrond gesteld, doch hg achtte,
wanneer zulks in 't najaar niet kon, het onderploa-
gen in 't voorjaar evenmin onvoordeelig mits men
rekeniDg hield met de weersgesteldheid en de soort
van grond. In ieder geval is een vol gewas hoofd-
vereisebte en dient superphosphaat hierom niet ge
spaard te worden. Vooral de hak vruchten, zooals
suikerbieten mangels en aardappels, zjjn voor een
groenbemesting, zeer dankbaar.
Op aanschouwelijke wjjze werd 0. a. nog door hem
voorgesteld hoe duideljjk scheikundige onderzoekin
gen hadden aangetoond welke stoffen de planten
voor hare ontwikkeling behoeven en die dns in den
grond in goede verhouding aanwezig behooren te
zjjn. Te dien einde had hij uit eene collectie 0. a.
medegebracht een paardeboon, die, in bloei staande,
reeds eene lengte bad van 1.35 M. benevens een
stevige gersteplant on een bruine boon, die op fles-
schen met water gevuldwaren gekweekt en waarin
de noodige voedingsstoffen waren toegediend. Voor
landbouwers, gelukkig is hun aantal niet groot meer,
die van bet nut van kunstmeststoffen rog niet door
drongen zjjn, is dit voorzeker bet besto bewjjs, daar
toch deze planten, zooals ieder weet, niet in WAter
thuis behooren.
Ten slotte werd door eenigen der aanwezigen be
sloten tot den aankoop van wikken om in 't a. 8.
najaar de groenbemesting toe te passen.
Namens de vergadering werd door den heer Geill
een woord van dank gezegd aan d^n spreker voor
zgne aangename voordracht.
