1897 N°. 65.
Zaterdag 5 Juni.
84ste jaargang.
Bij dit no. behoort een bijvoegsel.
KIESRECHT,
De Secretarie der gemeente
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prgi per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advortentitin voor dit blad
aangenomen bjj de heeren Nijoïi Van Ditmab. te Botterdam en verder
bjj alle Boekverkooperi en Brievengaardere
loienilng van advertentiSn w»#» 9 uren den dat der uitgave.
De prgs der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ets.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjjs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, buweljjks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande 9n contant betaald "20 c
A-anvragon om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
G0ESCHE
C01JR4NT.
Uithoofde van het Pinksterfeest
zal Maandag a. s. geen no. van dit blad
verschijnen.
I)e Burgemeester van Goes maakt de hoofden of bestuurdjra
van een bedrijf of onderneming, waarin mannelijke personen
koven 25 jireu arbeid verrichten, attent op de verplichting
oio te zorgen dat op den stemdag, 15 Juni a.
aan ieder dier personen, die kiesgerechtigd is,
gedurende ten minste 2 achtereenvolgende uren
tuiscben morgens 8 en 's middags 5 iim, gelegenheid worde
gegeven om te gaan stemmen.
Zij zijn verder verplicht gedurende twee werkdagen vóór
en op den stemdag, ia huune fabriek of werkplaats op te
hangen een door hen ouderteekende lïjst, vermeldende de uren
voor elk der genoemde personen aangewezen.
Goes, 4 Jnni 1897.
De Burgemeester van Goes,
J. J. RAMONDT, fd. B.
zal op MAANDAG DEN 7 JUNI, uithoofde van den 2den
Pinksterdag, gesloten zijn, en zal er alleen van 9 tot 10 aren
des voormiddag» tot het doen van aangiften voor den Burger,
lijk,a Stand gelegenheid gegeven worden.
Got», den 4 Juni 1897-
Burgemeester en Wethouders vaD Goes,
J. J. RA MONDT, fd. B.
De Sscretiïi»,
VAN REIGERSBERG VERSLU1JS.
Niemand zij dupe!
Ook omtrent het tweede door ons genoemde punt,
de legerorganisatie met afschaffing der plaatsvervan-
gingbehooren de kiezerB het gevoelen van mr.
Lohman te kennen.
Geljjk bekend is, hebben dr. Kuyper en dr. Schaep-
man bjj voorbaat bepaald, om den wille van de
Katholieken deze dringende zaak in het aanstaande
vierjarig tjjdperk niet aan de orde te zullen stellen,
zoo (tae Regeering uit de verbonden partijen aan
het roer zou komen, niettegenstaande in »Ons pro
gram" (het antirevolutionaire) in art. 17 te lezen
staat
Wettelijke organisatie van de doode en le
vende strijdkrachten te land en te water, die,
na verbetering van het scheeps- en kazerneleven,
met prijsgeving der plaatsvervangingbovenal kracht
zoeke in het moreel van de a soldaat."
Afschaffing der plaatsvervanging hoewel nu van
hun program van actie weggelaten, is en blijft dus
de leus der antirevolutionairen. Dit is door geen
asterisk in de Standaard of door een artikel in de
Nederlander weg te redeceeren.
Iu de vergadering te Utrecht heelt nochtans dr.
Schaepman, toen bjj samenwerking aanried, gezegd
Daarom hsbbm wij niet genomen onze woor
den, maar de woorden van de Deputaten-Verga
dering, (der antirevolutionairen) waarin wjj lezen,
dat h. i. de maatschappelijke vraagpunten op den
voorgrond moeten treden en de legerorganisatie
niet aan de orde kan komen.
>Meer mogen wjj niet vragen.
»Maar dit staat vast, oiwrikbaar vast, dat een
Begeering, hoe voortreff-dgk, hoe edel, hoe chris
telijk ook, die tot invoering van den persoonlijken
of algemeenen dienstplicht een voorstel zou doen
onmiddellijk, onvoorwaardelijk, voor eens en voor
goed, het vertrouwen van ons allen verloren zal
hebben en op onzen steun niet meer heeft te
kekenen."
Ziedaar dus een duidaljjk omschreven eisch van
en eene bedreiging door de Katholieken let wel op,
gjj anti revolutionairen, als gjj durft aankomen met
afschaffing van de plaatsvervanging voor de militie,
dan is het voor goed fcusschan ons uit.
En dr. Kuyper buigt het hoofdOm den
wille van met Rome het gezag in ons land te ver
overen, zal ook hjj, niet alleen het rempla^nten-
eteleel laten voortbestaan, maar ook de verdere
regaling der strijdkrachten in deze eeuw niet meer tir
hand nemenwaardoor Nederland, op een tjjdstip,
dat da oorloge brandstoffen zich cphoopen, slechts
bjj de gratie der naburen als zelfstandige natie zal
kunnen voortbestaan 1 En zoo zullen de twee demo
cratische volksleiders want ock dr. Schaepman
ie democraat niet alleen een privilegie voor de
gegoeden laten voortbestaan, maar ook de verdere
organisatie van het leger eenvoudig tot de volgende
eeuw verdagen, terwjjl dan het motief om haar nit
te stellen evenzeer zal bestaan als nu, want zonder
de katholieken kan dr. Knyper in dezen niets doen
Wat dunkt u, kiezers, van eene dergelgke beharti
ging van 's lande belangt
Maar wjj wjjzen er op, dat het nog niet zoo zeker
is of de verhouden partpen bjj de aanstaande ver
kiezingen de meerderheid zullen behalen. Er zou wn'
eens geen in hare oogen »voortreffelyke", »edele'',
»ChriBteljjke" regeering, maar een gewone liberale
aan het roer kunnen komen, die het Doodig oordeelt
een voorstel tot persoonleken dienstplicht in t9 die
nen. Het initiatief daartoe zou ook door leden der
Kamer kunnen genomen worden.
Hoe zal dan de houding der antirevo
lutionairen en in het bijzonder die van
mr. He Savornin Lobman zijn
Krachtens hot verbond bjj de stembus gesloteD,
zou dan de partjj van dr. Knyper met die van
dr. Schaepman samen moeten gaan. Maar de groote
vraag zal wezen, of de antirevolutionairen, krach
tens hun Program van beginselendan niet gehouden
zullen zjjn de liberalen te steunen en hnn strjjdge-
nooten bjj de stembus af te vallen?
Door het nieuwe kiezerscorps is de toestand niet
meer zooals in 1888, toon men de kracht der partjjen
kende; thans zou het wel eens kunnen gebeuren,
dat de katholiek, door een anti-revolutionair in de
Kamer te helpen brengen, meewerkt aan de bestrijding
van eigen wenschen
Daarom behooren ook de katholieken te weten
hoe mr. Lohman over de plaatsvervanging denkt en
hoe hjj eventuëel handelen zou als een voorstel
daartoe werd ingediend
Te oordeelen naar een bekend feit is twjjfel nitt
wel mogeljjk. Immers mr. Lohman liet zjjn zoon,
die aan hst gymnasinm te Amsterdam studeerde,
deel nemen aan den vrjjwilligen wapenhandelals
zoodanig maakte deze tweemaal het kamp te Laren
mede. En in 1890 zette mr. Lohman de proef op
de som door zijn zoon voor zijn eisen
nummer te laten dienen bjj de grenadiers te
's-Gravenhage, waar bjj het tot korporaal heeft
gebracht. Mr. Lohman heeft latei' in de Kamer zelf
op dit goede voorbeeld gewezen f
Twjjfel omtrent het gevoelen van mr. Lohman
in dezen behoeft dus niet te bestaan. Maar zal mr.
Lohman al of niet een voorstel tot legerorganisatie
met afschaffing van de plaatsvervanging stennen
wanneer het wordt ingediend Of houdt hjj, als bjj
de graanrechten, cok in dezen een «lag om den
arm
Op het oogen blik dat wjj dit schrgven, heeft mr.
Lohman, voor zoover ons bekend, nog op geen
van deze voorname punten een bepaald
antwoord gegeven.
In de Nederlander van gisteren (8 Juni nr. 1125)
vinden wjj alleen weder de volgende ontwijkende
verklaring
>Want niet hierom gaat het allereerst: of
graan) echten zullen worden ingevoerdof de
vleeschbelasting zal worden afgeschaftof dezen
of genen eenige schade dreigt of voordeol zal
worden toegeworpen maar wel hieromof onze
wetten, onze instellingen, onze regeerders rekening
zullen houden met de behoafteu van eene maat
schappij, die gegrondvest is op het geloof in God
en Diens Woord."
Wederom geen positieve verklaring. Zjjn graan
rechten en plaatsvervanging bjj de nat. mil. >ge-
grondvest op het geloof in God en Diens Woord"?
Immers niet op het zeggen van deze woorden, maar
op de toepassing; ervan op de maatschappelijke
aangelegenheden komt het voor een volksvertegen
woordiger aan
In vorige nrs. deelden wjj mede, dat mr. Lohman
te kennen had gegeven geen ministerie uitderech-
terzjjde noodzakelijk te achten, indien de liberalen
in de minderheid kwamen. Toch is het dr. Kuyper
en dr. Schaepman om zulk een ministerie te doen.
't Kan zjjn, dat mr. Lohman hiermede de bedoeling
beeft den invloed van dr. Schaepman en van de
Katholieken in de regeering tegen te gaan. Maar waar
om dat dan niet ronduit te kennen gegeven
Dr. Schaepman heeft te Utrecht gezegd, dat de
Katholieken, door samen te gaan met de anti-revo
lutionairen ten „zwaar"» „pijnlijk"» ja voor
sommigen zelfs een kwetsend" offer brengen.
Maar wat dan, als dat offer zal bljjken voor hen
vergaefech geweest te zjjn
Waar mr. Lohman zich bljjft hullen in een soort
van geheimzinnig duister en zjjne beginselen achter
spitsvondige redeneeringen, die am de zaak
heendraaien, bljjft verbergen, daar wordt het de
vraag voor welke partij hij nu eigenlijk
de man kan zijn!
't Is niet genoeg hem met groote woorden aan
te bevelen »om zjjne beljjdenis van de Christeljjke
Historische beginselen en om zjjn behartiging van
de ware Volksbelangen", ijjne kiezerB dienen te we
ten hoe hjj die baginselen dankt toe te patsen.
Daarop komt bet thans aan. Breedvoerig
hebben wjj in eene reeks van artikelen uiteengezet
de maatschappelijke belangen en noodeu, die in het
aanstaande vierjarig tjjdperk aan de orde moeten
komen. Ook De Zeeuw en andere bladen hebben die
besproken, dn dan constateeren wij» dat
inr. Lohman tot dusverre in gebreke is
gebleven duidelijk en onomwonden voor
zijn gevoelen daaromtrent uit te komen
Natuurlijk zullen wjj hen, die uit louter haat
tegen de liberalen de verkiezing van mr. Lohman
trachten te bevorderen, wel niet kunnen terugbrengen
van hunne meening en zjj zullen, als naar gewoonte
niet nalaten om, onder allerlei drogredenen, waarin
op onheilige wjjze Gods naam gemengd wordt, da
eenvoudigen in den lande te belezen aan hunne zijde
te staan. Onzerzjjds wenschen wjj niemands over
tuiging te veroordeelen of geweld aan te doen, mits
men overtuigd Bij. Dat kan men niet zijn, wanneer
men niet weet, waarheen de candidaat, eenmaal ge
kozen, ons voeren wil. Dat kan men niet zijn als
men alleen afgaat op de voorstellingen van hen, die
dezer dagen het huis en erf der meest argelooze
kiezers zullen betreden om vooral dezen, onder ge-
loovig opzien, over te halen tot het uitbrengen hunDer
stem op mr. Lohman, terwjjl die stem men wervers
weten dat zjj eigenljjk niets hebben aan te bieden,
dat zjj zelf uiet kunnen uitmakentenzjj het met
opz&t verzwegen wordt, of mr. Lohman meö zal
helpen het brood van den werkman duurder te maken
en of hjj de mogeljjkheid zal laten voortbestaan dat
de zoon van werkman of arbeider van winkel of akker
wordt geroepen om soldaat te worden, fcerwyl*efc zoon
van den gegoede zich van den dienstzoo hjj dien
niet zelf wenscht te vervullen, kan vrijkoopen
Vandaar ons opschrift
Niemand zij dupe
Dupe zal men uiet zjjn, wanneer men in het
district Goes den heer J. H. C. Heijsein het district
Hontenisse mr. J. G. van Deinse stemt.
Over dezen de volgende week.
GOES, 4 Juni 1897.
In de Standaard deelt dr. Kuyper op de na
volgende wjjze zjjne orders nit omtrent de aanstaande
verkiezing
>De candidaten zijn er na, thans komt het er
op aan, op 15 Juni aan onze candidaten de over
winning te bezorgen.
Ga men daarbij wiskunstig zeker, maar ook
principiëel te werk.
Wiskunstig zeker, door niet in den wilde, maar
van kiezer op kiezer te werken.
De groote taak van wat de Engelschen noemen
canvassing votesd. i. een persoonlek opzoeken
van alle denkbare kiezers in het district, waarop
men hope heeft. In elk dorp, in elk gehucht, in
elke buurt, in elke straat, in elke steeg, in elke slop.
Ia het benedenhuis en iu het bovenhuis.
Ook kome men terug bjj wie niet thuis is.
Dit werk ligt voor rekening niet alleen van
het B stuur der kies vereen i^ingen, maar evenzoo
van elk lid der kiesvereeniging.
Van jongen en van oudon.
Zelfs van de vrouwen, die buiten de kiesver-
eeniging staan."
Deze order verdient behartiging, ook door anderen
dan de volgelingen van dr. K. Alleen geven wjj in
overweging die buiten de kiesvereeniging staande"
vronwen er »buiten" te laten. Ook het huisgezin
heeft zijne rechten en als nu man en vrouw beiden
in politieken zin »den boer op gaan", wat komt er
in die dagen dan van het gezin terecht?
Men scbrjjft ons
In alle bladen komt de opmerking van de Standaard
voor, dat joden-kooplisden conclave maken bjj por-
selein-verkoopingen en dat de liberalen dit ook bjj
den verkiezingsstrjjd toepassen. Men noemt deze
opmerking aardig ingekleedzjj is foutief en on
zuiver, ergo niet aardig, 't is meer schjjn dan wezen.
Het is waar, dat Israëiietische antiquaires niet
tegen eikander opbieden, maar het is niet waar, dat
zjj kras tegen elkander opbieden na afloop der pu
blieke porseleinveiling op hetgeen zjj samen mees
ter zjjn geworden. Wij, die door een toeval zulk
een ouderlingen verkoop na de conclave bjjwoonden,
weten hoe het daar toe gaat. De een heeft last ge
kregen voor een stel borden van iemand, die de
verkooping niet wil bjj wonen, voor f 100 nu heb
ben zjj f80 gekost by de toewgzing, dan biedt de
medekooper de eerste som en terstond wordt de
winst onder elkitar verdeeld, of er 10 of 20 koop
lieden zgn. Zjj, die van hunne principalen den hoogsten
>last" hebben, dus zy, die de hoogste som kunnen
bedingen, krijgen uit de saamgekochte verzameling
de verlangde voorwerpenheeft een der handelaren
niets gekocht dan heeft hg toch do)r de overwinst
een goeden dög gemaakt; de koopeis, die er niet
zgn en die last gegeven hebben, betalen hun oor
spronkelijk gestelde som.
Wat bljjft er van de vergeljjking van de Stan
daard nu over De kooplui in oud porselein, even
min als de liberalen, bieden bras en scherp tegen
elkander opzij staan aan hem, die de hoogste last
beeft, zonder eenige drukte de voorwerpen afzy
vereenigen zich voor de gezamenljjke winst, niet om
elkander te bekampen. Zoo ook de liberalen, zg
blijven kalm en hoogst fatsoenlijk en geven hem
hunne stem, die de hoogste last met zich draagt,
de hoogste last van eerlijkheid, trouw en wjjsheid.
Zg verbinden zich voor de winst, die hunie partij
bg de uitstekendste candidaten kan verkrygen.
Op de aardige bemerking van het antirevolution-
naire blad, zeggen wywil men vergelijken dan
dient men de beide te vergelgken denkbeelden eerst
kalm te overwegen.
Aan de Universiteit te Groningen is bevorderd
tot arts de heer P. van Dalen, cand.-arts, ge
boren te Goes.
In de Woensdag gebonden openbare vergade
ring van den Raad van State, atdeelirg voor de
geschillen van bestuur, is behandeldHet beroep
van het bestuur tot bevordering van christelijk
sehoolonderwys te Goes tegen het besluit van Gedep.
Staten van Zeeland, genomen op de aanvrage van
genoemd bestuur om rgkssubsidie 07er 1896 voor
zjjne school aan de Wgngaardstraat te Goes. De
uitspraak heeft eerst later plaats.
Ierseke. Gisteravond vergaderde de gemeen
teraad onder voorzitterschap van den burge
meester.
Ingekomen was o. a. de kennisgeving van den heer
Jcs. Sandee, dat hg zgne benoeming tot lid van het
Burg. Armbestuur aanneemt.
Den heer C. J. Soonck werd op zgn verzoek eer
vol ontslag verleend tegen 1 Augustus.
De onderwyzeres, mej. Van Dyke—Kievit, kreeg,
overeenkomstig een belofte bg hare benoeming, een
persoonlgke toelage van f 50.
Ierseke» Gisteravond trad alhier voor de kie
zers op de heer mr. J. J. Pompe van Meer der voort,
candidaat voor de Tweede Kamer van de anti-revo
lutionairen. Hg werd ingeleid door don heer Moer-
dyk, voorzitter der kiesvereeniging Ora et Labora.
De redenaar begon met zgn gevoelen uit te spre
ken, dat de godsdienstige ontwikkeling niet vreemd
mag bljjven aan de school en do staatkunde, en
haalde eenige cgfers aan nit een artikel in de Revue
de deux Mondes, om te bewgzen dat de misdaden
toenemen juist onder dat gedeelte der Parijsche j^ugd,
dat geen godsdienstige opleiding geniet. Op grond
van een bybelwoord was hg tegen algeheele gelijk
stelling in rechten van de vrouw en den man. De op
lossing der sociale quaestie verwachtte hjj niet zon
der toepassing van het Oliristelyk beginsel: »Heb
God lief boven alles en uw naasten als u zelven."
Daarna ontwikkelde de spreker het Program van
Actie der anti-revolutionaire party, waarbjj hg vooral
stilstond bg de wenschelgkheid van protectie, in
't bgzonder van graanrechten. Deze werden met de
meermalen aangevoerde argumenten verdedigd. Hg
wilde zoo noodig ook andere industriëo beschermer,
evenals nu reeds de handel gesteund wordt, byv.
die van Rotterdam door den nieuwen waterweg.
Het hoofdkenmerk van de oplossing der sociale quaes
tie moest zgn, dat de staat de zwakkeu beschermt
tegen de sterken.
Van de gelegenheid tot debat werd alleen gebruik
gemaakt door den heer De Korts. Hg begon met
er op te wyzen, dat veel van het aangeprezone
ook door de liberalen kon onderschreven worden en
werkelgk onderschreven wordt. Daardoor werd be
wezen wat onlangs mr. Levy heeft gezegd, dat men
niet te vergeefs 50 jaar lang een atmosfeer inademt,
die met de liberale beginselen doortrokken is. Wat
de graanrechten betreft, spreker kon onmogelijk aan
nemen dat een inkomend recht van 16 millioen (een
cgfer van den redenaar) zonder invloed zou blijven op den
broodprijs!Vermeerdering van werk was, volgens het
Kamerlid Den Boer, zelf landbouwer, niet te wachten.
De door den redenaar genoemde steun aan den handel
verleend mocht niet vergeleken worden met een wille
keurig ingrypen in de graanprgzen. Als men het
bewerkte hout uit Zweden wilde belasteD, zoozeer
dat de bewerking (Bchaven enz.) aan den Nederland-
schen werkman werd opgedragen (gelyk de redenaar
wilde), zou men een onmogelyken stryd aanbinden
tegen het gebruik van werktuigen. Waarom zgn do
anti-revolutionairen pas in den laatsten tgd zulke
besliste protectionisten geworden
Dit laatste werd door mr. Pompe in zgn dupliek
ontkend. Zg zgn het sedert 1883. Hg zelf was in
beginsel een besl>st vrijhandelaar, maar w§ worden
