1897 N°. 33.
Donderdag 18 Maart.
84sle jaargang.
Yaccineeren en Hervaccineereii.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prjjs per kwartaal, zeo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiün voor dit blad
aangenomen bjj de hoeren Nijgh Van Ditmar te Rotterdam en verder
bjj alle Boekvörkooper* en Brievengaarders.
ïnxenjllnp van advertentien vó»®1 8 o§5 d«*ra daf de? wStyav®.
De prjjz der gewone advertentiön is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer ID ets.
B|j directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjjs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelykfi- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dank Betuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 t.
Aanvrags* om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regeL
GOESCHE
COURANT.
VBIJDAG 19 Maart a. s. des namiddags te 2 uren zal in
het Gasthuis gelegenheid gegeven wuraen tot het doen
Da ingfzetenen worden in hun belang uitgenocdigd vau deze
aangeboden gelegenheid gebruik te maken.
Zoogenaamde trouwboekjes moeten worden mede
gebracht.
Goes, den 10 Maart 1897
Burgemee ter en Wethouders van Goes,
J G. d. W. HAMER.
De Secretaris,
VAN REIGERSBERG VERSLUIJS.
VOORBEREIDING.
I.
Wjj beleven op het oogenblik een tjjdperk van
kalmte. De kiezersneuzen zjjn geteld, en op de se
cretaries der gemeenten weet men op het oogen
blik vrjj zeker te vertelleD, hoeveel kiezers bjj de
aanstaande campagne naar de stembus zullen kun
nen trekken
Al zjjn nu ook de programma's vastgesteld, tal
van kiesvereenigiogen in den lande opgericht, die
elk weer voor zich een programma, *oms geregeld
naar plaatselijke en gowesfceljjke omstandigheden,
hebben aangenomen, hoe de partijen zich zullen vpr-
houden, weet m«n nog niet. Er is slechts éón partjj,
welke haar getalsterkte kan schat en: de katho
lieke, die, dank xjj het program door de vjjf-en-
twintig katholieke Kamerleden, onder hooger sanctie
vas'geBteld, een vereenigiDgspunt hebben, dat allen
anderen ontbreekt. Een en onverdeeld, als dr Kerk,
waartoe zjj behooien, zullen de katholieken den strjid
aanvaarden en door hunne eenheid vermoedeljjk ook
aan gene zjjde van den Moerdjjk het vaak tot de
overwinning brengen.
De anti-revolutionnaire partjj is ver
deeld in twee f actiëo, maar men koestert in anti-
revolutionnaire krii gen wel de hoop, dat het bjj
het stellen van candidaten niet tegen elkander zal
gaan, dat er ten minste bjj de stembus wel een
impromis zal geboren worden, welke kracht aan
de geheele party zal geven.
De liberale part|j zou men gevoegeljjk kunnen
verdielen in drie fractiön de (gewone) liberalen, de
vrjjzinnigen, en de mannen van de Liberale Unie.
Tusbchen do twee laatste fractiëa bestaat, indien
mea de programma's van beide richtingen nagaat,
niet eea zóó groot verschil, als men wel zou meenen.
De vrijzinnigen, wier ontstaan in de liberale party
met een afgerond program, voor een groot gedeelte
het gevolg ia van het zoogenaamde comité-Hubrecht
in uö hoofdstad dee lands en van het streven der
Leidsche en Goesche als wij hen zoo noemen
mogen Liberale Unie-d i s s e n t e r 8 willen op
sociaal gebied al vrjj wel hetzelfde als de Liberale
Unie-mannenook zjj hebben zich neergelegd bij
de kieswet—Van Houten, die, met het oog op het
betrekkeljjk gering aantal van eigen aangiften, wel
licht meer kiezers geeft dan de wet—Tak, waarbjj
eig»n aangifte voor allen gold, zou gegeven hebben.
De (gewone) liberalen hebben zich het best uit
gesproken in de bekende brochure van mr. W. H.
de Beaufort: »De liberale party en de verkiezin
gen," aan het einde waarvan het >ziet terug op
onze dadenden kiezers wordt toegeroepen.
Behalve de kleine, overigens kloeke, radicale
party, hebben we ook nog de Volksparty
en de Sociaal-democratische arbei-
vdersparty, die, indien zjj zich samen vereeni
gen, een vrjj groote kracht kunnen uitoefenen.
Eindeljjk vinden wjj op onzen weg den Chris-
telyk Historischen kiezersbond, die
in het byzonder den strjjd tegen Rome schijnt te
willen opnemen en verder een Bociaal en politiek
program heeft ontwikkeld, dat de leden van dien
bond dikwyls geneigd zal doen zjjn met de (gewone)
liberalen saam to gaan, en 't zou ons niet verwon
deren, wanneer ten slotte uit deze combinatie in de
naaste toekomst een der krachtigste partgen io ons
land gevormd weid.
0
Nu op het oogenblik alles nog kalm en rustig
is en alleen op de secretarieën een koortsachtige
bedrjj vigheid heerscht, kan het zyn nut hebben ook
voor een liberaal orgaan in deze streken om reeds
by voorbaat den weg af te bakeneii, welken het zal
Willen betreden en dien het meent te zamen met
de toongevende liberale kiesvereenigiogen te kunnen
inslaan.
Zy liggen daar vóór ons, de programma's van de
Liberale Unie} van de vryzinnige, van de gewone
liberalen en van da radicalenen zooveel iB zeker,
dat zy in meerdere of mindere mate er naar gestreefd
hebben door uitbreiding van de sociale paragraaf
de nieuwe kiezers tot zich te lokken.
Elk program wil wat goeds, dat erkennen wy
maar voor ons blyft hier altjjd de quaestie, of het,
toep*ssenda het bekende Frarsche gezegde: >le
mieux est Vennemi du bien", (letterljjk het betere is
de vjjand van het goede) niet verstandiger is met
h>'t oog op de uitvoerbaarheid, zich zelf beperking
voor te schrijven, dan een taak op zich te nemen,
waarvan de voltooiing in de eeiste vier jat en onmo
gelijk zal blijken en waardoor men de kiezers een
voudig zou misleiden.
Nemen wy b. v. het verkiezingsprogram van den
Radicalen Bond. In een meeting te Amster
dam heeft zyn voorzitter, het bekende Kaïnerlid
Gerritsen, verklaard, dat by, mits er een fDnke
democratische party in de Kamer kwam, zich sterk
maakte, al de in het program voorkomende eischen
in de volgende vier jaren wettelyk te regelen 1
Aangenomen nu, dat we een democratisch ministerie
bekwamen, hetwelk met het verkiezingsprogram der
radicalen als leiddraad en met den heer Gerritsen
als premier optrad, dan nog zou deze niet in staat
zyn te volvoeren datgene, waartoe hjj zich in het
vuur van het debat sterk maakte.
Behalve het indienen van een geheel nieuwe kies
wet, zouden we dan noodig hebben zeven-en-twintig
nieuwe zeer gewichtige wetten of ingrypende wjjzi-
gingen van bestaande wetten, welke alle eene duch
tige voorbereiding vorderen en nu komt het ons
toch waarljjk voor, dat, al zou de heer Gerritsen
ai deze wetten kant en klaar in zijn zak hebben,
zelfs de meest democratische Kamer met de behan
deling daarvan niet in vier jaren tjjds gereed zou zjjn.
Ook de vrijzinnigen hffiben bun program nog al
vrjj groot gemaakt, hoewel zy het niet tot verkie
zingsprogram of program van actie hebben geprocla
meerd en wat de (gewone) liberalen betreft, dezen
willen hun candidaten nog al eenige vrjjheid laten.
Evenmin als de vrijzinnigen hebben zy voor het
oogenblik een party verband en wy hebben hun wen-
Bcben en eischen slechts sporadisch leeren kennen
zooalB deze zich o. a. geuit hebben in het program
der kiesvereeniging de Grondwet te Amsterdam, dat
één dag verscheen na het bekende manifest van het
comité der vrjjzionigen.
4>
Zooals men weet is in de jongste vergadering der
Liberale Unie eerst aangenomen een uitgebreid her-
vormingspiogram. Dit bevat de pia votade vrome
wenschen, der aangesloten kiesvereenigiogen, maar
tevens volgde daarop eene verklaring, die als urgente
maatregelon de meermalen door ons opgesomde pun
ten bevat en die wy nu bjj onze lezers bekend
mogen achten.
Ons standpunt ten opzichte van al die program
ma's en partyen is bwkand. Het is het standpunt,
dat ook door de Goesche liberale kiesvereeniging is
ingenomenhet urgentie-program van de liberale
Unie zonder den band, dien de Unie den eandidaten
wilde aanleggen. De vaan van het waarachtig libe
ralisme hoog houdende, ook ten opzichte van de
persoonlijke vrjjheid, sluiten wjj ons aan bij hen, die
da groote liberale party wilDn dien vi O tgaan op
den weg, tct dusverre bewandeld, met inachtneming
van wat de ervaring ons leerde en met den ernstigen
wil om mede te werken tot die sociale hervormingen,
welke dringend noodig zyn.
In hoofdzaak instemmende met de strekking van
het geheele hervormiogsprogram der Lib. Unie;
erkennende dat de maatregelen, welke in het pro
gram van actie worden genoemd, urgent zijn, be
hoeft naar onze meening een eventueel candidaat
daarom zich niet te verbinden tot slaafsche navolging
op elk onderdeelevenmin behoeft hij obstructionist
te wezen en zijn medewerking te weigeren indien
soms een democratisch ministerie esn wetsontwerp
op den voorgrond stelt, dat niet onder de zeven
punten der Unie is opgenomen.
Als zoodanig noemen we b. v. de invoering van
administratieve rechtspraak of de herziening der ge
meentewet ter verzekering van een krachtiger werk
zaamheid der gemeentebesturen, vooral op sociaal
en bygiünisoh gebied.
Evenmin behoeft de candidaat obstructionistisch
te handelen, wanneer b. v. de regeering de regeling
van het arbeidscontract vooraf doet gaan aan de
invoering van een stelsel van verplichte verzekering
«nz.
Hij kan het goede nemendoor wien dit ook aange
boden wordttrachtende door samenwerking het betere
te erlangen.
Samenwerking Zeer zeker, want deze is niet uit
gesloten. Alle liberale kiesvereenigiogen hebben een
sociale paragraaf aan hun program toegevoegd. De
verplichte verzekering tengevolge van ongevallen,
ziekte, invaliditeit en ouderdom heeft daarin zelfs
een eereplaats en alle andere overige punten van het
urgentie-program vinden daarin weerklank.
Er zal dus reeds veel ten nutte van land en volk
kunnen verricht worden, wanneer alle kiesvereeni
giogen, die zich vryzinnig, vooruitstrevend, of libe
raal noemen, Blecbts dit als politiek geloofsartikel
willen aannemen, dat de groote liberale party thans
vóór alles moet wezen eene hei'vormingspartij op maat
schappelijk gebied en dat de candidaten aan dat beginsel
moeten worden getoetst.
Is men het omtrent dit politiek geloofsartikel eens,
dan achten wij samenwerking van al wat liberaal
is volstrekt niet onmogelijk. Ea bij de ui'stekende
organisatie, waarop de clericalen thans reeds kunnen
bogen, is een flinke, aaneengesloten liberale phalanx
noodig, die cordaat positie kan nemen, wanneer de
stembus ons bjj toeval eens een clericaal ministerie
bezorgt.
In een paar volgende artikelen zullen wy hGt
program van actie der Liberale Unie van meer naby
beschouwen en trachten aan te toonen, hoe juist
de maatregelen gekozen zyn, welke in de vergade
ring van 14 November urgent zyn verklaard.
GOES, 17 Maart 1897.
Het is zeker geen wonder, wanneer men bjj de
veelheid van nieuwe en soms wat ingewikkelde
fiuanciëele w«tsontwerppD, waarmede de zoo werk
zame en bekwame minister Sprenger van Eyk ons
begiftigt, een enkel ontwerp over het hoofd ziet.
Ons is dit overkomen, maar gelukkig geldt het er
een, dat in het voordeel der gemeenten uitvalt.
Gideon had beweerd, dat met de nieuwe regeliog
van de personefle belasting de gemeenten de op
centen over de eerste vier maanden van 1897
geheel kwijt waren. Wjj hebben de onjuistheid van
die bewering aangetoond, op grond dat het nieuwe
kohier loopt van 1 Januari af tot 31 December en
mitsdien ook de opcenten van 1 Januari af worden
geheven Wjj voegden daarbjj, dat er alleen quaestie
kon zjjn van iets meer of iets minder, naarmate de
hoofdsom van het nieuwe personeel hooger of lager
uitviel, terwjji het aantal opcenten voor dit jaar
niet meer kon veranderd worden en dus gelyk aan
het tegenwoordige bleef.
Nog eens de By lagen op de Staatscourant doorsnuffe
lende, ontdekten wy, dat zelfs ook dit kleine nadeel
niet te vreezen is, wanneer de KamerB zich met de
aanhangige voorstellen van den minister vereenigen.
Daarbij is nameljjk nog een afzonderlyk ontwerpjp,
getiteld vergoeding wegens mindere opbrengst van
gemeente-opcenten" De minister heeft voorzien, dat
de gemeenten dit jaar geene nieuwe regeling omtrent
de opcenten meer konden in werkiDg doen treden
en wil haar voor eene eventueels mindere opbrengst
vergoeding uit 's Rjjks kas geven. Niet alleen dus,
dat door het Rijk eventueel verlies van de gemeenten
op het gefixeerd bedrag van de hoofdsom wordt
gesuppleerd, maar ook het eventueel nadeel op de
opcenten wordt door bet Rjjk aangevuld, altjjd
wanneer de wetsontwerpen, waarvan de behandeling
vóór Pasehen zal geschieden, door de Staten-G^neraal
worden aangenomen.
Gisteravond ward in de restauratiezaal der
sociëteit V. O. V. alhier eene vergadering ge
houden van de leden der vereeniging »De A m-
bachtschoo 1". Zy werd bjjgewoond door negen
bestuurs- en vijf gewone leden sn begunstigers. Na
lezing en goedkeuring van jde notulen der vorige
vergadering werd rekening gedaan over het afgeloo-
pen dienstjaar. In twee vacatures, ontstaan door
periodieke aftreding der b&stuuisleden W. F. Stoel
en J. W. van de Weert Az., werd voorzien door de
herbenoeming met op één na algemeene stemmen
der beide aftredenden. Ten slotte werd verslag uit
gebracht omtrent den toestand der vereeniging ge
durende het vorige jaar, waaraan wjj het volgende
ontleenen
>Op het einde van het jaar bedroeg het aantal
leden 103, het aantal begunstigers 15vergeleken
met het ledental op 1 Januari valt er eene sty ging
waar te nemen met 6 leden, het aantal begunstigers
steeg met 3.
Zal de taak, die de vereeniging eenmaal op zich
genomen heeft, naar behooren worden vervuld, dan
bljjft de belangstelling van een ieder niet alleen
gewenscht, maar iB die, het kan niet genoeg worden
herhaald, volstrekt noodzakelijk te achten.
Mogen dus nog vele particulieren, die hiertoe bjj
machte zyn, zich opgewekt gevoelen het ledental
te komen versterken.
Het eindcyfer, de totale ontvangst en uitgaaf, in
de rekening over 1896, sluit op een bedrag van
f 5314,59; vergeleken met dat in 1895, is het cjjfer
der ontvangsten met f'447,001j2 gestegen; toch heeft
deze styging der ontvangsten met die der uitgaven
geen gelyken tred kunnen houden.
Het totaal bedrag der uitgaven f 5274,*>0 in
1896, waaronder f 473,37 voor een regenbak, is
namelijk f 733,62iJ2 hooger dan in 1895; het batig
saldo op 31 December bedroeg dan ook slechts
f 40,08'/2.
Onder de aandacht wordt gebracht, dat, aangezien
voor het in stand houden der school op den tegen-
woordigen voet de beschikbare fondsen maar juist
toereikend zjjn te echten, er niet aan kan worden
gedacht in de naaste toekomst tot uitbreiding van
het onderwijs, door vermeerdering van de te onder
richten ambachten, over te gaan.
Moet dus de uitbreiding met de ambachten het
schilderen, het meubelmaken, bet machinevak, voor
eerst tot de vrome wenschen bljjven behooren, toch
zal da school, bjj de betrekkelyk beperkte inrich
ting, in het belang der leerlingen in 't timmeren
en smeden, met goeden uitslag en gunstige ge
volgen voor hun toekomst kunnen bljjven werken.
Op hot einde van 1896 telde de school 34 leer
lingen voor 't timmeren 18, voor het smeden 16
de leeftijd bewoog zich tusschen 12 19 jaar."
Met ingang van 16 April worden geplaatst
ten spoorwegpostkantore no. 2 te Rotterdam o. a.
de surnumerairs der posterijen en telegrafieW. F.
Dhont, I. Emanuel en W. Schoo.
De stemming te Schore, waarbg de heer M.
Stols tot lid van den Raad werd verkozen verklaard,
is door Gedeputeerde Staten vernietigd. MCt
Bjj kon. besluit zjjn benoemd in het bestuur
van den Thoornpolder tot dpkgraaf G. Israël P z.,
en tot gezworen A. S. V e r h u 1 8 t I z.en tot lid
van het bet tuur der waterkeering van het calami-
teuze waterschap Bruinisse H. van de Zande.
Het examen voor adspirant-gemeente-
secretaris of ambtenaar ter secretarie zal van
wege de Nederlandsche vereeniging voor gemeente
belangen dit jaar worden gebondenhet schriftelijk
gedeelte te Utrecht, Breda en Zwolle op Donderdag
9 September, en het mondeling gedeelte op Woens
dag 22 Sept. en volgende dagen te 's-Gravenhage.
In een hulde aan Beelaerts van B 1 o k-
1 a n d schrijft de Standaard
»Ook in Transvaal zal verslagenheid de gemoede
ren in de regeeringskringen aangrypen. De toestand
is er nog zoo hachelyk. Gevaren dreigen van allen
kant. En zie, juist op het oogenblik, dat geoefend
diplomatisch talent ook bjj de besprekingen in Eu
ropa voor Kruger en de zijnen zoo goud waard
was, ontvalt hun nu de man, dio alle vroegere onder
handelingen gevoerd had, en wiens eenzame positie
als gezant maakt, dat bjj zyn sterven zelfs geen
kaDsriier achterblyft, om de traditiën voort te
zetten.
Den man te vindeD, die Beelaerts vervangt, zal
hier te lande voor zijn geestverwanten reeds moei-
ljjk, voor de Regcering te Pretoria byna ondoen-
ljjk blyken.
Een raadsel ook nu weer, ons onwillekeurig de
vraag naar de lippen uitdrijvend, waarom het den
Heere van leven en dood, juist op zulk een oogen
blik behaagde, een man van dio beteekenis uit zyn
a^rdschen werkkring op te r.epen."
De correspondent der N. R. Ct. te Batavia
seinde onder dagteekening van Maandag
Luitenant-kolonel Van Heulsz is met 800 man
van Indrapoeii uit tegen den vjjand opge
trokken. De vijand werd verdreven. Zes minderen
werden gewond.
De J.-B. schryft in haar mailoverzicht
»Het laat en ongbregeld invallen der regens doet
in een groot deel van Java voor den rijst
oogst vreezen; het hootdvoedingsmiddel der
inlandsche bevolking wordt in vele streken by den
dag duurder en reeds komen er berichten van het
zich voeden met boombladeren. Bjj de goede mid
delen van verkeer zal er op Java niet licht sprake
zyn van hongersnood, doch het is niet voldoende,
wanneer.de menschen maar juist in het leven blij-
veD, en voor de inlanders zal het moeiljjk zijn onze
overheersching te loven, alleen omdat zij daaronder
niet van honger sterven. Het is echter gemakkelyker
te zeggen dat er voorzorgsmaatregelen moeten wor
den genomen dan aan te geven waarin die moeten
bestaanmen kan toch de landrente niet verlagen
of kwjjtschelden, zoolang die nog inbaar is, waar
men voor zoovele Europeesche ambtenaren en offi
cieren heeft te zorgeD, die niet in Indië zyn gekomen
om gebrek te ljjden, en waar men ten behoeve van
Nederlands prestige Atjeh te onderwerpen heeft.
Den suikerfabrikunten komen de late regens ten
goede, doch de koffieplanters zien bier en daar hun
nieuwe aanplant verdrogen. Aanstaande koffieoogsten
zjjn er anders al verkocht, maar van de te maken
suiker is nog geen pikol van de hand gezet, omdat
de te bedingen prijs zoo laag is."
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
In de zitting van gisteren werden door den voor
zitter sn den minister van builenl. zaken eenige
