1897 N°. 26.
Dinsdag 2 Maart.
84ste jaargang.
fel i
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrgdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prgc per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
iizonderlgke nommeri 5 cent; met byblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertontiön voor dit blad
aangenomen bp de heeren Nijgh <Ss Va.n Dmun te Botterdam es verder
bp alle Boekverkoopera 3» Brievengaardere.
De prijs der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ets.
Bp directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de pips
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijk*- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 t
Aa»vragen om es vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
Imen<£!xfc& van adveffteniS^ai cjj? rtf?n day da» wltjyav*.
atnw'irf f pui waaga»
Een Woord
voornamelijk voor het Platteland.
{Ingezonden.)
Zooals men woet ia de verkiezingsdag voor de
gemeenteraden bepaald op den laatsten Dinsdag in
Juni. Thans komt het ons geweDScbt voor tot de
ouda en niouwo kiezers een ernstig woord te richten,
oplat men niet aan pjjnljjke verrassingen blootge
steld worde, waartoe de nieuwe kieswet aanleiding
kan geven.
De wijze van kiezen is nu geheel anders geworden;
thans kan zelfs iemand gekozen worden zonder dat
de stembus geopend wordt, zegt mi'. De Voogt in
zijne gcedgeschievene toelichting op d§ kieswet;
wij zouden liever zeggen zonder dat er van een
stembus sprake is
Wanneer er eane verkiezing moet plaats hebben
wordt de dag bekend gemaakt, waarop de candidaat-
stelling ingeleverd moet worden. Volgens arfik«l 51
der bedoelde wet wordt deze dag de dag der verkie
zing genoemd zeker deze d«g kan bet zijD, maar
de naam is gezocht en onduidelijk en in vele ge
vallen zal deze dag op dien naam geen aanspraak
mogen maken. Is de naam candidaatsstellingsdag te
lang of te ieelijk, waarom dau niet gesproken van
*de candidaten-dag Dp ze naam zou spoedig bur
gerrecht vorkrjjgen en zeker verstaanbaar zijn voor
iederen kiezer. Op den dag der verkiezing de
candidaten-dag dus blijft de burgemeester van
94 uur rustig thuis of op zijn bureau om de op-
gaven van cindidalen te ontvangen niemand anders
dan de burgemeester mag in dezen optredanbij
moet de candidatenlijsfen in ontvangst nomen, bij
moet het ontvangstbewijs afgeven, de handteekenin-
gen tellen en controleren rr.êt de kiezerslijsten.
Stellen wjj het geval, dat er sleehts ééne ljjst inge
leverd wordt, onderteekend door het aantal kiezers
40 voor de Tweed* Kamer, een later te bepalen
aautal voor do provinciale en gemeentelijke verkie
zingen dan is de verkiezing op eens afgaloopen
de kiezers behoeven dan niet naar het gemeentehuis
te komen, het meerendeel staat geheel buiten de ver
kiezing; indien slechts eenigen hun naam op de
candidatenljjst geplaatst hebben en deze Jjjst voldoet
aan de gegeven vooi schriften, dan is de candidaat
van die weinigen gekozen.
Wat volgt hieruit Een verkeerde toestand in
alle gemeenten, waar geen kiesvoreenigingen zgn.
Denken wij aan het geval, dat iemand van eenigen
invloed in een plattelandsgemeente wij schrijven
niet over de steden waar goed bestuurde en goed
irgerichte kiesvereenigingen bestaan het wensche-
Ijjk vindt dat bjj eene periodieke verkiezing oen
oud-lid door een ander vervangen wordt, dan heeft
hij slechts met eene* ljjst bij een klein, doch vast
aantal kiezers rond te gaan, die deze met hem
onderteekenenhg brengt op den candidaten-dag
de lijst bg den burgemeester; de andere kiezers,
onbekend met bedoelde handeling, slapen en
de verkiezing is geëindigdhet oude lid moet aan
een ander, soms om louter porsoneele redenen, zjjne
plaats, die hg jaren aan jaren met eere bekleedde,
afstaan. Er is dan geon redres meer op, de ver-
verkiezing heeft onherroepelijk plaats gehad. Was
het bg de oude wet ook niet goed dat er geene
kiesvereenigingen ia de meeste dorpen bestonden,
tulke govolgen als nu da candidaatsstelling kan
hebben, waren er voorheen niet te wachten. Men
denke aan kleine gemeenten, waar bij eene verkie
zing in stilte gewerkt wordt om een of ander lid
van den raad van zjjn zetel te verdringen. Vroeger
had men dan toch de werkelijke verkiezing en de
kaos op herstemming, die de stille maoo-uvreB te
niet desd en die leven en beweging bracht in de
overigens te rustige kiezers. Thans kan dit anders
zjjn omdat, zoo er slechts één candidaat opgegeven
wordt, deze gekozen is.
De nieuwe wet brengt dus mede het oprichten van
kiesvereenigingen in alle gemeenten, niet alleen om stille
pr&ktgken tegen te gaan, waarvan de gemsenten zelf
de dupen zouden kunnen zjjn, maar voornamelijk
ook om de kiezers niet buiten de stembus te houden
en hun hun recht voor te behouden dat zjj zekar
gaarne bezitten en uitoefenen. Komen er twee can-
didatenlgsten in, met verschillende namen, bjj den
burgemeester, dan eerst heeft er op een later te
bepalen dag eene werkeljjke verkiezing, als voor
heen, Jzjj het op eene omslachtiger wijze, plaats.
De kracht der verkiezing is dus gelegen in de
candidaatsstellingin het daad werkeljjke dat op den
zoogenaamden (eersten) verkiezingsdag moet ge
beuren.
Zjjn wjj duidelijk? Begrjjpen de kiezers der dor
pen nu, dat er kiesvereenigingen moeten opgericht
worden en dat op die vergaderingen de wezenljjke
•trijd kan gestreden worden, de werkeljjke belangen
behartigd 1
Ieder kiezer moet voortaan lid zjjn van eene of
andere kiesvereeniging, went nog eens, in deze ver-
eenigingen bestaat do kracht der gansche verkiezing;
in hare bijeenkomsten moeten de candidatenlgsten
opgemaakt wordeD, van haar hangt hot af of er
gekozen zal worden, zooals da kiezers dit verlangen.
De rustigste kiezers worden door do nieuwe wot
opgewekt tot het uitoefenen van hun rechter
most go:st en leven in hen komen an grooto aan
sluiting ieder bij zijne partij.
Bij zijne partijhet woord is er uit. Wij kennen
gf-msenten, hc-hagelijk in hun eeuwig dolce far ni«nte
in hun zalig niets doen waar bjj verkiezingen
voor gemeenteraadsleden geen strijd was, bij gebreke
aan partgen. Op het platteland staat da liberaal
ni«t tegenover den anti-revolutionairmeest werk
ten zij eendrachtig samen en werd alleen esn dood
kalms strijd gestreden bij de stembus als er leden
voor de Tweede Kamer of voor de Staten moesten
gekozen worden. Bij gemeenteraadsverkiezingen be
stond die Btrjjd niethet geloof sprak soms een
woordje mede, de politieke richting nimmer.
De nienwa kieswet verlangt strijd, eisclit eeu
scherp afbakenen der verhoudingen der verschil
lende partijen in de gemeenten. In eene gemeente,
bewoond door protestanten en afgescheidenen of
katholieken, wij noemen slechts een voorbeeld
en hebben geene bepaalde gemeente op bft oog,
werd vaak niet gelet op verschil van geloof, de
protestanten kozen als hot pas gaf een afgescheidene
of een katholiek, omgekeerd de afgescheidenen of
katholifken hielpen den protestant in den raad bren
gen. Dit kan alt jjd nog, doch nu moet het voortaan
uitgaan van de kiesvereenigingen; als zjj zich onder
ling verstaan, kan de verkiezing op den candidaten-
dag geheel aflDopen, maar bespreking, oveil?g moet
er zijn; niet <nkelen moeten de zetels dar raadsleden
bg verrassing weten te banoepsteren al de kiezers,
eenstemmig of verdeeld, moeten voortaan het hoop
werk der verkiezing helpen medemaken, zjj moeten
do candidalenlijsten zelf maken en inleveren.
Wij sporen de kiezers van alle gemeenten aan
ieder in zijn kring over te gaan tot het oprichten
van kiesvereenigingen, opdat er overal koine een
zuivere toestand niet alleen, maar vooral opdat nie
mand zich berouwe niet op zijn tjjd en zijne wijze
vau zijn recht gebruik gemaakt te hebben, een recht
dat niet genoeg kan gewaardeerd worden.
J.
Wekeiijksch algemeen overzicht.
Het politieke nieuws van de vorige week con
centreert zich geheel om de gebeurtenissen op en
over Cretnen geen wonder, want die quaeetie
wordt bQscbouwd als in direct verband te staan inet
oorlog of vrede in geheel Europa. In do drie voor
naamste parlementen is de zaak breedvoerig bespro
ken, in het Duitsche, het Franscho en het Engelsche,
en in alle drie hebben de regeeringen da goedkeu
ring der meerderheid verkregen op het door hen
gevolgde beleid, maar toch dead do oppositie zich
krachtig genoeg gelden om de gouvernementen to
waarschuwen voor al te grooten ijver in bet be
schermen van d*n Turk of den Griek. Nadat de
quaeetie in de Duitsche Kamer uitvoerig was
behandeld, verklaarde de minister Von Marshall dat,
dewijl Duitschland in het Oosten geen bijzondere
belangen heeft na te streven, het zich des te na
drukkelijker en onvoorwaardelijk kan wijden aan
de groote taak naar vermogen bij te dragen tot bet
behoud van den vrede. Over de middelen om tot
dit gemeenschappelijk doel to geraken worden voort
durend onderhandelingen gevoerd door de mogend
heden zoodra de tijd gekomen is zal de i jjkskanselior
den Rgksdag nadere mededeelingen doen over bet
aandoe), dat Duitschland daarin noemt. Het herstel
van orde en rust op Oreta wordt bedreigd door
de houding van Griekenland, een houding, die in
6Érjjd is met het volkenrecht. De lauding der Griek-
sche troepen heeft een steeds erger wordende anar
chie doen ontstaan en het is onze eerste taak aan
dezen toestand, die werkeljjk gevaar voor het be
houd van den vrede oplevert, met. de krachtigste
en meest afdoondo middelen een einde te maken.
Daardoor wordt tevens gelegenheid geschonken voor
het invoeren van een definitieven toestand op Oreta
en voor het bevredigen van de gerechtvaardigde
eischen der Christeljjke bevolking. Zulk een oplos
sing is zeer good mogelijk zonder dat het voortbe
staan van het Tarksche rijk wordt aangetast.
In den loop der beraadslagingen in het l£ngel>
uohe buis zeide Balfour, dat zg, die de schouders
ophalen voor de bewering, dat de tegenwoordige
toestand van Europa aanleiding geeft tot een zeer
zorgvuldig en nauwlettend onderzoek, blind zijn voor
de meest evidente feiten uit. de geschiedenis van het
heden. Er bestaat thans volstrekte eenstemmigheid
onder de mogenheden om oorlog te vermijden, maar
indien zg geen voogdjj blijven uito fenen in bet
Oosten, bestaat er gevaar. Zg, die verlangen dat de
vuiligheid van mensehen en de eerbiediging van den
eigendom op Oreta gehandhaafd blijven, moeten let
ter», zoowel op de belangen der Christenen als op
die der Mohamedanen. De mogendheden hebben zich
eenmaal voor den vrede aansprakelijk gesteld, waar
door zij dus ook aansprakelijk zijn geworden voor
den vrede in de door hen bezette steden cn in die,
door de opstandelingen bedreigd.
Omtrent de toekomst van Cr et a erkende Balfour
dat, het in sfcrjjd zou zijn met de internationale
plichten, indien men Oreta liet in eon toestand,
waarin het afhankelijk is van de Turksche regiering.
Het goede werk, dat Europa tracht te vervullen,
zou daardoor worden te niet gedaan. Deze woorden
werden m*t R'juieh door het parlement begroet.
In de Fransche Kamer zeide da minister van
buitenlandsche zaken, Hanotaux, dat Europa de
keuze bad tusschen twee oplossingen, goweld of
vredelievends middelen, maar Frankrgk wilde, even
als de andere mogendheden, den vrede bandhaven en
zal zijn taak voortzetteneen oplossing is nabij.
De eerste voldoening, door den sultan segeven, is
het. autonome bestuur van Creta. Wat Griekenland
betreft, is Europa niet ver plicht tusschenbeide te
komen? De tegenwoordigheid dsr verschillende vloten
is een waarborg dat gom enkele mogendheid ge-
isoloard zal handelen. Creta zal Diet onder recht
streeks Turkach bestuur blijven. Griekenland te
machtigen Oreta te bestureB, zou noodlottige gevolgen
hebben. Het vredelievende plan moet zegevieren
liet zal de triumf van rede et gematigdheid zjjn.
Zoo was do stand der zaken in het midden der
vorige week. Veel feiteljjk nieuws konden deze
parlementaire debatten bij den gespannen toestand
van het oogenblik niet brengen, maa»" zg hebben
uit den mood van de meest bo/oogde mannen nog
maals het b wjjs geleverd, dat de mogendhedeu
eensgezind zijn in het streven noch door Grieken
roch door Turken den wereldvrede te laten bedrei
gen en dat het terugbrengen der Grieken binnen
de perken een eerste voorwaarde is. Het doode punt
in d* actie der mogendheden is nu overwonnen;
de kanonschoten van Creta hebben spoediger dan te
wachten was de tongen losgemaakt.
Hoe is de stand der qua6stie op het oogeDblik
Er wordt voortdurend jjverig onderhandeld door de
gezanten en de mogendhoien, doch het wil maar
niet gelukken eon oplossing te vindon, die allen b9-
vredigt. Men is wel tot overeenstemming gekomen
over wat niet mag gebeuren, doch men zoekt nog
steeds naar wat gebouren moet. Nadat Engeland
tegon Duitschlands voorstel om de GriekEcho havens
to bbkkeercD, bezwaar had gemaakt, deed de Oos-
tenrjjksche minister van buitenlandfch* zaken, Go-
luchowski, het voorstel om aan Creta zelfstandig
heid to geven met behoud van de souvereiniteit van
den sultan. Aangezien noch Turkije Hoch Grieken
land de geschikte machten zijn oai op Creta een
bestuur te organisaeren, zullen do mogendheden zich
daarmede b'Jasten en waarschijnlijk de uitvoering
opdragen aan Italië. Turkjje, dat toch Creta kwgt
is, zou reeds hierin hebben toegestemd, en wanneer
Griekenland weigert, zal er geweld worden aange
wend. Over dit geweld kan men hot juist niet eens
worden. Uuitcchland is nog altjjd voor de blokkade
dsr Griokscha havens, maar een ander voorstel strekt
tot afsluiting van Creta voor elk verkeer met
Griekenland om door gebrek a^n levensmiddelen en
amunitie den opstand te bedwingen. Hvt is te wsn-
schen dat een beslissing spoedig komt, want de toe-
Blaud wordt met den dag erger. De Grieken bekom
meren zich om niets en gaan voort hst eilaud in
bezit te nemen en de Tui ken te verdrjjven; het
fanatisme groeit aan en moord, doodslag en brand
stichting zjjn aan beide zjjden de gevolgen. Het is
echter te vreezjn dat een bevredigende en vreedzame
oplossing nog wt-l eenigen tijd op zich zal laten
wachten, want koning George bljjft volharden in zjjn
veroveringsplannen en heeft veiklaard alleen te zul
len wijken voor de overmacht.
De Fngelsche commissie inzake den inval in
Transvaal hield hare derde zitting, die o. a. ook werd
bijgewoond door dr. Jameson, vertrouwelijk gezeten
naast Rhodes. In antwoord op verschillende vragen
zeide Rhodes dat do tegenwoordige toestand in Trans
vaal niet kan voortduren. De nieuwe bevolking zou
driemaal zoo sterk zgn als d9 oude Boerenbevolking,
die aan het afnemen is, daar zjj naar Rhodesia trekt.
Hij wilde niet een verandering van een Hollandsche
republiek in een Engelsche, maar een veroeniging
van bside. Hij ontkende dat de opstand in Johan
nesburg door hem was begonnan en herhaalde, dat
Jameson bg zgn inval handelde zonder geschreven
instructies zijnerzijds.
Het verhoor van Rhodes is thans geëindigd on de
commissie zal voortgaan met het ondervragen van
het algemeen bestuur der Chartered Company.
GOES, 1 Muart 1897.
Toen bet bekead werd, dat het toonoelgezal-
schap-Chrispjjn hier geene voorstellingen meer geven
zou en in zijne plaats de tooneelisteu van den Tiuoli-
Schowvburg uit Rotterdam dezen winter in de schouw
burgzaal van »de Prins van Oranje" zouden optreden,
waren velen met ons in de meening, dat dit voor
Goes geen voordeelige ruil zou zgn. Dit gezelschap
was nl. hier weinig bekend; men wist dus niet wat
men er aan hebben zou. Reeds bij de eerste voor
stelling (de Sabjjnsche Maagdenroof) viel de kennis
making niet tegen en na de Vrgdagavond gehouden
opvoering van Muisje durven wjj zeggen, dat wjj
met den ruil niet slecht af zjjn. Ja, wjj meenen zelfs
recht te hebben om te beweren, dat deze voorstelling
overtrof alles wat wjj hier ooit van Chrispjjn gehad
hebben. Dit is geene ondankbaarheid ten opzichte
van laatstgenoemd gezelschap, het is slechts eene
rechtmatige erkenning v^n verdienste en eene hulde,
die wij ons verplicht achten namens het vrjj goed
opgekomen publiek te brengen aan haar en hem,
die ons Vrgdagavond zulk een groot kunstgenot
verschaft hebben en kennis deden maken met een
toonoelstuk, dat met recht is genoemd >een teere,
fijne en geestige comédie" en waarvan de inhoud
in 't kort neerkomt op het volgeüde
Gravin Oiotilde Woï-jka is de echtgenoote van
iemand, die in een krankzinnigen-gesticht moest
worden opgenomen. Reeds 18 maanden vertoeft haar
man daar en intusschen knoopt zij kennis aan met
den markies Max. de Simiersvoor wien zg weldra
genegenheid opvat, terwjjl ook hg, die zich een Don
Juan in ruste" noemt, zich tot haar aangetrokken
gevoelt, zonder dat echter op de verhouding iets tê
zeggen valt. Clotilda's moeder, bg wie zjj haar in
trek heeft genomen, is echter beducht, dat dit op
dan duur niot het geval zal zyn eu besluit een
stiefdochtertje van de kostschool te doen komen om
door deze de aandacht van den markies van Oiotilde
af te leiden.
Dit 18jarig stiefdochtertje, Marthe de Moisand,
is echter aanvankelgk erg bedeesd en onhandig,
en daar zjj, thuis gekomen, door hare stiefmoe
der ook zeer stiefmoederlijk behandeld wordt, houdt
zg zich ia hare omgeving steeds op den achtergrond,
verschuilt zich als 't wars in hoekjes der kamers en
beweegt zich zoo stil als een muis door het huis,
wat haar den bjjnaam van muisje bezorgde.
In dien tjjd verschijnen op de villa van Clotilda's
moeder twee vriendinnen van Clotilde, de eene eene
geémanc;peerde kokette, de andere eene eenigszins
languissante jonge vrouw met een hartkwaal, naar
zg zegt. Beiden besluiten den Don Juan voor zich
te winnen en gavon niet onduideijjk te kennen, dat
zjj bereid zjja zijne liefle met wederliefde te be
antwoorden. Allen leggen het echter at tegen
muisje", dat op de kostschool ook reeds van den
markies heeft gehoord, hem gezien had en loeren
beminnen. Bjj de nadere ontwikkeling der omstan
digheden komen de uitstekende hoedanigheden van
muisje" aan den d3g en als een tweede Assche-
poetster wordt zg door den prins (hier een markies)
naar het altaar geleid.
Men begrgpl, dat voor een man als E. Pailltroa
hier een rjjke stof voorhanden was om met zgn
talent als toonoelschrjjver te woekeren, en zoowel
ia de geestige tooneelljes, waarin bg de twee vrien
dinnen op haar jacht naar den markies doet optreden,
als in de meer ernstige motieven, die hg in het stuk
beeft willen loggen, heeft hg getoond een kunstenaar
te zgn. De tooneeltjes, waarin de beide in deze
materie geoefende mededingsters optreden, munten
uit door geestigheid en frischheid, terwijl de ♦steenen
dos aanstoots" anders in dergeljjke Fransche
comedies nog al eens voorkomende behoorlijk
ontweken zjja. Maar behalve in deze tafereeltjes
doet de scbrjjver ols zgn talent bewonderen in de
meer ernstige. De strgd en de opoffering van de
inmiddels weduwe geworden Clotilde, als zjj bjj haie
terugkomst ontdekt dat haar eigen droom, die nn
verwezenlijkt zou leunnen worden, jjdel is, omdat
Max eindelgk in het hart is getroffan door hare
jongere stiefzuster, die zg hartelijk liefheeft, zgo
meesterlijk geschetst, en het tooneeltje tusschen de
beide zusters in het derde bedrjjf, terwjjl de jongere
het geheim der oudere niet kent, behoort tot de
schoonste van het stuk, dat onmiskenbaar de goede
strekking heeft om de groote macht van onschuld
en reinheid op het hart van den man aan te toonen
en to bewjjzen.
Reeds wezen wjj op de verdienstelijke uitvoering.
Al kwam Muisje die, geljjk later bleek, op de
kostschool niet zoo geheel buiten de wereldsche din
gen was gebleven ons in den aanvang wel wat
al te opzettelgk bedeesd en stil voor, en al zouden
wjj don markifS wel wat werkelijk voornamer heb
ben gewenscht, voornaamheid zit b. v. niet in
•sn langgerekt en zangerig uitspreken tan het woord
