1896 N°. 137.
Donderdag 19 November.
83sle jaargang.
De nitgavB dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen,
per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bjj de heeren Nijgh Va.n Ditmau te Rotterdam en verder
bis alle Boekverkoopers en Brievengaarders.
va**
De prjjg der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ct
Bp directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huweljjk*- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende-
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 50 c.
Aanvrage» om en vermelding van liefdegaven 5 cent por regel,
advertentiën 31 crew op den daf der uitgave.
COURANT.
Het resultaat.
Spoediger dan wij hadden duiven d-»nken is de
rede, waarmede prof. Van Bamel jl. Zaterdag de
vergadering der Liberale Unie opende, in druk ver
schenen.
Begrijpen wij den inhoud wel, dan wordt op
verscheidene punten van het groote program van
de eventuëdle caudioaten slechts eene betuiging van
instemming verlangd zonder dat men omtrent de
wijze van uitvoering aan bepaalde banden is gelegd.
Alleen op het punt van het kiesrecht wordt
geëischt, dat men letterlijk onderschrjjve wat in
het programma staat Ontegenzeggelijk wordt dus
daarmêo bedoeld, dat men zicb niet bij het verkre
gen kiesrecht neerlegt, zelfs niet in afwachting van
het resultaat der wet-Van Houten.
Eerljjk g^z^gd betreuren wij dat. Wat heeft de
oneenigheid tusschen de liberalen voornamelijk
•en bepaalden vorm gageren Immers h«t kiesrecht,
beter gezegd de wet-Tak en de wet-Van Houten. Want
er was noch aan de eene, noch aan de andere zjjde
in de liberale partij bezwaar tegen eene groote uit
breiding van het kiesrecht; de quaestie liep, althans
voor zoover men buiten de Kamer er over oor-
deelen kan, eenvoudig over zekere grondwettige
grenzen. En van het al of niet binden van het kies
recht aan belasting, wat nu in de bewuste paragraaf
op den voorgrond wordt gestold, was bjj het intrek
ken der wet-Tak de rede niet.
Oaverschillig wie het nu in dezen aan het rechte
eind had, er is eene beslissing gevallen, en voor-
loopig was de kiesrrcht-quaestie van de baan. Dit
wordt ook zoo begrepen door het bestuur der Libe
rale Unie zelf, want het wil voor de eerstvolgende
vierjarige periode de zaak niet opnieuw aan de orde
gesteld zion.
Waarom dan nu dezen twistappel weder opge
worpen
Welk nut heeft het
Wij aarzelen niet te zeggen, dat de eisch omtrent
de kiesrecht-paragraaf niet alleen geen nut heeft,
maar ontzettend veel schade doet. Elk liberaal, die
van ganscher harte instemt met wat in het urgentie-
program voorkomt en medewerken wil om het
vooropgestelde te bereiken, doch die om verschillende
rodenen omtrent do kiesrecht-paragraaf meent zich
nu een nader oordeel te kunnen voorbehouden, ook
omdat dit punt toch niet aan de orde komtelk libe
raal, die zoo denkt, zal als candidaat voor de Tweede
Kamer bjj de aan de Unie verbonden kiesvereni
gingen moeten geweerd worden
Is dat een wijze daad van de Liberale Unie
Is dat een bewijs van d9 zucht tot vereeniging?
Indien wij niet te doen hadden met ernstige
mannen, van wie wjj niets anders mogen en willen
verwachten dan dat zjj het heil des volks beoogen,
zouden wij geneigd zijn te onderstellen, dat minder
gewicht werd gehecht aan het tot stand komen van
de hoogst nuttige en gewenschte zaken, die in*>n op
den voorgrond h^eft gesteld, dan aan de zucht om
op een afgedaan punt, waaromtrent men in zeker
opzicht eene nederlaag leed, toch nog geljjk te krij
gen. En Het Gentrum zegtwellicht met eenig recht,
dat de jong-)ibera!eu in de Unie wraak genomen
hebben over die nederlaag. Het Handelsblad ver wjj t
het bestuur der Unie gemis aan practisch doorzicht.
Als men >de denkbeelden over het kiesrecht nog
•ens wat had laten bazinken, dan zou men gezien
hebben, hoe bjj een volgenden kiesrechtsfcrjjd vele
weifelaars van nu intusschen medestanders zouden
zjjn geworden, gerustgesteld door de kalme uitwer
king van het nu nog gewantrouwde onbekende...,
vertrouwd geraakt niet h6t dan voor de deur staande,
nieuwe kiesrecht ols thans met het oude."
Zeker is he% dat hot meeningsversehil over het
kiesrecht van betrekkeljjk ondergeschikten aard is,
vergeleken bjj de groote, aan de orde gestelde zaken,
waaromtrent al wat liberaal is nu vrijwel eenstem
mig schjjnt te denken en tot samenwerking bereid is.
En als de voorzitter in zjjne openingsrede zegt
»De ervaïicg zal omtrent de uitkomsten der vast
gestelde kieswet met betrekking tot het aantal
kiezers uitspraak hebben te doen, en Staten-Generaal
zoowel als Regeering moeten onverdeeld aan de drin
gende hervormingen, die da welvaart van hat geheele
volk en de verbetering der maatschappelijke ver
houdingen in al haar diepte raken, krachtig de hand
kunnen slauj," dan verklaren wjj het niet te kunnen
begrjjpen, ho« nochtans aaa die ongelukkige, noode-
looit en onpraktische kiesrrchtparagraaf zoo vast
gehouden is, terwjjl omtrent de punten van het
urgentie-program zelf eenige vrijheid is gelaten.
Wjj big ven het, ook na de kennisneming van da
bewuste openingsrede, dan ook betreuren, dat de
brug, die in de Leidsche motie en later in de amen
dementen—Oppenheim en Goes gelegd werd, afge
broken is geworden. Tal van bekwame liberale man
nen zullen na als candidaat van de Liberale Unie
geene plaats kunnen vinden en het gevolg zal zjjn,
dat meerdere kiosvereenigingen zich van de Unie
moeten afscheiden omdat zjj, naast de Borgesiussen
en Kerdjjken, de De Beauforts, Mees, en anderen,
van wie niet gebleken is, dat zij met het urgentie-
program niet zouden iustemmeD, niet, missen wil
len. Van do vloot, die zich onder de vlag der
Unie had kunnen stollen, zal slecbts epn smaldeel
overbljjven. En al hopen en verwachten wij, dat
de liberalen zich daarom niet vierkant tegenover
de Liberale Unie zullen stellen en dat, zoolang
deze zich niet geheel in de armen der radicalen
werpt, ook de niet-aangeslofen kiesverenigingen,
waar noodig, met de Unie-candidaten zullen medo-
gaan om den gemeenschappeljjken vjjaod te weren
iets wat wederkeerig van de Unie mag verwacht
worden zoo moeten wjj toch met leedwezen const-.-
teeren, dat het Bestuur der Liberale Unie jl. Zater
dag eene overwinning heeft behaald, maar dat de
eenheid in de liberale partij daardoor o. i. niet be
reikt is.
Iotusscben komt het ons overbodig en onraad
zaam voor, eene nieuwe partij met afzonderljjk pro
gram te vormen. Hot u r g e n t i e-program der
Unie schjjnt ons toe voor de gansche partg bruik
baar te zijn, en oene afzonderlijke partg, waarbij
alleen do band met het hervorming s-program
gemist wordt, zal vanzelf bestaan uit de niet bij
de Unie aangesloten liberalen. Zoolang nu samen
werking tusschen deze laatsten en de Unie niet ge
heel onmogelijk is gebleken, zouden wij het wensche-
lgk achten elkander niet meer te verbitteren dan
nu reeds heeft plaatsgehad, en ons op bezadigde
wjjze voor te bereiden voor den strjjd, die ods in
1897 gemeenschappelijk wacht.
GOES, 18 November 1896.
Nog zelden waren in »de Prins van Oranje"
alhier zoo veel menschen bjjeen als gisteravond, toen
daar de geannonceerde uitvoering door het
zang - en muziekgezelschap van Neer
bosch plaats had. Hoe dicht opeen gepakt men
ook in de groote kolfzaal zat of stond, nog velen
moesten zich tevreden stellen met een staanplaats
in de middenzaal. Het aantal belangstellenden van
buiten was bgzonder groot. Al dadelijk mag gezegd
worden, dat geen, of urssckien slechts een zeer
enkele, onvoldaan zal zgn huiswaarts gekeerd, want
wie gekomen was enk^l voor de uitvoering, zal ge
noten hebben van den znivereD, schoonen, beschaaf
den zang dier jonge weezen, en wie gedrongen werd
er heen te gaan om die onderlooze kinderen te zien,
die hunne opvoeding genoten in de groote wees-
inrichting van dhr. Van't Lindenhout, waarover een
paar jaar geleden zooveel en dikwjjls zoo ongunstig
is gesproken, moet, te oorleelen naar deze weezen,
den iudruk hebben verkregen, dat die klachUn en
kwade geruchten den scbjjn van overdrijving niet
kunnen ontgaan, want de ongeveer dertig weezen,
die aan deze uitvoering deeloamen, zagen er frisch,
vroolgk en gezond uit en waren allen netjes in het
zwart gekleed, en wat men vau hen hoorde, gaf
het bewijs, dat ook aan hunne vorming met vrucht
wordt gearbeid.
In een openingswoord heette ds. Van Koetsveld
dhr. Jac. van 't Lindonhout en zgn gezelschap be
nevens het publiek, welkom, besprak met een onkel
woord de weesinrichting van Neerbosch, wees op
de rjjke en weldadige vruchten, die zjj afwerpt,
bracht zgn hoorders onder de aandacht, dat dit ge
zelschap geen triumftocht der kunst, maar een dar
liefde onderneemt en sprak de hoop uit dat deze
tocht zegenend moge nawerken.
Na gebed door spreker traden da weezen op (16
meisjes en ongeveer evenveel jongens van 16 a 18
jarigen leeftjjd). Een negental gewjjde liederen wer
den door hen ten gehoore gebracht op een wjjze,
die waarlijk schoon mag genoemd worden. Men
wist niet wat het meest, te roemeö, de lieve,
zuivere stemmen, de nauwkeurige nnanceering, do
harmonie of de beschaafde, duidelijke uitspraak
der gezongen woorden. Bgzonder trokken de aan
dacht een paar nommers voor solo, begeleid door
Brumjnstimmen." Nog werden door de jongens
een viertal nummers voor fanfare uitgevoerd. On
getwijfeld zou elk nummer van het programma een
uitbundig applaus hebben uitgelokt, ware het niet
dat de moesten der hoorders onder den indruk sche
nen te verkeeren als bevonden zjj zich in een kerk.
Nadat een viertal nummers waren gezongen, trad
dhr. Jac. van 't Lindenhout als spreker op. Hg be
tuigde zijne tevredenheid, dat het doel van deze
uitvoering te Goes was bereikt daar een overgroot
aantal belangstellenden aan zgn roepstem hadden
gehoor gegeven dit doel is niet liefde voor de kunst
le kweekeu, maar liefde voor, waardeering van en
belangstelling in den arbeid, besteed aan do op
voeding van arme, verlatene of verwaarloosde weezon.
Te meer deed het hein genoegen hier een pleitrede
te kunnen houden voor Neerbosch, omdat juist van
deze zelfde plaats een paar jaar geleden zoo heftig
tegen deze inrichting was ta velde getrokken. Spreker
zon daarover niet verder uitweiden. Hg gaf vervolgens
een uitvoerige bsschrjjving van de wordingsgeschie
denis der weesinrichting, zoo uitvoerig, dat Wf- daaruit
slechts een paar punten kannen vermelden. Nu 33
jaar geleden is de oude heer Van 't Lindenhout
begonnen 2 weezen in zgn huis op te nemen en
dit aantal is successievelijk gestegen tot er zich op
het oogenblik 950 in de inrichting bevinden. Met
de vermeerdering van het aantal weezen hield de
behoefte aan gebouwen geljjken tred. Toen het
aantal zoo groot werd, dat zjj niet meer in een
gewoon huis konden worden verpleegd, Btond een
we?zenvriend te Njjmegen een groot huis (een spook
huis) af, waarin plaats was voor 80 weezeD, maar
door den nood godrongen, werd elk plekje ingenomen,
waardoor er voor 120 kon plaats gemaakt worden.
Toen ook dit aantal nog toenam, schonk een rjjke
boer een bunder grond bij Njjmegen en spoedig was
het geld bijeen om daarop te boawen en dit was
de oorsprong van de tegenwoordige weesinrichting
te Neerbosch, die thans 43 gebouwen bevat, voldoende
is ingericht om ruim 1000 kinderen en beambten
te bevatten en hun alles te geven wat noodig is
voor verpleging, voeding, onderwjjs, opleiding in
eenig vak, ontspanning, enz. Aan het oprichten dier
gebouwen hebben de jongens jjveiig meegewerkt.
De ouderlooze kinderen worden nooit gevraagd of
opgezocht, maar steeds wordt gewccht tot plaatsing
voor hen gevraagd wordtsommigen betalen zooveel
als voor hen door familiebetrekkingen of armbestu
ren kan gemist worden, anderen worden gratis op
genomen. Behalve geheel onderlooze kinderen worden
ook zjj opgenomen, wier ouders beiden nog leven,
maar die hun kroost hebben verlaten, zooals helaas
nog meermalen voorkomtvervolgens zij, wi<*r vader
krankzinnig is, voortdurend wegens ziekte zgn kin
deren niet verzorgen kan, of gevangen zit.
In het bgzonder vestigde spreker de aandacht op
de zware on meermalen ond-nkbare taak van wee-
zenverpleging Waf-zen zgn kinderen als alle andere,
zjj hebben hun deugden en gebreken, hun verschillend
karakter en neigingen en waar zoovelen bij elkaar
zjjn is hunne verzorging een allermoeieljjkste taak.
Het loon daarvoor verwacht spreker in de eersta
plaats van God, maar ook van de weezen zelf out ving
hjj meermalen be wjj zen van groote erkenteljjkheid.
De opvoeding geschiedt op Chrisfcelijken grondslag.
De gezondheid der weezen is zeer bevredigend
de ziekenzalen zjjn weinig bevolkt en sterfgevallen
komen betrekkelijk zelden voor.
De meisjes worden meest opgeleid tot flinke dienst
boden en de jongens in eeDig vak, naar hun eigen
keuze. Tot nu toe hebben reeds 1400 jongens de
inrichting verlaten, die, behoudens een enkele on
willige, allen in de maatschappij goed zjja terecht
gekomen. Zelfs zjjn er 27 onderwijzer, 3 officier, 1
lesraar aan een Hoogere Burgerschool en 1 paar
denarts bjj het leger, terwijl verecheidenen hier of
daar gevestigd zgn als baas in eenig ambacht.
Omtrent üo behoeften in de huishouding deelde
spr. mede dat eiken middag 12 k 13 HL. aard
appels noodig zjjn en verder boterhammen, groente,
spek, vleesch enz. naar evenredigheid. De uitgaven
aan levensbehoeften, vuur en licht bedragen per week
2200 a 2300 gulden. En dat alles wordt bijeenge
bracht door gaven der liefde. Wel heeft het er in
dit opzicht meermalen donker uitgezien, maar gebrek
is nooit geleden. In de toekomst, meent men, zal
»Neorbosch" geen zorgen meer kennen, nu aan haar
een som van een half millioen gulden is bemaakt
dit legaat is echter met vruchtgebruik belast en zal
eerst na jaren aan de inrichting ten goede kouien.
Vol dankbaarheid aan God en do schenkers herdacht
dhr. Van 't Lindenhout al hot ontvangene voor zjjne
weezen en noodigde belangstellenden tot een bezoek
aan de inrichting uit. Men kan zich verzekerd hou
den van eene welwillende ontvangst en van een
vriendelgk geleide. Het vorige jaar werd do inrich
ting bezocht door ongeveer 6000 personen. Na een
woord van dank voor de talrjjke opkomst en het
aandachtig gehoor eindigde spreker zijne toespraak.
Ten slotte maakte ds. Van Lely veld zich tot tolk
der aanwezigen door zgn dank tb betuigen aau hen,
die df-zm avond hadden bereid. Ook hjj wekte op
tot liefde, belangstelling en steun voor deze zoo
nuttige inrichting en bracht ook in herinnering de
lasterljjke aantijging, waaraan zjj had blootgestaan
van de zjjde van een >mgnheer", die zich thans in
een ander werelddeel bevindt, waar hjj mogelijk zelf
een weeshuis oprichr, dat aan alle oischen voldoet en
van waar hjj misschien ons later komt vertellen, hoe dat
er nit ziet 1 Naar diens beschrgving van de inrichting
te Neerbosch zou men gemeend hebben, do weezen,
die ons door hun schoonen zang hebben verrukt,
te zien met de litteekeus der mishandeling of met
verhongerde gelaatstrekken. Hoe geheel anders zien
die wakkere jongens en flinke meisjes er uit en hoe
ferm zgn zjj dezen avond opgetreden Na een woord
van dank aan den muziek-directeur en zijne leerlin
gen, een troostwoord aan d« weezen voor hun toe
komst, een verzoek om eene gave ten bate der in
richting aan het publiek bjj het verlaten der zaal
en na dankzegging, was de avond geëindigd.
Het te dragen aandeel in de lichting
voor de nationale militie des jaars 1897
bedraagt voor de navolgende gemeenten
Baarland 1, Borsele 3, Driewegen 2, Ellowouds-
djjk 1, Goes 14, 's-Gravenpolder 2, 's-Heer Abts-
keeke 1, 'g-Heor Arendskerke 8, 's-Heerenhoek 1,
Heinkenszand 4, Hoedekenskerke 2, Ierseke 7, Kapelle
5, Kattendijke 3, Kats 1, Kloetinge 3, Koljjnspiaat
5, Kortgene 8, Krabbendijke 5, Krniningen 9, Nisse
2, Oudelande 2, Ovezand 5, Rilland-Bath 6, Schore
3, Waarde 2, Wemeldinge 5, Wissekerke 6, Wol-
fertsdijk 5.
Indien dus alle reclames geldig worden verklaard,
zou voor Goes nr. 34 het laatste dienstplichtig nr. zgn.
In de jl. Maandag gehouden vergadering der
antirev. kiesvereeniging »Voor Nederland en Oranje"
te Goes, die door 46 personen werd bjjgewoond, zjje,
nadat een paar heeren geïnterpelleerd waren omtrent
hnnne aanwezigheid, terwjjl zjj nog lid zijn van de
kiesvereeniging >God, Nederland en OraDje" (een ver
lengstuk van >Het volk achter de kiezers moet er
in") tot bestuursleden gekozen de heeren J. Plazier
en L. de Beste, die echter de benoeming ia beraad
hielden.
Omtrent het voornaamste punt van de agenda
nl. of de kiesvereeniging zich nog langer zonde
aangesloten houden aan het Centraal-comité, werd
menig hartig woordje gewisseld, waarvan de uitslag
was, dat de motie om met het Centraal-comité
mede te gaan tot dat de deputaten-vergadering zal
hebben uitgesproken, werd aangenomen. Een voor
stel om dr. Kuyper te verzoeken voor deze kies-
veieeniging op te treden kwam wél in stemming,
doch het kon niet uitgemaakt worden of het werd
aangenomen of afgestemd, 't Schijnt, dat een op
treden van dr. Kuyper alhier toch niet onwaar-
schjjnljjk is.
Bjj kon. besluit is aan dhr. B. G. van der Have,
te Ouwerkerk, op zgn verzoek, eervol ontslag ver
leend als lid van de commissie van toezicht op de
rjjkslandbouwproefstations en in zijne plaats als zoo
danig benoemd dhr. J. M. Kakebeeke, te Goes^
Bjj kon. besluit is benoemd tot inspecteur der
registratie en domeinen der 3de klasse ia de 40e
divisie U. J. W. van Nooten, thans inspecteur
der 3de klasse in de 37ste divisie. In plaats van
Winschoten krjjgt dhr. Van Nooten dus Leeuwarden
tot standplaats.
Tot hoofdingenieur van den provincialen water
staat in Groningen is benoemd de hear J. M. W.
van Elzelingen, ingenieur van den prov. wa
terstaat in Zeelaad te Zieriksee.
De Provinciale Staten van Zuid-Holland heb
ben gekozen tot lid der Eerste Kamer mr. C. J.
S i c k e s zoud-lid der Tweede Kamer, met 56 van
de 77 8temm°n.
De heer J. P. Havelaar, directeur-generaal der
postergen en telegrafie, had er 19.
De hernieuwde afdeelingen der Tweede Kamer
hebben gekozen tot hare voorzitters de heeren Bool,
Rutgors v. Rozenburg, Van Delden, Mees en De
Savornin Lohman en tot hare ondervoorzitters de
heeren Rink, Veegens, Viruly, Conrad en Bahlmann.
Op eene vergadering van Roomsch-Katholieken
te 's-Gravenhage is door mr. Kolkman medegedeeld,
dat het programma der Roomsch-Katho-
lieke Kamerclub is, dat de Katholieke partg
inderdaad wil wezen eene sociale en op onderwijs
gebied met alle kracht zal big ven strjjden tegen de
openbare school. (VI. Ct)
De Maasbode plaatst aan hot hoofd van haar
nnmmer van gisteravond zonder commentaar het
volgende haar gestelde ultimatum
Aan de Redactie van de Maasbode,
De Maasbode van 16 November bevatte de ernstige
vermaning van het Nederlandsoh Episcopaat.
Dinsdag den 17den November stond in uw blad
een hoofdartikel, getiteld »Een Program" dat vlak
weg in strjjd was met de ernstige vermaning der
Bisschoppen.
Het heeft mij diep bedroefd.
Persoonlijk en voor de laatste maal herhaal ik de
ernstige vermaning van het Episcopaat.
Ik vertrouw, dat de Maasbodedie altijd het be
ginsel verdedigd heeft, dat de Katholieken de leiding
