1896 N°. 120.
Zaterdag 10 October.
83slc jaargang.
De nitgave dozer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prjja per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommerg 5 cent; met bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiön voor dit blad
uungenoinen bjj de heeren Nijgh Van Ditmse te Rotterdam en verder
bjj alle Bcekverkooperi en Brievengaarders.
De prijs der gewone advertentiön is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ct
Bp directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelgki- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 cl.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
Xnseudtng van advertentie vi»f wen om den das ultf»ve.
GOESCH
COURANT.
Vereenigen of scheiden.
i.
Door mr. A. Kerdyk van de zjjae der liberalen
en mr. Z. van den Bsrgh van die der radicale
partg zijn, gebeol onafhankelijk van elkander en
zonder dat de schrijvers bljjkbaar iets van elkanders
bedoelingen afwisten, twee adviezen gegeven, die in
strekking ongeveer op hetzelfde neerkomen en de
verhouding in de toekomst beirt-ffun tuescnen de
verschillende liberale fractiön.
Tot juiste waardeericg van die adviezen kan het
zjjn nut hebben een stukje geschiedenis van ons
politiek leven te repeteeren en wel met het oog op
het ontstaan van die verschillende fractiön.
De eene, onverdeelde liberale party, die anti-ole-
ricalisme en vrjjhandel als kenteeken had en die in
Thorbecke hare zuiverste uitdrukking vond, was
het valt niet te loochenen van 1880 tot omstreeks
1890 eenigszin9 in beteekenis verminderd. Zij was
oud geworden en langzamerhand samengesteld uit
de meest heterogene bestanddeelen ieder, die niet
van priesterheerschappij gedimd heette te zjjn, sloot
zich bjj haar aan en zwoer bij hare woordvoerders.
In diezelfde jaren, tusscheu 1880 en 1890, was
•r echter van andere zyde zeer veel gewerkt in de
richting om het publiek in te lichten, en zoowel
van antirevolutionaire als van socialistische zyde
waren hartstochten opgewekt, die in hunne uitingen
wel geschikt waren om de langzaam ingedommelde
liberale party op onaangename wijze wakker te schud
den. Gelukkig werd daardoor by deze tevens het
bewuslzyu gewekt, dat zjj bjj voortduring eene taak
te vervullen had, de taak, die haar, krachtens haar
verleden, van rechtswege toekwamde bevordering
van den vooruitgang.
Het ontwaken uit de dommeling wordt het best
geteekend, als wjj het politieke leven in die dagen in
de hoofdstad des Rjjks nagaan, zooals zich dat open
baarde in het ontstaan van nieuwe kiesvereenigiogen.
Het was in die dagen, dat de machtige kiesver-
ceniging Burgerplicht te Amsterdam aan groote be
roeringen werd blootgesteld. »Wy slapen", riepen
sommige der jongere leden, >wy moeten opspringen
en aan die andore partyen de tanden laten zien."
Natuurljjk waren er onder de »Burgerplichters"
eenigen, die nog wat wilden voortslapen en die den
jongeren het wakker schudden kwalyk namen. Het
aantal der dommellusfcigen was zelfs zoo groot, dat
de helder wakkeren begrepen, dat het onbegonnen
werk zou zjjn op hen te wachten.
Onder die jongeren behoorden mr. M. W. F. Treub,
Hugo Muller, mr. N. A. Calisch, de toen pas uit
Amersfoort verhuisde C. V. Gerritsen, Henri Tindal
en als dagbladschrijver J. de Koo. Zjj scheidden zich
af van Burgerplicht" en vormden eene nieuwe party,
de Radicale, die in den beginne haar voornaamste
kracht vond in het schelden op de vroegere vrien
den en zich voordeed nis de volksparty bjj uit
nemendheid.
In Burgerplicht" werd dit uittreden natuurlyk
niet gunstig beoordeeld. Van mr. Treub zei men
»hjj had niet behoeven uit te tredenhy zou ook
met eu door ons zijn weg wel gevonden hebben."
Den anderen verweet men, dat zij >haast hadden."
Niet onduidelijk gaf men dus te kennen, dat zucht
naar onderscheiding en te groote voortvarendheid
niet vreemd waren aan het vormen der nieuwe party.
Of dit door de uitkomst al of niet bewezen is, doet
weinig ter zake. Maar het is zeker, dat de heeren
Hugo Muller en Calisch van dit tooneel der poli
tieke actie verdwenen en dat de heeren Gerritsen
en De Koo van de oprichters feiteljjk de eenig over
geblevenen zjjn, terwjjl ontevredenheid overgemeente-
ljjke aangelegenheden de uitbreiding der radicale party
te Amsterdam in de band werkte, en het oogenblik
gunstig was voor de oprichting door het geheele
land van een Radicalen Bond, die eonige dagen gele
den, ouder voorzitterschap van dhr. Gerritsen zjjne
jaarsvergadering hield en van welken het te verwach
ten is, dat bjj bjj de eerstvelgende verkiezingen
zal trachten zich te doen gelden.
Hoe ontstond nu, na de schifting van oud-liberalen
•n radicalen, de party, die men vooruitstrevend
liberaalnoemt, eu waartoe mannen als Kerdjjk en
Hartogh zich rskenen, terwyl de vooruitstrevenden
zelf ook Tak van Poortvliet gaarne beschouwen als
tot de hunnen te behooren
De radicale party vertoonde zooveel »rood"
het zjj voorzichtigheidshalve gezegd, dat het meer
in de redevoeringen dan in de daden was dat
een oogenblik de Bociaal-democraten meenden, wel
met de radicalen te kunnen samengaan.
Dit lag echter niet in de bsdoeliug der laatsten.
Treub, die een zeer scherpen blik toonde te bezitten,
ontnam den sociaal-democraten in een debat in >Oon-
stantia" onmiddellyk dien waanHugo Muller schreef
eene brochure over Land-nationalisatie, die tegen
de denkbeelden der sociaal-democraten indruischte,
en zoo kwam het, dat de werkelyk »iooden" aan
de »roodheid" der radicalen niet geloofden, hoew?l
toch diezelfde niet genoeg geprononceerde rood
heid" in de handen der oud-liberalen een wapen
was, dat niet ongebruikt bleef en tegen de radicalen
werd gericht.
Welnu," zoo dachten drie heeren, die naar de
meening der radicalen half wakkeren naar het
oordeel der oud-liberalen nog »te haastig" wareD,
wjj zullen weder eene nieuwe partjj vormen, zonder
»rood" en toch genoeg »stoomophebbend" om zich
noodzakeljjk van de oude party te moeten afscheideD,
en op initiatief van dr. Voute, dr. Blink en dr.
Walburgh Schmidt kwam de kiesvereeniging Amstel's
burgerij tot stand.
Het heeft weikelyk eenige nasporing gekost om
deze drie namen uit de wordingsgeschiedenis der
vereenigiug op te diepen, want, na de eerste ver
gaderingen heeft niemand ooit weer iets van de
oprichters gehoord of gezien. Zjj maakten het zaakje
aan den gang en lieten de voortzetting ervan over
aan den heer Frits Olie, die, naar men tot dien tjjd
toe meende, meer verstand van tabak dan van po
litiek had. De kiesvereeniging AmsteVs burgerij was
de bakermat van de niet geheel van pleonasme vrjj
te pleiten uitdrukking»Vooruitstrevend liberaal"
om hare richting te onderscheiden van de kiesver
eeniging Grondwet, die achteruitglydend, en van
Burgerplicht, dat stilstaand genoemd werd. Ook werd
in AmsteVs burgerij het woord praktisch op den
voorgrond gebracht ter kenschetsing van het als
onpraktisch beschouwde streven der radicalen.
Het was in die dagen, dat Hartogh en Kerdyk,
door de radicalen by de Kamerverkiezing uitgewor-
pan, door >Amstels burgerij" kandidaat werden ge
steld en het is sedert dien tjjd (1890) dat de naam
vooruitstrevend liberaal in de mode is gekomen.
Men heeft beweerd, dat de loge voel invloed had
in de nieuwe vereeniging en dat dit wel eens tot
moeieljjkheid aanleiding gaf by het stellen van can-
didaten voor den gemeenteraaddcch ook dit doet
voor ouze beschouwing weinig ter zake. Wjj wenscb-
ten alleen in herinnering te brengen hoe de schei
ding onder de vroeger vereenigde liberalen is ont
staan, bygevolg de nieuwe partyen gevormd werden
en wat hare beteekenis is. En dan kunnen wjj dus
constateeren, dat er in de liberale party thans drie
stroomingen bestaan:
de oud-liberale, met mannen als Roöll, Gleichmann,
De Beaufort, Mees (en Van Houten
do vooruitstrevend liberale, met mannon als Bor-
gesius, Kerdjjk, Veegens en Tak van Poortvliet;
ds radicalemet mannen als Gerritsen en De
Boer.
Alzoo eene trapsgewyze opklimming in democra
tische richting, die ook in de anti-revol. partjj wordt
aangetroffen.
Is geheel of gedeeltelijk vereenigen van die ver
schillende fractiön mogelijk en zoo ja, op welken
grondslag
In een volgend nr. hopen wjj daarover nog een
en ander op te merken.
GOES, 9 October 1896.
Hare Majesteit de KoniDgin-Regentes heeft
aan eene commissie, welke zich te Amsterdam had
gevormd tot het aanbieden van een huldebljjk aan
Hare Majesteit de Koningin bij Hoogstdezelver
meerderjarigheid, doen berichten, dat Hare Majes
teiten met groote waardeering kennis namen van
het voornemen der commissie en op den hoogsten
prjjs stelden do gevoelens van liefde voor Hare Ma
jesteit de Koningin, waaraan de Commissie en allen,
welke zich by haar aansloten op deze wjjze uiting
wilden geven, doch dat Hare Majesteit beslist den
wensch had uitgesproken, dat Haar bij de aanvaar
ding der gewichtige taak, welke Hare Majesteit
wacht, geene geschenken mochten worden
aangeboden.
Hare Majesteit deed aan de commissie mededeeleD,
dat, hoewel Hoogstdezelre hoopte dat van de aan
bieding van geschenken bij die gelegenheid geheel zoude
worden afgezienHare Majesteit echter nimmer zoude
vergeten, dat daartoe het voornemen bjj de com
missie en bjj anderen had bestaan en Hoogstdezelve
daarvoor steeds dankbaar zoude bljjven.
Het is bekend, dat Hare Majesteit de Koningin-
Regentes slechts toegaf aan het denkbeeld om
in het jaar 1898 een huldebljjk te aanvaarden, onder
voorbehoud, dat de aau Hare Majesteit te brengen
hulde niet zoude bestaan in de aanbieding van een
stoffeljjk geschenk, maar dat die hulde op eenigerlei
wjjze zoude kunnen ten goede kom9n aan de be
vordering van een liefdadig doel.
Gisteravond gaf de zang vereeniging
>Excelsior" haar eerste concert in dit sei
zoen in de Prins van Oranje" alhier. Hetzjj ten
gevolge van het minder gunstig weer, betzij door
mindere belangstelling, of misschien wel om beide
redenen, was de opkomst zeer echaarfcch. Het is wel
jammer, dat niet meerderen hunne ingenomenheid
toonen met den goeden zaDg, dien deze vereeniging ten
gehoore brengt. Wat zjj geeft is goed vooral ditmaal
bevatte het programma stukken van bekende en er
kende meesters. Wjj wjjzen slechts op >Opferlied"
van Beethoven, >Bymne" van Mendelssohn, fragmen
ten uit Lohengrin" en »Tannhaiiser" van Wagner
>Fiühlingswalzer" van Mangold, benevens op een
paar oud-Hollandsche liedeien naar Valerius. Al
deze stukken werden met opgewektheid en gevoel,
bjjna onberispelijk gezongen en de fijne nuances, die
op meerdere plaatsen voorkwamen, werden zeer juist
in acht genomen. Voegt men daarbij nog, dat mej.
F. den H. zich weder als soliste onderscheidde en dat
de directeur, dhr. J. Kooiman, het publiek weder
op een paar Dummers piano vergastte, dan moet
getuigd worden dat Excelsior" ook gisteren haar
goeden naam heeft gehandhaafdzjj heeft ook nu
getoond met haar betrekkelijk gering aantal wer
kende leden iets goeds te kunnen geven. Daarom is
het te bejammeren, dat zjj, als Joon voor bare moeite
en ambitie, niet krachtiger den moreelen steun der
ingezetenen geniet. Zij verdient dien ten volle, want
wie een concert van Excelsior" heeft by gewoond,
gaat niet onvoldaan huiswaarts.
De beer D. J. Braakenburg, commits
tweede klasse aan het post- en telegraafkantoor al
hier, wordt met 15 October a. s. overgeplaatst naar
Leiden.
Benoemd met 1 Nov. tot klerk der posteryen
en telegrafie 2e kl. mej. C. F. van Schelven,
geagreöerd klerk te Goes, en gelyk wjj meldden naar
Rotterdam verplaatst wordende.
Uit een staat, door den minister van binnen-
landsehe zaken aan de Tweede Kamer overgelegd,
bljjkt dat het vermoedeljjk bedrag, door h6t Ryk
over 1896 uit te ke6ren aan de bijzondere
lagere scholen krachtens art. 54bis der school
wet, beloopt voor het district Middelburg f 19900,
voor het district Goes f 6900.
Ovezand. Bij de gisteren gehouden verkiezing
voor een lid van den gemeenteraad is gekozen de
heer L. G o e n s e met 32 st. Op den heer W. N.
van Liere waren 7 st. uitgebracht.
De Tweede Kamer beeft het wetsontwerp tot
wijziging van eenige artikelen van het wetboek van
koophandel (scheepsverklaringen) zonder stemming
aangenomen.
Men schrjjft uit Amsterdam aan het U. D.
De Liberale Unie zal Zaterdag 7 November
a. s. alhier een vergadering houden.
Een »aangoname herinnering" komt
in het Handelsblad voor. De Deensche hoofdofficier
Sörensen, de geschiedenis beschrijvende van Kopen-
hagen's belegering, maakt daarin mot grooten lof
melding van de hulp, die Holland in 1658 aan zyn
bondgenoot Denemarken verleende, teen deze door
Zweden bedreigd werd.
Denemarken, dat het met Zweden te kwaad kreeg,
herinnerde Holland aan zjjn traktaat, waarbij hulp
werd toegezegd. »Nauwelijks," schrijft hij, waren
van Beuningen en eenige andere boden aaugekomen,
of de Staten-Generaal beslisten, dat het traktaat ten
volle zou worden ten uitvoer uitgelegd en dat zelfs
niet 19, maar veertig schepen (buiten de branders
en aviso's) zoo spoedig mogelijk zouden uitzeilen
onder bevel van den admiraal Jacob van WasseDaer
Obdam, »een zeesoldaat van den eersten rang", zegt
Sörensen, die bovendien de Deensche vaarwateren
uitstekend kendeen onder hem zouden de vice-ad-
miraals Witte Cornelissen de Witten Peter Florissen
het bevel voeren."
En tegenwoordig
Tegenwoordig »overweegt" de Nederlandsche Re-
geeriug of het ook noodig zou kunnen worden geacht,
dat de omstandigheden er toe zouden leiden om ern
stig na te denken over de wenscheljjkheid en de
mogeljjkheid der uitzending naar Konatantinopel
van één heel oorlogsscheepje. En ze over weegt"
zoolang totdat de andere omstandigheden" zulk eene
zending intusschen overbodig gemaakt hebben, terwyl
gedurende al dien tjjd de Hollandsche vlag in Kon-
Btantinopel zorgvuldig wordt weggestopt."
Het hoofdbestuur der Nederlandsche Maat-
schappy ter bevordering der pharmacie heeft in hare
laatste algemeene vergadering, naar aanleiding van
het rapport der Maatschappy tot Nut van 'fc Alge-
meer, als hare meening uitgesprokendat staats
toezicht op ziekenfondsen een dringend
volksbelang is en eene wettelyke regeling daarvan
meer en meer noodzakeljjk wordt.
Dientengevolge heeft zjj zich thans gewend tot
de inspecteurs van het geneeskundig staatstoezicht,
met het verzoek deze zaak te overwegen en onder
de aandacht der regeering te brengen.
Door de vrienden van de doodstraf wordt
een petitionnement op het getouw gezet tot het
instellen van jury's naast de gewone rechters. Deze
juiy's zoude bestaan uit »oude, verstandige, de
bevelen Gods eerende mannen."
Het spreekt vao zelf dat, zoo men tot het stelsel
van jury's terugkeerde, tot gezworenen niet zouden
worden gekozen domme jongelui, maar hoe is het
uit te maken of zjj zyn >Gods bevelen eerende"
mannen Moet die hoedanigheid afgeleid worden
uit het feit, dat zy tot de rechtzinnigen der Neder-
duitsche Herv. Kerk behooren of zou er ook ruimte
worden gelaten voor hen, die God op eene andere
wijze eeren dan door de aanneming der begrippen
van de Dordtsche Synode
Daar wij wel niet gelooven, dat in ons land ooit
tot de invoering van het stelsel der rechtbanken
van gezworenen zal worden overgegaan, is dit echtor
eene vraag, waarvan de oplossing niet noodig ib.
{Arnh. Ct.)
In den Amsterdamschen gemeenteraad is eer
gisteren de Beurs quaes tie, na oen 26 jaren
lange discussie, tot een beslissing gekomen en met
25 tegen 11 stemmen is de voordracht voor het
bouwen van een nieuwe Beurs op het gedempte
Damrak aangenomen. Het is nog niet bekend hoe
het nieuwe gebouw er zal uitzien, daar alleen de
Raadsleden inzage hadden van de schetsteekeningen
der gevels.
In het Amsterdamsch blad de Tel. van Woens
dag staat onder het motto: >Een vraag? Het
Beursplan", de volgende advertentie
>Als men ziet hoe radicaal de radicalen de radi-
calo belangen van radicale gemeentenaren een radi
calen dpodslag in het radicale aangezicht slaan,
zoude men dan die radicale party maar niet liever
radicaal opruimen en voor het vervolg radicaal
onmogelijk maken
Er is sprake van, dat de Belgische regoering
de grenzen weer zal sluiten, wegens het
voorkomen van mond- en klauwzeer in Nederland.
Dit bericht wordt echter in de N. R. C. weer
sproken.
Landbouw en Veeteelt.
Oudelaitde. Als eene bjjzonderheid kan vermeld
worden dat door een ingezetene alhier van drie nieuwe
aardappelsoorten: Eigenheimers, Fortune's
en Tninparels, afkomstig van de Rjjksgesubsidiöerdf
proefvelden te Sappemeer, gedolven is de (respect.)
hoeveelheid van 512, 497 en 431 H.L. per H.A.
Bovendien zyn de aardappels uitstekend van smaak,
terwyl de laatste soort geheel en al van de dit jaar
zoo heerschende ziekte is vrjj gebleven en de eerste
twee soorten ook niet noemenswaardig zyn aangetast.
Onderwijs.
De heer J. van der Wall, te Giesendam, is
benoemd tot onderwyzer aan de Chr. school te Ierseke
en heeft die benoeming aangenomen.
Kerknieuws.
Gereformeerde kerken.
Beroepen te Franeker, ds. A. Doorn, predikant
by de Ger. kerk te Axel.
Rechtszaken.
ArrondiesemenU-Rechtbank te Middelburg.
Zitting van 9 October 1896.
Heden zijn veroordeeld
L. J. de D., 17 j., te Ierseke, wegens mishande
ling tot 2 maanden gevangenisstrafH. V., 10 j.,
te Coljjnsplaat, wegens strooperjj tot f 1 of 1 dag
M. H., 11 j., en L. H., 10 j., beiden te Coljjns-
plaats, wegenB 6trooperjj ieder tot 50 cent boete of
1 dag.
In zake J. van 't W., 28 jaar oud, boerenknecht
te Borsele in verzet gekomen van een dd. 8 Mei
1896 door deze rechtbank gewezen vonnis, waarbij
het vonnis van den kantonrechter te Goes (veroor-
deelende den thans opposant ter zake van jacht-
overtrediDg) werd bevestigd, is het in appel ge
wezen vonnis vernietigd en opposant vrijgesproken.
Voor opposant trad als verdediger op mr. F. N.
van der Bilt, advocaat te Middelburg, terwjjl 3 ge
tuigen 4 décharge ter terechtzitting werden gehoord.
Het door den gepens. kapitein van het O.-I.
leger J. van Vulpen aan den Hoogen Raad gericht
verzoek om revisie van het tegen hem gewezen vou-
