1896 N°. 110.
Donderdag 17 September.
83st" jaargang.
ie) FEUILLETON.^
Luitenant Von Schollermark.
TROONREDE.
mm
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Go68, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met byblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advevtentiën voor dit blad
ttungenomen bp de heeren Nijgh Van Ditma r te Botterdam en verder
bjj alle Boekverkooperi on Brievengaarders,
Inwemlfxiff ran
COURANT.
Do prjjs der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ct
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbendé
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, met meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 c
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel,
»dverte»-t5.«?si 3 wir*vn 09» «ton Aak der stKtffisv®.
Wat nu te doen staat.
De nieuwe kieswet is er; het aantal kiezers is
aaum-ikelgk uitgebreid en nu zal het van de kie
zers afhangen of de volgens de nieuwe wet te kiezen
Tweede Kamer, beter dan naar sommiger meening
de vroegere, een trouw beeld van de natie zal op
leveren, want naarmate zij meer aan dien eisch
voldoet, zal zg te beter in staat zyn hare taak in
het Staatsbestuur ten bate van het algemeen te
vervullen.
Die taak is veelomvattend en moeieljjk.
Zg moge in hoofdzaak bestaan in het controleeren
der regeeringsdaden en in het zorgdragen, dat niet
tekort wordt gedaan aan de rechteD, die het volk
bg de Grondwet zjjn toegestaanmaar reeds dit
zorgdragen op zich zelf hangt zoozeer af van per-
soonlgke opvattingen of van indivH»- ele meeningen,
dat een groote mate va*- 1 bekwaamheid
en ynr0£* Jjje lor den volks-
niets afwisten *achen zyn, om niet
te uj-.aou ^vendien van eerlijkheid in de hoogste
beteekenis.
En dit betreft nu nog slechts de hoofdzaak: het
handhaven van de bepalingen der Grondwet by de
samenstelling van organieke wetten en de uitvoering
daarvan. Maar de taak der Tweede Kamer is nog
belangrijker, althans uitgebreider, omdat zjj tevens
is een adviseerend lichaam. Zy moet de regeering
wyzen op wat deze naar hare meening verzuimt.
Daartoe dieet het recht van amendement ter aan
vulling of wyziging van regaeringsvoorstellen, daar
toe dient ook het recht van interpellatie, dat strekt
om de regeering uit te ncodigen zich met eene be
paalde zaak bezig te houden en deze in het belang
deB lands tot afdoening te brengen.
Vooral deze twee rechten maken den volksver
tegenwoordiger tot den advocaat des volks contra
de regeering. Daarom kan men van hem eischen,
dat by zich by vooitduring op de hoogte houdt
van wat voor het volk van belang moet geacht
worden en dat bjj volkomen tot de behartigiog der
volksbelangen in staat zy, wanneer hy zich met de
schoone taak van volksvertegenwoordiger belasten
wil.
Maar, als de afgevaardigde daarvan op de hoogte
wil kunneu komm, moeten de kiezers weten en
ook doen blijken wat zy wenscben.
Reeds in ons artikel yLoonkiezerahebben wjj
gezegd niet veel verandering, wat betreft de per
sonen, in de nieuwe Kamer te verwachten. Of de
partij-groepearing daarin aanmorkelijk zal verschillen
valt nog niet uittemaken maar wel stellen wy ons
voor, dat indien de kiezers, zoowel de oude als de
nienwe, hem, dien zij afvaardigen, beter dan vroe
ger op do hoogte trachten te stellen van hunne
wenschen en grieven, er met dezelfde personen om
zoo te zeggen toch eene geheel nieuwe Kamer zal
ontstaan, omd3t de afgevaardigde die wenschen en
grieven beter kennen zal.
>De heeren moeten het weten" is een gezegde,
dat evenzeer verouderd is als de staaitpruiken, die
gedragen werden toen deze zegswjjze opgeld deed.
Wie zelf stil b'yft zitten en »de heertn" er maar
voor laat opkomen is gelyk aan den man, die naar
een advokaat ging en tot dezen zei: >ik heb een
erfeniszaak en zag u gaarne daarin voor my plei
ten." >Heel goed", was het antwoord van den rechts
geleerde, vertel me maar eens, boe de zaak in
elkaar zit."
»Al8 ik dat aan u moet vertellen", redeneorde de
man, >dan kan ik myn eig«n advokaat wel zyn
De kiezer nu, die opziet tegen de moeite om zyne
Naar het Duitsch van E. Berger.
Den volgenden middag trok Wolf zyn beste uni
form aan. Hy liet No9ke een rjjtuig bestellen en
reed naar de Bellevue-straat, naar de woning 7an
Gisela's vader, consul Arnheim. Onderweg kocht hy
een schoonen ruiker. Toen hy aan het woonhuis der
villa kwam liet hy zich door eeu bediende by myn
heer aandienen.
Consul Arnheim zat in zyn werkkamer aan de
schrjjftafel brieven te schryven, toen de bediende
hem het kaartje overgaf.
y Luitenant Von Schollermark>Dien ken ik niet,"
zeide hy schouderophalend, >dat bezoek zal waar-
schynlyk de dames gelden eu daarbij ben ik geh* el
overbodig. Laat mynheer in de ontvangkamer, Fried-
rich, en meld hem by myne dochter aan." Daarna
boog hy zich weer over zyne papieren heen.
De bediende opende een vleugeldeur en liet Wolf
belangen kenbaar te maken, handelt even onver
standig als die man. Kiesrecht uitoefenen is niet zoo
eenvoudig, als men wel meent. Het is óen plicht,
dien men te vervallen beeft, niet alleen tegenover
zich zelf, maar ook tegenover anderen, tegenover
allen, want de man, die gekozen zal worden, heeft
het belang van allen, van den Staat, te behartigen.
De kiezer moot dus wil hij dien plicht behoor
lijk vervullen zich op de hoogte stellen van al
datgene wat in het belang des lands aan de orde
is of aan de orde moet gesteld wordenby moet
met zijne medekiezers overleggen en bepalen wat
in hun gemaenschappaljjk belang moet gedaan wor
den en aan welken persoon zy de verdediging en
de bevordering vau dat belang zullen opdrageD.
Die plicht rust ook op de liberalen. Mag men
sommige bladen gelooven dan heeft die party eigen-
lyk uitgediendhet is geen party meereen ge
deelte moet gevoegd worden by do radicalen, een
ander gedeelte by de conservatieven
Het is wel mogelijk, maar wy doen de vraag of
diezelfde splitsing dan niet evenzeer van toepassing
is op de andere partyen In elke party het
minst by de Katholieken is een streven merkbaar,
waarbij de een voortvarender lykt dan de ander;
waarbij, om het doel, de een maar alle bezwaren
terzyde wil stellen, de ander meent meer bedacht
zaam te werk te moeten gaan.
Als dio beide deelen nu op een afstand van elkander
bljjven staan, dan, voorzeker zal het doel niet be
reikt worden en zullen er zooveel groepen in de
Kamer ontstaan, dat van eene overwegende richting
geen sprake is, maar een toevallige combinatie den
doorslag geeft. Het zal iets worden als in den
Duitschen Rjjksdag, in welken geen fractie bestaat,
die de meerderheid bezit, en waar de katholieken
meestal het beft in handen hebben. Indien dit de
vrucht moest zyn van de nieuwe kieswet, dan zouden
wy er niet veel heil van beleven.
Maar is de bewering der bedoelde bladen, wat
de liberale party betreft, wel waar? Ontegenzegge
lijk was er verschil van meening by de behandeling
der kieswet en de groep-Borgesius heeft daarby
eene houding van onverzoenlijkheid betoond, die
voor de toekomst eenige bezorgdheid wekt. In de
Eerste Kamer was men op dat punt 0. i. verstan
diger: men nam aan wat mogelyk, en in ieder geval
een groote stap vooruit was.
Maar de kieswet is nu van de baan en het is
toch niet te verwachten, dat men onmiddellijk weer
aan het werk zal gaan om nog grootere uitbreiding
van het kiesrecht te verkrygen en daarom zou wei
geren om op andere punten met de overige liberalen
ten nutte van het land saam te werken 1 En nu
werpen wij ons volstrekt niet op, als geroepen om
in dit meeningsverschil van advies te dienen. Maar
toch willen wij ons gevoelen daarover niet achterwege
houden. Het komt ons voor, dat de fractie-Borgesius
van juist politiek inzicht blijk zou geven, wanneer
zij, die het verst wil gaan, naderde tot hen, die
terecht of ten onrechte minder ver, maar toch ook
vooruit willen. Aangesloten aan deze laatsten zal het
wat minder snel geschieden, maar men zal iu ieder
geval voorwaarts gaan in de gewenschte richting.
Wy hechten niet aan namen en willen het goede
aannemen van wien het komtmaar wy gelooven
toch, dat er geen reden is om den naam van liberaal
ter aanduiding van de richting der beide groepen
onder de party ter zyde te stellen. Die naam heeft
een historisch verleden en is ook daardoor een eerp-
naam. Zoo gaarne zouden wy zien, dat onder dien
naam weder eene krachtige party ontstond en dat
vooral aan haar de eer te beurt viel de noodzake-
binnengaan in een weelderig gemeubileerd salon.
Het ameublement kwam uit Parys en was een
namaak van dat in het slot te Versailles. Het dag
licht kon nauweljjks door de zware gordijnen dringen
en een welriekende lucht vervulde de kamer. Wolf
keek door openstaande deuren in nog andere, even
rjjke kamers; nog nooit had hy zooveel weelde
gezienhg was er door verblind. Toen Gisela binnen
kwam zag hy, dat haar toilet geheel in overeen
stemming was met deze prachtige omgeving. Zy
droeg een licht blauw kleed van lichtvlokkige zyde
met langen sleepeen kort, los tot aan haar midden
reikend manteltje van een lichte, als zilver glinste
rende stof met wjjde mouwen, harmonieeronde met
haar kleed; in haar cainture en in haar losj08samen
gebonden haar een witte roos. Nooit had hy Gisela
zoo schoon gezien. Zich zei ven geen meester, knielde
hy voor baar, maar spreken kon hy niet. Op dit
oogenblik gevoelde zy werkelyk liefde voor hem,
was het niet uit het hart, dan toch in hare gloeiende
verbeelding. Zy boog voorover en richtte hem zachtjes
op, waardoor zyn rechterhand dicht aan haar aan
gezicht kwam en heur haar zich om zyn vingers
wond als dunne slangen.
lijke hervormingen tot Btand te brengen.
Intusschen hoewel elk waarlijk vrijzinnige zich
verheugen zal over eene vernieuwing van de liberale
partij, die haar in staat zal stellen krachtig op te
treden als weleer, zoo geschiede dit niet door een
naam alleen. De gereconstrueerde liberale party moet
1 geboren worden uit eene gemeenschappelijke overtui
ging en uit het streven van alle partijgenooten om
bepaald aangewezen zaken tot afdoening te brengen.
Om daartoe te geraken is het noodig een bepaald
en ook voor de nieuwe kiszers duidrijjk programma
vast te stellen, voor de uitvoering waarvan in de
eerstvolgende jaren gemeenschappelijk zal worden
gestreden tegen hen, die de uitvoering willen ver
tragen of geheel tegenhouden. De kiesvereenigingen,
ook de liberale, hebben de moeilyke, maar dankbare
taak te vervullen, om dat programma nauwkeurig
en juist te formuleeren, daarover met de kiezers te
beraadslagen, hun gevoelen te hooren en als vrucht
van een en ander tot overeenstemming te geraken
omtrent de keuze van den vertegenwoordiger. Er
zyn punten genoeg op het programma der liberale
party, van de bereiking waarvan wij overtuigd zyn,
dat voor een groot gedeelte de nationale welvaart
afhangt.
Voor één fout in dezen neme men zich in acht
en wij wenschen daartegen bij voorbaat te waar
schuwen men trachte niet alles opeens te bereiken,
maar bepale zich tot de hoofdzaken, die in de eerste
toekomst te verkrijgen zyn. Elke weggenomen grief,
elke verkregen wensch is een stap voorwaarts en de
ladder van het ideaal wordt het best sport voor sport
beklommen.
De liberale party houde slechts vast aan de ware
vrijzinnige beginselen, en waar elke partjj tracht de
hare te doen zegevieren, geve de liberale het voor
beeld van die schoone leuzewy wenschen niemand,
zelfs de liberale party niet, bevoordeeld te zien ten
koste van adderenwat wy zoeken is het belang
van allen.
Zal ook de liberale party in het district Goes zich
tot den stryd aangorden Of zal men verlamd als
't ware door het vruchtelooze van den arbeid in de
jongst rerloopen 15 jaren hier het hoofd in den
schoot leggen f»n de anti-liberalen een onbetwiste zege
laten behalen
Wy vertrouwen van beter. In de eerste plaats
omdat met de uitbreiding van het aantal kiezers
niet met zekerheid vooraf te zeggen is of de ver
houding van het aantal aanhangers der verschillende
partyen dezelfde is gebleven in de tweede plaats
omdat de mogelijkheid, dat het gevoelen der tegen
woordige kiezers in den loop der laatste jaren eenige
wijziging heeft ondergaan, niet is uitgesloten. Reeds
by de jongst gehouden verkiezing voor een lid der
Tweede Kamer in ons district bleek er bjj een ge
deelte der antirevolutionairen eene sterke strooming
te bestaan om de volksbelangen te bevorderen met
voorbyzien van het. partybelang. Weluu, als de libe
rale party in ons district die volksbelangen op den
voorgrond bljjft stellen, dan is de verwachting niet
ongerjjmd, dat zij den steun ondervinden zal van allen
die, tot welke partij van huis uit ook bohoorende,
tot de V6rwezenlyking dier belangen willen mede
werken.
De middelen daartoe behoeven wij Zöker niet aan
te geven. De besturen onzer kiesvereenigingen, be
nevens dat van de voortreffeljjk georganiseerde en gun
stig werkende werklieden-vereeniging »Eigen hulp"
alhier zullen zich ongetwjjfeld geroepen achten, ge
meenschappelijk of afzonderlijk de hand aau het werk
te slaan. Er zyn teekenen des tgds, die de noodzake-
gjj gij, myn lieve schoone bruid," stamelde
hy en drukte zyn lippen op haar voorhoofd.
»Hebt gjj naar mij verlangd?" fluisterde zy en
keek hem met hare nimfen-oogen verleidelyk aan.
Onbeschrijfelijk."
Mij ging het evenzoo, lieve. Ik kau het zelf niet
begrijpen, dat ik u zoo gaarne zie."
»Hofc zal u niet berouwen, Gisela, ik zal voor u
steeds de meest liefdevolle, de trouwste, de welwil
lendste echtgenoot zyn."
»Dat klinkt veelbelovend. Maar wilt gjj niet gaan
zitten. Leg toch uw sabel afhij klettert zoo en wy
moeten wat voorzichtig zyn gjj weet
Zij keek vol beteekeais naar de deur.
»Och, dat geheimzinnige, ik haat dat," zei Wolf.
Gisela, als het mogelyk is, verkort dezen martelaars-
tjjd zooveel gjj kunt. Ja, ik sta er op, dat gjj met
uw vader spreekt en hem alles zegt.
»Ja, dat wil ik gaarne, maar niet vandaag of
morgen wy moeten geduld hebben, anders bederven
wy alles. Gjj kent pip* niet en ook niet zyn yzeren
wil. Z ier voorzichtig moet ik hem voorbereiden, opdat
hy niet boos wordt. Maar gjj zjjt wreed, Wolf, want
te wetea dat ik u liefheb, uioet op dit oogenblik
ljjkheid aactooneD, dat men eendrachtiglijk optrekke
teg«n wat orde en ware vrijheid dreigt te ondor-
mynen, maar tevens dat men eendrachtiglijk er naar
streve, de werkelyk bestaande redenen tot ontevre
denheid langs ordelijken weg op te heffen.
In ieder geval doe men wat men kan en eigenlijk
in het algemeen belang verplicht is te doen. Wellicht
breekt dan door de nieuwe wet, die de verschillende
klassen nader tot elkaar brengt, ook voor het district
Goes eene nieuwe aera aan, waarin de vrijzinnige
beginselen, als voorheen, zegevieren.
GOES, 16 September 1896.
H. M. de Koningin-weduwe-Regentes hield giste
ren de volgende
»Het is Mjj aangenaam de vertegenwoordigers van
het Nederlandsche volk wederom ter behartiging van
'8 lands belangen vergaderd te zien.
De toestand van land en volk g9eft in menig
opzicht aanleiding tot voldoening.
De betrekkingen tot de buitenlandsche mogend
heden zyn van den meest vriendschappelyken aard.
Zee- en landmacht gaan voort, zoowel hier te
lande als in de overzeesche bezittingen, op loffeljjke
wjjze zich van haar plicht te kwjjten.
Ik breng hulde aan de voortvarendheid en den
moed van het Nod.-Indische leger, dat, met kraeh-
tigen bjjstand van de zeemacht, de afvallige hoofden
in Atjeh de macht onzer wapenen gevoelig doet
ondervinden.
Met weemoed herdenk Ik de offers, die daarvoor
moesten worden gebracht.
De oogst heeft, over het algemeen, de goede ver
wachtingen niet teleurgesteld. In de uitkomsten
van het landbouwbedrijf kwam nog geen gunstige
wending, doch overigens i3 iu onderscheidene tak
ken van handel en ny verheid vooruitgang merkbaar.
Ook dit jaar zal van U een inspannende arbeid
gevorderd worden verschillende belangrjjke ontwer
pen zyn reeds bjj U in behandeling; andere gewich
tige voorstellen, waaronder die tot nadere rege
ling van de gemeente-fiaanciëa en tot verplichte
verzekering van werklieden tegen de gevolg an van
ongevallen, werden of zullen eerlang worden inge
diend.
De economische toestand onzer bezittingen in Oost
en West-Indië kan over het geheel gunstig worden
genoemd.
Op Uwen jjver en Uwe toewijding tot volbrenging
der veelomvattende taak, die op U rust, bljjf Ik bij
voortduring staat maken.
Mogen Uwe werkzaamheden, onder Gods Zegen,
strekken tot welzyn van ons dierbaar Vaderland.
In naam der Koningin, verklaar Ik de gewone
zitting der Stateu-Generaal te zyn geopend."
Deze Troonrede geeft geene aanleiding tot beschou
wingen. Uit den aard der zaak zal de Regeering na
de aanneming der kieswet, haar werk bepalen tot
wat nog aan de orde is, en tot wat, onaf hankelyk van
het oordeel der nieuwe kiezers, dringend afdoening
eisch t.
Ook dan nog zal de Kamer haar laatste zitting
jaar nuttig kunnen besteden, want tal van ontwer
pen zyn aanhangig gebleven. Het Handelsblad somt
o. a. op: »Oprichting van Kamers van arbeid. Wy
ziging van de Provinciale en van de gemeentewet,
in verband met de nieuwe kieswet. Regelingen van
h6t handelsregister en van de firma, van de scheeps-
verklaring en van de binnenvaart. Wijziging in het
wetboek van strafvordering (huiszoeking, papieron-
voor u reeds voldoende zyn."
Zy snikte en draaide haar zakdoek in de vingers
als een kind.
>0 neen, neen, geliefde, wroed ben ik nietmaar
mag ik bjj u binnensluipen als een dief Ik wil m9t
het recht van een verloofde bjj u komen
>Ja, dat zult gjj ook, zoodra het mogelyk is, nog
een korten tjjd geduld; ik lijd er evenzeer door,
maar voor u wil ik alles ljjden, zelfs den toorn
van papa
Na bleef Wolf niets over dan het jonge, snikkende
meisje in zyae armen te namen en haar met lief
kozingen gerust te stollen. Achter dm lagen divan,
waarop zy zaten, stonden in porseleinen vazen orchi
deeën en andere kostbare bloamea, wier hoog) bla
deren hen voor den binnenkomende bijna oazichtbiar
maaktenonophoudelyk keek zy naar de dear en
schrikte bjj elk geluid, dat zjj hoorde. Daar ging
de deur plotseling open ea tante Refine verscheid
op den drempel. Mit eon half onderdrukten gil
bleef zij staan en s'oeg de handen in elkaar; di
schrik ontnam haar bjj na den adem, want wit zij
zag kwam haar vreeseiijk voor» Gisela miakce zien
torstoni I03 uit da armm vai Walfen Wiri Vaak,