1896 N". 89.
Donderdag 30 Juli.
83stc jaargang.
De uitgave dezer Courant geBchiedt Maandag-, Woensdag- eu Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prjjo per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonn mienten en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bg de heeren Nijgh Va.n DiTMi.it te Rotterdam eu verder
by alle Boekverkoopers en Brievengaauiers.
De prys der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 cL
Bg directe opgar.f van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prgs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, imwelgks- on doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 ct.
Aanvragaa om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
Kna«n<dlnu van «dvertenrt^n wr 29 wren ok* den day der nltyave.
EXAMENS
Wij zagen onlangs in ons blad een tameljjk lange
reeks van namen van gelukkigen, die geslaagd waren
bg een examen tot toelating of bevordering tot de
een of andere klasse der Hoogere Burgerschool.
Bg onzen gelukwensch aan de geslaagden en een
woord van troost asn de enkelen, die niet konden
toegelaton of bevorderd worden, voor zoover zy
altgd zich dat onaangename afgewezen" niet door
slecht gedrag of gebrek aan ijver op den bals ge
haald hebben want dan houden wg ons troost
woord maar liever terug, willen we een paar
woorden zeggen over examens in het algemeen.
Dr. Vitriaga, de bekende Jan Holland, die zelf
rector was van een gymnasium, zei eensEr is
een tgd van het jaar, dat zoo ongeveer het geheele
Nederlandsche volk verdeeld wordt in twee deelen,
waarvan het eene examineert en het andere geëxa
mineerd wordt".
Die uitspraak is nu wel wat overdreven, maar
als aardigheid kan zg er vrg wel door en het is een
feit, dat er ontzaglgk veel extmens worden afge
nomen.
Het woord examen beteekent onderzoek en waar
dus geëxamineerd wordt, geeft men blijk iets maar
niet te willen aannemen op een bloote mededeeling,
maar zich met eigen oogen en ooren te willen over
tuigen.
Wie zich aan een examen onderwerpt, doet de
mededeeling, dat hij zich voor het een of ander
bekwaam en geschikt achtwie het examen afneemt
verklaartik wil het gaarne gelooven, maar ik
wil me van de waarheid van uw beweren over
tuigen.
Die verklaring getuigt van ernst en geeft groote
waarde aan de toekenning van een diploma, ge
tuigschrift of wat ook, dat als vrucht van het af
gelegd examen wordt uitgereikt, terwgl die uitrei
king tegelgkertyd groote verantwoordelgkheid laadt
op de schouders van heD, die het uitreiken.
Groote menschen zya niet altgd gewoon aan zoo'n
eenvoudig toelatings-examen als b. v. voor de H. B.
Schooi veel gewicht te hechten. Wij hoorden wel
eens spreken van zoo'n exament/e-
We hebben zelfs wel eens andere examens zoo
minachtend hooren noemen, natuurlgk altgd door
mensehen, die een veel moeielgker dan dat, waar
over zij spraken, achter den rug hadden en dan
kwam het ons voor, dat dit oordeel niet billgk
was, omdat voor den betrokkene zelfs het kleinste
examen eene groote zaak is.
De examens voor de H. B School zgn dezer dag^n
aan de orde: dus wg willen ze als uitgangspunt
nemen en laten het aan den lezer over om wat wij
zeggen zullen ook op andere examens toe te passen.
De jongen, di6 zich aangeeft voor het toelatings
examen op do H. B. School, meent de bekwaamheid
en de geschiktheid te hebben do lessen aan de mid
delbare school te kunnen volgen.
Nu is hg echter uit dan aard der zaak niet de
aangewezen persoon om daarover onpartijdig en met
kennis van zaken te oordeelen. De bekwaamheid zou
misschien nog gaan hg kan de zgne vergelijken met
die van anderen, welke toegelaten zgn en een goed
figuur op de middelbare school gemaakt hebben, en
daar het onderwys op de H. B. School aansluit aan
dat op de Lagere School, kan hg door te zien naar
de cgfers, die hg kreeg in de hoogste klasse der
L. S., berekenen of bg genoeg gevorderd is om naar
de middelbare over te gaan. Door overlegging van
die cgfers zou hjj dus er wel in kunnen slagen den
leeraar te overtuigen, dat bg knap genoeg is. Maar
de geschiktheid Daarover kan bij zelf niet oordee
len. De ouders zgn daarin evenmin deskundigen.
Die geschiktheid toch eischtden noodigen aanleg
om verder te leeren en wel dat 1e doon op de wijze,
zooala dat op de middelbare school geschiedt.
Over den aanleg om verder te leeren kan zeer
zeker de lagere onderwgzer veel zeggPD, maar of de
methode der middelb. school de geschikte is voor den
jongen, daarover zal toch het best kunnen beslissen,
de man, die de methode door en door kent in de
praktijk.
Men zal ons tegenwerpen, dat die aanleg toch
bezwaarlgk blyken kan uit het eenvoudig toelatings
examen, waarbg examinandus en examinator meestal
voor het eerst met elkander in aanraking komen en
terwgl het vaak voorkomtdat een geëxamineerde,
hoewel eene zaak zeer goed kennende en wetende,
haar op een gegeven oogenblik geheel onwillekeurig
verkeerd meêdeelt.
Deze opmerking^ is onweerlegbaar juist en komt
ons zoo belangrgk voor, dat, zoo wjj moesten kiezen
tusschen het toelatingsexamen en eene verklaring
van het hoofd der school, wg onvoorwaardelgk aan
de laatste de voorkeur zouden geven. Maar het exa
men bestaat nu eenmaal, en het komt ons voor, dat, j
waar wg tegen afschaffing der overgangs-exakwens niet i
het geringste bezwaar zouden hebbeD, het toelatings- i
examen tot de H. B. S. gerust instand kan worden ge- j
houden. In de eerste plaats omdat dit nu niet van dien
aard is, dat er veel inspanning van den aspirant voor
gevorderd woidt; en in de tweede plaats omdat het
een verklaring van het betrokken hoofd der lagere
school, die toch meestal vooraf door de ouders geraad
pleegd wordt, completeeren kan, zoodat, als hier van
verantwoordelgkheid sprake kan zijd, deze alsdan aan
beide zijden bestaat. Bovendien vergete man niet,
dat door sommige ouders wel eens wat heel veel
spied wordt gemaakt om hunne kinderen van de
lagere op de middelbare school te krggen. Het hoofd
der lagere school kan daardoor in een moeielgk par
ket komen. Daarom achten wg het ook in het be
lang dier hoofden zelf, dat niet aan hen de eind
beslissing staat. En dat een ondersoek gebeurt door
hen, die met den jong' n verder moeten werken, kan,
dunkt ons, iet anders dan nuttig zgn voor hem
en voor zgne medeleerlingen.
Van daar dat wg in tegenstelling met velen
voorstanders zijn van deze toelatingsexamens.
De verantwoordelgkheid van h9m, die verklaart,
dat een jongen de H. B. School mag bezoeken,
is zoo groot, dat wg ons nooit hebben kunnen
begrgpen, dat er menschen zgn, die spreken vau
ongemotiveerd wantrouwen, wanneer de leeraren maar
niet ieder aannemen, die door den lageren onder
wgzer wordt aangewezen en, eerlgk gezegd, kunnen
wg ons den ervaren onderwgzer niet best voorstellen,
die het zou eischen, dat zoo iets geschiedde.
Voor zoover dit voor enkelen onder onze lezers
noodig kan zgn, zg hier bovendien opgemerkt, dat
men in deze quaestie Goes niet als maatstaf kan
nemen, aangezien hier bij uitsondering eene voorbe
reidingsklasse bestaat, terwgl de leerlingen elders
terstond in do le klasse komen, waarvcor zg reeds
wat. van het Fransch enz. moeten wtten.
Uit den aard der zaak behoeven dus de eischen
voor de toelating hier in Goes niet zoo hoog gesteld
te worden als in de andere gemeenteu.
Er is nu juist in den laatsten tgd weer veel over
geschreven en het woord wantrouwen kwam zelfs
voor in het Handelsblad. Welnu een zoo groote
verantwoordelgkheid op 2ich te nemen zonder p^r-
soonlgk onderzoek zouden wg geneigd zgn te noemen
lichtvaardigheid, en als vader zou ik er steeds op
gesteld zgn een op onderzoek berustende verklaring
van de middelbare school zelf te bezitten, dat zg
meent, wat met mgn zoon te kunnen aanvangen
zgn toekomst kan ervan afhangen 1
Dat het examen moet worden afgenomen op eene
wijze, die voldoenden grond voor die verantwoorde-
ïykheid aanbiedt, spreekt van zelf.
V
Bij toeiatings-examens is het hoofdzakelijk de ge-
examineerde, die belaDg heeft bg een riebtig onder
zoek olschoon natuurlijk de geheele school aan
gevaar wordt bloot gesteld, indien niet aan alle
eischen voldaan wordt maar, er zgn andere
examens, nl. die welke recht geven tot het beklee-
den vaa eon betrekking of het uitoefenen van e*n
ambt, waarbg de gehrele maatechappy direct belang
heeft. Men heeft academische examensvoor pre
dikant, geneesheer, advocaat enz. Men heeft exa
mens, na het afleggen waarvan men de bevoegd
heid kan verkrggen om onderwgs te geven aan
middelbare of lagere scholen. Er zijn examens voor
ambtenaren bg de telegi aphie en de posteryen
voor personen aan wie het bestuur van een schip
wordt toevertrouwd, enz. enz.
Nu is het gemakkelgk om maar eens over de
talrykheid der eximens te lachen; maar het is
toch ook goed om de ernstige zjjde van de zaak
de verantwoordelgkheid aan het uitreiken van
het diploma verbonden onder de oogen te zien.
Dan zal meu minder lust gevoelen om te lachen
en eer begrijpen, hoe, wie het meest verstand van
examens hebben, ook tevens hot meest ertegen op
zien ze af te nemen. Want byua alle examens
hebben eenzelfde, tot nogtoe on verbeterlgk, gebrek
ze zgn noodwendig te veel theoretisch, te weinig
praktisch. Waar men eenigszios kan bg artsexa
mens gaat dat gelukkig betrekkelijk gemakkelgk
zoekt men dat gebrek to verhelpen door attesten
vau praktische werkzaamheden te eischen, maar de
examinator kan onmogelgk instaan voor de juistheid
dier attesten en daardoor wordt hg gedwongen
door toekenning van het diploma een groofcer ver
antwoordelgkheid op zich te laden, dan hg billgkar-
wgs doen kan. Toch moet o. i. al het streven van
hen, die met examens te maken hebben, in de eerste
plaats zich richten op het meer practisch maken
ervan, in het belang van de maatschappij. Waar
afschaffen niet wenschelyk is, dient verbetering de
leus te zgn.
Het groote publiek wordt niet altgd juist inge
licht omtrent den uitslag van examens, vooral niet
bg ongunstigen afloophet ontvangt toch gewoon-
lpk zgn berichten uit den mond van hen, die niet
slaagden.
Teleurgesfcelden nu zijn zelden juiste berichtgevers
en rechters in eigen zaak zgn niet betrouwbaar.
Zoo langzamerhand heeft elk altgd door mede- j
deelingen van afgewezenen een voorraad staaltjes
opgedaan van onbekwaamheid, oneerlykheid, licht- i
vaardigheid van examinatoren.
We willen niet beweren, dat alle examinatoren j
ernstige, eerlyke, bekwame mannen zgn, maar
we doen toch een beroep op het gezond verstand
van eiken lezer om zelf een antwoord te geven op
de vraag, of de aldu6 beschuldigde examinatoren
niet tot de zeldzamuitzonderingen zullen behooren.
Vooreerst is ons geen examen bekend, waarbg
het lot van den geëxamineerde in handen van één
persoon is. Steeds is er bg elk examen van eenig
belang een commissie, die op vastgestelde wyze
door de bevoegde macht is aangewezen.
Die commissie gaal, na bespreking van ontvangen
indrukken en na bet optellen en vergelijken van
cgfers, over tot het nemen van een beslissing, ge-
woonlgk bg meerderheid van stemmen.
Die cijfers elf worden minstens door twee per
sonen gewoonlgk een vrager en een bgzitter
vastgesteld.
Hoe klein wordt hierdoor niet de kar s op oneer
lijkheid, op invloed van mindere geschiktheid van
één der examinatoren of op mindere ernstige op
vatting der taak
Werkelgk, men moet zeer ingenomen zgn met
zich zelf om een examen-commissie de schuld eener
afwgzing te geven, in plaats van die te zoeken bg
zich zelf.
Wg bedoelen met dit neer te schrjjven niet een
verdediging van fxaminatoren zjj hebben die in
de oogen van onbevooroordeelde menschen met ge
zond verstand niet noodig maar het ware belang
van hen, die zich te een of te ander tgd aan een
examen zullen onderwerpen.
Zg zullen het best slagen, wanneer zg in hun
examinatoren menschen zien van gewone natuur en
aanleg, dat zgn dezulken, die alleen in den uiter
sten nood er toe overgaan een ander verdriet te be
rokkenen en die bun best doen om, waar zg dit (men
vergete dat nietkunnen doen zooder eenige op
offering hunnerzyds, hun evenm«nsch een gelukkig
oogenblik te bezorgen. Laat elk examinandus den
examinator als een vriend beschouwen en zgn kans
van slagen wordt er grooter doorEr is geen reden
voor het tegendeel.
GOES, 29 Juli 1896.
Ook He Nederlanderhet blad van mr. Lobman,
veroordeelt de ook door ons gewraakte beschouwing
van De Zeeuw in zake den Amsterdamschon onder
wgzer Den Hartog. De Nederlander toch schrgft
♦Wg kunnen in de woorden van de Zeeuw niet
anders zien dan eene vergoelijking van het gepleegde
feit, eene vergoelijking, die wjj vooral na ken
nisneming van wat zelfs liberalen en radicalen over
deze zaak schreven, en nu zoo kennelyk gebleken
is, dat men hier te doen heeft met een systematifche
ondermijning van alle gezag en tucht weinig
gepast vinden. Wjj gelooven, dat zg aan de Zeeuw
is ingegeven door een rechtinatigen afkeer van het
dogma der neutrale school, doch wg achten 't onge
oorloofd, een kwaad te bestrgden door de exceseen
van dat kwaad goed te praten en aan te moedigen."
En over de fraaie volgende tirade
Socialisten of niet, de heeren klasse-onderwgzers
hebben groot gelyk dat zjj met allerlei eerlgk wapen
strgd voeren tegen vernederende en karakterbeder-
vende klasse-examens" zegt De Nederlander
»Dat zgn mooie woorden, maar ze hebben alleen
dan iets met de zaak-Den Hartog te mak -n, wanneer
men straatkabaai en scheldpartijen onder het begrip
♦allerlei eerlgk wapen" betrekt. Dit een oogenblik
van de Zeeuw te denken, ware natuurlgk ongerymd."
Naar Het Volksdagblad mededeelt is de beer
Den Hartog voornemens excuus te vragen, doch hg
wil dit. thans niet doen, om niet den schijn op zich
te Iaden, dat het dreigende ontslag hierop influenceert.
Maar wg kunnen verzekeren zegt, genoemd blad
dat de heer Den Hartog dat wel zal doen nadat
het besluit van den Raad zal zgn gevallen. Hoe de
beslissing ook uitvallen moge, hetzy hg bljjve ge
handhaafd of worde ontslagen, in elk geval is de
heer Den Hartog voornemens om daarna, maar ook
eeist dan, den heeren Baerfc en Van Üoorne persoonlyk
zgn verontschuldigingen aan te bieden.
Ons dunkt, dit is alles wat men van den heer
Den Hartog kan verlangen," zegt het blad.
Wij mefnen echter, dat nu het voornemen van
den hepr Den Hartog vooraf is geplubiceerd, bg even
goed nu reeds die verontschuldigingen kan aanbieden.
De heer mr. T. van Asch vanWgck
heeft de bei.oeming tot lid der Eerste Kamer voor
Zeeland aangenomen.
Aan den heer D. S t i g t e rleeraar in de
staatswetenschappen bij het M. O. te Dordrecht, is
op zgn verzoek tegen 7 Sept. eervol ontslag verleend.
De heer L. Boogaert, ryks veearts te Ove-
zand, is beaoemd tot provinciaal veearts standplaats
Ter-Neuzen. (M. Ct.)
Bevorderd tot opzichter van den Rgks water
staat der Ie klasse de heer C. J. van Slugs,
thans opzichter der 2e klasse.
Borsele. In de Maandag gehouden raadsver
gadering deden B. en W., onder overlegging
vaa de rekening der ontvangsten en uitgavea van
de gemeente, verantwoording van hun beheer over
1895. Daaruit bleek dat de ontvangsten bedragen
f 9767,15 V2 ea de uitgaven f 8087,811^.
De aansporing op de agenda voor de ver
gadering van de leden der Afd. Heinkens-
z a n d der Maats chappy tot bevordering van
Landbouw en Veeteelt in Zeeland, om in
grooten getale ter vergadering te komen, heeft niet
aan de verwachting beantwoord. De vergadering,
gisteren in de ♦Prins van Oranje" alhier gehouden,
werd bggewoond door slechts 6 leden van het bestnur
en 28 gewone leden. De oorzaak daarvan moet, zooals
de voorzitter, dhr. E van den Bosch, opmerkte, on-
getwyfeld worden toegeschreven aan de drukke
werkzaamheden van den landbouwer in dezen tjjd.
Na opening der vergadering, lezing en goedkeu
ring van de notulen der vorige, deelde de voorzitter
enkele punten mede uit het rapport van de afge
vaardigden naar de voorjaarsvergadering van het
hoofdbestuur. Het vermelde is reeds vroeger in ons
blad opgenomen.
Alsnu kwam aan de orde het punt, waarvoor op
de agenda een talrjjke opkomst werd gewenscht,
daar in het antwoord, dat aan de Afdeeling werd
verzocht, het aantal aanwezigen moet worden op
gegeven. Het bedoelde punt bevat: Missives van
de Ministers van Oorlog en van Binnenlandsche
Zaken, dat na 1897 geen snbsidie meer zal worden
gegeven voor hengstenkeuringen, teüzjj bepaald wordt
dat niet goedgekeurde hengsten niet mogen worden
gebruikt
Dhr. Hanken leidde, op verzoek van den voorzitter,
dit punt in en gaf als zijn gevoelen te kenneD, dat
men zich kan houden aan wat over deze zaak is
besloten op de algemeene vergadering te Hulst. Daar
verklaarde men zich vóór verplichte hengstenkeuring,
maar tevens vóór het vrye gebruik van afgekeurde
hengsten, met vermelding van hunne gebreken want
wilde men de afgekeurde weren en alleen de goed
gekeurde toelaten, dan zouden er zoj weinig bruik
bare overblijven, dat er spoedig gebrek aan fokdieren
zou bestaan. Bovendien moet elk landbouwer voor
zich zeiven weten en vrg blyven van welke hengsten
hg kweeken wil.
Nadat nog door enkele leden een korte discussie
over dit punt was gevoerd, werd met 31 van de 34
stemmen (3 in blanco) besloten aan het hoofdbestuur
te melden, dat deze afdeeling zich verklaarde vóór
vt rpiiehte hengstenkeuring, vermelding der gebreken,
dcch het gebrnik van afgekeurde hengsten toe te laten.
Daarna kwam iu behandeling eene missive van
de ♦Vereeniging Landbouw en Veeteelt" te Wolferts-
dgk om ondersteuning van eene aanvrage aan bet
hoofdbestuur om subsidie voor den wintercursus.
Ofschoon deze aanvrage gericht is aan het hoofd
bestuur, moet zg eerst iu de afdeeling worden be
handeld, op verlangen van dat bestuur.
Dhr. J. J. van Weel bracht omtrent deze missive
in het midden, dat hij het oprichten van dergelgke
cursussen ten zeerste wenscht aan te moedigen.
Behalve dat daar voor iefereen iets te leeren valt,
acht hg ze een uitstekende gelegenheid tot voor
bereiding voor hen, die later de Landbouwschool
alhier wenschen te bezoeken. Tevens wjjst hjj er op
dat «en landbouwcursus van rykswege kan worden
gesnbsidiëerd, wanneer een geëxamineerd landbouw-
onderwgzer daaraan is verbonden. Daar dit op het
oogenblik te Wolfertsdyk niet het geval is, verklaart
hg zich genegen aan het hoofdbestuur te udviseeren
de gevraagde subsidie te verleenen. Ook spreekt hg
de gegronde verwachting uit dat deze cursus zich
spoedig ia een gediplomeerd onderwgzer zal kannen
verheugen.
Naar aanleiding van deze aanvrage deelde dhr.
Ter Haar zgne onderviading mede aangaande de
ontwikkeling der jongelieden, die de landbouwschool
alhier bezoeken, en verklaarde geheel het gevoelen
