1896 N°. 87.
Zaterdag 25 Juli.
83ste jaargaug.
Bij dit uo. behoort een bijvoegsel,
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrjjdagavoud,
uitgezonderd op ieestdagen.
Prjjs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiön voor dit blad
inngenomen bjj de heeren Nijgh Va.n Ditmau te Botterdam es. verder
bjj alle Boekverkoopen en Brievengaarders.
COURANT.
De prjjs der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ct
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjjs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huweljjks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 ct.
Aanvragen om eu vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
ftusendlnft van advertent! vkr 2 nrea oy den dag der uitgave.
dat morgen verzonden wordt, en o. a.
zal bevatten: het vervolg en slot van liet
verslag der onderwijzers-vergadering en
liet verslag van den gemeenteraad van
hedenavond.
De zaak Den Hartog
en het oordeel van De Zeeuw.
In on=5 no. van 18 dezer vermeldden wij het ge
beurde met den ain het hoofd van dit artikel ge
noemden onderwjjzer. Het kan zijn nut hebben
kortelijk de aanleiding tot het voorval medetedeelen.
In de laatste jaren heeft Amsterdam door mid
del van hooge traktementen getracht de beste on
derwijskrachten tot zich te trekken. Het salaris
van een 3en onderwijzer, f600 bedragende, werd
vermeerderd met f 200 bij het bezit der hoofdakte.
Dientengevolge solliciteerden zelfs hoofden van scho
len naar do betrekking van 3en onderwijzer en het
resultaat was, dat Amsterdam i.i het bszit kwam
van een onevenredig groot aantal onderwijzers met
hoofdakte, die, eenmaal den voet in den stijgbeugel
hebbende, in de meening verkeerdeD, door hunne
bekwaamheid spoedig tot de hoogere rangen be
vorderd te zuilen worden. Dat promotie maken giüg
in den aanvang vrij goed, omdat er zooveel nieuwe
scholen werden gebouwd; maar eenmaal in den
scholennood voorzien zjjnde, hield de onnatuurlijk
snelle promotie op.
Toen begonnen de bedoelde onderwijzers ontevreden
te wordenzij zochten, zooals dat gewoonlijk gaat, de
schuld by anderen en vergaten te denken aan eigen
onvoorzichtigheid, dior te sollicitaeren naar eene
betrekking, die friteljjk niet met hun leeftjjd en
rang overeenkwam
Zij klaagden over willekeur bij de promoties.
Het gemeentebestuur te Amsteidam, dat steeds
zeer toegefelijk is geweest voor de klagers, zon
toen, in overleg met de aangewezen autoriteiten,
op middelen om alle aanleiding tot die klacht weg
te nemen en onder toejuiching der onderwijzers wer
den ingevoerd rangexamens, waarbjj de pro
motie afhaakelyk werd gemaakt van een vergelijkend
examen.
Dit is nu ongeveer 5 jaren geleden en wat te
verwachten was nauwelijks waren de rangexamens
ingevoerd en voor de eerste maal afgenomen, of
sommige geëxamineerden klaagden over de wijze
waarop de examens werden afgenomen.
Weldra ontstond nu sterke oppositie tegen de
examensverscheidene verzoekschriften tot afschaf
fing werden ingediend en om verschillende re lenen
zjjn thans vele hoofden van scholen en vele autori
teiten overtuigd, dat de bevordering bij examen niet
behoort volgehouden te worden.
Maar, men weet nog niet, wat er voor in de
plaats te geven. Burg. en Weth. onderzoeken de
zaak ernstig.
Intusschen was nog voor 1896 het rang-examen
bepaald. Aan den vooravond daarvan deelden een
aantal heeren 3e onderwijzers aan B. en W. mede,
dat zjj niet meer aan die exameDS zouden deelnemen
en zjj verzoch'en in een ongedateerd adres dat er
dit jaar geen examen gehouden zou wordeD, zonder
voor hun verzoek een ander motief op te geven,
dan dat zjj er nu eenmaal niet van gediend zjjn.
De wethouder Van Hall verklaarde, dat aan dezen
wensch dit jaar niet kon voldaan worden, doch
hield eene bespreking met drie der opposanten,
waarbjj hjj hun verzocht, dit jaar wel deel te nemen
aan het examen, zullende hjj van zijn kant alles
doen om bevordering bjj anciënniteit die nu ge
vraagd wordt als regel to stellen.
Van de 160 opgeroepenen namen nu 13 aan het
examen deel en 70 anderen demonstreerden voor
het gebouw, terwjjl zjj niet nalieten de 13die hun
plicht deden doordien zij zich aan een bij hunne be
noeming gemaakte overeenkomst hieldenmet zeer lee-
ljjke namen te noemen.
Nu heeft elke demonstratie vooral als er geen
notitie van genomen wordt al heel spoedig een
eind en het komt niet zelden voor, dat zij die
demonstreerden, ten slotte hun heil zoeken in eene
herberg.
Zoo daden Den Hartog en zjjn vrienden.
Ware de zaak hiermeé uitgeweest, men zou er
niet veel verder over gehoord hebben. Maar, terwijl
door Burg. en Weths. het afnemen van het bewuste
exrmen aan eenige hoofden was opgedragen en deze
zich aan die opdracht zeker niet konden of mochten
onttrekken, vond de heer Den Hartog goed deze
examinatoren te beloedigen op de vroeger medege
deelde zeer onhcbb lij ka wjjze.
Met zeldzame eenparigheid werd deze handeling
van dhr. Den Hartog door de gansche pers atge* 1
keurd. Al verschilde men in opvatting omtrent de
toe te passen straf, de daad werd eenstemmig ge
laakt en gegispt.
ZHts de bakende schoolautoriteit A. H. Gerhard
verdedigt den voor ontslag voorgedragen onderwijzer
niet en hij noemt in De Telegraaf de door «zijn
vriend" Den Hartog gepleegde handelingen polder
jongens-argumenten.
Na bovenstaande uiteenzetting der feiten, zal elkeen
inzien, dat de geheele zaak niets te maken heeft
met politiek en dat evenmin de verhouding van het
openbaar tegenover het bjjzonder onderwjjs er iets
meê uitstaande heeft tenzij men het. wille betreuren,
dat in een dergelijk geval, wanneer het voorkwam
op eene bijzondere school, d9 gemeente-autoriteiten
geheel machteloos zouden staan tegenover een onder
wjjzer, die zoo nadeeligen invloed uitoefent op het
ondersvjjs. Miar wij hebben te goedö gedachten
van de machthebbers over de byzondere school, om
niet te vertrouwen, dat zij in soortgelijke gevallen
even krachtig zouden optreden als nu B. en W. van
Amsterdam doen.
Wij kunnen ons dan ook moeieljjk voorstellen,
dat De Zeeuwhet eenige blad, dat, voor zoover wy
weten, in eenigszins verschoonende taal over de
zaak schrjjf t, Den Hartog in bescherming zou nemen,
als deze bijzonder onderwjjzer was en daarom ver
denken wij die bescherming een weinig van gezocht
heid, vooral omdat het blad er weder de sociaal
democratie en de vrjje school bijsleept. Zy hangt
daardoor de zaak, om zoo te zeggen, aan een niet
passenden kapstok en om dit te kunnen, moet zy
dien kapstok verbuigen en onkenbaar makenwie
verband wil brengen tusschen dingen, die niets met
elkaar te maken hebben, komt tot valsche voorstel
lingen, dreigt knoeiwerk te leveren en loopt gevaar
zjjne reputatie als eerlijk werkman te verliezen.
Het is niet moeieljjk aan te toonen, dat De Zeeuw
in haar jjver voor de «vrije school" heel wat kap
stokken verbuigt en bjj slot van rekening halve en
kwart-waarheden aan elkaar lijmt om heele onwaar
heden iDgang te doen vinder.
In haar nr. van jl. Dinsdag levert zjj een arti
keltje, waarvan de korte zin is
»Van een openbaar onderwjjzer behoeft de zaak
niet te verwonderen het gaat zoo met dat
openbaar onderwjjs en het is zelfs de vraag of de
man wel strafwaardig" is. Den Hartog heeft
geljjk met een eerlijk wapen strijd te voeren
tegen vernederende en karakterbedervende rang
examens. Zij die hem veroordeelen denken precies
of bjjna precies als hij en missen dus het recht
hard tegen hem te zjjn. Het zal hoe langer hoe
erger worden en voor éénen Den Hartog, die nu
misschien weg zal gaan, komen honderd anderen
in de plaats, want de autoriteiten staan machte
loos tegenover de sociaal-democraten. Daar is maar
één middel om de zaak gezond te makenhelp
ons om het denkbeeld der vrjje school voor heel
de natie te verwezenljjken."
Rangschikt De Zeeuw nu wat een vriend van
Den Hartog polderjongensargumenten" noemt, onder
de «eerljjke wapenen"
Nu, over den smaak valt niet te twisten en De
Zeeuw geeft dan bljjk van de uitdrukking «eerlijke
wapenen" een zoo eigenaardig begrip te hebben, dat
niemand bet de moeite waard zal achten haar tot
betere denkbeelden te brengen. Als 't de openbare
school geldt, kan de onderwjjzer zooveel grotheden
en onhebbelijkheden debiteeren als hjj wil. Ieder
middel om die school atbreuk te doen schjjnt haar
»eerljjk". Ook zullen wjj maar niet veel zeggen van
de indirecte aanmoediging tot daden als die van Den
Hartog, als zjj zegt, dat zjj niet strafwaardig zjjn.
Natuurljjk als 't de openbare school aangaat
Maar we willen nog een paar bewijzen voor de
onwaarheid en voor de onwaardigheid harer rede
neering bjjbrengen. Zjj zegt
«Het dagel. bestuur, dat Den Hartog voor ontslag
voordraagt, bestaat op één na uit liberalen, radicaal-
liberalen en radicalen".
Wat komt nu deze politieke ontleding van het
dag. bestuur van Amsterdam bjj deze voordracht
tot ontslag te pas, waar zy berust op het gebruiken
van polderjongens-argumenten? Buiten tieD, het dag.
bestuur van Amsterdam bestaat uit den burgemees
ter en vier wethouders, waarvan één afwezig is.
Hoeveel plaats is er nu in dat college voor libera)*/»,
radicaal-liberaler», radicalen en dan nog een En het
mooiste is, dat die nog een is de wethouder ScbÖl-
vinck (naar wjj meenen een katholiek) en dat juist
deze bet onderzoek in da zaak heeft gedaan 1
Er was dan ook in de geheele zaak geen quaestie
van politiek en men behoeft eenvoudig fatsoenlijk
man te zjjn om de bruikbaarheid van «polderjongens-
argumenten" niet aan te nemen.
De Zeeuw neemt die evenmin aan als ieder ander,
maar zjj had die voorstelling noodig om aan de 2aak
een politiek tiatj9 te geven en om te kunnen zeggen
Zoolang echter de neutraliteit niet verbiedt
dat sociaal-democraten onder wjjzers op de open-
bire school kunnen zijn, zoolang zal de gemeente-
ljjke overheid het ook moeten dulden dat deze
heeren in schoolzaken die niets met sociaal-demo
cratie te maken hebben, met hunne collega's van
meening verschillen en desnoods op minder parle
mentaire manier daarvan jegens hen doen bljjken.
Socialisten of niet, de heeren klasse-onderwjjzers
hebben groot geljjk, dat zjj met allerlei eerljjk
wapen strjjd voeren tegen vernederende en ka
rakterbedervende klasse-examens."
Hier worden een paar waarheden verteld, maar
de voorstelling ervan en vooral het onderling ver
band doet wel eenigszins twjjfelen aan de juistheid
der begrippen, die De Zeeuw heeft.
Het is waarsociaal-democraten kunnen onder-
wjjzers zjjn op de openbare, zoowel als op de by
zondere school. De wet sluit hen niet uit als zij de
bevoegdheid bezitten. Maar zij verbiedt wel om op
de openbare school sociaal-democratische begrippen
te verspreiden, want de wet decreteert eerbied voor
de ineeniug van andersdenkenden.
Waar de Bociaal-democraat als zoodanig optreedt
heeft de bevoegde macht het recht hem te verwjj-
deren en zelfs zjjne bevoegdheid tot het geven van
onderwjjs in te trekken. Het is hier geeue neutrali
teit die spreekt, maar de wet. De neutraliteit 7an
de openbare school is een verzinsel van hare vijanden.
Het bateekent niet, wat die vijanden bedoelenka
rakterloosheid het beteekentde openbare school
maakt geen proselieten voor eenig Icerkelijk of politiek
genootschap De sociaal-democratische onderwjjzer, die
zich daarvan niet onthoudt, handelt dus in strjjd
zoowel met de wet als met de neutraliteit. Alleen
op de byzondere school heeft de soc.-democraat
meerdere vijjheid, daar is het proselieten maken toe
gestaan, mits men zich onthoude van keringen
strjjdig met de goede zeden en met 's lands wetten.
Eigenljjk hadden wjj over dit punt niet zooveel
woorden behoeven te gebruiken, want De Zeeuw
zegt zelf:
«Wjj die op een ander standpunt staan, kunnen
deze historie lezende niets anders doen dan de
vraag herhalen, waarom men niet medewerkt
aan de verwezenlyking van het denkbeeldHe vrije
school voor heel de natie. Dan snjjdt men immers
ai dergeljjke gebeurlijkheden af. De socialisten
krijgen dan even goed hun eigen school als de
liberalen en de geloovigen.
Dan is er een zedelijk contract; dan is er vrjj-
heid van bewegingdan is er voor elke school
een leven uit eigen beginsel."
Wat volgt hieruit? Dat de »vrjjheid van bewe
ging" in bepaalde richting slechts op de voor die
richting bestaande scholen bestaat.
Alzoo heeft de sociaal-democraat geen recht zjjne
sociaal-democr. leeringen op de openbare school te
verkondigen.
Men ziet hetDe Zeeuw groef een kuil en viel
er zelf in
En wat is er nu eigenljjk waar van de vrjjheid
der bjjzotdere school als men haar toepast op de
kinderen In de N. Amsterdammer zegt de heer
Bjjleveld, de directeur van de Gereformeerde kweek
school voor onderwyzers te AmsterdamWjj voeden
onze kinderen in onze scholen voor onze kerk op.
Dat is vrijheid.
Wjj noemen dat geen vrjjheid, dat is belemmering
van de vrjje ontwikkeling van het kind.
En met die vrjjheid zou De Zeeuw ons willen be
giftigen Van die vrjjheid zjjn wy niet gediend.
Ten slottewjj matigen ons geen oordeel aan
omtrent de straf, die de onderwjjzer Den Har
tog verdient. Daarover kunnen alleen zjj oordeelen,
die de zaak met al hare bjjomstandigheden vol
komen kennen.
Maar het is noch eerlijk noch waardig om uit de
gedragingen van genoemden heer een middel te
smeden tot bestryding der openbare en tot verheer-
ljjking der byzondere school.
Wjj cursiveeren.
GOES, 24 Juli 1896.
Op verzoek eervol ontslag verleend aan den
heer Ph. M. van der Mandere, als majoor
commandant bij de rustende schuttery in Zeeland.
Tot boekhouder vau de Maatschappij van wel
dadigheid te Frederiksoord is met iogang van 15
Augustus a. s. benoemd de heer A. Verhage,
kantoorbediende bjj de firma Fransen v. d. Putte
Zoon alhier.
By Min. beschikking is S. H. Dry f hout,
beëedigd klerk ten kantore van de Hypotheken en
van het Kadaster alhier, met ingang van 1 Aug.
a. s. tevens benoemd tot Rjjksklerk.
Tot deurwaarder bjj de directe belastingen te
Amsterdam is benoemd de heer L. D. Ooster-
veld, thans te Goes. (Tel.)
Men schrjjft aan het Vaderl. uit Iersöke om
trent de oesterteelt:
We hebben tot heden een milden zomer. De aan
slag is overvloedig, ook het jonge zaaigoed groeit
uitstekend.
Er is echter veel vuil van verschillenden aard
op de banken, o. a. een soort van haren, die aan
de groote oesters vastgegroeid zjjn. Door korren
tracht men dit te verwjjderen.
Kolijn*pla&t. Donderdag 11. is aan den Nieuw-
Noord-Bevelandpolder een s 1 y k v a 1 gekomen van
pl. m. 200 M., op pl. m. 150 M. uit den wal, tus
schen de djjkpalen 14 en 17.
Men Bchrjjft aan het Vaderland:
Na afloop van het examen ter verkrjjging van een
diploma als candidaat-gemeentesecre-
t a r i s kan men steeds in de vakbladen advertentiën
lezen, waarin opleiding voor het examen wordt aan
geboden. Dat de concurrentie hierin sterk is, bljjkt
wel nit de volgende, in bet jongste nummer vaa
de Gemeentestem voorkomende, advertentie
Examen cand.-gem.-secret. Zjj, die zich voor
«bovengenoemd examen wenschen te bekwamen, tegen
«vergoeding van f5, zenden fr. br. bureau Gemeente-
98tem, lett. M."
Zegge vijf gulden. Is het wonder, dat bij zóó «goed
koops" opleiding ieder jaar gemiddeld 50 pet. van de
candidaten zakken?
Bjj het eindigen der pianolessen en die in de
muziekgeschiedenis van H. M. de Koningin, heeft
H. M. de Koningin-Regentes den heer J. Storten
beker, muziekleeraar van de Koningin, begiftigd
met het ridderkruis der Oranje-Nassauorde, terwijl
H. M. de Koningin den heer Stortenbeker vereerde
met HD. portret in kabinetformaat in zilver-enca-
drement.
De beide onderscheidingen werden door HH. MM.
zelve den heer Stortenbeker overhandigd. (Dbl.j
In het Hbld. pleit do heer A. C. W e r t h e i m
clementie voor den onderwjjzer Den Hartog.
Den Hartog heeft in drift afkeurenswaardige
woorden gesproken. Maar mnn stelle, zegt de heer
A. C. Wertheim, «tegenover die ééne daad van over
ijling en van miskenning van wezen en vorm, den
arbeid van een geheel welbesteed leven.
«Ziet de getuigschriften van mannen als prof. dr.
J. C. Matthe8, schoolopziener, van den heer Deelman,
zjjn tegenwoordig hoofd, van den waardigen Meilink,
hoofd der o. 1. s. Ie kl. no. 1, van de heeren J.
Kelder h. d. s. te KralingenG. J. van Tongeren
h. d. s. en van den president der plaatselyke com
missie van Wyngaarden, die allen met lof van zjjn
jjver, zjjn werkzaamheid, zjjn intellectueels gaven
getuigen en vraag u dan af, naar welke zjjde de
schaal moet overslaanof het oordeel eene onher
roepelijke veroordeeling moet worden".
De heer Wertheim hoopt dan 0)k, dat men het
ontslag wjjzige in tjjdeljjke schorsing.
Dan is aan het rechtsgevoel, aan de eiachen der
8chooltucht en aan de reglementaire voorschriften
voldaan.
Volgens het in ons vorig no. vermelde Regee-
rings-telegram zjjn er bjj de laatste excursie naar
Senelop onzerzjjds slechts 2 minderen gesneuveld en
42 gewond.
Het Hbl. evenwel maakt melding van 8 gesneu
velden en 36 gewonden, en de N. R. Ct. van 4
gesneuvelden en 35 gewonden.
Doch hoe dit zjj, zegt de Standaardde toestand
laat zich zorgeljjk aanzien.
Voor langen tjjd heette het reeds, dat de expedi
tie haar doel bereikt had. De hoofdmacht stond al
op het punt van vertrekken. Maar nu wordt er
weer geklopt, of alles nog eens van voren aan be
ginnen moet. Zóó kan men aan het «tuchtigen"
bljjven. Maar wat zal het resultaat er van zjjn
Bjj het departement van koloniëa is ontvangen
het volgende van gisteren gedagteekendo telegram
van den gouverm ur-generaal van Noderl.-Indië, be
treffende de krijgsverrichtingen in Atjeh:
«Gisteren Lamnga omsingeld, Nji Makara ge
vangen en gefusilleerd. Geen verliezen onzerzijds.
KoIot»! Sterafoort bozocht VI «n IV Mojkirai
