1896 N°. 34
Donderdag 19 Maart,
83ste jaargang.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op ieestdagen.
Prjjs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bijblad 10 cent.
Behalve am ons Bureau worden Abonnementen en Advertentie voor dit blad
aangenomen bij de keeren Nijgh Va.n Ditmlb te Botterdam en: verder
alle Boekverkooperi en Brievengaai dem>
De prijs der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ctt
B|j directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjjs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwoljjks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankoetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 ct
Aanvragen 02a ea vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
ïnscnding van «ulvertentlÖn v«i*r fi «arv.» 09 «len dag der uitgave.
Een Ueuw volkspetitionnement.
Er dreigt een diöuw volkspetitionnement op touw
gezet te woden. In de laatste weken is de weder
invoering V&- de doodstraf op den voorgrond ge
treden, voor» nadat mr. Fabius, professor aan de
Vrije Universifit te Amsterdam, als verdediger van
die wederinvoeing is opgetreden. We hebben tot
nogtoe over oze quaestie gezwegen, omdat wjj
meenden, dat vj beperkt zou big ven tot den engen
kring, waarin pofessor Fabius haar heeft besproken.
Nu het echter bljjkt, dat men een adres met ver
zoek tot wedelnvoering van de doodstraf aan de
Tweede Kamer wil zenden, en het zelfs de bedoe
ling schijnt te agn, op dat adres door geheel het
land handteekeingen te verzamelen, kan het zijn
nut hebben ooi onzerzijds deze zaak te bespreken,
vooral omdat ii gevallen als dit een volkspetition
nement, naar oze meening, zijne hoogst bedenke
lijke zjjde heelt.
Het is toch ei niet te loochenen feit het be
kende volkspetionnement tegen de schoolwet van
1878, zoowel aldat, hetwelk eeöige jaren geleden
vanwege den viawenbond tot verheffing van het
zedelijk bewust.n heeft gecirculeerd, hebben het
bewezen dat>jj het verzamelen van handteeke-
ningen onder zie een adres soms op zeer zonder
linge wjjze wore te werk gegaan. We willen gaarne
aannemen, dat c ontwerpers van bet adres de beste
bedoelingen hebn ten opzichte van die handUe-
kening-inzamelin maar noodwendig valt men daar
mede vaak in nden van mannen, die, zelf ter
nauwernood vollenen op de hoogte van strekking,
doel en gevolgi van het in het adres vervatte
verzoek, allermi; berekend zjjn voor de taak om
anderen daarom»nt voldoende in te lichten. En
zelfs al zijn zjj t, dan nog hoort de groote massa
de zaak slechts 1 ééne zijde, en blijft zjj onkundig
van wat daarteft en dikwijls op goede gronden,
kan worden aanfoerd.
Vooral in dit val geldt dit bezwaar in niet ge
ringe mate, omd het vraagstuk van de wederin
voering van de odstraf in de eerste plaats eene
rechtskundige zj heeft, waarover het volk als
zoodanig ten eeimale onbevoegd is een oordeel
te vormen, veel ader een oordeel te vellen. Het
was daarom eeneoede gedachte van de Avondpost
om, toen professcFabius, wiens oordeel als rechts
kundige in dezemker allerminst van gewicht ont
bloot is, zich teigunste van de wederinvoering
uitsprak, eens dueening te vragen van verschil
lende juridische eialiteiten in ons land. En ziet,
zij allen waren bi eenstemmig in hun oordeel, dat
de wederinvoerinpöch noodig noch gewenscht is.
Dit alleen ieeduoet, dunkt ons, tot groote om
zichtigheid stemm Maar er ie meer. Telkens kan
men de opm< rkimooren, dat het aantal moorden
in ons land handrer hand toeneemt, ah mede, dat
ééne der corzukeiasi van is gel«gen in de afschaf
fing van de doodt. In hoeverre het eerste waar
is, kan alleen de -tistiek uitmaken, die bovendien
dan het bewijs za leveren hebben, dat het aantal
moorden hier te do evenredig hooger is dan in
landen waar de datraf bestaat en wordt toegepast.
Want wjjzen de ers der statistiek dit laatste niet
uit, dan vervalt cmeda vanzelf de bewering, dat
afschaffing der dstraf mede oorzaak is van de
veronderstelde to<ne van het getal moorden.
Ook wordt voffieweerd, dat het bestaan van
de doodstraf tot irdere ontdekking van misdaden
zou leideD, omdatins de wetenschap, dat de moor
denaar in leven .'blijven, velen weerhoudt hem
aan de justitie te .lekken, uit vrees voor wraak.
Hiertegen is vanvoegde zgde 0. a. aangevoerd,
dat door toepas&innn levenslange gevangenisstraf
te dien opzichte elfde veiligheid voor getuigen
wordt verkregen door het ter dood brengen van
den misdadiger.
Al deze be6chongen voor en tegen leveren
het bewijs met hoeiote omzichtigheid moet worden
te werk gegaan bet beoordeelen van het meer
of minder noodzaike van de invoering van de
doodstraf, en hceinig dat vraagstuk zich leent
om het onderwerp vormen van een volkspetition-
nemenfc. Want weltrdfc ook door de voorstanders
der invoering geze dat het rechtsgevoel van h t
volk wordt gekrei' maar het rechtsgevoel d<r
groote massa, die rhet volk noemt, is uitermate
spoedig beleedigd, Wanneer men bg de toepassing
dtr doodstraf moe£ werk gaan naar het volks
oordeel, dan zoudtr heel wat gehangen worden
voor feiten, die ttninst eene zoo strenge en
nimmer meer te v)tden straf zouden rechtvaar
digen. Ee massa ia eenmaal weinig zacht- noch
lankmoedig, weiniggevensgezind en luttel bedeeld
met liefde tot den amenich.
Juist omdat toleze christelijke deugden zoo
veel mogelijk moelvorden aangekweekt, en aller
minst haar invloed g ter zgde gesteld worden bg
de baoordeeling van de wenschelgkheid van de in
voering der doodstraf, wekt het bevreemding dat
de drang tot die wedeiinvoeriog komt van streng
kerkelijke zijde. Men beroept zich daarbij op den
Bgbel, al is dit beroep in het ontworpen adres aan
de Kamer alleen als aanhangsel daaraan toegevoegd,
als lokspijs voor de rechtzinnigen. Een tweetal teksten,
die te vinden zijn in Genesis 96 en Mattheus 26
52 moeten als zoodanig dienst doen. Maar hierbjj
nu doet zich het merkwaardige geval voor, dat het
beroep op den eersten tekst reeds in 1881 gewraakt
werd door niemand minder dan Jhr. mr. A. F. de
Savornin Lobmanen dat »de verwijzing naar
Mattheus 26 52" door dr. A. Kuyper in de Stan
daard van jl. Dinsdag >min gelukkig" wordt ge
noemd. Ons dunkt, waar deze beide coryphee tón der
beide fractiën van de anti-revolutionnaire partjj
het beroep op de genoemde uitspraken van God's
woord wraken, daar moet zelfs voor den meest
rtchtzionige dat beroep, dat zoo aarzelend in een
aanhangsel wordt uitgesproken, alle kracht van
argumentatie verliezen.
Dr. Kuyper toont zich consequent, waar bij de
vraag stelt, waarom het adres is gericht aan de
Staten-Generaal en niet aan de Overheid »Zich
ter eeister instantie tot de Volksvertegenwoordiging
te wenden, onderstelt, dat men haar in de eerste
plaats als de eigenlijke Wetgevende macht beschouwt."
Hg blijft zich daarbij bewegen in dezelfde ljjn als
toen hg bg de behandeling van het eedsvoorstel-
Gerritsen het afkeurde, dat voor een dergeljjk voor-
stel het initiatief door een lid der Kamer was genomen.
Maar bij dezelfde gelegenheid heeft hij ook gezegd
alleen voor de afschaffing van den eed te kunnen
stemmen, wanneer de »Overheid" te kennen gaf het
zonder dien eed te kunnen stellen. Hoe zal nu dr.
Knyper zich ooit voor de wederinvoering van de
doodstraf kunnen verklaren, waar de >Overheid," in
dit geval de minister van justitie, zich reeds vroeger
daartegen heeft verklaard
Inderdaad, dr. Kuyper heeft wel gelijk, waar hij
zijn entrefilet over »het adres over de doodstraf"
eindigt met de verklaring:
>Het ijs, dat hier betreden wordt, is glad, en wie
er zich op waagt, kan er niet anders dan wel-
beslagen op komen."
En al geldt deze uitspraak in de asterisk van de
Standaard de opstelling van het adres, en riet de
adresbeweging, we gelooven, dat ze op de laatste
niet minder van toepassing is.
Moge dit daarom de opstellers alsnog weerhouden
eene algemeene adresbeweging op touw te zetten,
of anders de groote menigte haar te steunen. Men
waagt zich anders metterdaad op glad gs Noch
het oordeel over de juridieke noch dat over de
sociale zijde van de quaestie valt binnen het bereik
van het volkderhalve is het onoordeelkundig, ja
zelfs gevaarlijk dat oordeel in te roepen.
GOES, 18 Maart 1896.
Het groot aantal belangstellenden, dat gister
avond de Schouwburgzaal in de Prins van Oranje"
alhier geheel vulde, was zeker een doorslaand bewijs,
hoezeer de voordrachten door dhr. Willem
van Zuijien worden gewaardeerd. Zelfs velen
van buiten waren opgekomen om dien gevierden
declamator te hooren, en we gelooven, dat niemand
ook maar ©enigszins onvoldaan zal zijn huiswaarts
gekeerd, want dhr. Van Zuijien heeft ook nu weer
zijn gevestigden naam gehandhaafd en zijn hoorders
eenige oogenblikken van waar kunstgenot bezorgd.
Het zijn dan ook geen voordrachten meer, dia kg
geeft, het is tooneelspel en wel in den besten vorm.
De personen, toestanden en handelingen, die het
onderwerp zjjner voorgedragen stukken uitmaken,
worden zoo typisch weergegeven, dat het werkelijke
tooneelspel daaraan geen andere eischen stellen zou.
Hieraan moet het dan ook toegeschreven worden,
dat de aandacht van het publiek een ganschen avond
geboeid blijft, al treedt steeds dezelfde acteur voor
het voetlicht.
Een achttal voor Goes nieuwe nummers, benevens
een extra-nummer, gaf dhr. Van Zuijien ten beste,
die alle uitmuntten door comischen inhoud en aan
het publiek menigen har telgken lach ontlokten. Het
nummer >De Anarchist", dat op het programma
vermeld stond, doch bljjkens de ondervinding, op
andere plaatsen opgedaan, minder in den smaak viel,
werd weggelaten en vervangen door >Mgn eigen
Kamer", reeds vroeger door hem alhier voorgedra
gen, terwijl als toegift werd gegeven»Paardeu-
gang" door Laurillard.
Het luid applaus zal den heer Van Zuijien ge
toond hebben, dat zijn wederoptreden alhier zeer in
den smaak is gevallen.
Kapelle. In plaats van den heer H. Janssen
is tot stationschef alhier benoemd dhr. J. Mat-
t h g 8 s e, thans adsistent 2de klasse te Fyenoord.
Sirafrbendijke. De arbeider-telegrafist bij de
Maatschappij tot Exploitatie van staatsspoorwegen
alhier, dhr. J. L. P a n t u s is aangesteld tot halte-
chef te Capelle-Nieuwvaart, zulks met ingang van
I Mei a. s.
Borsele. Door het overlijden van den heer C.
Rottier Lz. is een vacature ontstaan als lid van
den Dijkraad voor de waterkeering van het cala-
mitenze waterschap Eliewondsdjjk—Borsele, welke
betrekking ruim vier jaar door den overledene ge
trouw waargenomen werd.
Bij Kon. besluit is met ingang van I Mei be
noemd tot directeur van het post- en telegraafkan
toor te Ter-Neuzen J. Spaanstra, thans direc
teur van het telegraafkantoor te Amersfoort.
Bjj kon. besluit zjjn benoemd tot voorzitter
van het bestuur der waterkeering vau het calami-
teuze waterschap Walsoorden A. G. V. Hombach;
tot plaatsvervangend dijkgraaf voor den Nieuwen
Veerpolder V. M. Krep el.
Onder het opschrift »bedenkolgke terug
tred" leest men in de Amsterdamsche Courant
In de Kloosterkerk te 's-Gravenhage heeft ds.
Van Gheel Gildemeesterll. Zondag voor
acht dagen, terwijl de Koninginnen onder zijn ge
hoor waren, zich op afkeurende wijze uitgelaten
over de aan den N. Malth. Bond verleende lechts-
persoonlijkheil. Hierover sprekende heeft hg gezegd
dat >de zuurdesem van Herodt-s" in deie regeerings-
daad te herkennen viel.
Aan de Haagsche bladen schijnt dit feit te zijn
ontgaanons kwam het eerst dezer dagen ter oore.
Wg deelen het mee ora te protesteeren tegen den
bedenkelgken terugtred, dien de kerk doen zon, ging
zij weer als in vroegere eeuwen politiek op den kansel
brengen en de daden der overheid prijzen of gispen,
al naar haar goeddocht. Ontboudirg schijnt ods nog
steeds het eenig goede en rationeele standpunt.
De N. Malth. Bond is goedgekeurd bg koninklijk
besluit. Nu is ook ons het Grondwetsartikel niet
onbekend »De Koning is onschendbaar, de ministers
zijn verantwoordelijk." Formeel kan men zeggen dat
bet verwijt de ministers trof. Ook heeft de predikant
in quaestie van het hoofd van den staat niet ge
sproken. Maar toch heelt hij niet gevoeld hoe
indelicaat het op zichzelf al is over regeeringdaden
een oordeel uit te spreken in een openbare bijeen
komst, waar de Koninginnen tegenwoordig zijn
Dubbel indelicaat, waar dat oordeel een afkeuring
inhoudt.
Wie zal, als hij de Koninginnen onder zgn gehoor
ziet, dan eens even gaan vertellen hoe hg over een
of andere regeeringsdaad denkt Of gaf zijn positie
als predikant daartoe den he v. Ghoel Gildemeester
een speciale bevoegdheid Wij zien niet in waarom.
Dat te minder waar uit zedeljjkheidsoogpunt alleen
de zaak niet dan eenzijdig bezien kan worden.
En ookomdat ook deze prediker het karakter
der koninklijke goedkeuring als zooveel anderen mis
verstaan heeft.
Zegt men numaar dit is een juridisch onder
scheid, dat de theoloog niet vatten kon dan is
het antwoord gereedonthoude vieh daarom de
theoloog van juridische vragen te baoordeelen.
Naar aanleiding van het bericht van het
Centrum over meelvervalsching schrijft de
Bakk.-Ct
Ia een zeer verontrustend artikeltje van het Cen
trum wordt zeer geheimzinnig medegedeeld, dat een
molenaar aanbieding ontvangen had van Chineesche
aarde van die of die firma.
Het Centrum durft den naam van de aanbiedende
firma niet noemen, bans? als zij is, met den straf
rechter in aanraking te kofnen.
Chineesche aarde kan voor meelvervakching geen
surrogaat zijn, omdat 't in een verhouding van 1
of 2 pet. gebruikt, geen winst aanbrengt10 pet.
nemende, zal het meel niet te gebruiken zijn door
zijn loodig zwaarmoedigen aard.
De groote meelfabrikanten ontkennen, ooit een
aanbieding van wie ook ontvangen te hebben.
Er moet dus mystificatie ia het spel zgn.
Laat het Centrum ons maar den naam van de
aanbiedende firma bekend maken, dan zullen wij dien
wel publiceeren.
Een resolutie van den minister van financiën
van 9 Maart jl. bepaalt, dat met de voorbereiding
der heffing van de personeele belas
ting over het dienstjaar 1896/97, overeenkomstig
de bestaande wetten, kan worden begonnen.
De primitieve kohieren behooren tijdig, het laatste
althans vóór 20 Augustus a. s., executoir verklaard
te worden.
Het aantal opcenten ten behoeve van de gemeenten
op de hoofdsom van de personeele belasting te heffen,
zal later worden opgegeven.
Ksrkeliiks Zaken en Onderwijs.
's-BEeer Axendskcrke. Beroepen bij de Ned.
Herv. Gem. alhier ds. Dijkstra te Kortgene.
krabbeadijke. Tot lid van het kiescollege bij
de Ned. Herv. gemeente alhier is gekozen de heer
J. N. Elenbaasde heer H. A. Breker had voor
zijne benoeming als zoodanig bedankt.
De vrijzinnige leden der Ned. Herv. kerk te
Middelburg, die na den dood van dr. Sibmacher
Zijnen hnn vereenigingspuut hoofdzakelijk hebben
in de vereeniging »De Reservekas" nog door den
overleden predikant gesticht hadden van den
kerkeraad verlof gekregen voorloopig, tot 1 April
nameljjk, gebruik te maken van een der kerkgebou
wen voor hun godsdienstoefeningen. Hierin traden
vrijzinnige predikanten uit andere plaatsen op. Thans
heeft de kerkeraad besloten om die Koorkerk na
den vaBtgestelden datum niet meer beschikbaar te
stellen, hoewel een der predikanten gesteund door
al zgn collega's het voorstel deed om de kerk
voor dit doei wél af te staan. Naar de Midd. Ct.
verneemt is de verwerping van dit voorstel met
slechts één stem meerderheid geschied.
Het is zeer zeker te betreuren dat de vrij sterke
welwillend gezinde partij in den kerkeraad nog in
de minderheid moest blijven, te meer daar de ortho
doxe predikanten der gemeente toch niet alle kerk
gebouwen kunnen bepreek©d, wegens de bestaande
vacaturen in den ring. De vrijzinnige leden zullen
nu een ander lokaal moeten zoekeü, en kunnen reeds
dadeljjk, naar wg vernemen, op de hulpvaardigheid
van het kerkbestuur der Waalscbe gemeente rekenen.
(N. R. Ct.j
Mej. M. Verhoeven te Bergen-op-Zoom is tgde-
Ijjk benoemd tot onderwijzeres te St. Filipsland.
Bij de akte-examens nuttige handwerken te
Breda is geslaagd mej. M. de Jonge van Goes.
Als deskundigen bij de aanstaande acte-examens
(art. 56 alager onderwijs in Zeeland zullen optreden
voor lezen en Nederlandsche taal de heer A. R.
Breetvelt, onderwijzer aan de rijksnormaalhssen te
Goesvoor rekenen de heer P. Barentsen, directeur
der rijksnormaallessen te Oostburg; voor aardrijks
kunde de heer A. Lajjendgk, directeur der rijks
normaallessen te Tolenvoor geschiedenis de heer
A. Rademaker, onderwijzer aan de bijzondere nor
maallessen te Middelburg; voor kennis der natuur
de heer B. van Rugveü, directeur der rijksnormaal
lessen te Aksel; voor paedagogiek de heer W. J.
Frijling, hootd eener openbare school te Vlissiugen
voor zang de heer A. Lijsen, onderwgzer aan de
rijkskweekschool voor onderwijzers te Middelburg;
voor schrijven en teekenen de heer J. Swart, onder
wijzer aan de rijksnormaallessen to Goesvoor vrije
en ordo-oefeningen de heer P. B. Oost Lievense,
gymnastiek-onderwijzer te Vlissingen en mej. A. S.
Beugel, onderwijzeres in de gymnastiek te Middel
burg; voor de nuttige handwerken voor meisjes de
dames J. de Graaf en M. J. de Haan, respectievelijk
onderwijzeressen aan do rijksnormaallessen te Goes
en te Middelburg.
Boekaankondiging.
Het Tijdschrift ter beoefening van het Admini
stratief Rechthoofdredacteur H. J. G HartmaD,
dertiende jaargang, derde aflevering, uitgave van F.
Kleeuwens Zoon te Goes, bevat: Art. 26 der
drankwet, door J. F. de Mey Mecima. Strand
vonderij, door W. Molenaar. Beantwoording dei-
door de redactie gestelde vragen. De opleiding
voor het examen. Leestafel. Vragen ter be
antwoording.
Rechtszaken.
Arrondissements-Rechtbank te Middelburg.
Gisteren zijn veroordeeldM. G., 13 j., te Kam
perland, wegens diefstal, tot 6 weken gev.straf
A. P. v. L., 26 j., te Wissekerke, wegens mishan
deling tot f 8 of 8 dagen hechtenisD. J. M.,
29 j., te Kats, wegens verstoring der orde en mis
handeling, tot f 5 of 5 dagen hechtenis en 7 dagen
gev.straf; J. M. v. d. M., 17 j., L. K., 19 j.,
W. Z., 21 j., A. P., 16 j., J. F., 16 jA. V., 16 j.,
L. L. L., 20 j. en J. K., 18 j., allen te Wissekerke,
wegens huisvredebreuk tot f 5 of dagen hechtenis.
Gemengde Berichten.
RillAiid°Bath. Niettegenstaande in onze ge
meente in de laatste jaren verscheidene huizen wer
den gebouwd, schijnt er nog gebrek aan geschikte
woningen te bestaan, ten minste er wordt weer
druk bjjgebouwd. In de ;nabgheid van het station
worden weer een tiental huizen gezet.
