1896 H22.
Donderdag 20 Februari.
83sle jaargang.
GESCHE
De uitgave dezer ut geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrgdagavond,
oitgezonderd op feestdagen.
Prjjs per taal, zoo binnon als buiten Goes, f 1,75.
Afzonde nominors 5 centmet bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bi worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bg de haNijGH Van Ditmar te Rotterdam en varder
bij Boekvorkoopers en Brievengaar dors.
De prjjs der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 o*
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prfjs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelgka- on doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 ct
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
Insemlfaiff van Advertentiën vóór 9 we» o^p den d*g «Ier nlt^nve*
Vrije en orde-oefeninge;
Bij de Tweede Ka ja ingekomen een wets
ontwerp houdende wig vao eenige artikelen
der wet tot regeling lager onderwgs.
De Memorie vau iting bevat o. a. het
volgende ten aanzien vrge en orde-oefe
ningen der gymniek. Ingevolge de wet
van 8 December 1889, zigd bij de wet van 30
December 1892, word; onderwijs in de vrije
en orde-oefeniDgen demnastiek op 1 Januari
1897 verplichtend.
De bezwaren, welke t de verplichte invoering
van dat vak met 1 Janlé&S golden en tot de
wet vau 30 December hebben geleid, berustten
voornamelijk op de onmfcheid, om dat onderwijs,
bg gemis van een daa geschikte Idealiteit of
oefenplaats, te deen gander schade voor de ge
zondheid der leerlingen.
De minister van binnidsche zaken meent, dat
als zeker mag wordengenoraen, dat ditzelfde
bezwaar zich tegen deifiehte invoering met 1
Januari 1897 nagenoep gelijke mate zal doen
gelden als voorheen, hermits de wetgever bg
het verplichtend stellen het onderwgs in vak j
met dat bezwaar blgkb*eene rekening had ge
houden, aangezien hg zial voorgesteld, dat het
onderwgs in de gewone ollokalen, of in de open
lucht, of op de speelplaaju kunnen worden ge-
geveD, acht de regeering billgk, dat door wgzi-
giog der wot daarin nadrorde voordien. Zg acht
het doeltreffend, dat de ven orde-oefening ui der
gymnastiek wel onder deplichte leervakken aan
de openbare Jagere schoUgven opgenomen, mits
de gelegenheid geopend m aan bezwaren, ont
leend aan het ontbreken gelegenheid of gelie-
lgke middelen ter verscb» van de noodige loca-
liteit en bg uitzondering aan gemis van leer
krachten, voortdurend ttmoet te komen. Naar
het oordeel der Regeering 2ilks kunnen geschieden
door aan Gedeputeerde St bevoegdheid te geven,
om vaa de verplichting tdfc gevea van dit onder
wgs telkens voor ten hooggf jiren, den districts
schoolopziener gehoord, bijt met redenen omkleed
besluit ontheffing te verlee
Da opneming van eene doe strekkende bepaling
ia art. 16 der wet wordtart. 3 van het wets
ontwerp voorgesteld.
Voor het bijzonder ond<js meent de minister,
dat aan het bezwaar bahote gemoet te worden
gekomen door do verplicty tot het geven van
onderwgs in vak j op de ere scholen als voor
waarde voor het verkrggen rgksbijdrage, bedoeld
in art. 54bis der wet, te d vervallen.
Bg art. 5 van het wetsonrp wordt eene daartoe
strekkende wgzigiög van iöfbis der wet voor
gesteld.
Het sluitingsuur.
De Hooge Raad heeft e&iatal personen, die
door den kan tor rechter tewolle tot geldboete
waren veroordeeld, wegens 91 op verboden
tgd zich bevinden ien koffiehuis,
te dier zake van alle i echts'olging ontslagen, op
grond dat in do toegepaste aling der gemeente
verordening, aau dan burgester de bevoegdheid
wordt gegeven n rune wijng in den sluitings-
tgd voor koffieiiuizen te bren, een bevoegdheid
welke alleen aan den Raad tQmt, zoodat de hier
bedoelde bepaling ve: bindend-lacht mist.
Zelden," aldus schrgft maan de N. R. Ct., >is
zeker een beslissing genomenti zóó vèr strekkende
gevolgen. In F ïesland tocb^ en waarschijnlgk
overal komt in elke veroning, regelende het
uur van sluiting van koffiehui enz., die nu door
d-m iïoogen Raad vei oordeeldelegatie van macht
op den burgemeester of onrgeineester en wet-
houlers voor. Met één slagn al die verorde
ningen vervallen, en kan iecf zonder vrees voor
eene bekeuring, rustig na hsluitingsnur in een
koffiehuis blgven zitten.
Hot gevolg zal wel moeten n algeheele afschaf
fing der bestaande verordenini, want een bepaling
omtrent het sluitingsuur, dieet dan bg wgziging
der verordening door den ra kan plaats hebben,
levert in de practgk onoverkonlgke bezwaren op.
Elke tooneelvoorstelling, elkoncert, ja elke pu
blieke vermakelgkheid of veldering zelfs zal in
de grootere plaatsen te elf ursn in de plattelands
gemeenten te tien uur 's avondaoeten zyn afgeloo-
pen, op straffe eener bekeuri, want verandering
van 't sluitingsuur, gesteld al t het door den Raad
voor elk speciaal geval zoude kuen geschieden, zon
der wgziging der verordening it al den administra
tieven omslag van dien, zou it uitvoerbaar zgn,
omdat de gemeenteraad niet stel vergaderd is. Zelfs
waar dit in een enkel geval ajedaan zou kunnen
worden, ziu in den regel het rcement van ord9 een
dadelyke behandeling var oen dqfljjk verzoek in den
weg staan, zoodat de beslissing veel te laat zoude
komen.
Tot welke verwarring en komische voorvallen de
verdere handhaving van een verordening op het
sluiten der koffiehuizen enz. dus ia het vervolg zal
kunnen lfiden, laat zich denken."
GOES, 19 Februari 1896.
Het is een zeldzaam fait, dat een dichter van
naam, en dan nog wel een buiteDlandsch dichter,
bereid is in onze stad op te treden, en daarom mag
het wel een zeer gelukkige gedachte genoemd wor
den van de debatingclub alhier, dat zg d r.
Pol de M o n t uitnoodigde hier eene lezing te
komen houden. Aan deze uitnoodiging heeft hjj jl.
Maandagavond voldaan, toen hg voor een vrij talrgk
publiek ia de concertzaal der Sociëteit V. O. V. is
opgetreden om te spreken over Nederland's dichter
Herman Gorter.
De spreker toonde, wat trouwens bekend mag hee-
ten, een warm bewonderaar te zijn vaa de nieuwere
richting in de Hollandsche letterkunde, die men
gewoon is de Nieuwe Gids-richting te noemeD, en
die sedert 1880 tracht een geheelen ommekeer in
onze literatuur te brengen. Hg verdedigde de aan
hangers dezer richting tegen de dikwerf geuite be
schuldiging, dat zij excentriek en onartistiek zgn,
en bepaalde vervolgens de aandacht van zgn publiek
tot Human Gorter, den mee6t miskenden hunner,
maar die in wuarheid hot meest van allen be wond i-
ring verdient. De mannen van 1880 mogen in Ne
derland eene eigene, bewonderingwekkende litera
tuur hebben geschapen, die ook buiten Nederland
naar waarde wordt geschat, Gorter is als stylist en
als meester over het woord de eerste van allen. Hg
heeft volmaakt gebroken met alle scboolsche vormen
en begrippen, waardoor zgn styl en zgne producten
iets geheel eigenaardigs, niet gemakkelgk te begrg-
pen, krygen, maar waarin men toch altjjd den
meester terugvindt. Gorter geeft zichzelf geheel en
hg zoekt in de natuur naar beelden, vormen, klan
ken, kleuren, om aan anderen duidelgk te maken,
datgene wat hg gevoelt. Hg is dan ook geheel en
al symbolist. Hg gelgkt op den onlangs overleden
Paul Verlaine, en de Engelschen Shelley en Keats
hebben hem ten voorbeeld gestrekt. Maar toch bleef
hij oorspronkelgk, als een kind tegenover da natuur,
alles daarin ziende met eane naïveteit, die vrg is
van alle banden der beschaving en conventie.
Zgn meesterwerk is zgn »Mei", de beschrgving
der lente, waarin geheel Gorter's genie als in een
jubelkreet zgne eigene ontluiking bezingt. »Mei" te
ontleden zou gelgk staan met hot te ontwydendie
ontleding zou gelgk zgn aan het blad voor blad
uiteenscheuren van een bloem met het doel om te
bewgzen, dat er een kern in zit, maar met het ge
volg, dat ze vernietig 1 wordt.
Maar al bleef de ontleding achterwege, spr. gaf
tal van fragmenten te hooren, trachtende daarmede
zynen hoorders eene indruk te geven van hetgeen
de dichter had gevoeld en hen te doen genieten
van den grooten rgkdom van Gorter's taal, die vaak
als muziek klinkt. Vervolgens las hg nog eenige
verzen" van Gorter, om te bewgzen, dat deze daarin
eerst geheel als symbolist optreedt.
Na de pauze las dr. Pol de Mont eenige zyner
eigene gedichten voor, o. a. >Dans6tudies", Carmen",
De Slangendans", »De geboorte van Jezus", •Vi
sioenen uit de Franscbe revolutie", >De Kurassiers
van Canrobert."
De hoogst begaafde dichter boeide zgne hoorders
in hooge mate door zgne schoone voordracht en bracht
met zgne verzen een diepen indruk teweeg. Ook
bg zgne verhandeling over Gorter bewees hg door
vorm en bouw der zinnen, zoowel als door zgne
keus van woorden zgn meesterschap over onze taal.
Maar of hem gelakt is, wat hij zich voor oogen
had gesteldzgn publiek oog en oor te openen
voor het schoone der letterkundige producten van
de mannen vau 1880, speciaal van Herman Gorter,
en het te doen gevoelen waarom hun richting de
voorkeur verdient boven de vroeger algemeen ge
volgde, dat meenen we te mogen betwyfelen. We
meenen veeleer, dat, afgescheiden van de voordracht
en de schoone woordenkeus van dr. Pol de Mont,
het overgroote deel van diens hoorders en hoorderessen
zich Maandagavond vóór de pauze maar matig geboeid
heeft gevoeld.
We veroorloven ons hier die opmerking, omdat,
wanneer de debatingclub nog eens meer een spreker
van elders ia eene openbare bgeenkomst mocht
willen laten optrad en, zg er aanleiding in moge vinden
om by hare keuze ook eens de oude miar geluk
kig nog niet verouderde richting te willen ge
denken.
We herinneren houders van certificaten on
ohligatiën N. W. S. 31/8 dat de afstempeling
daarvan geschiedt op 2 Ma»rt a. s., en zg dus tijdig
voor de inlevering hunner stukken hebban te zorgen.
Het bulletin omtrent den heer I. D. Fran
sen v. d. Putte luidde gisteravond
Toestand weinig veranderd. Plaatselyk werd iet
wat verbetering bevonden, doch in het algemeen
wordt de lyder merkbaar zwakker".
De Commissaris der Koningin in Zeeland heeft
bepaald, dat de aflevering van de bg de Natio
nale Militie, voor de lichting van dit jaar, in
te lyven manschappen uit de gemeenten dezer pro
vincie zal geschieden op de plaatsen, dagen en uren
hierna vermeld.
Op Maandag 2 Maart 1396, te Middelburg
op de bovenvoorzaal van het Raadhuis, des voor
middags te 10 uren, na aankomst der Zeeuwsche
spoorboot, die te 6 uren van Zieriksee zal afvaren,
allen uit de verschillende gemeenten dezer provincie,
die zich voor de Zee-militie hebben aange
meld.
Op Woensdag 4 Maart 1896, te Middelburg
op de bovenvoorzaal van het Raadhuis, des voor
middags te 10 uren, die der gemeenten gelegen in
WalchereD, uitgezonderd Vlissingen, en die der ge
meenten Baarland, Borsele, Driewegen, Ellewoudsdijk
Goes, 's- Gravenpolder, y s-Heer Abtskcrke,s-Heer Arends-
Jcerke, ys-Heerenhotk, Heinkenszand, Hoedekenskerke,
Nisse, OudelandeOvezaiul en Wolfertsdijk.
Op Maandag 9 Maart 1896, te Middelburg
op de bovenvoorzaal van het Raadhuis, des voor-
middags te 10 uren, na aankomst der Zeeuwsche
spoorboot, die te 6 uren van Zieriksee zal afvaren,
die der gemeenten gelegen ia Schouwen, Duivelend
en Noord-Beveland.
Op Woensdag 11 Maart 1896te T o 1 e n in het
voorportaal van het Raadhuis, des voormiddags te
101/2 uren, die der gemeenten gelegen in St. Fi-
lipsland en Tol en en die der gemeenten Kapelle,
Kattendijke, Kloetinge, KrabbendijkeKruiningen, Ril
land-Bath, SchoreWaardeWemeldinge en Ierseke.
Da kapt. van speciale diensten W. F. L»
R 0 8 k e s van het 8a reg. inf. te Doesburg, zal
eerstdaags den militairen dienst met pensioen ver
laten.
Tot tweede docente aan de muziekschool der
afdeeling Ngmegen van de maatschappy Toonkunst
is benoemd mejuffrouw Marie van Hoek te
Arnhem, élève van den heer Litziuger te Dusseldorf
en professor Steckhausea te Frankfort.
's-Heer Arendskerke. Dezer dagm hield de
coöperatieve zuive1vereeniging »d e
Adelaar" alhier, onder voorzitterschap van den
heer J. J. van Weel van Wolfertsdyk, hare vierde
algemeene vergadvriog. Volgens de balins en de
winstrekening met het daarbg door den directeur,
den heer E. A. Oosting, overgelegde verslag, waren
de resultatei van de exploitatie gedurende het 4e
kwaitaal van 1895 nog gunstiger dan die van de
vorige diie maanden. Hiertoe heeft vooral bgge-
dragen de niet onbeduidead hoog^re middenprgs,
waartegen gedurende het laatste trimester, de room
boter grooten aftrek vond. De verkoop te Londen
gplukte tegen bgzoader hooge noteering. Mocht dan
cok de omvang der produc'ie belangrgk toenemeD,
dan zou van den uitvoer naar Londen nog meer
voordeel kunnen worden genoten bg verkoop van
Srootero hoeveelheden toch, nemen do onkosten slechts
in zeer degressieve mate toe. Ook ia het binnen
land stijgt de vraag naar de Adelaars-boter" regel
matig, zoodat de directeur, met het oog op de ge-
logenheid tot voordeeligen verkoop»Nooit boter
genoegmocht zeggen. Het is te hopen, dat de
boeren hoe langer hoe meer zullen gaan inzien, dat
coöperatie ook in dezen voordeel afwerpt. Gelukkig
beginneu zg dat langzamerhand te begrgp n, zoo
dat ook nu weder kon geeonstatcerd worden, dat
het ledental met acht geklommen was. Wanneer
het aantal belangrgk toeneemt, dan zou daarvan
eene wiastuitdeeling het gevolg kunnen zgn, ea
zoo'n »zoet" dividendje is niet te versmaden
Voor het toezicht op de boekhouding werd nog
steeds gebruik gemaakt van het bureel: »Iadustria".
'■-Gravenpolder. Het plan bestaat iu het
volgend ja«r een ziekenlokaal voor lgders aan
be8mettelgke ziekte te laten bouwen, wanneer de
gemeente-eigendommen op nisuw verpacht moeten
worden. Indien de Raad er ia toestemt zou de helft
van een perceel niet meer verpacht worden en ge
bruikt worden om bedoeld lokaal er op te bouwen;
daardoor zou het baiten de kom vau de gemeente
komen, terwgl het tegenwoordige, dat weder voor
twee jaren gehuurd is, in de kom zich bevindt, wat
zeker tegen de bedoeling vaa de wet op de be-
smettelgke ziekten is.
Krabbendijke. Op h e t gehucht Oost-
d g k onder deze gemeente bevindea zich eenige
slooten en slootjes, welker toestand af en toe wel
wat te wenschen overlaat en die in sommige tgden
van het jaar een alles behalve aangenamen reuk
verspreiden. Wel worden door burgemeester en wet
houders pogingen aangewend om in dien toestand
verbetering aan te brengen, door ingevolge een be
paling der algemeene politieverordening dezer ge
meente na en dan te bevelen, dat die slooten en
slootjes behoorlgk gezuiverd moeten worden en blg
ven, doch die pogingen schgnen sleohts eene tgdeljjke
verbetering tengevolge te hebben.
Thans evenwel heeft de Raad in zgne vergadering
van 17 Februari jl. besloten een dier slooten te
dempen en te rioleeren, zoodat de eerste stuppen
gedaan zullen worden tot eene afdoende verbetering
in den bestaanden toestand.
De Provinciale Staten van Noord-Holland heb
ben gisteren gekozen tot lid der Eerste Kamer, ter
vervanging van wglen den heer J. Prins, mr. M. O.
VAN HA.LL, lid der Staten van Noord-Holland,
met 31 van de 59 6temmen, bg herstemming met
den heer D. Laan, industrië9l te Wormerveer, dit
28 stemmen bekwam.
Dr. W. J. Leyds, staatssecretaris van Trans
vaal, is Maandagavond te Amsterdam gearriveerd.
Aan het centraal-station viel hem een hartelgke
ontvangst te beurt. Op het perron werd door Wede-
meger's orkest het Transvaalsche en daarna het
Nederlandsche volkslied aangeheven. Op het perron,
en ook in de vestibule en op het Stationsplein stond
eene vrg talrgke schare ta wachten.
In de fraai versierde receptie-zaal, waar de beelte
nissen van Paul Kruger en onzer Koninginnen prgk-
ten, werd dr. Leyds aangesproken door mr. Van
Hall, die, wegens ziekte vau den burgemeester, na
mens den gemeenteraad het woord voerde. Na hem
spraken de heer Jan ter Menlen, vice-voorzitter van
de Kamer van Koophandel, en de heer K. Kater, voor
zitter van het werkliedenverbond Patrimonium".
Kortelgk werden deze toespraken, die alle van
sympathie voor Transvaal getuigden en van den
wensch om met onze oude stamgenooten in vriend-
Bchap te leven, beantwoord door dr. Leyds, die er
0. a. op wees dat Nederland veel kan doen om de
bestaande vriendschap te versterken door het uit
zenden van wakkere mannen, mannen, die den strgd
om het bestaan niet opgeven, maar daariu over
winnen.
Naar aanleiding der particuliere telegrammui
over onlusten in Sintang deelt Insulinde
mede, dit een door haar reïactie met de laatste
mail ontvangen particulier schrgven vau het laatst
van December reeds meldde
In de tweede helft van de maand December heeft
de resident van de Wester-afdeeling vau Borneo
zich reeds naar het binnenland begevm en wel naar
Sintang, eenige dagreizen stroomopwaarts aan de
rivier de Kapoeas. Bg een gewapend verzet van de
Dajaka is een controleur te Nanga-Piaoh geblesseerd.
Voortdurend hebben er zendingen vaa maaschappea
plaats naar Sintang.
Staten-Generaal.
De Tweede Kamer heeft gisteren-namid
dag te half 3 uren hare werkzaamheden hervat. Na
mededeeling van de ontvangst der sedert het recó*
iagekoinen wetsontwerpen en andere bescheiden, zgn
de afdeelingen hernieuwd, die tot hare voorzitters
hebben gekozen de heeren Schaepmin, Vyegans,
Borgeaiue, Mees en Cremer, en tot hare onder
voorzitters de heeren Lohman, Haffmans, Van Alphei,
Michiels en Hartogh.
Heden en morgen onderzoek in de sectiën van
de reeds gemelde ontwerpen, behalve d'e betrekke-
lijk de voormalige beambten vai den R jnspoorwig
en betrekkelgk den suiker-aocijns, ea Vrij lag open
bare behandeling van de wetsontwerp© 1 betrekke
lgk de geldleening voor proluctieve werken in Su
riname, en verder nadere regeling van werkzaam
heden.
Kerkelijks Zaken en Onderwijs.
Aangenomen het beroep bij de Ned Herv.
Gem. te Middelburg door ds. N. M. de Ligt te
Rhenen. Hierdoor is een eiad gekomen aan da va
cature-Heldring, die drie jaren geduurd heeft.
Benoemd tot onderwgzer aan de bgz. school
te Halle dhr. A. J. van Malle van Domburg.
Wiiifkerke. Op 1 Januari 1896 gingen van
de 489 in deze genneote aanwizige kinderen van
6—12 jaren ond, 206 j. en 237 m. ter school, ter
wgl 22 j. en 24 m. de school niet bezochten om de
volgende redenen
11 j. en 10 m. dewgl het tgdstip tot toelating
op de scholen nog niet was aangebroken; 6 m. om-
dit zij mit het wiaterwA: tj var vai school af
