1895 N°. 123.
Donderdag IT October.
82ste jaargang.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiton Goes, f 1,75.
Afzonderlijke noramors 5 centmet bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advortontilm voor dit blad
aangenomen bjj de hoeren Nijgh Van Ditmar te Botterdam es verder
bij alle Boekverkoopera on Brievengaarders.
B© prgs dor gewone adverlentiön is van 1-5 regels 50 cent, eiken regal meer 10 ct-
Bjï directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prrs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hobbonde
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, rist meer dan 4 regels beslaande en contant betaald 20 ct.
Aanvragen cm en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
!sa®«*»$!3»3r v«va vó»? 3 wea ojn den öag wïi^vP.
GOES 16 October, 1895.
Ondanks de niet zöer gunstige beoordeelingrm,
die h9t stuk waren voorafgegaan, had zich eergis
teravond een vrij talrijk publiek naar »do Prins van
Oranje" begeven om het geannonceerde tooneeispe!
Kerstavond" door de tooueelvereeniging, ond°r di
rectie van den heer L. H. Chrispijn, te zien opvoe
ren. Waarschijnlijk was de gunstige indruk van de
vorige opvoering, door dit gezelschap gegeven, daar
toe de aanleiding, zoowel alg de omstandigheid, dat
men kennis kon maken met een geheel nieuw stak.
Het mag toch zeker wel tot de zeldzaamheden ge
rekend wordeD, dat een nieuw tooneelstuk zoo spoe
dig na de eerste opvoering in ons land voor het
voetlicht wo dt gebracht in onze stad. Den 4 Oc
tober 11. toch werd dit stuk voor de eerste maal
opgevoerd in Amsterdam.
Kerstavond" (Christnacht) is een door L. van
Westerhoven uit hst Dnitsch vertaald tooneelspel
in drie bedrijven en geschreven door C.arl Maria,
een pseudoniem, waaronder de zoon van een pro
fessor uit Godesberg bij Bonn als tooneelschrijver
is opgetreden. Het is bij eene beoordeeling van het
stuk noodig dit in h*-t oog te houden, omdat de
strekking ervande tegenstelling tusschen eene streng
godsdienstige levensopvatting en de meer moderne
levensbeschouwing, die vooral haar ideaal vindt in
de kunst, meer in overeenstemming is met het ka
rakter van het Duitsche volk dan van het onze
het Nederlandsche publiek, dat de schouwburgen
bezoekt, vindt in die tegenstelling niets nieuws en
voor het meorendoel weinig aantrekkelijks.
Daarom betwijfelen we dan ook of er Maandag
avond velen geweest zijn, die Kerstavond" met
groote sympathie hebben gevolgd, en het niet geest
driftig applaus gold stellig meer het spel der actrices
en acteurs dan wel den inhoud van het stuk zelf,
die in het kort hierop neerkomt
Een zeer rechtzinnig en van nature driftig predi
kant, ds. Marvegee, heeft een zoon Arnold, die even
eens tot het ambt zijns vaders wordt opgeleid, en een
pupil, Elly Wrddin, die, naar den onverzettelijken
wil van dominé, z ch aan het onderwijs moet wijden,
ofschoon zij beel wat meer neiging gevoelt voor het
tooneel. Ook de zoon studeerde, buiten weten zijns
vaders, in een heel andere richting dan die, hem
aangewezen door zijn vader, den streng rechtzinnigen
predikant, die niet begrijpen kan of wil, dat kinderen,
die de wereld ingaan, dikwijls andere ideeën krijgen
dan hun thuis zjjn ingeprent. Toch onderwerpt Arnold
zich aan het examen als predikant, doch hij wordt
afgewezen. In plaats van naar waarheid zijn vader
dezen ongunstigen uitslag to melden, zendt hij hem
telegrafisch bericht, dat hij geslaagd is. (Als reden
voor dit onware bericht gaf de zoon op, dat hij zijn
vader, die ziek was geweest, niet opnieuw in levens
gevaar wilde brengen). Het heugelijk feit zou bij den
Kerstboom in den huislijken kring van ds. Marvegge
worden gevierd. Zoo geschiedde, doch nauwelijks heeft
de vader in passende en treffende woorden zijn zoon
als aanstaand predikant toegesproken, hem den Bijbel
aanbevolen als het boek der boeken en was een
plechtig Kerstlied aangeheven, of het wordt bekend,
dat de zoon den vader heeft misleid. Dit geeft aan
leiding tot allerheftigste tooneelen, zoo heftig als
men ze bij onontwikkelden en onbeschaafden haai;t
te vergeefs zou zoekenj: de ruwste woorden slinge
ren vader en zoon elkander naar het hoofd, de vader
dreigt met een stok den zoon te tuchtigen, waarop
deze zich niet ontziet zjjn vader te verzekeren, dat
hij ook nog vuisten aan zijn lijf heeft. Deze ruwe
scènes bijna een formeele vechtpartjj gelijk
eindigen eerst als de zoon en de pupil het huis
verlaten en de dominé van overspanning ineenzygt,
met een >Onze Vader" op de lippen, dat wel
wat zonderling klonk na den heftigen familietwist,
waaraan hij Z9lf zulk een werkzaam aandeel had
genomen.
Dat vooral dit slottafereel zoo bijna weerzinwek
kend heftig was, mag, dnnkt ons, niet uitsluitend
aan deu schrijver geweten wordenvoor zoover wij
het gesprokene konden volgen, kon dat alles even
goed kalmer en waardiger worden gezegd en ge-
Bpeeld, en het bevreemdt ons, dat de leden van het
gezelschap »Chrispijn" aan die waardiger opvatting
niet de voorkeur geven. Daardoor zou zeker de totaal
indruk oneindig gunstiger worden, al blijft aan het
stuk altijd de groote fout kleven, dat voor geen der
beide levensopvattingen, die erin worden afgebeeld,
eenig afdoend argument wordt aangevoerd, waaruit
voor haar een recht van bestaan mag worden afgeleid.
Toch moet erkend worden, dat de jeugdige schrijver
van het stuk wel de kunst verstaat om schoon© tafe
reeltjes te schilderen, waarvan er dan ook in de eerste
twee bedrjjven meerdere voorkomen. «Tammer alleen,
dat eene piano dienst moest doen, waar zeker een
orgel was bedoeld. In het huisgezin van een streng
orthodox predikant zal, vooral bij de begeleiding
van den Kerstzang, geen piano worden gebruikt.
Typisch Dnitsch was overigens de tegenwoordigheid
van don koster, die in de kerk tevens als ♦cantor"
optreedt, en daarom ook aan den Kerstzang en het
Kerstfeest deelnam.
Het spel was overigens, zooals van de ♦Amstnr-
damsche tooneelvereeniging" verwacht mocht worden,
weer zeer schoon. Alles pakt zoo volkomen in elkaar,
en de rollen zijn zoo geheel het eigendom der acteurs
en actrices, dat een zeldzaam samenspel wordt ge
leverd, en alles zonder eenige leemte wordt afgespeeld.
Na de pauze werd gegeven ♦Onfeilbaar", comedie
in éen bedrijf van Quatrelles, vertaald door L. H.
Chrispijn. De heer en mevr. Ternooy Apól, die dit
stukje als ♦dokter" en als ♦ingebeelde zieke" speel
den, ontlokten aan de toeschouwers menigen harfce-
lijken lach en werden daarvoor raet een luid applaus
beloond. Dat een dokter zich zoo laat beetnemen,
en zoo de dupe wordt van eene vrouw, wier ♦kwaal"
bij overigens uitstekend toont te kennen, lijkt ods
niet zeer waarschijnlijk. Het stukje kan, niettegen
staande de uitstekende vertaling, in het Hollandsch
nooit dien indruk teweeg brengen, die het in de
oorspronkelijke taal vermoedelijk op den toeschouwer
zal maken.
Met verlaDgen zien wij intusschen de volgende
abonnements-voorstelling te gemoet. We hopen,
dat de heer Chrispijn ons alsdan zal vergasten op
een stuk, dat meer pakt, dan ♦Kerstavond", en
willen de acteurs en acl rices dan tevens wat harder
en duidelijker spreken, dan zal niet zoo menig woord
voor het publiek verloren gaan.
Gisteravond werd in da zaal boven de koop
mansbeurs de gewone driemaandelijkeche vergade
ring gehouden der werklieden-vereeniging »Eigen
hulp" alhier. Uit het verslag over het derde
kwartaal van dit jaar, op die vergadering uitge
bracht, bleek o. a. dat gedurende dat tijdsverloop
was ontvangen f 251,73, terwijl de uitgaven slechts
f 70 bedroegen, waaronder f 60 aan uitkeering we
gens ziekt*, verstrekt aan negen personen. Door
dezen gunstigen toestand was bet kas-saldo op 80
Saptember gestegen tot f 1391,55% De reserve
kas vertegenwoordigd© op genoemden datum e9ne
som van f 253,50 Ook hieruit was nog aan een
lid wegens voortdurende ongesteldheid uitgekeerd
een bedrag van f 24.
Door toetreding van eenige nieuwe leden wa9 dit
aantal thans gaklommem tot 184, terwijl tevens met
erkentelijkheid werd medegedeeld, dat de vereeni-
ging twee buitengewone leden en twee begunstig«rs
rijker was geworden.
Ten slotte werd met algemeene stemmen op één
na het loon van den bode, op diens verzoek, met
eenige guldens verhoogd.
Boraele. In de Maandag gehouden raadsverga
dering werd de begrooting der inkomsten en
uitgaven voor 1896 vastgesteld op f 9565,05.
Bij de gisteren te Amsterdam gehouden trek
king der origineole loten van de ten
toonstelling (nominaal groot f 5) violen de
hoofdprijzen als volgt
f 100.000 No. 40335
25.000 149840
10.000 173681
10.000 159114
5.000 161852.
Alle overige nummers worden afgelost met f 5.
Omtrent deze uitloting schrijft een inzender in
de Tel. o. a. het volgends
Het was eene uitloting, zooals de meesten der
aanwezigen ze zich niet hadden voorgesteld. Er
waren nl. 3 bussen een roode, een witte en een
blauwe. In de roode bus (de bus van de eenheden
en tientallen) waren de nummers 00, 01, enz. tot
en met 99; in de witt9 bus (de bus van de honderd
en duizendtallen) waren de nummers 00, 01, enz.
tot en met 99 in de blauwo bus (de bus van de
tienduizend en honderdduizendtallen) waren de num
mers 00, 01, enz. tot en met 19.
Laat ik nu 2 voorbeelden geven. Iemand heeft
bijv. 1325. Dan moet dus uit de roode bus 25 ge
trokken worden, uit de witte 13 en nit de blauwe
bus 00. Even moet ik opmerken, dat de loten als
volgt verkocht zijn, te beginnen met no. 1 en zoo
vervolgensmaar dat het aantal verkochte certifi
caten slechts eenige tienduizenden was en de ove
rige ingehouden zijn. Ik behoef zeker nu niet te
zeggen, dat de hoogste nummers de meeste kans
hadden, want men heeft maar Va> kans om de 00
nit d9 blauwe bus te trekken, terwijl 9r 19 maal
meer kans is cijfers te trekken. Een ander voor
beeld van een nummer van 2 cijfers, bijv. 35;
dan moet er dus zoowel ait de witte als uit de
blauwe bus 00 en 00 getrokken worden.
Om die 00 te trekken uit de blauwe bus heeft
men weer 7*» kans, maar om die 00 te trekken uit
de witte bus heeft men Vioo kans; men heeft dus
2000 X kans, wanneer men een nummer van
5 of 6 cijfers heejt
Het was dan ook ongetwijfeld beter geweest,
200,000 nummers in éen bus te doen.
Het bewijs is dan ook gegeven, dat de hoogste
nummers de beste kans haddenmen raadplege don
uitslag Gaat het ook zoo met voorwerpen loterij
Zooals reeds uit deze laatste vraag blijkt, geldt
deze uitloting niet de loterij om voorwerpen, waar
voor de lot-n A 50 ets. zijn verkocht, en waarbij
als eerste prijs oen gouden zuil wordt verloot.
Die uitloting heeft, zooals we reeds mededeelden,
13 Januari a. s. plaats.
De veehouder D. van Zijtveld te Loosdrecht,
heeft tijdens de jongste mond- en klauwzeer
epidemie met uitstekenden uitslag het volgende
middel toegepast. Hij hield de bekken zijner runderen
inwendig zuiver met een verdunde oplossing van
creolin. Het resultaat was zoo verrassend, dat dieren
die vóór de toepassing van het middel volstrekt niet
in staat waren voedsel te gebruiken, aanstonds na
de zuivering smakelijk stonden te eten, terwijl gp-
heel herstel spoedig volgde.
Van de hand vanjhr. mr. A. F. de Savor-
nin Lobman is verschenen een brochure, ge
titeldDe aanval op Seinpost en mijn antwoord".
De antirev. Nederlander geeft daarvau de volgende
aankondiging
In deze brochure wordt allereerst het stuk mede
gedeeld, dat in de ftlgemeene vergadering der ver-
eeniging van H. op G. G. op 27 Juni jl. is voor
gelezen.
Alvorens dat stuk te beantwoorden, heeft de
schrijver drieërlei grief uiteengezet.
In de eörste plaatsdat de klagers, door geheel
buiten hunne bevoegdheid te gaan, geweld gepleegd
hebben tegen geheel de constitutie d«r stichting.
Zij laten de vergadering datgene doen wat des cu-
ratoriums is, en hebben daardoor een einde gemaakt
aan de vrijheid van onderwijs aan de V. U.
In de tweede plaats: dat de aanklacht datgene
waarom het te doen is verzwijgt, en daarvoor iets
anders in de plaats stelt, waardoor zij het kenmerk
van waarheid en oprechtheid verliest. Uitvoerig
wordt uit de feiten aangetoond, dat het verschil
van inzicht op politiek terrein tusschen de heeten
Lobman en Kuyper de wezenlijke reden is, waarom
men des Hoogleeraars onderwijs, als ongereformeerd,
ia verdenking gebracht henffc.
Ia de derde p'aatsdat in de aanklacht de gere
formeerde beginselen, waarvan art. 2 der statuten
gewaagt, voortdurend met ♦Calvinistisch Staatsrecht"
vereenzelvigd worden, en dafe afwijking van wat
m9n" Calvinistisch Staatsrecht gelieft te noemen
derhalve geacht wordt met afwijking van gemald
artikel 2 gelijk te 6taan. Nadrukkelijk komt de schrij
ver er tegen op, dat men, behalve de Heilige Schrift,
opgevat ia dpn zin der gereformeerde belijdenis
schriften, nog hts anders wil invoeren, waaraan de
hoogleeraar bjj het geven van zijn onderwijs gebon
den zou zijn. Hij toont aan dat in vroeger dagen
dr. Kuyper zelf eveneens daartegen ia verzet kwam.
Aan de behandeling van deze drie grieven is het
grootste deel d«r brochure gewijd. Het slot is eene
weerlegging van de grieven, op Seinpost tegen des
hoogleeraars onderwijs ingebracht.
Aan de brochure zijn tal van bijlagen, hoofdza
kelijk overdrukken van ons blad, toegevoegd, ten
einde den lezer, desvorkiezend9, het vergelijken van
de aanklacht met de feiten gemakkelijk te maken.
Aan het geheel gaat een kort ♦Voorwoord" vooraf,
waarin zeer kort wordt meegedeeld waarom reeds
nu de publicatie van hat aan de commissie van en
quête geadresseerde stuk is geschied en voorts dat
dt hoogleeraar zich verplicht acht de V. U. te verlaten.
In de brochure zelve lezen wij, dat met het aan
vragen van ontslag alleen gewacht wordt, ten einde
de commissie van enquête alsnog in de gelegenheid
te stellen aan hare opdracht te voldoen.
Da Gemeentestem besproekt in zijn j ongste
nommar hot gebeurde in de zitting van
den gemeenteraad te Zierikseo, waarbij
de burgemeester weigerde aau eenige l9dea inlich
tingen te geven op de vraag of het politietoezicht
iu die gemeente werkelijk zoo luttel was, on zoo ja,
of het dan niet noodig en weaschelijk was daarin
verandering te brengen.
Volgens de meening van het blad had de bur
gemeester bij zijn antwoord art. 183 gem -wet op
het oog, en het geeft gaarne toe dat van eene in
terpellatie, als bij dat art. badoeld, hier geen sprake
mocht zjjo, omdat de politie niet tot het d ageljjksch
bestuur der gemeente bahoorfc en bovendien niet de
burgemeester alleen, maar het college van B. en W.
g -ï iterpelleerd kan word ia Toe x gelooft De Gemeente-
Stem dat de burgemeester hier te ver ging en de
vraagof naar zijn oordeel dp bestaande organisatie
der politie voldoende was dan wel wijziging be
hoefde, niet onbeantwoord had behooren te laten,
daar het toch de raad is, die de gemeente-politie
heeft te regelen, (art. 190 al. 2 gem.-wet) en de
kosten uif de gemeentekas betaald worden. Dat
college behoort dus niet, met een beroep op art.
183, ten aanzien van de politie geheel in het duister
te worden gelaten.
Onder het opschrift ♦Kritieke Dagen"
lezen wij in de Haagsche Courant het volgende
Eenigen tijd geleden werd door een politieken
Falb in 't N. v. d. Z)., als w© ons niet vergissen,
een kabinetsstorm voorspeld met den heer Seret als
centrum van depressie. Het doel zoo werd toen
gezegd zou zijn, den minister van Oorlog om te
werpen, en met dezen het gansche kabinet, waardoor
men dan de Kieswet weer van de baan zou hebben.
Die Btorm verliep echter weermisschien omdat
men er van alle kanten tegen opkwam.
Nu schijnt er echter weer een andere depressie
te naderen, uit denzelfden (conservatieven) hoek,
maar met eene eenigszins andere richting.
De overtuiging, dat er in de residentie wser een
politiek spel wordt opgezet, wint gaandeweg veld,"
zegt de Standaard.
Voor Tak een man als Van Houten in de plaats
en dat na zulk een campagne 1 het stuitte Roomscbe
en Protestantsche conservatieven van meet af tegen
de borst.
En nu dez9 zoo weinig gewilde man bovendien
nog de stoutigheid heeft, om zich, ten koste van de
Roomscbe bondgenooten, bij zijne vroegere vrienden
te willen rehabiliteeren, door extra douceurs aan de
openbare school in den zak te stoppen, nu loopt het
water nog wel niet over, maar staat het toch op
het kantje.
Gaat dat spelletje nu door, en valt Van Houten,
dan kan men een deftiger man in zijne plaats nemen.
Die deftiger figuur moet dan het kiesrecht-ont
werp weer onderzoeken, en wijzigen, en voor de
nieuwe positie pasklaar maken.
Daar gaat licht W8er drie kwart jaar mee heen.
En daa hebben de conservatieve heereu hun
spelletje gewonnenwant dan wordt de kans met
terdaad groot, dat men nog over de eerstvolgende
periodieke aftreding, zonder nieuwe Kieswet, heen-
schuift."
Volgens den Haagschen correspondent van de
N. Gr. Ct. bestaat er veel kans, dat de Kam9r nu
Vrijdag a. s. nog tot b9gin November op recès gaat.
Want", zegt hij, ♦het antwoord van den Minister
vaa financiën, ter zake van de herziening der per-
soneele belasting, heeft het resultaat niet opgeleverd,
dat men er van verwachtte; men dacht dat, enkele
dagen na het openbaar worden van deze Memorie,
de commissie van rapporteurs haar eindverslag zou
indienen en dat het ontwerp dan aan de orde zou
worden gesteld. Doch het schjjnt wel dat de
commissie nader overleg met den heer Sprenger van
Eyk en wellicht zelfs een nader sectie-onderzoek
noodig oordeelt, zoodat in ieder geval het openbaar
debat niet reeds in de volgende week kan worden
aangevangen. En vermits er niets belangrijks of
Bpoedaischends is, waarmeö de Kamer zich zou kun
nen bezighouden, ligt 't voor de hand dat de heeren
dan maar eene wijle naar huis gaan, om zich voor
de Indische en Staatsbegrootingscampagne voor te
bereiden. Ia elk geval blijft de mogelijkheid nog
open dat tusschen de koloniale en Staatsbegrooting
of zelfs voor het Indisch budget, als de Kamer vroeg
in November terugkeert en inmiddels hst personeel
voldoende is voorbereid, dit ontwerp toch nog vóór
Januari wordt tot stand gebracht. De kansen ver
minderen evenwel zeer en om het verband met het
kiesrecht is dat niet zonder groote politieke bota9-
kenis. Mjj dunkt dat zij, die de kiasrscht-hervorming
in 1896 willen t.ot stand brengon, wèl mogen ba-
deuken, dat ze door het vertragen der herziening
van het personeel een spaak in het wiel steken."
N aar aanleiding van de grief, die in de ka
tholieke en ook ia enkele antirevolutionaire bladen
den minister van binnenl. zaken er van gemaakt
wordt, dat hjj in dez9n tijd mot een zoo hooge
begrooting bij da Kamer durft, te komen,
merkt de Haagsche corr. van da Zutph. Ct. op, d at
zulk een algemeen verwijt al beel wamig betaekont.
Zelf a een bagrooting met een lajer eindcijfer is
veel te hoog als er voor onnutte of verkaerde zakrn
gelden worden aangevraagd, en een begrooting met
een hoog eindcijfer is volkomen gemotiveerd, ah
weaschelijke en noodige uitgaven worden voorge
dragen. Hat zal dus bij slot van rekening alleen da
vraag zjjn, of de minister da door hem voorgestel ie
posten afdoende kin verdedig an, want kan door
ham do w mschalijkheid oa de urgentie worden aia-
