1895 N#. 76.
Zaterdag 29 Juni.
82stc jaargang.
De nieuwe kieswet.
GOESCHE
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prjjs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiëu voor dit blad
aangenomen bjj de heeren Nijgh Va.n Ditmar. te Rotterdam en verder
bjj alle Boekverkoopers en Brievengaar der*,
COURANT.
De prijs der gewone advert6ntiön is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ctt
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts twe?maal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
InsendSng van advertentie» vóo* I uren op den da^ ie* uitgave.
Waar wij in ons vorig nommer ons bepaalden tot
de mededeeling van het eerste artikel van het in
gediende ontwerp-kieswet, aangevende wie kiezer
zullen zijn, willen we thans dat artikel nog wat
nader toelichten en tevens enkele andere bepalingen
uit het ontwerp mededeelen, die voor onze lezers
van meer direct belang mogen geacht worden. De
bjj de behandeling van het ontwerp-Tak voortdu
rend op den voorgrond geplaatste quaestie van grond
wettigheid of ongrondwettigheid van het voorge
stelde laten we rusten, omdat we te dien opzichte
geene uitspraak durven doen, al schijnt het ons toe,
dat door de tegenwoordige regeering zeer zeker re
kening is gehouden met het grondwettelijk voor
schrift omtrent kenmerken van geschiktheid en maat-
schappelijken welstand. Eveneens blijv© onbesproken
de vraag of de uitbreiding ver genoeg gaat, of zij
voldoet aan den eisch van »te gaan zoover de grond
wet toelaat": Waar de regeering zelf verklaart geen
raming te kunnen maken van het aantal kiezers, dat
door haar ontwerp zal worden geschapen, daar ver
valt elke beschouwing over de uitbreiding, die er
het gevolg van zal zijn.
We zullen derhalve alleen het ontwerp trachten
te verduidelijken en beginnen met de opmerking,
dat de regeering er in geslaagd schijnt om door eene
reeks van kenmerken zoo na mogelijk al diegenen
bij het kiezerscorps in te lijven, welke ieder voor-
Btander van ruime kiesrechtuitbreiding daar gaarne
toe wenschfc gerekend te zien.
Kiezer zal dan voortaan zijn
le. Ieder mannelijk ingezetene van 25 jaar, te
vens Nederlander, die over het laatstverloopen dienst
jaar in eene Rijks directe belasting is aangeslagen
(onverschillig voor welk bedrag, behalve voor de
grondbelasting, waar de aanslag minstens f 1 moet
bedragen), mits hjj vóór 1 Eebruari zijn aanslag ten
volle heeft betaald.
Hierbij zij opgemerkt, dat de bedoeling is, dat
zij, die in meer dan ééne rijks directe belasting zijn
aangeslagen, al hunne aanslagen vóór den genoem
den datum moeten hebben betaald, met uitzonde
ring van den aanslag in de grondbelasting die niet
op 1 Eebruari behoeft betaald te zijn om de drie
dubbele reden, dat bij niet-betaling de schatkist
voor het haar toekomende verhaal heeft op den
grond zelf, dat overlegging van het bewijs van be
taling eldersniet altijd tijdig kan geschieden en
dat voor uitwonende eigenaars de grondbelasting
vaak niet op tijd wordt betaald, geheel buiten hun
schuld of bun medeweten. Bij aanslag uitsluitend
in de grondbelasting blijft echter de eisch van be
taling vóór of op 1 Eebruari gehandhaafd.
2e. Ieder mannelijk ingezetene van 25 jaar, die
niet onder punt 1 behoort, maar die als hoofd van
een gezin of als alleenwonend persoon op 1 Fe
bruari sedert 1 Augustus te voren krachtens huur
eenzelfde huis of een gedeelte ervan bewoont, mits
die woning een werkelijken huurprijs doet van f 1
tot f2,50 per week, al naar gelang van de grootte
der gemeente. De tabel, waarin de gemeenten te
dien opzichte in klassen zijn gesplitst, is geheel ge-
ljjk aan de desbetreffende tabel in het ontwerp van
wet op het personeel, doch door de opname van
die tabel in het ontwerp-kieswet zelf bljjft, dit onaf han-
kelijk van eene eventueele nadere wijziging van het
personeel. Daarentegen honden beide tabellen geen
gelijken tred wat den huurprijs zelf betreft, want
terwijl die voor het personeel tot f0,50 afdaalt,
neemt de kieswet f 1 als minimum aan. Daarentegen
stelt het personeel in Amsterdam een huurprijs van
f 2,50 per week nog vrij, terwjjl de kieswet aan dien
huurprijs toch het kiesrecht toekent. Eindelijk houdt
het personeel rekening met de talrijkheid van het
gezin, doch deze is op het kiesrecht niet van in
vloed.
3e. Ieder mannelijk ingezetene van 25 jaar, die
op 1 Februari minstens dertien achtereenvolgende
maanden bij denzelfden persoon of dezelfde onder
neming of instelling in dienst geweest is en als zoo
danig over het afgeloopen jaar een inkomen heeft
genoten, afwisselend tusschen f275 en f550 naar
gelang van de gemeente. Bij de berekening van dat
inkomen wordt vrjje woning gerekend op f25 tot
tot f125, vrije kost en inwoning op f 175 tot f375.
Ook hij die op 1 Februari in het genot is van een
door een openbare instelling verleend pensioen van
f275 tot f550 wordt kiezer.
4e. Ieder mannelijk ingezetene van 25 jaar, die
op 1 Februari sedert een jaar den eigendom met
recht van vrije beschikking heeft van tenminste
f100 (nominaal), ingeschreven in de grootboeken
van de Nationale schuld of van tenminste f 50 in
de Rijkspostspaarbank.
Op deze wjjze kan derhalve een ouder tydig zorgen,
dat elk 2ijner zonen op 25jarigen leeftijd het kies
recht kan deelachtig worden.
5e. Ieder mannelijk ingezetene van 25 jaar, die
heeft voldaan aan de eisch en van bekwaamheid, door
de regeering krachtens de wet gesteld voor de be
noembaarheid tot eenig ambt, voor de vervulling
van eenige betrekking of voor de uitoefening van
eenig bedrijf of beroep.
De hierbedoelde ambten, betrekkingen, bedrijven
en beroepen, zijn die van notaris, beöedigd vertaler,
rechterljjk ambtenaar, bedoeld in de artt. 35, 48,
64 en 86 der wet op de rechterlijke organisatie en
het beleid der justitie, advocaat, procureur, auditeur
militair, rechtsgeleerd lid, advocaat-fiscaal of griffier
van het Hoog Militair Gerechtshof, praktizijn bij
het Boog Militair Gerechtshof, privaat-docent aan
eene universiteit, leeraar aan een gymnasium, leeraar
in een of meer der vakken van het middelbaar
onderwijs, onderwijzer in een der vakken van het
lager onderwijs, arts, tandmeester, apotheker of
apothekersbediende, genees-, heel-, verlos-, tandheel-
of artsenjjbereidkundige, veearts, loods, essayeur
bij den waarborg en belasting der gouden en zilveren
werken, handels-essayeur, officier der landmacht,
ingenieur en adspirant-ingenieur voor het stoomwezen,
ijker of adjunct-ijker, machinist.
Uit het bovenstaande blijkt, dat inderdaad door
dit ontwerp het kiezerscorps eene groote uitbreiding
zal ondergaan, aangezien hij, die niet onder de eene
rubriek van kiezers valt, allicht tot eene andere zal
behooren, of zoo hij langs den eenen weg het kies
recht verliest bij het om een andere reden ioch blijft
behouden. Zoo zal b.v. iemand, die na 1 Augustus
verhuist naar eene ander perceel (verhuizing in het
zelfde pereeel blijft zonder invloed) en daardoor voor
een jaar het kiesrecht verliest, toch kiezer kunnen
blijven op grond van het loon, dat hij verdient, het
pensioen, dat hjj geniet, het bezit van f 50 op de
Rijkspostspaarbank of krachtens zijn ambt of zijne
betrekking. Evenzoo zijn ambtenaren, die vrije wo
ning genieteD, niet uitgesloten, en hij die in den
loop des jaars in eene andere dienstbetrekking over
gaat, zal allicht blijven behooren tot een der andere
rubrieken van kiezers.
Nog zij opgemerkt, dat de aanslag in de Rijks
directe belasting eener weduwe geldt voor den oud
sten zoon.
Van de uitoefening van het kiesrecht zijn uitge
sloten zij, wien het kiesrecht ontzegd is bij eene
onherroepelijk geworden rechterlijke uitspraak; zij,
die in gevangenschap of hechtenis zijnzij, die bij
onherroepelijk geworden rechterlijke uitspraak de
beschikking of het beheer over hunne goederen
hebben verloren; zij, die in het burgerlijk jaar,
voorafgaande aan de vaststelling der kiezerslijsten
onderstand van eene instelling van weldadigheid
of van een gemeentebestuur hebben genotenen
zij, die hun aanspraak op kiesrecht uitsluitend aan
aanslag in de grondbelasting ontleenen, indien het
te dier zake verschuldigde niet vóór of op dsn
lsten Februari is voldaan.
Onderstand is elke ondersteuning in geld of andere
benoodigdheden, verstrekt tot leniging van nood.
Opmerking verdient dat volgens deze laatste
bepaling alleen als ondersteuning worden beschouwd
stoffelijke zaken, geld en andere benoodigdheden,
tot leniging van nood. »Het bewijzen van diensten,
waaronder ook het verleenen van geneeskundige
hulp" zegt de regeering in hare memorie van toe
lichting, »kan niet op óéae lijn worden gesteld met
het verstrekken van voorwerpen, tot levensonderhoud
benoodigd".
De voorwaarden tot verkrijging van het kiesrecht,
zooals die hierboven zijn aangegeven, gelden voor
de kiezers voor de Tweede Kamer, en ook voor die
van de leden van de Prov. Staten, doch voor de
Iaatsten is tevens vereischte dat men ingezetene
der provincie zij.
Ook voor de verkiezing van leden van den ge
meenteraad gelden dezelfde regelen, doch men moet
ingezetene der gemeente zjjn, en voor zooveel men
niet valt onder de rubriek, bedoeld onder punt 1,
moet men over het volle laatst verloopen dienstjaar
in de gemeente zijn aangeslagen in eene plaatselijke
directe belasting voor minstens hetzelfde bedrag (af
wisselend tusschen f 1 en f 2,50), dat voor die ge
meente als wekelgkschen huurprijs der woning
wordt geeischfc om kiezer te zijn.
Wij merken hierbij op, dat deze koppeling van
het kiesrecht aan het betalen van Hoofdeljjken Om
slag eventueel een groot bezwaar kan zijn om uit
voering te geven aan het meermalen geopperde
denkbeeld om de laagste klasse van den H. O. te
doen vervallen.
Op nog eenige andere bepalingen uit bet nieuwe
kiesrechtontwerp komen wij in een volgend artikel
terug.
GOES, 28 Juni 1895.
Heden heeft, wanneer zich geene bjjzondere
gebeurtenissen voordoen, het college van Gedepu
teerde Staten van Zeeland in zijne tegenwoordige
samenstelling voor het laatst vergaderd. De eerste
maal, dat het weder zal samenkomen, zullen daarin j
althans drie mannen worden gemist, die gedurende
langer of korter tijd hunne beste krachten aan de
belangen der provincie hebben gewijd en waaraan
onze provincie mitsdien veel te danken heeft.
In de eerste plaats mr. J. O. R. Van der
Bilt, de nestor van de Gedeputeerde en, vergissen
we ons niet, zelfs van de Provinciale Staten van
geheel Nederland, de man, die vijf en veertig jaar
lid van onze provinciale vertegenwoordiging en
bijna even lang lid van het Gedeputeerd college
is geweest. Wat hij in al dien tijd in het belang
van ons gewest heeft verricht, valt hier niet in
enkele woorden te constateeren. Maar wel mag ver
klaard worden, dat hij een zeer gewaardeerd lid
is geweest, dat zijne uitgebreide k«nnis en zijne
veeljarige ervaring hem een vraagbaak deden zijn
voor talloos velen, en dat zijn adviezen steeds op
boogen prijs werden gesteld. Zijn hooge leeftijd
heeft hem doen besluiten zich niet weder herkiesbaar
te stellen nu hij aan de beurt van aftreding was, en
dat besluit moest men eerbiedigen. Maar zeker zal
bet moeielijk zijn uit de tegenwoordige leden der
Prov. Staten iemand te kiezen, geschikt om hem te
vervangen zoowel wat betreft zijne kennis als zijne
toewijding.
In de tweede plaats mr. J. P. I. B u t e u x die
eerst als griffier, later als lid der Provinciale en der
Gedeputeerde Staten, niet minder werd geacht en
gewaardeerd dan mr. Van der Bilt. Ook hij heeft
veel voor de provincie gedaan en zijne betrekking
was hem zeer lief. Zijne wankele gezondheid noopte
hem zich almede niet meer verkiesbaar te stellen,
maar met recht mag ook van hem worden getuigd,
dat hij een »figuur" in de Staten was, dat hij,
doorkneed als hg was in de geschiedenis der verschil
lende deelen van onze provincie, daarvan de belangen
en de behoeften uitnemend kende, en dat ook zijn
terugtreden een groot verlies voor onze Staten is.
Moge het dezen beiden veteranen gegeven zijn nog
vele jaren van hun rust te genieten, en mogen zij,
waar het scheiden van de betrekking, die hun lief
geworden was, hun zeker zwaar zal vallen, zich
overtuigd willen houden van de blijvende sympathie
en de voortdurende dankbaarheid van alle welden-
kenden voor de vele goede dienstan, die zij der pro
vincie hebben bewezen.
De heer O. J. J. A. Van Teijlingen was
in vergelijking tot de beide andere heeren nog
slechts kort lid der Staten. Toch was ook hij een
Z6er werkzaam lid en heeft ook hg steeds met
warmte de belangen der provincie behartigd. Hg is
gevallen in den warmen verkiezingsstrijd, die on
langs in het district Middelburg heeft plaats gehad,
en hem is daarmede een werkkring ontnomen, waar
voor hij vroeger eene andere, waaraan hij gehecht
was, heeft laten varen. Ook hij kan zich overtuigd
houden van de sympathie van zeer velen, die hem
een waardig vertegenwoordiger van hunne belangen
en hunne beginselen vonden, en wij twijfelen niet
of er zal bij eene volgende verkiezing in het district
Middelburg nog wal eens een beroep gedaan worden
op zijne bereidwilligheid om andermaal in onze
Staten zitting te nemen. Moge dan dat district zich
dankbaarder jegens hem toonen dan onlangs
Ter toelichting van hun voorstel aan de Staten
tot het in dienst stellen, rechtstreeks door de pro
vincie, van vaste arbeiders op de wegen
in onderhoud bij de provincie, wijzen
Gedep. Staten van Zeeland op de ongunstige om
standigheden, waarin bedoelde arbeiders zich bevin
den Thans in dienst en daardoor afhankelijk van
de aannemers van het onderhoud enz. der provin
ciale waterstaatswerken en wegen, is hunne betrek
king zeer onzeker, wijl niet alleen de aannemer hen
ten allen tjjde kan ontslaan, maar bovendien diens
opvolger geheel vrij is of hij de vaste arbeiders van
zijn voorganger al dan niet wil overnemen, vooral
waar deze op leeftijd gekomen zijn of ongeschikt
voor den dienst geacht worden.
Gedep. Staten wenschen aan dezen misstand een
einde te maken door de vaste arbeiders rechtstreeks
vanwege de provincie aan te stellen en te bezoldi
gen, mei toekenning van recht op pensioen, waartoe
thans eene geschikte gelegenheid bestaat nu de ter
mijn van de aanbesteding van bet onderhoud enz.
der provinciale waterstaatswerken en wegen met
31 December 1895 eindigt en dus oene nieuwe aan
besteding op gewijzigde voorwaarden aan het einde
des jaars kan geschieden.
"Weshalve Gedep. Staten gou ontworp-besluit over
leggen, waarbij de arbeiders op de provinciale wegen
door hen worden benoemd en ontslagen
een jaarlijksche bezoldiging genieten van f 420
worden gepensionneerd, wanneer zij
a. op 70-jarigen leeftijd gekomen en ten minste
30 jaren onafgebroken in dienst der provincie ge
weest zijn
b. na 10-jarigen dienst uithoofde van gebreken
ongeschikt zijn geworden
c. in of door de uitoefening hunner werkzaam
heden ongeschikt geworden zijn.
Het pensioen bedraagt voor de gevallen bedoeld
bij a en bvoor elk dienstjaar het Vco gedeelte der
jaarlijksche bezoldiging, en voor het geval bedoeld
bij c de helft van genoemde bezoldiging.
Het pensioen bedraagt nimmer meer dan de helft
der jaarlijksche bezoldiging.
Een arbeider, na 10-jarigen dienst ten gevolg®
van vermindering van het benoodigd aantal arbeiders
ontslagen, heeft aanspraak op wachtgeld.
Op kosten der provincie worden de vaste arbei
ders voorzien van de noodige dienstkleederen enz.
De vaste arbeiders, thans werkzaam bij het on
derhoud der provinciale wegen op Zuid-Beveland
zgn
Weg langs WolfertsdjjkF. van der Voorde, oud
63 jaren, 31 dienstjaren.
Weg Goes's GravenpolderJ. J. Mijnsbergen,
oud 50 jaren, 23 dienstjaren.
Bij gelegenheid van de gisteren te Zieriksee
gehouden Zeeuwsche landbouwtentoon
stelling zgn o. a. bekroond de heer P h. De
Bruin te Kolijnsplaat met een eersten prjjs f 20
voor merriën met haar veulen, terwijl hem boven
dien nog eene eervolle vermelding is toegekend
voor paarden.
Voorts zijn bekroond voor de volledigste verzame
ling der nieuwste en meest verbeterde landbouw
werktuigen met een eersten prijs ét f Ah de firma
wed. J. 0. Massee Zn. te Goes, en met een
tweeden prijs f 25 de firma Franken Goe
man s te Goes.
jföllewoudsdijk. In de alhier gehouden verga
dering van den gemeenteraad werd dhr. J. Nor tier
benoemd tot lid van het burgerlijk armbestuur en
de rekening van dat bestuur over 1894 goedgekeurd
met een ontvang van f 1771,61 Vs? e0n uitgaaf van
f 1482,53 Va on een goed slot van f 289,08.
Bij herstemming is te Terneuzen tot lid van
den gemeenteraad gekozen de heer A. O. N. G r e n u
(1.) met 212 stemmen. Op den heer J. P. van Herp
(a.) waren 169 stemmen uitgebracht.
Door dezen uitslag blijft de verhouding in den
raad dezelfdedeze bestaat uit 7 liberalen en 6 anti
revolutionairen.
Bij Kon. besluit is benoemd, bij het personeel
der militaire administratie, bij de kwartiermeesters,
tot kapt.-kwartierm., bij het le reg. inf. de le luit.-
kwartierm. P. Vink, van het 3e reg. inf.
De (antir.) Nederlander verklaart reeds dadeljjk
van haar nieuwe positie tegenover De Standaard
voordeel te plukken door zich te onthouden
van repliek op de interjecties gedurende haar
betoog, baar toegevoegd door De Standaard.
In het algemeen zullen wij met de argumenten
en beschouwingen van De Standaardwaarvoor nie
mand ons thans meer stilzwijgend mede aansprake
lijk kan stellen, geen rekening houden, dan voor
zoover dit in den loop onzer eigen beschouwingen
over het een of andere onderwerp als van zelf te
pas komt. Niet uit onvriendelijkheid of minachting,
maar ter vermjjding van nutteloos en verbitterd
debat. Slechts dan zijn wij ten allen tijde tot repliek
ook aan De Standaard bereid, wanneer wij bemer
ken dat ook ons symphathieke lezers aan eenige
nadere toelichting behoefte hebben. Het 13 ook op
dien grond, dat wjj ons van het plaatsen van inge
zonden stukken tegen dr. Kuyper onthouden."
Het was aanvankelijk de bedooling van De Ned
>dat deel der partij dat ook thans nog de leiding
van dr. Kuyper aanvaardt, de Christelijke democra
tische te noemen; omdat »Kuyperiaansch" niet alleen
hatelijk klinkt, maar ook iets anders aanduidt dan
li. i. in dr. K's bedoeling ligt." Daar echter een
blaadje, dat nauw aan De Stand, verbonden is"
spreekt van »het opdringen van bsnamingon aan
tegenstanders," waarvan De Ned. een onverwinlijken
I afkeer heeft, zal dit blaadje, zoolang de bedoelde
partij zich zelve nog niet officieel een nieuwen naam
gegeven heeft, haar met haren officieelen naam (anti
revolutionair) blijven betitelen, met toevoeging even
wel, waar het ter onderscheiding van de andere
partij noodig mocht zgn, van (C. D.), tenzij De
Stand, zelve tegen deze distinctie mocht opkomen»
