iÖ95 N°. 18.
Zaterdag 9 Februari.
82"te jaargang.
Bij dit Dommer behoort een bijvoegsel.
De uitgaT® dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op ieestdagen.
Prys per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 centmet bjjblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bjj de beeren Nijgh Van Ditmar te Rotterdam en verder
bp alle Boekvorkoopera &a Brievsngaaidera.
Sn®4*nuöin^ van
advertentiën voor 8 aren op den
Do prijs der gewone advertentiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ct
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, buweljjks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
dder uitgave.
In ons nommer van 5 Januari jl. hebben we
opgenomen de jongste circulaire van bet bestuur
der Liberale Unie aan de aangesloten kiesver-
eerigingen, met de lange lijst van vragen omtrent
tal van punten van socialen en anderen aard, die
onder de aandacht der vereenigingen worden ge
bracht.
Vóór 1 Maart verwacht hot bestuur dor Unie
>den uitslag der overwegingen" in de kiesvereni
gingen, en, naar wij vernemen, zal dan ook binnen
kort eene vergadering gehouden worden der libe
rale kiesvereeniging »G o e s" om ditont-
worp-program te ^overwegen".
In verband daarmede kunnen we niet nalaten
enze meening in d -zen te dorm k-snren. Zooals men
weet, heeft »Buvg*yplichtM te Amsterdam en bobben
ook andere liberale kiesvoreenigirgen, o. a. die te
Leiden, te kennen gegeven, dat zij den tijd voor
eone zoo groot* lijst van punter, die aan de orde
zouden moeten komen, nog niet aangebroken achtea
en die meeaing is ook d© onze.
In de eerste plaats toch zij opgemerkt, dat zoo
lang men nog geheel in don blinde tast omtrent de
kiesrecht-voorstellen der huidige regeering, alsmede
omtrent den invloed dien zij bij aanneming ervan
zullen hebben op de uitbreiding van het kiezerscorps,
bet vrij overtollige en voorbarig© arbeid mag
heeten thans een uitgebreid on welomschreven partij
program samen te stellen. We zijn toch na de ge
beurtenissen der laatste jaren tameljjk wel genezen
van de sympathie voor zulke programs. Toen het
liberale program van 1891 overal in bet land door
da liberale partij werd to*g°juicht en aangenomen,
bestond er goede hoop, dat bet een hechte band
zou vormen, dio alle deelen der .partij zou samen
houden. Da ervaring heeft echter het tegendeel ge
leerd. Allen wilden wel hetgeen door de algemeen
gestelde formules werd uitgedrukt, maar ieder wilde
oesa uitvoering op zijne wjjzp, en nooit is wcliicht
grooter strijd ontstaan in d© party dan toen hot
erop aankwam de kiesrecht-paragraaf van 1891 in
eene wet te belichamen.
Trouwens niet alleen bij de liberalen heeft ©en
partij-program scheuring gebracht, de antirevoluti
onairen zijn, sedert ze aan rarkiezingsprograois zijn
gaan doen, evengoed verdeeld geraakt. De algomeene
formule houdt de partjjgenooten wel bijeen, maar de
bijzondere toepassing brengt onvermijdelijk scheiding.
Daarom gevoelen w® weining meer voor zulke
programs ©n betwijfelen we bun nut in de praetijk.
Maar in ieder geval, wanneer men een zekeren
leiddraad voor de naaste toekomst wil, ook als ©ene
belofte aan wie kiezer zullen worden, dan beperke men
zich tot eukele hoofdpunten, dio in eene vierjarige
periode in wetsontwerpen kunnen worden nederge-
iegd, en van welke men weet, dat zy ommiddellijk
zullen worden ter band genomen door de corypheëa
der party, die, by eene eveatueele overwinning bij
de stembus, geacht kunnen worden te zullen worde»
geroepen om als regeering op te treden.
Maar eene zoo lange ljjst van ingrijpende quaestiën
aan de kiesvereenigingen voor te leggen en deze
daarover in een handomdraaien te laten beslissen,
komt ons een nuttelooze en onvruchtbare arbeid voor.
Kiesrechtuitbreiding en verdere herziening van het
belastingstelsel buiten beschouwing latende, vinden
we in de vragenreeks van het bestuur der Liberale
Unie aangestiptOvermatigen arbeid van volwassen
mannenregeling van bet arbeidscontract en her
ziening van bet pachtcontractbevordering van den
bouw van gezonde arbeiderswoningenherziening van
de armenwetbepalingen omtrent arbeidsduur en
-loonzorg voor verwaarloosde kinderen herziening
der huwelijkswetgevingherziening van den maat-
schappeltjkea en den rechtstoestand der vrouw
strenger tegengaan van misbruik van sterkedrank;
uitbreiding van het recht van den Staat op nalaten
schappen betere regeling der administratieve recht
spraak vereenvoudiging van procesrecht in burger
lijke zaken; persoonlijken dienstplicht; betere regeling
onzer strijdkrachten en weermiddelen bescherming
van den inlander in de koloniën tegen misbruiken.
We zouden wel willen vragen waar de rechtge
aarde mensch is, dia al deze punten niet gaarne
verwezenlijkt zag Waarlijk, al die wenscben zullen
wel overal weerklank vinden. Het is maar de vraag
wie ze zal verwezenlijken en wie zal uitmaken op
welke wijze deze diep ingrijpende sociale vraagstukken
zullen worden opgelost 1 Maar zeker zal er in de
naaste toekomst wel geene regeering denkbaar zijn,
die al de boven aangegeven punten niet geleidelijk
ter hand zal moeten nemen. Daarvoor is dus niet
noodig die punten in een party-program vast te
Stellen.
Zeker niet door de leden der kiesvereenigingen
in bet algemeen en der onze in hot bijzonder. Men
zal wellicht opmerken, dat dit ook niet verlangd
wordt. Dit is volkomen waar, doch wanneer men
geene grondige studie van dergelijk* vraagstukken
beeft gemaakt, mist men elk oordeel omtrent de
practische uitvoerbaarheid van de aangegeven punten
van wetgeving en dan komt k©t ons hoogst beden
kelijk voor om zoo maar losweg in eer.© kiesvereeni
ging daaraan al of niet zijne stem t® g©v«n.
Bovendien is do vraag gewettigd of al de punten,
die in de circulaire van het bestuur d*r Liberale
Unie zijn aangestipt, nu juist bet shibboleth moeten
vormen der liberale partij. Van den waan, dat alleen
in onze partij de mannen van dun vooruitgang ziju
to vindon, dat alleen de liberalen de mannen zijn
van wie krachtige sociale hervormingen kunnen uit
gaan en dat al onze politieke tegenstanders »dom-
pers" zijn, hopen we, dat men nu stillekens zal
genazen zijn. In alle kringen vinden we mannen
v.n behoud, en mannen vin snellen vooruitgang,
en, vooral waar het geldt sociale hervormingen,
daar moot d« scheidsmuur tcrschon do politieke
partijen vervallen. Met het sociaal program, dat
h«fc thans heeft ontworpen, znl hot. bestuur dei-
Liberale Unie alle unie onder de liberalen dooden.
Is het derhalve de bedoeling vaa het bestuur eene
scheuring ia de partij te brengen, de meer con
servatieve elementen nit te stooten en aan hnt
meer democratische gedeelte den naam liberaal"
te verzekeren, dan heeft zij met dit program veri
kans op succes. Maar wanneer men werkelijk ver-
ecnigd wil koud«n wat zich thans nog liberaal
noemt, dan komt ons deze vragenreeks bedenkelijk
voor.
Op deze gronden hopen we, dat onze kiesvereni
ging zal besluiten het ontwerp-program niet in be
handeling te nemon. Niet omdat het niet veel b«vat,
wat, oppervlakkig beschouwd, wenschelijk moet ge
acht worden, maar omdatlo. bet. veel te uitgebreid
is om binnen beperkten tijd te worden verwezenlijkt,
en het daarom e®n onzedelijk lokaas wordt voor de
kiezers der toek^-^st2o. het veel te diep ingrijpende
quaestiën behandelt om daarover zonder voorafgaande
grondige studie een eenigszins gemotiveerd oordeel
uit te sproken -3o. het niet het programma behoeft
te zijn en althans niet kan zijn van éóne politieke
partijen het 4 derhalve instede van de verdeeld
heid onder de liberalen to do«n verminderen, die
zal doen toenemen en diensvolgens de kracht der
party in haar geheel voor goed zal breken.
GOES, 8 Februari 1895*
Bij beschikking vn den Minister van Justitie
van 23 Jan. jl. is aangesteld tot onbezoldigd rijks
veldwachter J. Van Doorn Lz. teEllewoudsdyk.
Mloetinge. Gisteren had bier het beloofde
kinderfeest plaats iu de openbare school. De
nieuwe burgemeester, de hoer Sprengor, vergezeld
van zijn familie, bezocht voor het eerst de school,
en werd in het met sparregroen en vlaggen ver
sierde lokaal door het hoofd der school met eenige
welgemeende woorden verwelkomd. Na het zingen
van eenige toepasselijke liederen werden de kinderen
ruimschoots onthaald. Daarna dedsn ze een wande
ling door hot dorp en zongen voor ds woning van
den inmiddels thuis gekomen burgemeester nog
een vroolijk lied. Na nog ©enige oogenblikken in
de school van de feestvreugde genoten tö he'obea
ging de jeugd opgetogen en dankbaar voor hot go-
noten onthaal naar huis.
Binnenkort zullen ook de kinderen der beide hier
bestaande bewaarscholen worden onthaald.
finpclle. Op verzoek van het bestuur der li
berale kiesvereeniging Vrijheid en Orde" hield de
heer D. Stigter van Goes Woensdagavond een
lezing over het heffen van graanrechten. Spreker
grondde zijn bespreking op de vier volgende stel
lingen1. Graanrechten zouden aan vele landbou
wers tijdelijke lotsverbetering, die dringend noodig is,
kunnen brengen2. De handel, de middelen van
vervoer, liet fabriekswezen en honderdduizenden con
sumenten van granen zouden door heffing van graan
rechten geheel onverdiend benadeeld worden; 8. Om
die reden had de regeering het recht aan hare zijde
toen zy verklaarde dat van haar geen voorstel tot
heffing van graanrechten te wachten is; 4. Voor de
onmisbare lotsverbetering van den landbouwersstand
in het algemeen, waaraan de welvaart der provin
ciale steden en stadjes zoo na verbonden is, behoort
het pachtcontract bij de wet geregeld te worden en
de stand der boeren-eigenaars beschermd en uitge
breid te worden.
Spr. lichtte deze stellingen kort saamgevat aldus toe:
ad 1. Dat de graan verbouwers door het heffen
van graanrechten zullen gesteund worden is niet te
ontkennen. De marktprijs toch van het graan te
Berlijn is zooveel hooger dan die te Amsterdam als
de invoerrechten in Luitschland bedragen.
Tijdelijk zal doze steun slechts zijn, omdat na het
verstrijken dor huurjaren do pachten zullen sty gen,
on het voordeel der graanrechten dan niet zal komen
in de zakken van den boer maar in die van den
grondeigenaar.
Maar moeten dan geen graanrechten geheven wor
den, ook al is de hulp, die den boeren daardoor
verleend wordt, slechts tijdelijk
ad 2. Door het heffen van graanrechten, zal aan
handel, scheepvaart, spoorwegmaatschappijen enz.
een gevoelige slag worden toegebracht. De veehou
ders, die nu juichen dit het graan zoo goedkoop is,
zullen aanzienlijk nadeel lijden. Verschillende fabrie
ken, als gist-, stijfselfabrieken enz., waar graan de
grondstof ter verwerking is, zullen do concurrentie
mat het buitenland niet kunnen volhouden. Honderd
duizenden, vooral in de groote steden, die nu reeds
met vele moeite hot allernoodigste kunnen bekomen,
zullen hi-t brood, hun hoofdschotel, duuider moeten
betalen.
ad 3. Wat moefc nu de regeering doen Do regee
ring beeft niet te zorgeu voor de belangen van een
gedeelte des volks maar moet de belangen behartigen
van het algemeen. En daaruit het voorgaande duide
lijk is gebleken, dat door heffing van graanrechten
een klein ged ©Ito des volks slechts tijdelijk zou
worden gebaat, terwijl oen veel grooter gedeelte daar
door werd geschaad, zou het te betreuren zijn waa
neer de regeeriog er toe overging, den invoer van
buitenlandsch graan te belasten.
ad 4. Innig is spreker overtuigd dat de toestand
der landbouwers dringend verbetering eisebt. Doch
die verbetering zal niet komen door graanrechten.
Volgsns hem is meer heil te verwachten van d©
wijziging der pachtcontrac^en. Volgens de tegen
woordige pachtcontracten toen komen alle nadeelen
ten laste van den bo«r, de voordeeUn ton bate van
den eigenaar. Mislukt da oogst, tengevolge van
aanhoudend slecht weder, de boer alleen draagt de
schade. Dalen de prijzen der landbouwproducten
en die van de zuivelbereiding, het nadeel is voorden
boer. Het. onderhoud van de gebouwen moet in
sommige streken door den boer betaald wordeu. De
belasting, zoowel grond- als polder belasting, moet
door den boer voorgeschoten worden. De pachten
regelen zich niet raar dsn grond, of naar d© waarde
der voortbrengselen, maar naar bat aantal liefhebbers,
dat zich voor een te verharen hofstede voordoet.
In dit alles mist naar sprekers oorieel veranda-
ring komen. Pachteommissiën, simengesteld uit
grondeigenaars en deskundige boeren, moeten de
pacht bepalen.
Heeft een boer een hofstede voor zekeren tijd, bijv.
voor 7, 8 of 10 jaren, gehuurd, dan moet hij, als
na ©enige jaren de prijzen der granen en der zui
velproducten belangrijk dalen, van de pacht ontslagen
zijn, zoo hij zulks verlangt. Heeft een boer een
hofstede, bijv. door aanwending van eigen kapitaal,
verbeterd, dau moet hij daarvoor vergoeding kunnen
eischen, wanneer hij die boerderij verlaat. Onder
houd van gebouwen moet voor rekening van den
eigenaar zïjb, terwyl d«ze ook de betaling van grond
en jjpolderlasten dient op zich te nemen.
Bij het daaropvolgend debat bestreed de heer
J. Oele Hz. vooral de tweede stelling voor zooveel
betreft de veeteelt, hetgeen door den inleider met
verschillende aanhalingen uit het bekeude laadbouw-
rapport werd beantwoord.
De heer Oöle hernam, dat vorhooging der graan
prijzen den landbouw zou doen toenemen ten koste
van de veeteelt en dat dit ten goed© zou komen aan
de arbeiders, omdat ©r meer veldwerkzaamheden
door zonden worden veroorzaakt. Bovendien merkte
hy op, dat afschaffing van vleeschaccijns als equiva
lent zou kunuen dienen ter tegemoetkoming aan
den fiaanciëelen druk door graanrechten op het pu
bliek gelegd, terwyl toch ook velen door andere
omstandigheden voordeel van de graanrechten zouden
trekken. Eene jaarlijksche vermeerdering der uit
gaven van f 20 voor een gewoon gezin is toch niet
zoo bezwaarlijk.
Dit laatste werd door den heer Stigter krachtig
tegengesproken, terwijl hij tevens opmerkte, dat
afschaffing van den vleeschaccijns wel aanbeveling
verdient, maar dat de arbeidersstand daarmede weinig
gebaat is, omdat die niet veel vleesck gebruikt.
Spr. eindigde mot te zeggen»Op onze dagen is
van toepassing wat Thorbecke zeide in zijne Par
lementaire Redevoeringen, waar hij den tegen
stand bespreekt, dien het ministerie van 1849 onder
vond, hoewel bij de natie een krachtig streven
naar vooruitgang was waar te nemen»Men duchtte
eene wezenlijke heerschappij van het algemeen belang,
dat, met hoeveel rechtvaardigheid gehandhaafd, voor
menige aanspraak, aan eene vroegere orde van zaken
ontleend, eene struikelblok of lastige maatstaf dreigde
te zyn.""
Het opmerkelijkst van dit debat was wel, dat dhr.
Oele begon met te verklaren, dat hij, evenals dhr.
Stigter, was volblooi vrijhandalsmaa in dia ruim-
sten zin des woords en toch later mededeelde, dat
hy was voor het voorstel-Dobbelman tot tijdelijke
heffing van graanrechten.
liy Kon. besl. is de met verlof hier te lande
aanwezige kapt. der inf. van het leger in Ned.-Indiè'
J. A. P. G e i 11op zijn verzoek, met 1 Maart
a. s. eervol uit den militairen dienst ontslagen,
met toekenning van pensioen.
De installatie van den nieuwen burgemeester
van Zevenbergen, den beer G. H. Verboon,
heeft Woensdag met luister plaats gehad. Van alle
huizen wapperde de vlag en op verscheiden© plaatsen
waren eerebogen aangebracht. Een feestelyke op
tocht, waarin eenige wagens voorkwamen, voorstel
lende de verschillende industrieën, trok door de
gemeente, begeleid door de muziek van het har
monie-gezelschap Euterpe."
Aan het programma voor de tentoonstel-
ling van zaaigranen enzte houden op
Donderdag 21 Februari 1895 te Zierikzee, door de
Centrale Tentomstellings-Vereeniging Landbouw
belang", ontleenen we het volgende
Bij deze tentoonstelling wordt uitgeloofd voor:
Chevaliergerst le prijst f 10, 2e prijs f5; kortloof-
erwten le prijs f 10, 2e prijs f 5.
De prijzen voor de erwten worden niet uitbe
taald, voor door het uitgezaaide blijkt dat ze zuiver
van soort zyn.
Voorts worden eerste en tweede prijzen, bestaande
in getuigschriften, beschikbaar gesteld voor iedere
verscheidenheid van zaaigranen, peulvruchten, poot-
aardappelen, uien-, lijnzaad, klaver-, graszaden en
verzamelingen gedroogde grassen en planten.
Van de granen moet voorradig zyn minstens 10
H L., van de klaver- en graszaden eene voldoende
hoeveelheid, ter beoordeeling van het bestuurkiem-
kracht en zuiverheid moeten van deze worden opge
geven en gegarandeerd.
De inzending en mededinging op de tentoonstel
ling staat ieder vrij volgens onderstaande bepalingen
en met inachtneming van de voorwaarden, welke in
dit programma nader zijn omschreven.
De inzendingen moeten vrachtvrij bij den secre
taris zijn aangekomen vóór 20 Februari 1895. De
monsters moeten verpakt zijn in linnen of katoenen
zakken of in flesschan, waarop naam en woonplaats
van den inzender, en moeten d9 hoeveelheid bevatten
bij iedere groep gevraagd. Die van granen, lijnzaad
en pootaardappelen moeten 2 liter groot zyn, die
van zaden ]/2 liter.
De itvzenderB zullen tot dekking der onkosten 2
pet. van het verkochte bedrag aan het bestuur ter
hand stellen. Bij vooruitbetaling zijn de kosten
slechts f 2,50 voor iederen inzender.
De tentoonstelling is toegankelijk: gratis van 11
tot 3 uur voor de leden der vereeniging en de in
zenders, met éene dame;
tegen betaling van 25 cents: van 11 tot 3 uur,
voor dames en voor vreemdelingen van 2 tot 3
uur voor niet-leden in de eilanden woonachtig.
Men schrijft uit Zieriksee aan de N. R. Ct.
Nu door de strenge vorst de postgemeen-
schap langs de gewone route weder met veel
bezwaren te kampen heeft, doet zich bij velen de
vraag voor, waarom door de postadministratie geea
gebruik wordt gemaakt van de route via St. Phi-
lipsland. Nu de dam over het Slaak geheel in orde
is, loopt er een flinke grindweg van Roozendaal via
Steenbergen naar het Zjjpe. De overgang daar is
niet moeilijk, in ieder geval veel eenvoudiger dan
te Stavenisse, terwyl de overtocht over de Een
dracht te Tolen dan ook wordt vermeden.
Omtrent de vergadering van de R. K. kies-
vereeniging in het district Hulst
vinden wy nader gemeld
In de vergadering van de R. K. kiesvereeniging,
gehouden te Hulst den 28 Januari, is in werke
lijkheid besloten, niet tot het stellen van een eigen
candidaat over te gaan, maar steun te verleenen aan
hem, die door de a.-r. kiesvereeniging te Ter-Neuz®n
zou worden gesteld. Genoemde a.-r. kiesvereeniging
heeft evenwel in hare vergadering van Woensdagd.a.v.
het besluit genomen, geen candidaat te stellen, aan
gezien de meerderheid m©t de Roomsch-Katholieken
niet wilde samenwerken. Dit is dan ook de reden
geweest, waarom de R. K. kiesvereeniging tot het
stellen van een eigen candidaat is overgegaan.
De liberale kiesvereeniging Burgerplicht" te Ter-
Neuzen heeft candidaat gesteld den heer J. Vogel
vanger, grondeigenaar te Hulst.
In Augustus aanstaande zal een vergelijkend
onderzoek plaats hebben van adspiranten voor de
betrekking van surnumerair der poste-
rijen en telegrafie, waarvoor tien plaat
sen worden opengesteld.
Voor ten hoogste twee van deze tien plaatsen
zullen vrouwelijke candidaten in aanmerking kunnen,
komen. Zie verd.r St.-Ct. no. 31)
