1894 N". 135.
Donderdag 15 November.
81s"' jaargang.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, f 1,75.
Afzonderlijke noinmers 5 centmet bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiön voor dit blad
aangenomen bjj de heeron Nijoh Van Ditmar te Rotterdam en verder
bg alle Boekverkoopers en Brievengaarders.
De prijs der gewone advert6ntiën is van 1-5 regels 50 cent, eiken regel meer 10 ets.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prjjs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, hnweljjks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 110 regels a f 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
Incendlnf run advertentie!» voor uren op den da* der n*t*»ve.
Hrnstige politiek.
De Haagsoho correspondent der N. Gr. Ct. merkt
op, dat de verslagen over Marine en Oorlog er alles
behalre zoetsappig uitzien. Toch is volgens dat blad,
»het algemeen gevoelen, dat de Regeering ook met
de defensie-hoofdstukken wel slagen zal, als zij maar
een beetje voorkomend is tegen de rechterzijde en
niet uit 't oog verliest, dat de steun, die den door
slag moet geven als 't eens spant, van dien kant
moet komen. Van een zijde, die gewoonlijk zeer goed
is ingelicht, is mij verzekerd, dat de marinp- en
oorlogsbegrootingen eigenlijk beheerscht worden door
de houding, die de heer Van Houten zal aannemen.
Van Katholieke zijde is men niet geneigd de meisjes
burgerscholen te subsidiëeren en zoo de Minister
niet toegeeft op dit punt en Hoofdstuk V door de
vereenigde kracht der linkerzijde met de nieuwe
onderwijs-uitgaven mocht worden aangenomen, de
Katholieken wraak zullen nemen op de schepen van
den Minister van Marino en op de oorlogsbegrooting,
die, bij de oppositie, welke daartegen ook van libe
ralen is te verwachten, dan groot gevaar zullen loo-
pen. De heer Van Houten heeft het dus in handen.
Het wordt een ruilhandel. Mocht de Minister van
Binnenlandsche Zaken, dat inziende en ter wille van
zijn ambtgenooten, een offer willen brengen al
is dat een beginsel, dat hem lief is dan nog is
de moeielijkheid niet opgelost. Want dan zal men
hem van liberale zijde daarover hard vallen en mis
schien represailles nemen. Hoe hij dus doet, brengt
de heer Van Houten hout bij 't vuur. Dat was te
voorzien, maar toch zoo spoedig niet".
We laten de juistheid dezer beschouwing geheel
voor rekening van bovengenoemden correspondent,
doch als zij waarheid bevat en er zijn antecedenten
genoeg om eene dergelijke handelwijze voor mogelijk
te houden dan is de vraag gewettigd, waar toch
de ernst zetelt bij de behandeling van 's lands aan
gelegenheden. Dat de katholieken zich met alle kracht
tegen de subsidiöering van middelbare meisjesscholen
verzetten, is hun recht, wanneer ze daartegen be
zwaren hebben. Maar dat zij, als minderheid niet
hun zin krijgende, zich zouden wreken door de mi
nisters van oorlog en marine te doen vallen, of beter
gezegd, dat zij alleen omdat ze bij hoofdstuk V hun
ziu niet krijgen, misschien hoogst nuttige en, voor
eene behoorlijke verdediging van den vaderlandschen
bodem, hoognoodige aanvragen zouden weigeren, wil
er bij ons nog niet in.
We weten wel, dat dergelijke handelingen meer
zijn voorgekomen, bij alle politieke partijen zelfs,
maar ons dunkt, dat de toestanden tegenwoordig te
ernstig zjjn en dat er te veel belangrijke zaken
moeten worden tot stand gebracht, die waarlijk geen
uitstel kunnen lijdeD, om ministriëele crisissen iu
het leven te gaan roepen, alleen omdat men op een
geheel ander punt, dan waaruit de crisis wordt ge
boren, in de minderheid is gebleven.
Wanneer er Kamerleden zijn, die in deze ernstige
tjjden nog zulk spel durven spelen, dan wekt dit
weinig eerbied voor het belangrijkste deel onzer
volksvertegenwoordiging.
GOES, 14 November 1894.
In het Staatsblad is opgenomen het besluit
van 25 October, betreffende de lichting der
nationale militie van het jaar 1895.
Het totaal is 11,000 en het door d 3 provincie Zee
land te dragen aandeel is 513.
Wolfftrtsdijk. De vereenigiug ^Landbouw
en Veeteelt" hield Maandagavond hare laatste
vergadering in dit jaar. Ingekomen was een schrij
ven van den voorzitter en den secretaris, waarbij
zij als bestuursleden bedankten. Naar aanleiding
hiervan werd met algemeene stemmen eene motie
aangenomen, waarin beiden heeren verzocht wordt op
hunne ontslagneming terug te komen, uit overwe
ging, dat de leden, die in de vorige vergadering
hen hard vielen over hunne afwezigheid zonder ken
nisgeving, thans verklaren, dat zij te lichtvaardig
hebben geoordeeld, nu zjj de ware redenen kennen.
De heeren M. De Kater, C. Koert en J. M. Parhan
werden als bestuursleden herkozen. Op voorstel van
den heer C. Zuijdweg werd verder goedgevonden
weder uit de kas een kunstmeststrooier aan te koo-
pen, daar thans eene machine kan geleverd worden,
die ook voebtigen kunstmest flink verwerkt.
Hoedekenskerke. Maandag jl. was het 12'/l
jaar geleden, dat de heer J. W e 11 e m a n als bur
gemeester dezer gemeente benoemd werd. Dat velen
dezen dag niet onopgemerkt zouden laten voorbij
gaan was reeds vroegtijdig te zien, daar men uit
vele woningen de vlag zag wapperen. Vanwege ver
schillende openbare besturen, ingezetenen en den
ambachtsheer dezer gemeente werd den jubilaris als
blijk van toegenegenheid en waardeering een fraai
geschenk aangeboden. De heer Welleman, aangenaam
verrast door dit bewijs van hartelijke toegenegen
heid, gaf aan de commissie, die hem het geschenk
aanbood, do verzekering, dat hij, voor zoover het
hem in de toekomst gegeven mocht zjjn aan het
hoofd dezer gemeente te staan, zijne beste krachten
aan haar welzijn zou blijven besteden en riep daarbij
aller steun bij vernieuwing in. De dag werd be
sloten met het afsteken van eenig vuurwerk, waarna
er nog tot laat in den avond algemeene feestvreugde
heerschte.
De gemeenteraad van 's-Iïeerenhoek be
noemde jl. Maandag tot Wethouder de heer P. Van
Stee Nz.
Men meldt uit Ierseke aan de N. R. Ct.:
Op het adrep, door pachters van oester-
perceelen aan de regeering gezonden om weder
uitstel te verkrijgen van pachtbetaling, is, zonder
opgaaf van motieven en met eenvoudige verwijzing
naar het desbetreffend ministerieel besluit van het
begin dezes jaars, afwijzend beschikt.
Bij Kon. besluitis benoemd bij het wapen der
inf. tot eerste luit. de tweede luit. L. B. G. Van
A s p e r e n.
De regeering zegt in hare memorie van be
antwoording op de algemeene beschouwingen over
de staatsbegrooting, volkomen verklaarbaar te achten
de algemeene bevreemding en ergernis over de uit
gaaf van 14 ton boven de begroot in g van
Oorlog van 18881893. Een wijziging der Comp-
tabiliteits-wet wordt voorbereid om zekerheid te
geven dat geen uitbetaling kan geschieden zonder
dat de Rekenkamer binnen bepaalden korten termijn
er kennis van krijgt en haar te verplichten van
onregelmatigheden aan de Staten-Generaal kennis te
geven. Ook moeten de wettelijke bepalingen om
trent nooddwang bij uitgaven gewijzigd worden.
Eindelijk zal de minister zijne krachten beproeven
aan een wet op de financiële verantwoordelijkheid
der ministers.
Dat er in ons leger toestanden be
staan, die dringend verbetering ver-
e i s c h e nniet alleen ora hunne ongerijmdheid,
maar ook omdat de bestendiging er van aanzienlijke
uitgaven ten koste van den belastingschuldige ver
oorzaakt, leert ons weder eene nota, door het Ka
merlid den heer Van Vljjmen toegevoegd aan het
verslag over Oorlog. Men leest daarin het volgende
»Zoodra de zwaluwen in onze streken terugkee-
ren, trekken veel opper- en hoofdofficieren uit om
inspectie te houden. Een paar voorbeelden tot op
heldering mogen hier plaats vindenEen kazerne
en een hospitaal van zeker garnizoen werden binnen
weinige maanden geïnspecteerd o. a. doorden gene-
raal-commandant in de militaire afdeelingden ge-
neraal-divisie-commandantden generaal-inspecteur
der genieden generaal-inspecteur van den genees
kundigen dienst; den hoofdofficier-commandant in
het genie-commandementden kolonel regiments
commandant.
Een fort werd eveneens voor weinig maanden ge
ïnspecteerd door: den generaal-inspect. der artillerie;
den generaal-commandant der vesting-artillerie; den
generaal-inspecteur van den geneeskundigen dipnst;
den generaal-inspecteur der genie; den generaal-
commandant in de stelling; den generaal-hoofd-in-
tendant; den hoofdofficier, belast met bet toezicht
op de approviandeering".
Aan het slot dezer nota vraagt de heer v. Vlijmen
met alle bescheidenheid of er geen overdrijving
heerBcht in de zaak der inspection, of matiging op
dit gebied niet is aan te bevelen
De Tijd teekent hierbij aan dat bescheidener dan
hier door den heer Van Vlijmen geschiedde, de vraag
zeker niet kan gesteld worden. Een groot aantal
Nederlandsche belastingplichtigen, meent het blad,
zullen echter bij kennismaking van dergelijke toe
standen, lust gevoelen op veel minder bescheiden toon
de vraag te herhalen, in aanmerking genomen het
feit, dat alle reis- en verblijfkosten van die hooge
heeren met hun gevolg van adjudanten enz., uit de
beurzen der burgerjj moeten voldaan worden.
De opbrengst der Rijksmiddelen
(hoofdsom en opcenten) over de maand Oct. 1894 be
droeg totaal f 13,638,297,86 l/j tegen f 13,498,312,06 i/z
in dezelfde maand van 1893.
De opbrengst over de eerste tien maanden van
1894 bedroeg f96,031,458,15 tegen f94,823,559,47
over de eerste tien maanden van 1893.
De vereeniging van Nederlandsche patroons
Boaz heeft zich met een adres tot H. M. de Ko
ningin-Regentes gewend, om te verzoeken, dat het
vraagstuk tot het heffen van invoerrechten
op landbouw-producten bij de Regeering
worde aanhangig gemaakt. Zg doet dit met het
vast© vertrouwen, dat de hooge nood, waarin de
landbouwende stand met geheel de plattelandsbe
volking verkeert, H. M. met vorstelijke deernis vervult.
Hit goede bron" bericht men aan de Zwolsche
Crtdat het voornemen vaststaat de r ij k s v e 1 d-
wachters ten plantenlande van rijwielen
te voorzien.
In een onderhoud, dat de directeur van een
der grootste diamantslijper yen te Amster
dam met een redacteur van het Handelsblad had,
herinnerde hij aan de hooge loonen, die vroeger de
werklieden genoten.
»De tijden zijn veranderd, zeide hjj. In den Kaap-
schen tijd werden schatten verdiendik heb menschen
gekend, die weken maakten van f 800 f 1000
die tweemaal rjjk geweest zjjn en thans arm. Men
gooide met het geld en menigeen verkwistte het
op de ruwste wijze. Gevolg van die groote ver
dienste wae, dat ieder in 't vak ging. D© vader
bracht er zijn zoon, de oom zjjn neven in, en jon
gens van 17 18 jaar, die f 12 a 15 's weeks ver
dienden, begonnen wegens die hooge verdiensten
reeds vroeg verkwisting te leeren."
Men dacht niet dat er tijden komen konden, waarin
het verkoopen moeiljjk zou zjjn. In den verderen
loop van het gesprek maakte de directeur evenwel
de opmerking, dat er wel weder een goede tijd kon
komen als in China het verbod om edelgesteenten
te dragen werd opgeheven. Een ingenieur, tot wien
om nadere inlichtingen de directeur hem verwees,
verhaalde aan den redacteur
>De Chineezen dragen meest namaak. De invoer
van gekleurd glas en valsche diamanten, vooral uit
Birmingham, in China is groot. Het volk draagt
die zaken. Droegen de vrouwen echte juweelen, zjj
zouden haar spoedig door het gouvernement afge
nomen worden. Het Chineesche Gouvernement neemt
den rijken gaarne hunne schatten af. Vandaar dat
in China weinig edelgesteenten worden gedragen.
Dit kan zeker veranderen na den tegenwoordigen
oorlog."
Waarom
>Het staat vast dat China den oorlog verliezen
zal en een zware oorlogsschatting zal moeten be
talen. Dan zil men in Cüina, begrijpen, dat men de
Westersche beschaving, waarop elke Chinees tot
dusver minachtend heeft nedergezienniet moet
weren. Ik twijfel niet of na dezen oorlog zal China
voor Europeanen open worden. De iuvloed der Eu
ropeanen zal er toenemen. De Chineezen zullen meer
en meer onder bescherming komen van Europeanen,
die hun niet. hun eigendommen dadelijk afnemen.
De vrouwen zullen dus kostbaarheden kunnen dra
gen, zonder dat deze haar dadelijk worden afgeno
men de invoer van juweelen zal toenemen en de
Amsterdamsche diamanthandel zal er ook wel bij
varen. Maar, natuurlijk, dit zal langzamerhand zoo
worden. Te Singapore en Penang, waar de vele
Chineezen onder bescherming der Engelschen staan,
dragen de Chineesche vrouwen heelwat edelge
steenten."
De Indische correspondent van de N. R. Ct'
schrijft
De Atjehkwaal, die door de meer acute
Lombokziekte minder nog dan vroeger de aandacht
trekt, is en blijft niettemin in haar slependen toe
stand nog nadeelig genoeg. Onze vriendschap met
Toekoe Djohan kost ons veel geld en veel inspanning,
de voortdurende uitbreiding onzer posfenlinie brengt
ons weinig verder, en de ernstige vrees rijst, dat
met de tegenwoordige bezetting, in verband met den
slechten gezondheidstoestand, de linie niet houdbaar
zal bljjken, zoodat wij wellicht ten tweeden male het
onverkwikkelijke schouwspel zullen vertoonen, doch
dan door den nood gedrongen, om in onze gecon
centreerde stelling terug te trekken. Zooveel is zeker
dat aan den Atjeh-knoop al door zoovelen is ge
trokken en gepeuterd, dat het ontwarren daarvan
steeds moeiljjker wordt, en dat men er meer en
meer toe gaat overhellen om dat weinig loonende
en teuterige werk er aan te geven, en te trachten met
een goed zwaard den knoop door te hakken.
Dat zoo iets in de gedachte komt mag geeDe ver
wondering wekken, als men leest van do spontane
uiting van geestdrift in het moederland bij het ver
nemen der Lombok-ramp. Intusschen Atjeh is een
kwaal geworden en Binds lang, Lombok is nog slechts
eene versch bloedende wondhet verschil is groot.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
De Tweede Kamer hoeft gisteren hare werkzaam
heden hervat. Heden heeft er sectie-onderzoek plaats.
Morgen komen kleine wetten en Vrijdag komt de
Indische begrooting aan de orde.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
Bij de verkiezing van twee leden in de com
missie van toezicht- op het beheer der kerkelijke
goederen van de Ned. Herv. gemeente alhier, zijn
herkozen de heeren E. Van den Bosch en J. Pijke.
Beroepen bij de Ned. Herv. gem. te Ritthem
ds. P. K. Dommisse te Lage-Zwaluwe.
Mnpelle. Maandagavond vergaderden alhier ker-
keraad en kiescollege der Ned. Herv. gemeente voor
de verkiezing van twee leden in den kerkeraad,
noodig door de periodieke aftreding met 1 Januari
1895 van de heeren J. De Jager Jz. als ouderling
en Joh. Baas als diaken. Beide aftredende leden
werden met groote meerderheid als zoodanig her
kozen.
Men zal zich herinneren, dat indertijd tot hoofd
der openbare school te Graauw benoemd werd de
heer J. J. Wiegman, en dat deze benoeming ongeldig
werd verklaard, wijl daarbjj een onregelmatigheid
moest gepleegd zijn, bestaande in het verkeerd lezen
van een der ter raadszitting ingeleverde stembrief
jes van een der raadsleden en wel volgens voor de
rechtbank te Middelburg afgelegde verklaringen van
vier leden van den gemeenteraad.
Tot hoofd der school is thans van dezelfde voor
dracht definitief benoemd de heer G. Keizer, hoofd
der school te Limmen, op wien vroeger volgens boven
genoemde verklaringen vier van de zeven stemmen
waren uitgebracht.
L 0 ffl B o K.
De correspondent te Batavia van de N. B. Ct.
seint onder dagteekening van 12 Nov.
»Het 5de en 11de ba'al jon gaan naar Lombok.
De aanval op Tjakranegara wordt deze week ver
wacht.
Djilantik dreigt met zijne hulptroepen naar Lombok
terug te keeren.
Mobiele kolonnes worden te Malaug gevormd, om
tegen Bali te kunnen optreden.
De voorhanden voorraden van den aannemer der
leveranties worden binnen de versterking te Ampenan
in veiligheid gebracht tegen eeue verrassing, welke
de Baliörs, volgens ontvangen berichten, in den zin
zouden hebben".
Aan een brief van den Indischen correspondent
van De (antirev.) Nederlanderwaarin opgekomen
wordt tegen de veroordeeling, waaraan generaal
Vetter heeft blootgestaan, is het volgende ODtleend
♦Thans alleen het ernstige woord Oordeel niet,
waar niet alle gegevens tot oordeelen aanwezig zijn 1
Ge doet onrecht, groot onrecht, zelfs maar eeniger-
mate schuld te zoeken bij den generaal Vetter! Zoo
er sprake kan zijn van beleid wat niet waar is!
dan is het, omdat ook hier, gelijk reeds zoo
menigmaal, andere stemmen hun invloed hebben
doen gelden, ten nadeele van bajonet en kanon.
Mij rest op 'toogenblik weinig tijd. Ik kan hier
over niet verder uitweiden. Later hoop ik mijne
meening te kunnen bewijzen. Zeer kort wil ik enkele
punten releveeren.
lo. Men droeg kennis van de overvalling: Zater
dagmiddag 25 Aug., omstreeks 4 uur, heeft de gene
raal Vetter order gegeven het bivak te Tjakra op
te breken en op Mataram terug te trekken.
2o. Waarom die order na ongeveer een uur weer
ingetrokken
3o. Om velerlei redenen, van welke de volgende
mij het gewichtigst schijnen.
a. De resident Dannenburgh geloofde niet aan
den aanvalhij stelde dien voor als iets onmogeljjks
en drong er zelfs eenigszins heftig op aan, dat de
generaal te Tjakra blijven zou. Neem hierbjj in
aanmerking dat de resident, van nabij met de hoofden
bekend, moest geacht worden als het best op de
hoogte te zijn van den geest der bevolking en der
hoofden.
b. In het binnenland waren de collonnes Lawick
en Bjjleveldt. Door van Tjakra terug te trekken
braebt men die beide afdeelingen in groote ongelegen
heid, aangezien men niet anders dan over Tjakra
te Ampenan kon komen.
c. Het terugtrekken zonder een schot te lossen
was een blijk van vrees en kon wanneer de
aanval niet plaats had hoogst nadeelig werken
op den verderen loop van zaken.
fsJ,d. Wasjj met geen mogelijkheid de omvang der
ramp te voren te overzien.
4o. De generaal Vetter heeft zooveel mogelijk
maatregelen genomen om in de eenmaal ingenomen
positie zich te handhaven
a. door, voor den aanvalaan beide collonnes
in het binnenland bericht te zenden van een moge
lijke overvalling en die colonnes te gelasten met
veiligheidsmaatregelen te marcheeren. (Latere be
richten konden do beide collonnes niet bereiken)
