1893 N#. 124.
Donderdag 19 October.
80ste jaargang.
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, j 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 centniet bijblad 10 cent.
Bebalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bjj de beeren Nijgh Van Ditmar. te Rotterdam en verder
bg alle Bookverkoopers en Brievengaaiders.
Iiixending van
De prjjs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 ets.
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slecbts tweemaal berekend.
Geboorte-, buweljjks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel,
advertentie» voor S uren op den dag der uitgave.
OPENBARE VERGADERING
van den
HA AD der gemeente (JOES,
op VRIJDAG den 20 OCTOBER 1893,
des avonds te 8 uren.
Goes, den 16 October 1893.
De Secretaris,
HARTMAN.
Punten van behandeling
I. Notulen.
II. Mededeelingen.
III. Ingekomen stukken.
IV. Reclames tegen den aanslag in den H. O.
V. Verzoek van den Commissaris van politie om
eene persoonlijke toelage.
VI. Begrooting van ontvangsten en uitgaven der
gemeente voor 1894.
GOES, 18 October 1893.
In verschillende bladen lezen we het bericht,
dat door den directeur-generaal der posterpen en
telegrapbie een onderzoek wordt ingesteld naar den
omvang en den aard der werkzaamheden van direc
teuren en commiezen op de postkantoren.
Wij begrijpen niet, dat zulk een onderzoek nog
noodig is. We meenden, dat men althans daarvan
toch wel op de boogie zou zijn aan de bureaux
van den directeur-generaal.
Bij beschikking van den Minister van financiën
is, met ingang van 1 November a. s., benoemd tot
rijksklerk ten kantore van 's rijksbelastingen te Goes
J. Schipper, thans geagreëerd klerk aldaar.
Door bet bestuur van de sociëteit »V. O. V."
alhier is eene overeenkomst gesloten met het Hol-
landsche tooneelgezelsehap onder di
rectie van de beeren Van Lier te Am
sterdam, tot bet geven van drie abonnementsvoor
stellingen, respectievelijk op Donderdag 26 October,
op Donderdag 23 November en op Donderdag 25
Januari a. s.
De eerste maal zullen worden opgevoerd»Met
vreemde veéren", blijspel in 4 bedrijven, naar bet
Hoogduitscb van Carl Schönfeld, successtuk van bet
Berliner Thé&ter, en »Noueen minnespel.
's-lfeer Abt^kerke. De verkiezing van
een lid van den Gemeenteraad alhier ter
voorziening in de vacature, ontstaan door bet over
lijden van den heer M. Stevense, is door Burge
meester en Wethouders bepaald op Woensdag 8 No
vember a. s.
De toestand van den heer Keuchenius
is in die mate verbeterd, dat hij weldra wederom
aan de parlementaire werkzaamheden zal kunnen
deelnemen, althans in de afdeelingen.
De Londensche correspondent der N. R. Ct.
meldt aan zijn blad, dat de heer E. v. d. Bosch
alhier, die met eenige Nederland^**, de zuivelbereiding-
tentoonstelling te Islington heeft bezocht, en aan wien
allen dank verschuldigd zijn voor de goede zorgen
door hem besteed om hun in alle opzichten eene
aangename en leerrijke reis te verzekeren, ook een
boekje in gereedheid gebracht heeft, handelende
over »Engeland's melkrassen", waarin met korte
doch zakelijke bewoordingen eene voor Nederlanders
bevattelijke beschrijving gegeven wordt van de ver
schillende soorten van koeien, 'die binnen Groot-
Brittanniö gevonden worden, Hij beeft daarmöe een
groot werk verricht. In zeer vele opzichfen wijken
de Engelscbe melkrassen van de vastelandscbe af
en bet is eene ver van gemakkelijke taak ze te
onderkennen. Voor den oningewijden vreemdeling
iB dat|(zonder bevoögde en begrijpelijke voorlichting,
eene onmogelijkheid. Ik zou den beer Van den Bosch
zelfs overweging willen geven zijn boekske in
ruimer kring te verspreiden. Menige Nederlandscbe
landman, die niet bij machte is met bet Britsche
vee persoonlijk kennis te maken, zou leering er uit
kunnen putten en dat is toch de bedoeling geweest.
Reuter seint uit Antwerpen, dat de gezond
heidscommissie der Schelde heeft besloten, dat een
ontsmettings-certificaat niet meer zal
worden geëischt van schepen komende uit Nederland.
Door deV ereeniging vanNed. Steen
fabrikanten werd onlangs, zooals wij meldden,
een adres verzonden aan den Minister van Water
staat met bet verzoek een vergelijkend onderzoek te
willen doen instellen tusschen Waalsteen en Belgi
schen steen, en wel op kosten der Vereeniging.
Naar aanleiding daarvan is thans aan een com
missie, door de Regeering benoemd, dit onderzoek
opgedragende kosten worden gedragen door don
Staat.
De Amsterdamsche Raadsleden Heineken, Ger
ritsen, Daniels en Wormser stellen den Raad voor
bet Raadsbesluit betreffende de benoeming, de rege
ling van jaarwedden en pensioenen van kerke-
lijke hoogleeraren in te trekken.
Blijkens een bij bet departement van koloniën
ontvangen telegram is de nieuwbenoemde gouver
neur-generaal van Nederlandscb-Indië, jhr. C. H. A.
Van der Wijck, op 16 dezer te Batavia aange
komen en beeft bij den volgenden dag bet bestuur
aanvaard.
De Tweede Kamer zal morgen eene zit
ting houden tot bet behandelen van eenige kleinere
wetsontwerpen.
De beer H., lid van den gemeenteraad van
Franeker, die in Sept. 1891, wegens levering aan
de gemeente van zijn lidmaatschap ver
vallen was verklaard, werd in Juli jl. op
nieuw gekozen, maar wachtte met de inzending zijner
geloofsbrieven*totdat de termijn van twee jaren, bij
art. 26, laatste al. Gemeentewet bepaald, verstreken
was. De vraag rees nu, of zijne verkiezing, als
binnen dien termijn geschied, wettig was. De Raad
beantwoordde de vraag, zooals reeds vroeger is
medegedeeld, met 9 tegen 2 stemmen bevestigend
en liet alzoo den gekozene toe.
De redactie van de Gemeentestemhiervan melding
makende, teekent hierbij bet volgende aan
»'s Raads besluit komt ons zeer bedenkelijk voor.
Art. 26 beeft niet enkel ten doel den vervallen ver
klaarde gedurende twee jaren uit den Raad te weren,
maar ontzet hem, bij wjjze van straf, van bet recht
van verkiesbaarheid. Neemt men dit niet aan, dan
zou een ver vallen-verklaarde terstond weer kunnen
gekozen worden ter vervulling der plaats, die door
de op hem toegepaste straf is opengevallen. Dit kan
o. i. de wet niet hebben willen toelaten."
Den 7den September heeft te Buenos-Ayres
de onderteekening plaats gehad van een verdrag
tusschen Nederland en de Argentijn-
scbe Republiek tot wederzijdsche uitleve
ring van misdadigers.
Onder bet opschrift »Een 50-jarig jubileum"
leest men in de Huisvrouw
Er is eene industrie, die in de laatste jaren in
ons land eene verbazingwekkende uitbreiding beeft
gekregen. Het is de cacao-industrie. Geen ander
land, dat in de bereiding van cacao en chocolade
met bet onze kan wedijveren. De producten onzer
cacaofabrieken vinden dan ook overal in bet buiten
land grooten aftrek.
Al is de tegenwoordige ontwikkeling van dezen
tak van nijverheid van betrekkelijk jonge dagteeke-
ning, de fabricage van chocolade was toch ook in
vroegere jaren bier te lande geen onbekende zaak.
Zoo herdacht 5 October de cacao - en choco
ladefabriek »de Zaan stroom", van de
firma de Erve H. De Jong te Wormer-
veer, baar 50-jarig bestaan. Deze fabriek geniet
niet alleen in ons land, maar ook daarbuiten eene
welverdiende reputatie. Het is te dezer gelegenheid
niet onbelangrijk, bare geschiedenis na te gaan.
Wanneer men per spoor van Amsterdam vertrekt,
beeft men na ongeveer een half uur tijdsverloop
Wormerveer bereikt, eene plaats van niet geringe
beteekenis voor de industrie van ons land. De Zaan
volgende, ziet men weldra de fabriek van de ge
noemde firma. Niet altijd echter was de toestand,
zooals thans bet geval is. In bet begin dezer eeuw,
omstreeks 1809, zag de voorbijganger op die plek
een molen staan, die door De Jong was aangekocht,
met bet doel hem te sloopen. Bij nader inzien kwam
men van dit plan terugmen vond den molen nog
te goed om af te breken, en hij werd toen ingericht
tot bet malen van blauwsel en potascb (weedascb),
eene industrie, welke te Wormerveer in grooten
bloei was. Na bet overlijden van De Jong kwam
deze zaak aan zijn zwager, den beer Dirk Scboute,
die baar in vereeniging met den beer Pieter Ooster
buis voortzette, en in 1843 in bovengenoemd lokaal
de chocolaadfabriek inrichtteprimitief was de zaak
derhalve een ouderwetscbe windmolen. Beide beeren
zijn reeds vele jaren overledende windmolen is
mede reeds lang verdwenen en beeft plaats gemaakt
voor eene stoomfabriek, terwijl in 1884 eene geheel
nieuwe fabriek is gebouwd. De fabriek »de Zaan-
stroom" draagt dien naam niet zonder reden, daar
zij vlak aan bet helder stroomend water is gelegen,
zoodat zij in staat is bare producten niet alleen per
spoor, doch ook per booten te vervoeren ook kun
nen de producten, die zij voor de bereiding noodig
beeft, aldus voor de deur worden gebracht.
Vroeger werd in de fabriek van de Erve H. De
Jong in hoofdzaak alleen cacao en cacaopoeder ge
fabriceerd; het gebruik daarvan heeft zich in de
laatste jaren belangrijk uitgebreid, terwijl ook de
zoete chocolaad, later daaraan toegevoegd, in ons
land grooten aftrek vindt. Het gevolg hiervan is,
I dat de beide tegenwoordige firmanten, de heeren
Cornells en Dirk Schoute, voortdurend hunne fabriek
vergrooten en verbeteren. Zij hebben geen kosten
ontzien, om hare inrichting van het nieuwste te
voorzien, wat het menschelijk vernuft op dit gebied
heeft uitgevondenfraaie deugdelijke machines, elec-
trische verlichting, liften het is alles even practisch
als methodisch aangebracht. Wanneer men eene wan
deling door de fabriek doet, staat men verbaasd
over den arbeid, die de fabricatie der cacao-producten
eischt. In de werkzalen, in de koelkelders, in de
pakkamers, overal ontwaart men den practiscben
geest van den vakman. Maakt alles op den bezoeker
een goeden indruk, niet minder is dit het geval,
wanneer men de fraaie en ruime gewelfvormige
zolders doorloopt en daar de cacaoboon in balen
in baren natuurlijken staat ziet opgestapeld.
Een aantal arbeiders vindt in de fabriek geregeld
werk. Dat er tusschen patroons en werklieden een
uitstekende geest beerscht, daarvan mag tot bewijs
strekken, dat in de fabriek personen worden aange
troffen, die 25, 30, ja 40 jaren aldaar werkzaam
zijn geweest.
De fraaie inrichting van de firma de Erve H. De
Jong te Wormerveer strekt niet alleen de plaats,
waar zij gevestigd is, tot eer, doch ook zeker de
Nederlandsche industrie in haar geheel.
Maarschalk Mac Mahon is gisterochtend te
10 uren overleden op zijn kasteel Foret.
In de laatste jaren van zijn leven leefde Mac-
Mahon vrij teruggetrokkenaan de staatkundige
bewegingen van den dag bleef hij vreemd.
Slechts betrekkelijk korten tijd was hij ongesteld
een pijnlijke ziekte, die gisteren plotseling verergerde,
maakte een einde aan bet leven van den man, die
veel voor zijn vaderland heeft gedaan en wiens naam
in de historieboekeu dezer eeuw zal geschreven wor
den bij de namen der mannen van groote beteekenis.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
Beroepen bij de Ned. Hervormde gemeente te
St. Laurens c. a. ds. J. F. W. Van Troostenburg
de Bruyn te Montfoort.
Bij beschikking van den Minister van Biunen-
landsche Zaken is bepaald
dat de commissie aan welke wordt opgedragen
het examineeren van hen, die eene akte van be
kwaamheid voor het middelbaar onderwijs wenschen
te verkregen in wis- en natuurkundige wetenschap
pen, zeevaartkunde en boekhoudèïi, voor bet jaar
1893 zitting zal houden te 's-Gravenhage
dat aan deze commissie tevens zal worden opge
dragen bet examineeren van ben die in 1893 de
akte van bekwaamheid verlaugan voor de wiskunde,
bedoeld in art. 65 der wet tot regeling van bet
lager onderwijs.
Ia een ministeriëel schrijven aan de inspecteurs
van bet lager onderwijs, in antwoord op een rapport
van die beeren, rakende de wenschelijkheid der toe
voeging van voorbereidende klassen aan de rijks
normaallessen, wordt gezegd, dat uit de voorstellen
tot invoering van zoodanige klassen zal moeten blijken,
dat in de plaats waar de rijksnormaallessen zijn ge
vestigd, werkelijk geen gelegenheid bestaat om tus
schen den 12jarigen en den 14jarigen leeftijd onder
wijs (gewoon school- of herhalingsonderwijs) te ge
nieten dat er werkelijk grond bestaat om te ver
wachten, dat de leerlingen later aan de normaallessen
tot onderwijzer zullen worden opgeleid, en dat de
inrichting, waaraan de voorbereidende klasse zal
worden verbonden, bewezen heeft de toevoeging dier
klasse waard te zijn, terwijl in de toekomst uit de
verslagen betreffende de normaallessen zal moeten
blijken, in hoeverre de leerlingen in voorbereidende
klassen werkelyk zijn overgegaan naar de normaal
lessen, enz. De voorstellen der districtsschoolopzieners
ter oprichting der voorbereidende klassen worden
vóór 1 Dec. a. s. tegemoet gezien.
Bij bet examen in vrije- en orde-oefeningen
der gymnastiek is te Dordrecht geslaagd de beer
J. Van Wijngen van ICapelle.
In den Oranje-Vrijstaat is een wetsontwerp
bevattende leerplicht openbaar gemaakt. Het gaat
uit van bet beginsel, dat bet er niet op aankomt
langs welken weg of door welke middelen iemand
'zekeren graad van ontwikkeling beeft bereikt, wan
neer bij maar op 15-jarigen leeftijd kan bewijzen
dien vereischten graad van ontwikkeling te bezitten.
Dit moet alsdan big ken uit een examen, van regee-
ringswege te houden, in lezen, schrijven en rekenen,
voor enkelen ook in bijbelkennis. Bij onvoldoenden
uitslag van het examen volgt een jaar schoolgaan
op eene door de schoolcommissie aan te wijzen school,
voor de kosten waarvan in gevallen van onvermogen
voorziening is gemaakt.
STATISTIEK
Comité lot wering- van Schoolverzuim te Goes,
over September 1893.
Op de School A waren gedurende deze maand
133 kinderen. Onder dezen waren
122 kinderen, die geen enkelen schooltijd verzuimden,
10 van 110 verzuimen, en
1 meer dan 10 verzuimen hadden.
Het gemiddeld verzuim was 0.8 percent op bet
gebeele aantal scholieren en schooltijden, tegen 0.7
percent over dezelfde maand in 1892.
Op de School B waren 292 kinderen, waaronder
278 zonder eenig verzuim,
12 die van 110 verzuimen hadden, en
2 met meer dan 10 verzuimen.
Het gemiddeld verzuim was 0.5 .percent, tegen
0.9 percent over dezelfde maand in 1892.
Op de School C waren 167 kinderen, waaronder
153 zonder eenig verzuim,
11 met 110 verzuimen,
3 met meer dan 10 verzuimen.
Het gemiddeld verzuim was 2.5 percent, tegen
4 percent over dezelfde maand in 1892.
Op de School D waren 95 kinderen, waaronder
83 zonder eenig verzuim,
6 met 1—10 verzuimen,
6 boven de 10 verzuimen.
Het gemiddeld verzuim was 3.8 percent, tegen
3.4 percent over dezelfde maand in 1892.
Het verzuim op de openbare scholen te zamen
van 1 Januari af tot uit. September 1893 bedroeg 1.9
percent, tegen 1.8 percent over betzelfde tijdvak
in 1892.
Rechtszaken.
Kantongerecht te Goes.
Maandag 16 October 1893 zijn veroordeeld wegens
jachtdelicfcenW. B. en L. B. te 's-Heer Arends-
kerke, tot 2 maal f 5 b. s. 2 maal 4 d. h., ver
beurdverklaring van beide geweren of te betalen f 1
voor elk geweer s. 1 d. b.A. T. en L. T. beiden
te Heinkenszand, ieder tot 4 maal f 10 b. s. 4 maal
4 d. h., verbeurdverklaringvan A. T. de beide ge
weren of te betalen f 3 s. 2 d. b. voor elk geweer
en van L. T. de beide bazen of te batalen f 2 s. 2
d. b. voor eiken baasG. H. v. D. te Heinkenszand
tot f5 b. s. 4 d. h., verbeurd verklaring geweer
of f 6 s. 3 d. b.jacbtdelict en overtred. wapen
wet A. T. te Heinkenszand, tot 2 maal f 5 b. s.
2 maal 4 d. h.. verbeurdverklaring baas of f 1 s.
ld. h.visschen zonder viscbacteD. K. en
A. V. te Kruiningen, ieder tot f 0.50 b. s. 1 d. h.,
verbeurdverklaring kruisnetten of ieder te betalen
f 1 s. 1 d. b.overtreding K. B. 11 Aug. 1892
(St.bl. 198) A. de H. te Graauw, tot f 1 b. s. 1
d. b.strooperij F. K. te Goes, tot 7 dagen
gevangenisstraf; M: S. te Schore tot 3 dagen ge
vangenisstraf P. A. te Baarland tot f 3 b. s. 3
d. b.J. H. te Kapelle tot f 3. b. s. 3. d h., met be
vel tot teruggave van den zakdoek aan beklaagde
art. 424 W. v. S.r.P. M. te Wissenkerke (Kamper
land), tot f3 b. s. 3 d. h.C. L. buisvrouw van
J. v. d. V., J. G., J. G. huisvrouw van J. C., A.
v. Z., J. D., C. v. N. en C. v. L. allen te Ierseke,
ieder tot f 2 b. s. 2 d. b.M. S. en G. D. te Kloe-
tinge, ieder tot f 5 b. s. 3 d. b.J. H. en P. M. B.
beiden te Goes, ieder tot f5 b. s. 2 d. h.art.
460 W. v. S.r. :*R. W. te Ierseke, tot 3 maal fl
b. s. 3 maal 1 d. h.P. W. en A. W. beiden te
Borsele, ieder tot f2 b. s. 2 d. b.dronkenschap
en opgeven valscben naamJ. Y. te Ter-Neuzen,
tot f 2 b. s. 2 d. h. en f 5 b. s. 5 d. h.dron
kenschap J. P. K. te Goes, A. V. te Kruiningen,
C. B. v. d. B. te Vlake, ieder tot f2 b. s. 2 d. h.
C. v. d. L. te Borsele, tot f 3 b. s. 3 d. b.J. K.
te Kruiningen en C. S. te Kamperland, tot f 1
b. s. 1 d. b.
Allen tevens in de kosten.
Ontslagen van rechtsvervolging werdJ. v. d. Y.
te Hansweerd, beklaagd van overtreding art. 424
W. v. S.r.
Gisteren deed de rechtbank te Zieriksee uit
spraak in de zaak tegen den beer M. B., beklaagd
van smaad tegenover B. en W. van Zieriksee, in
eene vergadering van de liberale kiesvereeniging
aldaar. De rechtbank beeft den beklaagde ontslagen
van alle rechtsvervolging. Het vonnis was voorname
lijk gegrond op de overweging, dat een college, in
deze B. en W., niet beleedigd kan worden.
Zaak De Jong-.
Reeds anderhalve maand bijna i9 de justitie on
afgebroken met het onderzeek in de zoo geheim
zinnige zaakDe Jong onledig geweest. Tot op beden
zijn 143 personen als getuigen opgeroepen ol hebben
zich vrijwillig tot bet geven van inlichtingen aan-