1898 N°. 95.
Zaterdag 12 Augustus.
80s,e jaargang.
afstand vau een strook Gemeentegrond,
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bij de heeren Nijgu Van Ditmar te Botterdam eu verder
bij alle Boekverkoopers en Brievengaaidors.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 ets.
Bij directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
fciiaeudiiig van advertcsitien vóór S uren ogs den dag der uitgave.
gggTfiaa^a-ü
Door J. VAN DER WEELE te Goe9, is aanvrage gedaan om
gelegen aan den Oostsi^gel, en wel kadastraal bekend ge
meente Goes, sectie B ongonommerd en gelegen voor de per-
eee'ea sectie B no. 388 en 389, groot p m. 21,30 cA
waarom belanghebbenden worden uitgenoodigd, indieu zij be
zwaren moeliten hebben tegen dien afstand, daarvan aan Bur
gemeester eu Wethouders te doen blijken voor of op Donderdag
den 17 Augustus aanstaande, des namiddags te een ure.
Goes, 10 Augustus 1893.
Burgemeester en "Wethouders "'an Goes,
J. G-. d. VV. HAMER.
De Secretaris,
HART M A N.
Politiek Overzicht.
(8—9 Augustus.)
We hebben ditmaal nog slechts in bet kort na te
gaan, wat Dinsdag in de Kamer is gesproken om
daarna de vereischte aandacht te vestigen op de door
den Minister Woensdag gehouden rede. Achtereen
volgens voerden Dinsdag bet woord de heeren Pyt-
tersen, Borret, Lambrechts, Land, Lieftinck, De Ras
en Gerritsen.
De laatste sprekers waren voorzeker niet de sleeht-
sten van de 38, die aan bet algemeen debat over
de kieswetten deelnamen. Integendeel, de heeren Pyt-
tersen en Lieftinck, maar vooral dhr. Gerritsen,
hebben de verdienste nogmaals met kracht en klem
van redenen de aanneming der Regeerings-voorstellen
te hebben aangeprezen. Dat de laatste als radicaal
bet daarbij met de meer conservatieve elementen
van de liberale partij niet best vinden kon, valt
licht te begrijpen. Maar niet oaaoodig was bet zeker
ben nog eens duchtig eraan te berinneren nie
mand vóór den beer Gerritsen deed bet zoojuist
dat zij allen gekozen zijn op of zich in 1891 althans
niet verzet hebben tegen bet manifest der Liberale
Unie, dat sprak van eene uitbreiding van bet kies
recht, zoover de Grondwet toelaat". Is het eerlijk
spel nu te schimpen op de Liberale Unie, zooals de
beer Rutgers deed, of bet manifest dubbelzinnig te
beeten, gelijk de beer Van der Kaaij »Bij de Grond
wetsherziening van 1887 beeft de uiterste linkerzijde
beruëT in de aanneming van art. 80, hoezeer zij
ook toen reeds begreep, dat dit artikel, dus geredi
geerd, nooit zou kunnen voldoen aan bare wenscben.
Maar daarmede is dan ook de uiterste concessie door
de gauche der liberalen gedaan en thans staat zij pal."
Aldus de beer Gerritsen. Het standpunt der
gauche van 1887 kunnen wij niet deelen, omdat wij
de uitsluiting van bedeelden enz', toejuichen. Maar
waar is bet, wat de Leeuwardenscbe afgevaardigde
verder zeide, nl. dat thans de »economisch-zwak-
sten", die nog binnen de perken van art. 80 vallen,
tot de stembus moeten worden toegelaten.
Voor bet overige liep de rede van den beer Ger
ritsen, zoowel als die van den beer Pyfctersen, groo-
tendeels over betgeen door den beei Van Houten
bij dit kiesrecht-debat is gezegd. Toonde de afge
vaardigde van Scboterland aan, dat de beer Van
Houten van bet beden meermalen in tegenspraak
was met den beer Van Houten uit het verleden,
de beer Gerritsen schetste den Groningscben afge
vaardigde vooral als de warme strijder voor een
kiesrecht, waarbij ook de democratie zou worden
toegelatenals de eerste, die met jeugdig vuur
optrad voor de belangen van de minder met aard-
scbe goederen bedeeldenals de man tot wien de
jongeren met eerbied op zagen, in hem vereerende
de baanbreker der democratische politiek. Voor dat
jongere, demoeratiscb-gevoelende geslacht is bet een
bedroevend schouwspel den beer Van Houten thans
te zien naast de heeren Roëll-De Beaufort c. s. in
de achterhoede der liberale partij.
Had de beer Lieftinck na den beer Gerritsen ge
sproken, voorzeker bad bij niet geklaagd over gemis
aan warmte bij bet debat, eene klacht, die overi
gens volkomen gerechtvaardigd is, want behalve
bij enkele voorstanders van de ontwerpen en bij den
beer Rutgers als tegenstander, ging bet er uiterst
kalm toe, en openbaarde zich weinig van de groote
belangstelling, die bet aanhangige onderwerp ver
dient, waar bet bet hoofdpunt vormt van het pro
gramma, waarop de liberale leden der Kamer zijn
gekozen, en dat zoo diep ingrijpt in den volkswenscb.
En hiermede eindigen we ons overzicht over bet
oordeel der Kamer om alle aandacht te wijden aan
bet antwoord van de regeeringstafel.
De tribunes waren vol en bet aantal Kamerleden
was in grooten getale opgekomen. Geen der aanwe
zigen, zal zich zijn gang naar 's lands raadzaal hebben
beklaagd. Gedurende ruim twee uren was de mi
nister van Binnenlandsche Zaken aan bet woord
en was zijne overigens niet zeer sterke stem bet
eenige geluid, dat zich deedhooren, zoodat bij overal
goed verstaanbaar was.
Wannesr onze plaatsruimte bet gedoogde, zouden
we zijne rede in baar geheel wenscben op te nemen,
want ze munt uit door belangrijkheid van inhoud
klaarheid van voorstelling, regelmaat in de opvolging
der te behandelen punten en volledigheid ten op
zichte der hoofdpunten, met weglating van alles wat
beter hg de artikelen kan ter sprake worden gebracht.
Als zoodanig paste deze ministriëele rede beter in
de lijst der algemeene beschouwingen dan vele der
speeches door leden der Kamer over dit onderwerp
uitgesproken.
De heer Tak begon met bet motief tot indiening
der ontwerpen. Hij herinnerde aan de leuze bij de
stembus van 1888, versterkt door bet liberale manifest
van 1891, en meende daarmede voldoende te hebben
gemotiveerd, dat bet de eerste plicht was der regee
ring, voortgekomen uit de meerderheid vau 1891,
om bet kiesrecht vraagstuk aan de orde te stellen,
en naar eene oplossing daarvan te zoeken met zoo
verre strekking als de thans ingediende ontwerpen.
Trouwens, velen, die anders niet ingenomen zijn met
finale" kiesrechtuitbreiding zijn reeds daartoe ge
naderd omdat zij inzien, dat daarmede een volkswenscb
wordt vervuld en de aanvullingsverkiezingen in den
loop van dit jaar gehouden, hebben deze meening
op ondubbelzinnige wijze bevestigd.
Het is naar 's Ministers meening dan ook niet
wel meer voor tegenspraak vatbaar, dat de huidige
volksvertegenwoordiging niet meer is de plaats,
waar bet hart des volks klopt, en bet is daarom
alleszins noodig bet verloren vertrouwen des volks
voor de Staten-Generaal te rug te winnen. Daarom
ook is eene beperkte en geleidelijke kiesreebtuitbrei-
ding niet mogelijk, zonder dat dadelijk de kies
recht-agitatie opnieuw zou beginnen, terwijl eene
absolute uitsluiting van den vijfden stand, zooals
de beer Van Houten wilde, hetzelfde resultaat zou
hebben, een resultaat vol revolutionaire gevaren.
Men vreeze niet voor omkooperij, want niet alleen,
dat bet voorgestelde couloir-stelsel als vanzelf
omkooperij op groote schaal uitsluit, maar bet
is eene miskenning van onzen volksaard, wanneer
men de nieuwe kiezers in bet algemeen vatbaar acht
voor omkooperij, waar ze nu juist vragen in volle
vrijheid hunne stem te mogen uitbrengen ter be
hartiging van hunne eigene belangen.
Vervolgens komende tot de bruikbaarheid en
grondwettigheid der kentoekenen van geschiktheid
en welstand, antwoordde de minister, dat tegen de
grondwettigheid van het kenteeken van geschiktheid
geene bedenkingen waren geopperd, en twijfelden
sommigen ook aan de bruikbaarheid er van, hij wees
op bet type van den gezeten werkman", dat de
beer Gleicbman indertijd bad geteekend. Vernede
rend voor de meer ontwikkelden was de bepaling
niet, omdat bet een wettelijk voorschrift is, waarbij
de gelijkheid van alle burgers wordt gehandhaafd.
's Ministers betoog omtrent de kenteekenen van
maatschappelijken welstand, nl.bet voorkomen op
de bevolkingsregisters en bet niet-bedeeld zijn, kwam
geheel overeen met wat o. a. door de heeren Rink
en Kerdijk te dien opzichte was gezegd. Hij ver
klaarde zich bereid om desverlangd door eene redac
tie-wijziging duidelijk te doen uitkomen, dat onder
>het voorkomen op de bevolkingsregisters" te ver
staan is »het bezit gedurende minstens drie maan
den van eene woning bij het openbaar gezag bekend",
wat op zichzelf reeds aanleiding geeft tot plaatsing
op een bevolkingsregister. Wat de qusiestie van bet
niet-bedeeld z in betreft, daarover zeide de minister
duidelijk en scherp wat ook de meest besliste voor
standers der wet daaromtrent hebben in bet midden
gebracht om te bewijzen, dat bet bier niet gold een
negatief kenmerk, en dat daarin geen strijd met de
Grondwet is gelegen. Intusscben is de minister ook
hierin bereid tot redactiewijziging teneinde nog ze
kerder de bedelaars en landloopers uit te sluiten.
Eindelijk komende tot de houding, door den Min.
aan te nemen tegenover de ingediende en nog in te
dienen amendementen, zeide bij, dat waar deze nog
niet allen in bepaalden vorm voor hem lagen, bij ze
natuurlijk niet kon bespreken. Maar bij was bereid
iedere aangeboden poging om de wet te verbeteren,
ernstig te overwegen, vooral waar ze dienen moeten
om grondwettige bezwaren op te beffen en misbruiken
te werenmaar evenzeer zal iedere poging om af
breuk te doen aan bet beginsel der wet, onverbid
delijk door hen! worden afgewezen.
De Kamer was blijkbaar ouder den indruk van
de ministriëele redealthans alleen de heer Van
Houten toonde zich bereid baar dadelijk te beant-
woorden. Veel nieuws bevatte diens rede echter niet.
Hij beweert nog altijd op betzelfde standpunt te
staan als de tegenwoordige regeering, waarom bij
dan ook bet beginsel der wet gaarne accepteert.
Maar bij blijft bezwaar hebben tegen het negatieve
van bet welstandsteeken. Na wat de Minister daar
omtrent gezegd hoeft, is hot thans aan den heer
Van Houten door redactie-wijziging een positieve
vorm voor bet kenteeken te vinden, waarbij slechts
diegenen worden uitgesloten, die ook de Minister
niet wil toelaten. J
GOES, 11 Augustus 1893. j
Volgens de ter inzage liggende rekening van
de waterkeering van bet calamiteuze waterschap j
Ellewoudsdijk Borsele over bet dienst-
jaar 1892/93 hebben de ontvangsten bedragen I
f 69598,01J/2 en de uitgaven f 102378,51 zoodat een
tekort aanwezig zou zijn van' f32780,491/.1Hierin
is echter voorzien door subsidiën van bet Rijk en
de Provincie. De ontvangsten bestonden overigens
in bet goed slot van bet vorige dienstjaar ad
f1548,74^; in dijkgescbot ad f 58688,94; in be
dragen van aangrenzende polders of waterschappen
ad f6157,61 en in inkomsten uit bezittingen, op
centen van aannemingssommen en verkoop van be
stekken ad f3202,72. Voor kosten van beheer werd
uitgegeven f 6106,16 !/2. Voor kosten van zeewering
en oeververdediging f 90222 en voor renten en
lasten f 6050,34 ,/2.
De Vereeniging van landbouwers,
die suikerbieten verbouwen, beeft bet
volgende adres verzonden.
Aan de Turnde Kamer der Staten-Generaal.
Geeft met verschuldigden eerbied te kennen, de
Vereeniging van landbouwers, die suikerbieten ver
bouwen, erkend bij kon. besluit van 12 Juni 1890,
no. 31.
Dat in bare algemeene vergadering van 4 Aug. jl.
met de meeste belangstelling behaudeld is bet nieuwe
ontwerp van wet, houdende nadere bepalingen om
trent den accijns op de suiker.
De vergadering was van oordeel, da,t bet ontwerp
zeer vele bezwaren wegneemt, die de landbouwers
hebben tegen de thans bestaande wet, die den land
bouwer genoodzaakt beeft, de teelt aanzienlijk in te
krimpen en bet mogelijk maakte, dat de nadeelen
geheel en al op zijne schouders geladen worden.
Algemeen was men van meening, dat bepalingen,
die de töelt beperken, den landbouw zeer benadeelen
en des te meer naarmate de bepsrking grooter is.
Niettegenstaande in het nieuwe wetsontwerp weder
een maximum is vastgesteld, waarboven eene ver-
boogde belasting verschuldigd is, zou de Vereeniging
wegens den korten duur der wet dit bezwaar niet
overwegend achten, vooral indien bet mogelijk ware,
dit maximum nog iets te verboogen. Dan toch zou
de productie nagenoeg gelijk kunnen worden aan
die, welke vóór de aanneming der tegenwoordige wet
bestond en bet nadeel alleen bestaan in de verhoogde
belasting en de onmogelijkheid, om in dien tijd de
teelt uit te breiden.
Zij meent er Uwe Vergadering op te mogen wijzen
dat beperking der teelt niet alleen nadeelig is voor
den landbouwer, doch evenzeer voor den arbeider,
die door dit gewas nog volop werk vindt in tijden,
dat de werkzaamheden voor andere gewassen reeds
geëindigd zijn.
Redenen waarom adressante uwe vergadering eer
biedig verzoekt, bet wetsontwerp te willen aan
nemen, zoo mogelijk met eenige verbooging van bet
maximum.
't Welk doende.
De Middelb. Ct. kan, na zich goed te hebben doen
inlichten, verzekeren, dat bet bericht onwaar is,
volgens hetwelk mr. Tydeman, lid der Tweede Kamer
voor bet kiesdistrict Tiel, de uitnoodiging van de
»Centrale liberale kies vereeniging" aldaar, om te
spreken over de kieswet, van de band zou hebben
gewezen, op grond van de houding, die de bestuurs
leden van genoemde kiesvereeniging tegenover baren
afgevaardigde [in zake bet ontwerp-Tak aangenomen
hebben.
»In boeverre is de invoering eener rijkswet
wenschelijk tot pensionneering van arbeiders, werk
lieden, klerken, dienstboden enz.?" Over die vraag
beeft een commissie, bestaande uit prof. d'Aulnis,
prof. Molengraaff, D. W. Stork, fabrikant te Hengelo
en mr. Verrijn Stuart een rapport uitgebracht aan
de Vereeniging tot bevordering van Fabrieks- en
Handwerksnij verbeid". Zij erkent, dat bet particu
lier initiatief schromelijk is te kort geschoten en dat
dus inmenging van den staat noodig is. Doch in
boeverre zal de staat zich met de zaak bemoeien
Van pensionneering van werklieden uit de staatskas
verklaarde de commissie zich een besliste tegen
standster.
Men zou ook een regeling kunnen maken zóó,
dat een verplichte premie betaalt wordt aan den
staat, die zich dan met de uitkeering der pensioenen
belast. De commissie wijst er op, dat dit een vrij
aanzienlijke wekelijkscbe korting op bet loon eisebt,
en tevens vrij aanzienlijke offers van de werkgevers,
zoodat, naar zij vreest, deze regeling bij beide par
tijen spoedig impopulair zou worden. Nog een
andere tusschen weg* is mogelijk dat de staat een deel
der pensioenen te zijnen laste neemt, zooals in Duitsck-
land, waar bet gebleken is, dat algemeene pensioen-
verzekeringsdwang practisch uitvoerbaar is. Voor
deze laatste regeling zou, meent de commissie, in
zooverre reden zijn, dat bij plotselinge volledige in
voering van een verzekering van pensioen tot bet
volle beoogde eindbedrag, waarschijnlijk de last der
premiebetaling zeer zwaar zal zijn voor werkgevers
en arbeiders; menige werkgever zou tot den onder
gang gebracht worden en menige werkman tot een
bezuiniging op andere uitgaven, wat een hoogst
bedenkelijk gevolg voor den oogenblikkelijken wel
stand van hem en zijn gezin zou hebben.
Een der leden van de commissie meent, dat dit
bezwaar te vermijden is zonder staatsbijdrage, door
een geleidelijke invoering van bet stelsel, dat aan
de loonen den tijd gunt om geleidelijk met bet be
drag der premiën te worden verhoogd. Door te be
ginnen met zeer lage premiën en zeer lage pen
sioenen en dan bijv. om de zes jaren zoowel pre
miën als pensioenen te verboogen, zoo men na 30
jaren geleidelijk de algemeene verzekering tot stand
brengen zonder staatstoelage en zonder dat dus ooit
een stelsel was ingevoerd, in hetwelk de arbeider
niet zelf zijn pensioen zou hebben verdiend.
Twee leden der commissie konden zich met dit
voorstel niet vereenigen. Geheel instemmende met
de gronden, waarop bet stelsel van staatsbijdragen
wordt afgekeurd, duchten zij van allen staatsdwang
op dit gebied vooralsnog ernstige nadeelen voor de
arbeiders. Loonsverlaging moet daarvan bet gevolg
zijn, en bet is de vraag, of bet inkomen der arbei
ders die zal kunnen lijden. Bovendien kleeft aan
wettelijke regeling dezer materie bet groote bezwaar,
dat zij uiteraard algemeen is ei^ dus met qö zeer
uiteenloopende toestanden en verhoudingen op nij-
verkeidsgebied geen rekening houden kan.
Eén lid eindelijk acht pensioenverzekering door
de belanghebbenden even onuitvoerbaar als bekos
tiging van 't onderwijs door de ouders. Maar bij
erkent de bezwaren ook van 't stelsel van staats
bijdragen en zijn conclusie is daarom, dat de zaak
vooralsnog niet rijp is voor beslissing, maar dat
bet veeleer aanbeveling verdient, bij de regeering
aan te dringen op de benoeming eener staatscom
missie, met opdracht, een onderzoek in te stellen
naar het beste stelsel van staatspensioen-uitkeering.
Terwijl in Nederland nagenoeg geen plaats
meer is in de gevangenissen en er nog
een duizend opgelegde vrijheidsstraffen moeten uit
gezeten" worden, wappert in Ziirich de witte vlag
van de gevangenis, ten teek en dat zij ledig is.
Men kan over dit feit veel redeneeren en tal van
oorzaken voor bet verschil opsporenmaar zou niet
de statistiek van bet drankmisbruik de beste gids
tot de oplossing van bet verschijnsel zijn? vraagt
de Arnh. Ct.
Staten-Generaal.
TWEEDE KA MEK.
Gisteren was bet een dag van replieken. Achter
eenvolgens kwamen de heeren Levy, Van Karne-
beek, Bool, Poelman, Tydeman, V. d. Kaaij en
Mees aan bet woord, die ieder nader bun standpunt
ontvouwden. De beer Poelman, die bij bet algemeen
debat niet was opgetreden, deed zich thans kennen
als een onvoorwaardelijk voorstander der kieswet,
doch hij was tot overleg bereid met het oog op de
eenheid in de liberale partij.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs.
Bedankt voor bet beroep bij de Ned. Herv.
gemeente te Tolen door ds. J. v. d. Bergen, te
Varsseveld.
Beroepen bij de Ned. Herv. gemeente te Oud-
Delftshaven ds. Wielinga te Kruiningen.
Woensdagnamiddag overleed te Hoedekenskerke
de beer W. fe Gempt, predikant bij de Ned. Herv.
gemeente aldaar.
Door Mgr. Bottemanne, bisschop van Haarlem,
zijn in de kapel van bet groot seminarie te Warmond
de tonsuur en de vier mindere orden o. a. toegediend
aan de theologanten de heeren J. H. M. Stieger
van Goes en J. Mes van Middelburg.
Gemengde Berichten.
lEIlewouAsdijk. Donderdag beeft onze hand
boogsociëteit Zorgvliet", op den vei jaardag van
den heer J. O. Van Hattum, beschermheer van de
vereeniging, koning geschoten. De meeste kleppen
werden geschoten door dhr. Adr. Smallegange Jz.,
die derhalve tot koning werd geproclameerd.
