1893 N". 90.
Dinsdag 1 Augustus.
8Ösic jaargang.
Commissaris van politie
De uitgave dezer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, j 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 cent; met bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bij de heeren Nijgh Van Ditmar te Rotterdam en verder
bp alle Boekverkoopers en Brie vengaai ders.
ïiizending van
advertentie» vóór 8 uren op den
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 ets
Bp directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ct.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel,
dag der uitscave.
OPENBARE VERGADERING
van den
RAAD der gemeente O© ES,
op VRIJDAG den 4 AUGUSTUS 1893,
des avonds te 8 uren.
Goes, den 31 Juli 1893.
De Secretaris,
HARTMAN.
Punten van behandeling:
I. Notulen.
II. Mededeelingen.
III. Ingekomen stukken.
TV. Onderzoek der geloofsbrieven enz. van drie
herkozen leden van den Raad.
V. Verzoeken van mevr. de wed. Massee en
L. M. Van Campen om toelating hunner doch
ters tot de Hoogere Burgerschool voor jongens.
VI. Begrooting der kosten van de dienstdoende
Schutterij voor 1894.
VII. Voorstel tot af- en overschrijving op de be-
groöting der gemeente voor 1893.
VIII. Staten van oninbare posten en restanten op
den H. O.
IX. Idem van de belasting op de honden.
X. Eerste suppletoir kohier van den H. O. voor
1893.
XI. Benoeming van een leeraar in het Duitsch.
XII. Voorstel omtrent [school E.
In den avond van Woensdag den 2 Augustus a. s. zal het'
ter gelegenheid van den
Verjaardag der Koningin-Regentes,
geoorloofd zijn Voetzoekers en ander klein Vuur
werk aftesteken, uitsluitend op de Groote Markt, de Vlas-
markt, de Beestenmarkt en de Groote Kade, doch blijft het
verboden dit elders te doen.
Ook is verboden het schieten met Vuurpijlen, Ka
nonnetjes, Pistolen en ander geweer, alles op
straffe bij de verordening op het brandwezen bedreigd.
Goes, den 29 Jnli 1893.
De Burgemeester van Goes,
J. G. d W. HAMER.
Ter Secretarie is voor een ieder ter inzage nedergslegd en
voorts alom in de gemeente verspreid het
ADVIES
bfti'sffi'Bdo tie middelen,
welke aangewend kunnen worden om te voorzien in de be
hoefte aan
V E S3 V O E 2ï 55 lï
waarop, volgens verlangen van den Minister van Binnenlandsche
Zaken de aandacht van de landbouwende bevolking wordt ge
vestigd
Goes, den 31 Juli 1893.
De Burgemeester van Goes,
J. G. d. W. HAMER.
Bij K. JB. van 18 Juli jl. no. 65 is benoemd tot
te Goes, de heer A. R. HOLSHEIMER, in diezelfde betrek
king werkzaam te Wageningen, zulks ter vervanging ran den
heer W VAN DIJK, die bij hetzelfde besluit i» benoemd tot
Commissaris van politie te Hilversum, een en ander met ingang
van 1 Augustus aanstaande.
Goes, den 31 Juli 1893.
De Burgemeester van Goe3,
J. G. d W. HAMER.
Politiek Overzicht.
(27-28 Juli.)
We eindigden de vorige maal met de rede van
den heer Roëll, hoewel deze niet het slot vormde
van het debat op jl. Woensdag. Toen was ook nog
aan het woord de heer Rink, afgevaardigde voor
Arnhem, doch aangezien deze zijne rede Donderdags
heeft voortgezet, behoort zij meer eigenaardig in dit
overzicht te huis.
Behalve de heer Smeenge is de heer Bink de eerste
spreker, die zijne volle sympathie aan het regee-
tringsvoorstel hecht en zoo uit volle overtuiging dit
verdedigt, dat zijne rede een toonbeeld is van lo-
gischen gedachtengang, gepaard aan sierlijkheid van
vorm, waardoor zij bovenmate de aandacht trekt.
Achtereenvolgens bestreed de heer Rink de aange
voerde grondwettige bezwaren, verdedigde hij het
goed recht der thans niet-kiesbe voegden op het kies
recht en toonde hij de noodzakelijkheid aan van zoo
ruime uitbreiding als thans reeds wordt voorgesteld.
Scherpzinnig was hij vooral in zijn betoog omtrent
de elasticiteit van art. 80 der Grondwet, waarbij
hij meer dan eens gelegenheid vond het kamerlid
Roëll in tegenspraak te brengen met den schrijver
Roëll, die een commentaar geleverd heeft op de
Grondwet van 1887 Toen beweerde de Utrechtsche
afgevaardigde, dat uitbreiding van het kiesrecht tot
het algemeen stemrecht mogelijk was, thans dat dit
niet het geval was.
Maar openhartiger dan tot nogtoe iemand, zelfs
dan de heer Tydeman, was de heer Rink waar hij
sprak over de tekortkoming van de uit een beperkt
kiesrecht voortgekomen volksvertegenwoordiging, die,
door geleidelijke uitbreiding tegen te houden, zehe
den grooteren sprong noodzakelijk maakt, welken de
regeering thans voorstelt.
Na den Arnhemschen afgevaardigde, kwam de
heer De Beaufortde Amsterdamsche volksvertegen
woordiger, aan het woord. Conservatief als deze is
ten opzichte van kiesrechtuitbreiding, was het wel
allerminst te verwachten, dat hij tot de hechte steun
pilaren der regeering zou behooren bij de behande
ling der aanhangige wetsontwerpen. Toch moet het
van zulk een scherpzinnig en geleerd man verbazing
wekken hem te hooren verklaren (en zijn naamge
noot uit Wij k-bij-Duurstede volgde hem daarin na),
dat hij van deze regeering een kiesrechtontwerp ver
wacht had van zoo weinig ver gaande strekking, dat
deze volksvertegenwoordiging haar tot grooteren
sprong had moeten drijven. Onwillekeurig is men
geneigd te vragen of de heeren De Beaufort en
hunne medestanders de jaren na de Grondwetsher
ziening van 1887 niet hebben medegeleefd. Is hun
niets bekend geworden van den drang naar kies
rechtuitbreiding op ruime schaal, nadat die Grond
wetsherziening heeft plaats gehad? Zijn zij na dien
tijd blijven stilstaan zonder den invloed te onder
vinden van de voortstuwende kracht, die door »ket
volk achter de kiezers" is uitgeoefend Zoo ja, dan
is het inderdaad verwonderlijk, dat zij meenen, dat
in hen zeiven nog kracht zou schuilen om in de hui
dige omstandigheden eene regeering voort te stuwen.
Waarlijk, een ministerie, waarin mannen als Van
Tienhoven, Pierson en Van Dedem zitting hebben,
komt niet tot de overtuiging, dat eene zoo ruime
uitbreiding van het kiesrecht noodig is, wanneer
daarop van buitenaf door de omstandigheden geen
krachtigen invloed is uitgeoefend. En zij, die voor
dien invloed gevoelloos zijn gebleven, behooren in
de gewichtige tijden, die wij thans beleven, niet tot
de mannen, naar wier stem eene regeering in de
eerste plaats moet luisteren.
Toch was de rede van den Amsterdamschen afge
vaardigde meer opbouwend dan die der overige con
servatieven, die tot nogtoe het woord gevoerd hebben.
Hij althans laakte niet slechts het aangebodene, maar
beloofde namens zich en zjjne staatkundige vrienden
iets anders. Wat dit andere zijn zal bleef echter
nog een geheimhet zal als amendement bij de
behandeling van artikel 3 worden voorgesteld. Uit
het gesprokene door den heer Roëll jl. Woensdag
en door den Rotterdamschen afgevaardigde, den heer
Mees, op Vrijdag, zou kunnen worden afgeleid, dat
namens de conservatieven een voorstel zal worden
gedaan, waarin de kiezers in twee categoriëen worden
verdeeld, die elk aan een afzonderlijk kenmerk van
welstand moeten voldoen, b. v. éene categorie van
hen, die, in welke directe belasting ook, zijn aange
slagen en hun aanslag hebben betaald en eene tweede
categorie, waartoe zij zullen behooren, die een af
zonderlijk huis of een afgezonderd deel daarvan be
wonen. Met nieuwsgierigheid en belangstelling wordt
dit amendement verbeid nog meer nieuwsgierig en
belangstellend is men om te weten hoe de Regeering
zich daar tegenover zal gedragen.
Al te veel toegeven mag zij voorzeker niet, wil
zij mannen als Kerdijk en zijne vrienden niet af-
stooten. In eene zeer lange, maar zeer schoone rede
heeft deze Amsterdamsche afgevaardigde, zijne volle
sympathie met de aanhangige voorstellen betuigd
en zich als een beslist voorstander daarvan' leeren
kennen. Met kracht kwam hij op tegen de voor
spellingen van allerlei rampen, die voor land en
Koning uit de nieuwe regeling zouden voortspruiten.
Hij wees daarbij op vele andere landen met uitge
breid kiesrecht, niet slechts nu ze dit bezitten, maar
ook ten tijde toen zij daarvan verstoken waren, eene
vergelijking, die niet ten nadeele van de uitbreiding
uitviel. De heer Kerdijk achtte het eene grove mis
kenning van de goede eigenschappen van het Neder-
landsche volk, wanneer men het zooveel minder
achtte dan andere volken, door te vreezen voor
omkooping, knoeierij, aanranding van recht en van
vrijheid. Ook de angst voor de macht der sociaal
democratie was volgens hem ongemotiveerd. Zij is
juist krachtiger geworden onder een beperkt stem
recht en zal hare macht verliezen, wanneer zij als
partij geroepen wordt een deel der verantwoordelijk
heid van het staatsbestuur te dragen.
We mogen echter niet geheel zwijgen van het
door den heer Mees gesprokene, die, hoewel weinig
sympathie gevoelende voor de regeeringsvoorstellen,
toch genoeg tegemoetkoming toonde om overeen-
stemming mogelijk te doen achten. De groote quaestie,
waarover men het niet eens kan worden, is die vrij
groote rubriek van inwonenden, hetzij als commen
salen, hetzij als bedienden, die geen eigen woning
of afgezonderd deel daarvan bewonen. We begrijpen
intusschen niet, hoe mannen van zoo groote ont- j
wikkeling als Mees, Roëll, De Beaufort e. a., die
toch ook liefst hen, die door ontwikkeling het kies
recht verdienen, niet zullen willen buitensluiten,
altijd voorstander kunnen blijven van een stelsel,
waarbij die personen worden uitgesloten, aangezien
zij werkelijk niet tot de minst ontwikkelden behooren.
Zij waren jl. Vrijdag niet slechts de steen des aan
stoots voor den heer Mees, maar ook voor den heer
Mackaijdie natuurlijk eeu lans brak voor bet huis
manskiesrecht. Afgescheiden daarvan, was de rede
van den afgevaardigde van Kampen niet afbrekend.
Hij had, evenals de heer Kerdijk, genoeg vertrouwen
in ons volkskarakter, bij hem natuurlijk niet het
minst door den invloed der Christelijke school, om
eene sterke kiesrechtuitbreiding aan te durven. Er
bleek echter uit zijne rede nergens, dat hij eeniger-
mate sprak namens zijne partij, zoodat ook nog niet
is uit te maken, welke de houding der antirevolu
tionairen zal zijn bij een mogelijk conflict tusschen
de vooruitstrevende en de behoudende liberalen. De
rede van den heer Mackay was echter opbouwend
genoeg om te mogen verwachten, dat hij de regee
ring niet zal bemoeielijken, en de gauche zijner partij,
hoewel nog niet aan het woord geweest zijnde, stemt
genoegzaam met de ontwerpen in om op haren steun
te mogen rekenen.
Komisch echter is het uit den mond van dezen
ex-premier de blijkbaar diepgevoelde overtuiging te
hooren, dat ruime uitbreiding van het kiesrecht een
onafwijsbare eisch des trjds is, en daarbij dan te
bedenken, dat noch hij noch zijn opvolger in het chris
telijk ministerie zelfs aan een ontwerp daartoe heeft
gedacht.
GOES, 31 Juli 1893.
Zooals we reeds mededeelden, zal het harmo-
niegezelschap »Hosanna" a. s. Woensdag in de tent
op de Groote Markt alhier een concert geven.
Bij die gelegenheid zal het volgende programma
worden uitgevoerdWilhelmus»Ein feste Burg
ist unser Gott" (koraal)Bella Rosa, Ouverture,
Jos. KesselsLiederen, Sankey e. a.Blanchette,
Fantasie, G. TackFeestmarschVolkslied Caprice
sur »Norma" de Bellini, M. J. H. Kessels; Liede
ren, Sankey e. a.PotpourriLe conscrit, pas re-
doublé, A. Torelli; Wilhelmus (oude zetting).
Öorsele. In de Vrijdag alhier gehouden verga
dering van den gemeenteraad deden B. en W., onder
overlegging van de gemeenterekening over
1892 met de daarbij behoorende bescheiden, verant
woording van hun gehouden beheer. Daaruit bleek,
dat ontvangen was f 11330,91, zijnde /"412,26 boven
de raming, en uitgegeven 10000,541/2 of/"918,10 i/3
minder dan begroot werd,
Bij kon. besl. is pensioen verleend aan J.
M. Kleeuwens, ontvanger der invoerrechten en
accijnzen ten bedrage van f 1994.
In de Bameveldsche Ct. schrijft de heer Ber-
tels een antwoord vol verontwaardiging aan het
hoofdbestuur der Holl. Maatsch. van Landbouw, dat
zijn methode om zoet gr oenvoeder te persen
niets nieuws en niets bijzonders had genoemd.
Hij wijst er op, dat alle landbouwers in Neder
land, Duitschland enz. er over klagen, dat bij de
Blunts- en andere persen ongeveer l/4 van den ge-
persten hoop, dus 50000 KG. voeder, verloren gaat
en middelen beramen om dit te voorkomen.
Sommigen lieten de pers om planken en bekappen
(waardoor de Bluntpers dan reeds op f400 a f500
komt te staan) en nog vermocht men het euvel niet
weg te nemen en zie, op de eenvoudigst denkbare
manier neem ik het euvel weg en daarmede ver
dwijnen Blunts- en alle andere persen van het too-
neeldoor een grooten omweg heb ik zoo het ware
en eenvoudige gevonden, hetgeen de kleinste boer
(wijl het niets kost) in toepassing kan brengen.
Is dit niet iets nieuws uitvinden
Of noemt het hoofdbestuur der »Hollandsche
Maatschappij van Landbouw" bet eene kleinigheid
1 o. dat de boer zich een pers moet aanschaffen
die, met bekapping enz., f400 a f500 kost en dan
nog volstrekt niet aan het doel beantwoordt
2o. dat jaarlijks bij iederen pershoop van 200.000
KG. ongeveer 1/4, dus 50.000 KG., verrot, verloren
gaat Dat verlies, a f 20 per 1000 KG. gerekend,
bedraagt toch ook f 1000 per jaar
Verder betoogt bij, dat zijne geheele manier van
uitoefening van den landbouw in de praktijk ge
bleken is veel beter resultaten op te leveren dan
de conventioneele methode.
»Is het niets nieuws, dat, waar de heer H. M.
Hartog te Barneveld kortelings nog uit rijpe onder
vinding schreef, dat het een groote fout is geweest
de hooge zandgronden te ontginnen, ik thans door
feiten aantoon, dat deze bg doelmatige bebouwing
en betere grondbewerking minstens zooveel kunnen
opbrengen als thans zelfs de beste kleigixraden op
leveren en dan daarbij den grond nog gelijktijdig
te verbeteren
Donderdag, zoo meldt de Bameveldsche Ct. verder,
waren de directeur der Rijkslandbouwschool te Wa
geningen met nog 3 leeraren te Barneveld, die met
veel belangstelling en met groote voldoening de
nieuwe manier van bebouwing van den grond van
den heer B. H. Bertels, van »den Biezen" aldaar,
in oogenschouw namen.
Uit Barneveld schrijft men aan de Telegraaf
Bij een heden vanwege het Genootschap voor
landbouw en kruidkunde in de provincie Utrecht"
door afgevaardigden uit het hoofdbestuur en van de
af deelingen ingesteld onderzoek naar het persen van
groenvoeder volgens de methode van den heer Ber
tels op »den Biezen" alhier, zag men algemeen daar
het voordeel niet van in.
De N. B. Ct. verneemt dat, nu aan het de
partement van financiën de werkzaamheden voor
het opmaken der staatsbegrooting, dienst 1894, zijn
afgeloopen, de minister Pierson de hand heeft doen
leggen aan de samenstelling van de toegezegde voor
dracht tot herziening van de personeele
belasting.
Aan een particulier schrijven uit Berlijn ont
leent de Zutf. Ct. de mededeeling, dat weldra het
verbod van invoer van vee in Duitsch
land in zoover gewijzigd zal worden, dat fokvee uit
Nederland voor landbouw-vereenigingen in Duitsch
land »Landwirtschaftliche Vereine und Genossen-
schaften" onder bepaalde voorwaarden wordt toe
gelaten.
Nader meldt men aan de Zutphensche Ct. uit
DinxperlooGistermiddag kwam er aan bet Zol-
lamt Suderwich bericht, dat de invoer van fokvee
uit Holland in Pruisen geoorloofd is, doch alleen
voor landbouwers.
Sedert eenigen tijd worden op initiatief van
jhr. Henry Tindal aan de fabriek van zuivelbereiding
te Oudshoorn proeven op groote schaal genomen met
het steriliseeren van water. Het doel van
deze proeven beoogt niet meer of minder, dan om
bet meest verontreinigde water te veranderen in
kristalhelder volkomen onschadelijk drinkwater, en
dat wel door het voeren van een stroom ozon door
de vloeistof. De hoofdzaak van deze hoogst belang
rijke wetenschappelijke ontdekking is gelegen in de
goedkoope bereiding van het benoodigde ozon.
De uitkomsten van hetgeen eerst in het klein en
daarna op groote schaal te Oudshoorn is beproefd,
zijn in allen deele verrassend, en zullen waarschijn
lijk aan de kwestie van de drinkwaterleidingen een
geheel nieuw aanzien geven. Wij behoeven er den
lezer niet op te wijzen, dat indien het mogelijk is,
geheel verontreinigd water te veranderen in een
voor iedereen bruikbaren en gezonden drank, en
zulks door een middel dat vermoedelijk niet meer
dan een halve cent per kubieken meter kosten zal,
onze eeuw daardoor een groote ontdekking rijker zal
zijn geworden, en een reuzenschrede voorwaarts wordt
gedaan op het gebied der openbare gezondheid.
Verschillende geleerden en besturen van gemeenten
en van drinkwater-maatschappijen hebben reeds van
de uitkomsten dezer proeven kennis genomen, en
hebben allen hunne groote ingenomenheid betuigd
met de inderdaad verrassende uitkomsten.
De Arnh. Ct. verdedigt, naar aanleiding van
de niet-toelating van den lieer Terwindt als lid der
Provinciale Staten voor Zevenaar, eene reeds voor
25 jaren door haar uitgesproken meening, dat in
het stelsel der kieswet omkooping van kie
zers geen grond tot niet-toelating van een gekozene
oplevert. Volgaarne het feit van de omkooping af?
keurende en minachtende, meent de Arnh. Ct.} dat
het onderzoek van de geloofsbrieven zich niet tot
dergelijke feiten en gebeurtenissen uitstrekt, maar
beperkt is tot de formeele feiten der verkiezing.
Het woord van de kiezers geeft, volgens de Arnh.
Ctgeen zekerheid, dat zij op een bepaalden can-
didaat stemmen, wanneer zij door hun omkoopbaar
heid reeds bewezen hebben geen vertrouwen waardig
te zijn. Slechts wanneer kiezers met geweld verhin
derd zijn hun stem uit te brengen, zijn er termen
aanwezig den gekozene niet toe te laten. Het laatste
besluit van de Staten van Gelderland zet echter de
deur open voor allerlei moeilijkheden en chicanes.
Wanneer ge heden bij eene nauwsluitende verkiezing
den verkozene niet toelaat omdat twee kiezers, die
zeggen op hem gestemd te hebben, beweren dat zij,
niet omgekocht, den tegen-candidaat met hunne stem
zouden hebben vereerd, zult ge dan morgen anders
kunnen handelen, wanneer in dergelijk geval een
paar kiezers komen vertellen, dat zij op den ver
kozene gestemd hebben, omdat zij in hem den besten.