1892 N°. 148.
79sle jaargang.
Donderdag 15 December.
UIT DE OUDE DOOS.
Gemengde Berichten.
Da uitgave dozer Courant geschiedt Maandag-, Woensdag- en Vrijdagavond,
uitgezonderd op feestdagen.
Prijs i>er kwartaal, zoo binnen als buiten Goes, j 1,75.
Afzonderlijke nommers 5 centmet bijblad 10 cent.
Behalve aan ons Bureau worden Abonnementen en Advertentiën voor dit blad
aangenomen bij de heeren Nijgh Van Ditmar te Rotterdam en verder
bij alle Boekverkoopers en Brievengaarders.
De prijs der gewone advertentiën is van 15 regels 50 cent, elke regel meer 10 ets,
Bjj directe opgaaf van driemaal plaatsing derzelfde advertentie wordt de prijs
slechts tweemaal berekend.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten en de daarop betrekking hebbende
dankbetuigingen worden van 18 regels a 1,berekend.
Dienstaanbiedingen, niet meer dan 4 regels beslaande en contant betaald, 20 ot.
Aanvragen om en vermelding van liefdegaven 5 cent per regel.
Inzesding van advertentïëia voor 3 uren op den dag: der uitgave.
msb!
GOES, 14 December 1892.
Het door de gemeenten dezer provincie te
dragen aandeel in de lichting voor de natio
nale militie des jaars 1893 is voor de navol
gende gemeenten vastgesteld als volgt
Goes 17, Baarland 2, Borsele 4, Driewegen 2,
Ellewoudsdijk 2, 's-Gravenpolder 3, 's-Heer Abts-
kerke 1, 's-Heer Arendskerke 9, 's-Heerenhoek 1,
Heinkenszand 4, Hoedekenskerke 4, Ierseke 9, Ka-
pelle 5, Kats 2, Kattendrjke 3, Kloetinge 5, Kolijns-
plaat 5, Kortgene 2, Krabbendijke 4, Kruiningen 11,
Nieuw- en St. Joosland 2, Nisse 3, Oudelande 1,
Oud-Vosmeer 4, Ovezand 2, Poortvliet 6, Rilland-
Bath 4, Scherpenisse 5, Schore 3, St. Annaland 5,
St. Maartensdijk 7, St. Philipsland 5, Stavenisse 5,
Waarde 4, Wemeldinge 5, Wissekerke 6, Wolferts-
dijk 5.
Door de stemgerechtigde leden der C h r i s t e-
lijke Jongelingsvereenging alhier zijn
tot leden der commissie van toezicht gekozen de
heeren B. Van Asperen Vervenne, P. C. Van Melle,
J. Donner, M. De Jonge Jz., C. BeenhakkerAz. (van
Kloetinge) en W. Duvekot, welke allen die benoe
ming hebben aangenomen.
Het bestuur der vereeniging bestaat thans uit de
heerenJ. J. Visser voorzitter, J. Jongepier 2e
voorzitter, H. Janse Bz. Ie seer., J. W. Van de
Weert WJz. 2e secr., W. S. Duvekot Cz. Ie penn.,
Pk. Wessels 2e penn., A. Verburg bibliothecaris en
J. Cense en L. Duvekot Wz. plaatsvervangers, ter
wijl ds. W. A. Van Griethuysen, door de gebeele
vereeniging verzocht als eere-voorzitter op te treden,
dit heeft aangenomen.
Het ledental is thans tot 100 geklommen.
De sluiting der jacht op klein wild,
met uitzondering van die op houtsnippen, ook met
schietgeweer, in deze provincie is bepaald op Zater
dag 31 December 1892, met zonsonderganghet
tijdstip van de sluiting der jacht op houtsnippen
en waterwild zal nader worden vastgesteld.
ElIewomlsdijK. Herbenoemd tot lid van het
Burgeilijk Armbestuur dhr. D. M e u 1 e n b e r g.
Wemeldinge. Maandagmiddag had alhier voor
den oosthavendam de eerste zinking met goed
gevolg plaats. Het stak, dat eene oppervlakte be
sloeg van 1200 M2., zal nog door twee andere ge
volgd worden.
De kommies-verificateur 2e categorie der directe
belastingen, invoerrechten en accijnzen J. H. D e r e x
te Hausweerd is met ingang van 1 Januari 1893
bevorderd tot de le categorie. (M. Ct.)
Met het oog op de snelle verspreiding van
het mond- en klauwzeer hebben Gedeputeerde Staten
van Noord-Brabant den Minister van Binnenlandsche
Zaken verzocht, het houden van veemark-
te n in geheel Nederland tijdelijk te verbieden. Onder
vee zijn alleen te verstaan herkauwende dieren. Het
schijnt dat markten als Rotterdam, Utrecht en ook
Zwolle veel tot overbrenging der besmetting bij
dragen.
Blijkens bericht van den consul te Lubeck is
•de invoer uit Nederland in het Lubecksche
staatsgebied van runderen, schapen, geiten en varkens
verboden.
De rijksmiddelen brachten in November
jl. op 10,493,605,84 tegen f 12,056,222,76 '/2
in Nov. 1891. De opbrengst over de elf oerste
maanden van 1892 bedroeg 109,034,782,57 l/2 tegen
ƒ108,039,546,54 over de elf eerste maanden van 1891.
Uit het verslag der Rij ksposts paar
bank over het jaar 1891 blijkt, dat het getal Ver-
eenigingen, die hare kasgelden bij de Rijkspostspaar
bank belegden, in 1891 met 335 toenam.
Het getal inleggers nam in het vorig jaar toe
met niet minder dan 37,236, terwijl het gemiddelde,
dat elk inlegger tegoed had, ongeveer op éen hoogte
bleef (f 75).
Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland heb
ben gehandhaafd het raadsbesluit der ge
meente Dubbeldam tot toelating van den
heer Schouten, uit overweging dat het onderschrift
Dubbeldam geene handteekening is.
De commissie tot samenstelling van het volks
liederboek der Maatschappij tot nut van 't alge
meen wenscht een onderzoek in te stellen naar die
oude liederen, welke thans nog in den mond des
volks leven en niet tot de algemeen bekende behooren.
Zij meent, dat in menige streek van ons land nog
wel dergeljjke liederen of fragmenten van liederen
te ontdekken zijn en richt zich daarom tot allen,
die haar willen helpen, met het vriendelijk verzoek,
haar oude teksten en, zoo mogelijk, ook oude melo
dieën te willen mededeelen, of wel haar den weg te
wijzen, om er mede bekend te worden. De namen
der helpers zal zij zeker gaarne in dank vermelden.
De commissie verzoekt beleefdelijk, dat bovenbe
doelde mededeelingen gezonden worden aan dr. G.
Kalff, lid en secretaris, Weteringplantsoen no. 8,
Amsterdam.
De Minister van Binnenlandsche Zaken brengt
ter algemeene kennis, dat volgens bij hem ingekomen
ambtsbericht in de vorige week, als aan Aziati
sche cholera overleden, zijn aangegeven
in Zuid-Holland: te Kapelle a/d. IJsel, 2
personen. (St.-Ct.)
De redacteur der Soer. Ct. schrijft:
De a. s. koffie-oogst laat zich niet gunstig
aanzien. Van goed ingelichte zijde verneem ik, dat
de vooruitzichten voor den a. s. gouvernements
zoowel als particulieren koffie-oogst, gelijk wel te
verwachten was, alles behalve gunstig te noemen
zijn, en dat de hoeveelheid op hoogstens de helft
van die van dit jaar te ramen is. Van verscheidene
ondernemingen ontvang ik bericht, dat de bloei
slechts gering was, terwijl bovendien de vruchtzet
ting door de regens als mislukt was te beschouwen.
Slechts van de ondernemingen aan de zoogenaamde
droge of noordzijde van het Kloet-gebergte luiden
de berichten gunstiger. De oorzaak daarvan is, dat
de tuinen in dat gedeelte van Java juist dit jaar
minder hebben gedragen, zoodat de knopvorming
daar ditmaal ruimer en talrijker is geweest. Van
verscheidene in het Blitarsche en Malangsche ge
legen koffie-ondernemingen verneem ik oogst-ramin-
gen, die de haren te berge doen rijzen. Van het
Smeroe-gebergte, dat onze mooiste koffie voortbrengt,
zijn de berichten van dien aard, dat men op niet
meer dan gemiddeld 1/6 van den oogst van dit jaar
mag rekenen.
Kerkelijke Zaken en Onderwijs,
Beroepen bij de herv. gem. te Kortgene ds. J.
Draaisma te Klundert.
Op het drietal bij de Ned. herv. gem. te Schie
dam staat no. 2 ds. P. J. Van Melle, te Nijkerk.
Bedankt voor de beroepen bij de herv. gem.
te 's-Gravenpolder en 's-Heer Hendrikskinderen door
dhr. H. G. Rooseboom, cand. te Groningen.
Op de 22e lijst van Uniegifcen voor de scho
len met den bijbel komt voor Kruiningen met Hans-
weerd 57,85.
Bij de raadsleden van 's-Bosch is copie rond
gezonden van de bij het gemeentebestuur dier plaats
ontvangen missive van den Minister van Binnenl.
Zaken, inhoudende de eischen door Z.Exc. gesteld
bij het bouwen eener kweek- en leerschool voor
onderwijzers aldaar. Naar men verneemt zijn die
eischen niet meegevallen en staat een deel der vroede
vaderen, weinig bedacht op het voorrecht, dat Den
Bosch in genoemde inrichtingen bezit, gereed om
van zijn vroeger idéé om voor die gemeente de
school te behouden terug te komen.
STATISTIEK
Comité tot wering van Schoolverzuim te Goes,
over November 1892.
Op de School A waren gedurende deze maand
127 kinderen. Onder dezen waren
116 kinderen, die geen enkelen schooltijd verzuimden,
11 van 110 verzuimen, en
0 y> meer dan 10 verzuimen hadden.
Het gemiddeld verzuim was 0.4 percent op het
geheele aantal scholieren en schooltijden, tegen 0.3
percent over dezelfde maand in 1891.
Op de School B waren 280 kinderen, waaronder
264 zonder eenig verzuim,
13 die van 110 verzuimen hadden, en
3 met meer dan 10 verzuimen.
Het gemiddeld verzuim was 0.6 percent, tegen
0.9 percent over dezelfde maand in 1891.
Op de School C waren 171 kinderen, waaronder
144 zonder eenig verzuim,
12 met 110 verzuimen,
15 met meer dan 10 verzuimen.
Het gemiddeld verzuim was 4.6 percent, tegen
6.7 percent over dezelfde maand in 1891.
Op de School D waren 90 kinderen, waaronder
80 zonder eenig verzuim,
6 met 110 verzuimen,
4 boven do 10 verzuimen.
Het gemiddeld verzuim was 3.2 percent, tegen
2.8 percent over dezelfde maand in 1891.
Het verzuim op de openbare scholen te zamen
van 1 Januari af tot uit. Nov. 1892 bedroeg 2
percent, tegen 2.1 percent over hetzelfde tijdvak
in 1891.
Staten-Generaal.
TWEEDE KAMER.
Tn de zitting van gisteren zijn de heeren Van
Vlijmen en Van der Kun toegelaten. Hoofdstuk
Justitie werd goedgekeurd, nadat de tractements-ver
betering en reorganisatie der rijksveldwaeht was
aangenomen.
Bij de behandeling van Hoofdstuk V (Binn. Zaken)
bestreed de heer Kerdijk de houding van den Haag
sehen burgemeester in zake dö bekende kiesrecht-
meeting.
Het algemeen debat over dit hoofdstuk was buiten
gewoon kort en in de avondzitting van gisteren
vorderde de Kamer met de artikelen tot de afdeeling
onderwijs. Bij de afdeeling medische politie had
alleen eenig debat plaats over de gewenschte ver
scherping van maatregelen tegen de cholera.
Rechtszaken.
De arrond.-rechtbank te Middelburg veroor
deelde Dinsdag wegens wederspannigheid M. H.,
19 j., te Kolijnsplaat, tot 7 d. gev. straf.
Door den kantonrechter te Haarlem is bij vonnis
van 9 dezer uitgemaakt, dat bij huur van dienst
boden, indien de dienstbode met 1 Januari de over
eengekomen Nieuwjaarsfooi in ontvangst neemt en
daarna haar dienst tegen 1 Mei opzegt en op dat
tijdstip haar dienst verlaat, zij aan den meester
het bedrag der ontvangen Nieuwjaarsfooi moet terug
geven.
Waarde.
De ouderdom van dit dorp, zoowel als de naam
van zijn stichter, zijn moeielijk te bepalen. Alleen
is ervan bekend, dat weleer tegenover de kerk een
kasteel stond, naar alle waarschijnlijkheid het stam
huis der oude edelen van Waarde. De plaats, waar
dit kasteel zich verhief, draagt den naam van den
Kasteelhergomdat zij hooger is dan het omliggende
deel van het dorp. Tot voor betrekkelijk korten tijd
vond men daar bij het ploegen en spitten nog altijd
steenen, terwijl duidelijk te zien was, dat het terrein
door een gracht omringd is geweest. De herhaalde
watervloeden, waarvan Zeeland zooveel te lijden had,
verschoonden ook het dorp en het ambacht van
Waarde niet. In het jaar 1530 ging b.v. de geheele
polder het Zusterzand verloren, die niet meer bedijkt
werd. Bij den vloed van 26 Januari 1682,'s avonds
tusschen zes en zeven uur, brak eerst de zeedijk bij
Yalkenisse en vervolgens de binnendijk tusschen
Yalkenisse en Waarde, genaamd de groene dijk, door
een groote menigte vee en veldvruchten, die in de
schuren waren geborgen, gingen verloren. De men-
schsn en veel vee zochten en vonden redding op
den Kasteelberg. De herstellingswerken aan dijken
en sluizen vorderden een som van 2400 pond vlaamseh.
Maar zie, op 8 Januari 1683, des middags om
streeks twaalf uur, kwam een nieuwe vloed opzet
ten de herstelde dijk bij Klaasjesweel brak ten
tweeden male doorhet water rees nog anderhal ven
voet hooger dan het vorige jaar, zoodat het in de
kerk tot aan de vijfde tree van den trap van den
preekstoel stónd. Ruim een maand later volgde een
derde vernielende overstrooming, waarbij sommige
huizen tot aan de daken in het water raakten en
al de huizen ten noorden van de kerk instortten.
Bij deze drie laatstgemeld© geduchte vloeden ver
loor echter geen enkel mensch het leven. De nieuw
aangelegde dijk had drie roeden voet, zes voet kruin-
breedte en acht voet hoogte en werd aanbesteed
voor 1520 pond vlaamseh. Verdere overstroomingen
kwamen hier niet voor, wpl vallen buitendijks.
Reeds van zeer oude tijden bestond er te Waarde
een kominanderij van de Tempeliers, die later over
ging aan de heeren van Sint Jan. De kerk van
Waarde stond ter begeving aan den deken en het
kapittel van Sint Salvator te Utrecht, d. w. z. dezen
hadden het recht, aan die kerk een priester te be-
noemen. De geestelijke van Waarde had een tamelijk
groot kerkelijk rechtsgebied; dit'strekte zich name
lijk niet alleen uit over zijn eigen parochie, maar
bij hem berustte de provisorie of het onderdekenschap
over alle parochieën tusschen Honte en Hinkelinge.
In 1413 echter gaf hertog Willem van Beieren dit
rechtsgebied aan de geestelijkheid van Goes, waar
door deze over gansch Zuid-Beveland het dekenschap
uitoefende. Later werd dit. weer afhankelijk van het
Utrechtsche, daarna van het Middelburgsche bisdom.
Het kerkgebouw was aanvankeljjk zeer ruimop
10 April 1589 werd het evenwel door den bliksem
getroffenhet brandde geheel af en werd slechts
op halve grootte herbouwd. Het kerkbestuur ver
zocht aan de Staten van Zeeland, om ten behoeve
van dezen herbouw, die 1200 gulden kostte, vrij
gesteld te worden van den honderdsten penning voor
zestien gemeten lands en van zekere kerkelijke tienden.
Eerst twee jaar later werd dit verzoek toegestaan.
De heer van Kruiningen bedijkte in 1598 een klein
stuk schorre, tegen het ambacht van Waarde gelegen
hij was echter verplicht om deswege aan de kerk
van Waarde een cijns van acht gulden 'sjaars te
voldoen.
De kapel tegen de oostzijde der kerk werd ge
bruikt tot begraafplaats voor de heeren en vrouwen
van Waarde daar werd ook opgericht een marmeren
gedenkteeken voor heer Gillis Van der Nisse, die in
1657 bij een oproer te Goes het leven verloor.
De hervormde godsdienst vond te Waarde al vroeg
aanhangers en voorgangers als eerste leeraar wordt
vermeld Guillelmus Camerlinck, die in het jaar 1583
zijn ambt aanvaardde. Onder de volgende predikanten
trof ik aan een zekeren Gillis Kousaert, die eerst
monnik was geweest en uit Hulst was gevlucht, toen
die stad werd ingenomendit werd hem later her
haaldelijk verweten en daarom ging hij zich hierover
bij het klassikaal bestuur beklagen. De eerwaarde
Johannes Hoppaert werd in 1638 door de Spanjaarden
opgelicht en gevangen naar Vlaanderen gevoerdmen
verzamelde nu in Zuid-Beveland liefdegaven om hem
vrij te koopen.
Het dorp Waarde lag aanvankelijk meer noord
waarts van de kerkdat gedeelte werd genoemd
het oude dorpterwijl het westelijke deel den naam
kreeg van het nieuwe dorp. Hier was een haventje
ten behoeve der beurtschepen op Rotterdam en Mid
delburg. De Staten der provincie vergunden aan
schout en schepenen van Waarde, om binnen hun
gebied een parochie-accijns te heffen van vier gulden
en tien stuivers op elk okshoofd Rijnsche, Spaansche
of Fransche wijn, en van één gulden en tien stuivers
op elke ton zwaar bier, te kwijten door de tappers.
Deze vergunning liep slechts over een bepaald aantal
jaren, doch kon telkens na ommekomst van dien
termijn vernieuwd worden. Daar evenwel op het ver
werven van deze gunstbrieven groote onkosten liepen,
zóó groot, dat deze byna geheel de opbrengst der
accijnzen beliepen, vroeg men ten laatste geen ver
nieuwing meer aan, waardoor de acciins natuurlijk
verviel.
De edelen van Waarde zijn van ouden stam
reeds in het jaar 1251 bestond er een Jan van de
Weerde, die met den abt van Duijnen een verdrag
sloot omtrent land in Schoudee, ten noordoosten
van Krabbendijke, en tusschen Honte en Hinkelinge.
Boudewijn van de Weerde moest in 1474 hertog
Karei van Bourgondië ten oorlog dienen met vier
vechtenden te voet. Marinus van de Weerde werd
in 1632 hegraven met acht kwartierenWaarde,
Baarsdorp, Reimerswale, Haamstede, Stapele, Zaerde,
Schenge en Kruiningen, alle geslachten, waarmede
hij vermaagschapt was. Deze edelman verzocht vrij
heid om als Zeenwsch edelman in de duinen van
Schouwen te mogen jagen met »een zeel winden",
d. i. een koppel windhonden. De laatste manne
lijke afstammeling van dit geslacht stierf te Goes
dit was waarschijnlijk Anthonie van Waarde, die
lid was van de Goesehe handboogschutterij.
Als latere bezitters dezer heerlijkheid komen voor
heeren Dn Moulin, De la Torre, jonkvrouw Catha-
i'ina van Eversdijk, heeren Van der Nisse en Nijssen.
Heer Willem Nijssen was rentmeester der exploiten
van Vlaanderen, een ambt, thans behoorende bij den
ontvanger der registratie en domeinen.
BAVO.
Als een bewijs hoever iemand het soms onder
voorwaarde van ijver en getrouwe plichtsbetrachting
in de maatschappij kan brengen, diene het volgende.
Vele jaren geleden woonde te Westkerke, een ge
hucht behoorende tot de gemeente Scherpenisse,
zekere M. Hovendaal, een man die zich in scherpzin
nigheid en ontwikkeling een weinig onderscheidde
van zijne destijds al heel weinig ontwikkelde mede
gehucht-bewonershieraan had hij het te danken,
dat hem in den winter het baantje van schoolmeester
toevertrouwd werd. Deze man had twee zonen,
waarvan een loopjongen werd bij den geneesheer
»op het dorp" en die later naar de koloniën ging
als officier van gezondheid. De andere zoon werd
boerenknecht en bleef dat tot na 1822, het jaar van
zijn loting; hij was toen 18 jaar oud; hij trok een
vrij nummer, nochtans ging hij in hetzelfde of in
het volgende jaar in dienst. Diezelfde boerenknecht
nu was in 1830 tweede-luitenant bij de 18e afdee
ling infanterie en in 1853 werd hjj eerste-luitenant
bij het 2e reg. van hetzelfde wapen en nog eenige jaren
later werd hij tot den graad van kapitein verheven.
Dezer dagen is hij als gepensioneerd kaptein bij do
infanterie en oud-strijder van 1830 te Kuijk op
jarigen leeftijd heengegain.
